pobierz - ulgawbolu.com.pl

BÓL
PATOFIZJOLOGIA,
RODZAJE, POSTĘPOWANIE
Dr n. med. Elżbieta Ciejka, Polskie Towarzystwo Fizjoterapii
Ból (łac. dolor) - według definicji Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu - jest to nieprzyjemne, przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne, powstające pod
wpływem czynnika uszkadzającego tkankę lub stanem zagrażającym uszkodzeniem. Ból jest odczuciem subiektywnym,
dlatego tez ciężko jest go zdefiniować. Ból ostry ostrzega o zaistniałym niebezpieczeństwie, ból przewlekły, który jest spowodowany innymi mechanizmami uruchamia szereg złożonych reakcji fizycznych i psychospołecznych. Podstawowa funkcja bólu
to jego rola ostrzegająco-ochronna. Ostrzega nas o uszkodzeniu
tkanek np. w wyniku urazu czy też choroby i wyzwala odruchową i behawioralną odpowiedź organizmu w celu ograniczenia
skutków uszkodzenia. Reakcja na doznania płynące z zewnątrz
do organizmu podlega procesowi modulacji przez ośrodkowy
układ nerwowy, a proces ten odbywa się na czterech poziomach układu nerwowego: układ nerwowy obwodowy, rdzeń
kręgowy, śródmózgowie, wzgórze, kora mózgowa.
snu, brak apetytu, zaparcie stolca, zmniejszenie aktywności życiowej, zmiany w osobowości, zaburzenia psychiczne np. lęk czy depresja, czy też uzależnienie od leków.
Receptorami bólu są zakończenia nerwowe - nocyceptory,
znajdujące się zarówno w skórze jak i w innych strukturach naszego organizmu: w stawach, okostnej, mięśniach, narządach
wewnętrznych; mówimy wtedy o tzw. bólu nocyceptywnym.
Impulsacja bólowa przewodzona jest włóknami nerwowymi
wstępującymi: włóknami aferentymi z osłonką mielinową A-δ
oraz bez osłonki należącymi do grupy C. Włókna A-δ są włóknami cienkimi, mają małe pole receptorowe, dzięki czemu łatwo jest określić miejsce, które boli, przewodzą tzw. szybki
ból (z prędkością do 30m/s) o charakterze ostrym, kłującym.
Uszkodzenie tkanek prowadzi do uwalniana wielu mediatorów:
substancji P, bradykininy, histaminy, serotoniny, prostanoidów,
cytokinin. Informacja, w postaci impulsu nerwowego dociera
do rdzenia kręgowego (rogi tylne), a z stamtąd do wyższych
pięter OUN, gdzie końcowym etapem jest mózgowie. Percepcja
zachodząca na tym etapie pełni rolę poznawczą i jest odpowiedzialna za uświadomienie działania stymulacji bólowej i za reakcje emocjonalne. Ból ostry zapoczątkowuje przyspieszenie akcji
serca, pogłębienie oddechu, zwiększenie przepływu krwi w mózgu oraz w mięśniach. Zmiany te pomagają ustrojