Scenariusz_warsz_miedz_informacje dla trenerow

Scenariusz_warsz_miedz_informacje dla trenerow

Scenariusze
warsztatów
międzykulturowych
prowadzonych
w
ramach
realizacji
projektu
Stowarzyszenia Vox Humana „Szkoła – początek integracji”. Projekt jest współfinansowany przez
Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców i Budżet Państwa.
Marta Gzyra, Dorota Milke, Joanna Szymanderska
Informacje dla trenerów
WARSZTATY MIĘDZYKULTUROWE – PIERWSZE ZAJĘCIA
Celem pierwszych zajęć prowadzonych z nową grupą jest zapoznanie grupy z prowadzącymi,
pokazanie dzieciom charakteru zajęć w których będą uczestniczyły i wyjaśnienie czemu mają one
służyć. Dla prowadzących istotne jest zebranie informacji o grupie: jak ze sobą współpracują, jaki rodzaj
zajęć dzieci wciąga bardziej, jaki mniej, na jakiego rodzaju działania należy zwrócić szczególną uwagę
przygotowując kolejne zajęcia. Dlatego dobrze jest podczas pierwszych zajęć zaproponować zabawy
różnego rodzaju – ruchowe, plastyczne, w grupach, parach, indywidualne.
Przykładowy scenariusz (dzieci młodsze):
1. Przywitanie: siadamy w kręgu, prowadzący przedstawiają się grupie następnie dzieci po kolei
mówią swoje imiona i „coś o sobie czego koledzy jeszcze nie wiedzą”. Z tą formą dzieci
miewają kłopot, nie wiedzą co powiedzieć, wtedy należy im podpowiedzieć np. co jadłeś dziś na
śniadanie, o której wstałeś lub położyłeś się spać, co robiłeś dziś rano przed przyjściem do
szkoły itp. prowadzący również dzielą się taką informacją o sobie, której nikt w grupie nie zna.
2. Dzieci w młodszych klasach nie zawsze znają imiona kolegów cudzoziemców i odwrotnie,
dzieci uchodźców nie pamiętają imion kolegów polskich. Warto sprawdzić poziom znajomości
imion przez dzieci a przy okazji interakcje między nimi. Może do tego posłużyć zabawa piłką,
którą podaje się do kolegi mówiąc jednocześnie jego imię. Podczas tej zabawy prowadzący też
uczą się imion dzieci w nowej grupie. Ważne jest zwrócenie uwagi na to kto komu podaje piłkę,
czy nie ma problemu w podawaniu piłki „w poprzek narodowości”. Jeśli taki problem
zaobserwujemy na kolejnych zajęciach należy wprowadzać takie gry i zabawy, które pozwolą
ten problem przezwyciężyć.
3. Prowadzący krótko tłumaczą jak będą wyglądały zajęcia i po co są przeprowadzane
(poszerzenie wiedzy międzykulturowej, lepsze porozumienie w grupie).
4. Ustalamy zasady, których wspólnie będziemy przestrzegali podczas zajęć – regulamin ma
zostać spisany na dużej kartce na której podpisują się wszyscy uczestnicy i następnie wieszany
w sali podczas każdego kolejnego spotkania. Ważne jest aby w regulaminie zasady były
formułowane możliwie w formie pozytywnej a nie negatywnej, aby znalazły się tam też pewne
przywileje odróżniające te zajęcia od zwykłej lekcji, oraz aby przestrzeganie sformułowanych w
nim zasad było wykonalne.
5. Zabawa ruchowa – „tratwa”. Pozwala prowadzącym na ocenę poziomu współpracy i zgrania w
grupie.
6. Zabawa plastyczna – „witamy się kolorami”. Przy jej pomocy prowadzący mogą ocenić poziom
integracji grupy, poziom poszanowania tego co narysowali koledzy, poziom współpracy w
grupie, skłonność do zabaw plastycznych lub niechęć do nich.
7. Zabawa ruchowa – „wszyscy którzy”. Dzięki niej można zorientować się m.in. na ile grupa
słucha tego co mówią inni, czy jest karna i współpracująca czy raczej chaotyczna i pełna
indywidualności.
8. Koniec zajęć. Dobrze jest wprowadzić obyczaj sprzątania sali przez dzieci. Można ten punkt
wpisać do regulaminu lub po prostu pilnować przestrzegania niepisanej zasady.
Przykładowy scenariusz (dzieci starsze):
1. Powitanie. Siadamy w kręgu, prowadzący przedstawiają się dzieciom i mówią jaki rodzaj zajęć
będą prowadzili. Dla łatwiejszego zapamiętania imion dzieci wprowadzamy samoprzylepne
kartki z imionami. Dzieci wypisują kartki kolejno i jednocześnie mają powiedzieć o sobie dwie
informacje np. jaki rodzaj muzyki lubią najbardziej i ulubiona potrawę, albo w co najbardziej nie
lubią się ubierać itp. pozostali uważnie słuchają. Każda następna osoba powtarza to co
usłyszała od poprzedników dokładając informacje o sobie. Prowadzący poznają grupę widząc
czy mówią rzeczy podobne, czy starają się do siebie upodobnić, czy wręcz przeciwnie chcą
różnić się od swoich kolegów. To zadanie pozwala również na wyłowienie klasowych liderów,
indywidualności i tych o których koledzy wiedzą najmniej, kto jest dla grupy najmniej
interesujący.
2. Ustalamy zasady obowiązujące podczas zajęć – wpływ na zasady muszą mieć zarówno
prowadzący jak i dzieci - spisujemy je na kartonie, wszyscy się podpisują. Podczas kolejnych
zajęć regulamin ma wisieć w sali i pomagać w utrzymaniu uzgodnionych zasad np. że mówi
tylko jedna osoba na raz, albo, że wolno siadać na ławkach (takie zasady wykraczające poza
szkolna rutynę implikują lepszy kontakt z prowadzącymi, dają dzieciom poczucie odmienności
sytuacji co pozwala na bardziej spontaniczne reakcje i kreatywne zachowania.)
3. Zabawa ruchowa – „tylko jeden krok”. Grupa ustawia się w szeregu w pewnej odległości
(przynajmniej 6,7 kroków, może być dalej) od ściany pomieszczenia. Zadanie polega na tym by
wszyscy doszli do ściany, zasady dochodzenia są następujące: na raz krok w kierunku ściany
może robić tylko jedna osoba, jeśli zrobią dwie lub więcej wszyscy cofają się na pozycje
wyjściowe; podczas zabawy nie porozumiewamy się werbalnie. Wbrew pozorom jest to trudne
zadanie wymagające zwracania uwagi na kolegów i współpracy. Prowadzącym pozwala na
zdiagnozowanie właśnie poziomu porozumienia i współpracy w grupie. Po ok. 10 minutach, lub
w momencie kiedy widać, że zainteresowanie grupy spada należy zabawę skończyć
niezależnie od osiągniętego wyniku. Jeśli dojście do ściany się nie powiodło należy przez
chwilę omówić to zadanie szukając wspólnie przyczyn.
4. Imiona w różnych językach – Wykorzystujemy samoprzylepne kartki z imionami, które mają
dzieci. Dzielimy grupę na tyle grupek ilu jest w niej cudzoziemców. Stają się oni liderami grupek
i uczą pozostałych jak brzmią imiona wszystkich w grupce w języku lidera, oraz zapisują je na
samoprzylepnych kartkach obok imion polskich. Potem w kręgu wszyscy przedstawiają się
swoimi imionami w dwóch językach i uczą się ich wzajemnie. W tej zabawie prowadzący
obserwują pozycję dzieci uchodźców w grupie. Czy łatwo stają się liderami swoich grupek, czy
są uznawani w tej roli przez pozostałych.
5. Witanie się kolorami II – każdy ma swoją kartkę A4 i kredkę/flamaster jednego koloru. Zadanie
polega na tym, że każdy musi podejść do każdego poprosić przywitaj się ze mną, dając swoją
kartkę rysuje na niej cokolwiek (konkretny kształt, linię, bazgroł) mówiąc „dzień dobry Aniu”,
teraz Ania ma cośkolwiek dorysować do rysunku koleżanki mówiąc „dzień dobry Kasiu”. Potem
powtarzają ten sam rytuał tylko zaczyna go Kasia. I tak każdy z każdym ma narysować po dwa
wspólne rysunki (nie musza przedstawiać nic konkretnego). Można to robić na jednej kartce dla
każdego, albo każde powitanie na osobnej. Podczas tej zabawy prowadzący mogą
zaobserwować interakcje między dziećmi, kto z kim chętniej się wita, czy grupa angażuje się w
zabawę plastyczną czy raczej nie.
6. Kończymy zajęcia wprowadzając zwyczaj wspólnego przywracania Sali do stanu sprzed zajęć –
sprzątanie, ustawianie ławek
Zajęcia 2
Cel: integracja grupy, praca z odrzuceniem, wprowadzenie elementów międzykulturowych
1. Powitanie, przypomnienie regulaminu grupy.
2. Co to znaczy być wykluczonym – dyskusja
3. Wykluczenie – ćwiczenie Potrzebne – kolorowe kartki samoprzylepne lub samoprzylepne kartki
z rożnymi symbolami. Kartki mają być tak podzielone aby jednego ich rodzaju było po kilka – w
zależności od liczebności grupy - i aby jeden symbol (lub 2, 3) się nie powtarzał. Prowadzenie –
prowadzący przykleja kartki na plecach uczestników tak aby nie widzieli oni swoich kartek.
Trzeba uważać, żeby pojedyncze kartki nie trafiły do osób wykluczanych w klasie. Zadanie
polega na połączeniu się w grupy zgodne z przyklejonymi karteczkami. Samemu nie wolno
oglądać swojej kartki.
4. Dyskusja po ćwiczeniu - co czuliście szukając par, jak się czuli ci którzy ich nie znaleźli?
Dlaczego kogoś wykluczamy? Co to znaczy być innym, wykluczonym.
5. Ćwiczenie - Trzy pola. Praca w parach. Dzielimy kartkę na trzy pola dwa na górze jedno na
dole. W pola na górze wpisujemy odpowiedzi na pytania: jakie mogą być korzyści z bycia
innym? co jest złego w byciu innym? Jak korzysta grupa z tego, że są w niej inni? Pary dzielą
się swoimi wnioskami z grupą, spisujemy na flipcharcie wspólne wnioski.
6. Zabawa - Poproszę, dziękuję w różnych językach. Cudzoziemcy uczą grupę mówić proszę
dziękuję w swoim języku. Zachętą są cukierki o które trzeba poprosić we wszystkich językach
(włącznie z polskim) i tak samo podziękować. Poprawność kontrolują osoby znające dany
język. Założenia zabawy analogiczne do pkt-u 2
7. Koniec zajęć, sprzątanie.
Informacje dla trenerów
WARSZTATY MIĘDZYKULTUROWE – ZADANIA ZWIĄZANE Z RÓŻNORODNOŚCIĄ JĘZYKOWĄ
WYSTĘPUJĄCĄ W GRUPIE
W klasach, w których uczą się dzieci uchodźców dużym problemem często jest ich słaba znajomość
języka polskiego. Z tego powodu trudno jest im wykazać się na lekcjach kompetencją i wiedzą i
zaczynają być postrzegani jako gorsi, głupsi, mniej ciekawi. Należy więc dołożyć starań by po pierwsze
polskie dzieci zrozumiały i doświadczyły czym jest konieczność przebywania w środowisku
posługującym się językiem, którego się nie zna, że jest to trudne i stresujące, po drugie że nauczenie
się obcego języka tak aby posługiwać się nim na co dzień nie jest łatwe (mimo, że dzieci uczą się
obcych języków w szkole nie zawsze potrafią swoje doświadczenia przetransponować na sytuację ich
kolegów cudzoziemców) i po trzecie jest to okazja to pokazania kompetencji dzieci uchodźców, które na
co dzień nie mają okazji się ujawnić w tym wymiarze.
Przykładowe ćwiczenia:
1. Ćwiczenie
Uczymy się słówek – poznajemy słowa „poproszę”, „dziękuję” we wszystkich ojczystych językach
jakimi mówią dzieci w grupie.
Potrzebne: tablica do widocznego zapisania słów, torba cukierków.
Przebieg: prowadzący dowiaduje się jakie są ojczyste języki w grupie. Prosi osoby, które te języki
znają o nauczenie grupy. „Ekspertami” są osoby znające dany język, one uczą całą grupę
poprawnej wymowy. Dla ułatwienia można zapisać te słowa na tablicy w ich oryginalnym zapisie
oraz fonetycznie (prowadzący pomaga w tym, dzieci uchodźców mogą mieć problemy z zapisem
fonetycznym a w tym ćwiczeniu ważne jest wykazanie ich kompetencji a nie braku tychże). Potem
prowadzący bierze torebkę z cukierkami, obok niego stają „eksperci” od danego języka (od
polskiego on jest ekspertem). Zadaniem każdego dziecka jest poprosić we wszystkich językach o
cukierka a kiedy go otrzyma tak samo podziękować. „Eksperci” pomagają zachować poprawną
wymowę i sami także biorą udział w zabawie. To ćwiczenie może być stałym elementem zajęć,
może zostać rozbudowane o inne słowa. Cukierki stanowią dobrą zachętę.
2. Ćwiczenie
Kłopoty z rozumieniem – celem tej zabawy jest doświadczenie przez polskie dzieci jak czują się ich
koledzy obcokrajowcy nie rozumiejąc języka (czy też rozumiejąc słabo), którym posługują się
wszyscy wokół.
Potrzebne: Ewentualnie przedmioty do przeprowadzenia wybranej zabawy.
Przebieg: Prowadzący mówi: „teraz zamienicie się na chwilę rolami. Dalszą część zajęć
poprowadzimy w języku który rozumieją uchodźcy a pozostałe dzieci muszą starać się zrozumieć ile
się da i brać udział w zabawie”. Językiem, który obecnie najczęściej znają uchodźcy i którym
posługuje się sporo polaków jest język rosyjski (bardzo rzadko zdarzają się osoby pracujące z
dziećmi i znające czeczeński, gruziński czy inny ojczysty język uchodźcow). Od tego momentu
mówimy tylko po rosyjsku, ewentualnie tylko od czasu do czasu wtrącając polskie słowo.
Proponujemy dzieciom jakąś zabawę np. rzucanie piłki do siebie z mówieniem różnych kolorów i
zakazem łapania jej przy konkretnym kolorze (kolorach) np. czarny. Staramy się, żeby polskie dzieci
zrozumiały o co chodzi w zabawie ale używając wyłącznie języka rosyjskiego. Można pozwolić –
jeśli będzie taka chęć – aby dzieci uchodźcy tłumaczyły kolegom nie znającym rosyjskiego, o co
chodzi w zabawie. Można wykorzystać dowolną zabawę ruchową czy plastyczną. Ten eksperyment
musi potrwać do końca tej zabawy a nawet dłużej. Zniecierpliwienie ze strony polskich dzieci jest
efektem pożądanym. Po zakończeniu rozmawiamy z dziećmi jak się czuły, czego doświadczyły i
uświadamiamy im, że tak czują się ich koledzy przez cały czas gdy są w szkole. Tę dyskusję można
również częściowo przeprowadzić po rosyjsku. Oczywiście obcokrajowcom trzeba wytłumaczyć
powrót do polskiego i zadbać o to by i oni podzielili się swoimi wrażeniami po tym eksperymencie.
3. Ćwiczenie
Nieznany język – w tym ćwiczeniu dzieci polskie mają okazję doświadczyć jak trudno jest zrozumieć
o co chodzi i poprawnie wykonać polecenie kiedy nie rozumie się języka. W tym ćwiczeniu
wyrównują się kompetencje dzieci, dzięki czemu lepsi mogą się okazać też ci którzy polskiego nie
znają i na co dzień w szkole nie mogą wykazać się swoimi umiejętnościami czy wiedzą.
Potrzebne: proste schematyczne, mogą być konturowe obrazki przedstawiające zwierzęta, owoce,
rośliny. Tyle różnych obrazków ile jest dzieci w grupie.
Przebieg: Przed rozpoczęciem zabawy prowadzący tłumaczy dzieciom, że język jest podstawową
formą komunikacji między ludźmi, że bardzo trudno jest funkcjonować, wykonywać polecenia i w
ogóle robić coś poprawnie jeśli słabo rozumiemy czego od nas chcą, bo nie rozumiemy co do nas
mówią. Zwraca uwagę, ze w takiej sytuacji podczas lekcji znajdują się koledzy nie znający
polskiego. Dzieci w małych grupkach po 2-4 osoby w zależności od liczebności grupy. Jedna osoba
w grupie dostaje obrazek, którego ma nie pokazywać kolegom. Po chwili zastanowienia ma
przekazać kolegom informację co jest na obrazku tak aby mogli to narysować, nie wolno jej jednak
podczas tłumaczenia używać zrozumiałego dla kolegów języka. Jeśli zna taki język, którego inni w
jego grupce nie znają może się nim posłużyć, jeśli nie, musi używać zmyślonych wyrazów. Można
podczas opowiadania pomagać sobie gestykulując nie wolno pomagać w rysowaniu kolegom. Kiedy
obrazki są gotowe odkładają je na bok i następuje zmiana, obrazek dostaje kolejna osoba w grupce.
Procedura się powtarza, tak aby wszyscy byli tłumaczącymi. Wygrywa ta grupa, która miała
najwięcej najbardziej podobnych do oryginału rysunków.
4. Ćwiczenie
Każdy język ma swoje tajemnice, zachwyty, słowa pięknie brzmiące i te trudne do wymówienia . W
tym ćwiczeniu odrywamy język od kontekstu, w pewnej mierze od znaczenia i pokazujemy że język
to po prostu dźwięki. Czasem miłe dla ucha, czasem trudne do wymówienia.
Potrzebne: tablica do pisania, kartki, długopisy.
Przebieg: Dzielimy grupę na kilkuosobowe grupki (mogą być jednorodne językowo lub mieszane).
Każda grupa zajmuje się językami, które znają jej członkowie. Uzgadniają kilka (3,5) słów lub
zwrotów, które są najtrudniejsze do wymówienia i słów pięknie brzmiących. Zapisują je na kartkach,
później przedstawiają na forum grupy zapisując na tablicy w języku oryginalnym i fonetycznie tak
aby wszyscy mieli podpowiedź (np. dla dzieci czeczeńskich pomocne bywa napisanie wyrazu tak
jak on brzmi cyrylicą ponieważ ten alfabet znają lepiej). Wszyscy uczą się wymowy. Osobno
zapisujemy słowa trudne, osobno piękne. Po nauce następuje głosowanie, które słowa są
najtrudniejsze, które najpiękniejsze. Wygrywa to, które dostanie najwięcej głosów. Można jeszcze
urządzić konkurs na wymowę. Ekspertami stają się osoby znająca dany język a w szranki stają ci,
którzy danego języka nie znają (nie jest ich językiem ojczystym). Znający język wybierają najlepiej
wymawiających.
5. Ćwiczenie
Dzieci mają za zadanie współpracować ze sobą przy tworzeniu wspólnego dzieła – prostej budowli
ze słomek i plasteliny. Utrudnienie stanowi możliwość porozumiewania się tylko za pomocą
wymyślonych słów, których pozostali członkowie grupy nie znają. W trakcie pracy, znaczenie tych
słów powinno stawać się jasne i ułatwiać współpracę. Jest to ćwiczenie dające możliwość odczucia
o ile łatwiej jest działać kiedy operuje się zrozumiałym językiem i doświadczenia (w mini skali) czym
jest nauka języka w sposób naturalny, „w życiu”.
Potrzebne: słomki do napojów, plastelina.
Kartki z narysowanymi (nie bardzo skomplikowanymi) konstrukcjami, które zespoły muszą wykonać
ze słomek i plasteliny – po jednej dla lidera grupy.
Kartki z wymyślonymi wyrazami. Dla liderów grup (na jednej kartce z rysunkiem) wyrazy: słomka,
plastelina i nazwa budowli np. wieża, zamek, most itp. np.: słomka – grua, plastelina – lamba, wieża
– amokor. Dla pozostałych członków grup wyrazy pomagające w budowie po dwa dla każdego: np.:
prawo – glako, lewo – dżika, góra – omba, dół – dza, połączenie – digao itp. Każda grupa musi
mieć odmiennie brzmiące wymyślone wyrazy.
Przebieg: Dzielimy dzieci na 3, 4 osobowe zespoły. Spośród siebie wybierają jedną osobę - lidera.
Prowadzący tłumaczy na czym będzie polegać zadanie: Lider za chwilę dostanie kartkę z instrukcją.
Nie może jej nikomu pokazać, pozostali członkowie zespołów, również dostaną kartki, których nie
mogą pokazywać. Waszym zadaniem jest zbudowanie budowli. Lider będzie wiedział co macie
zbudować ale sam nie może budować. Musicie zwracać uwagę na jego wskazówki. Nie wolno wam
jednak rozmawiać ze sobą. Jedyne „słowa” jakich możecie używać to wymyślone słowa z kartek,
które dostaniecie. Nic innego nie wolno wam mówić.
Prowadzący rozdaje zespołom słomki i plastelinę oraz kartki z instrukcjami – obrazkami dla liderów i
kartki ze słowami dla pozostałych członków grup. Zabawa trwa do momentu wykonania zadań
przez wszystkie grupy.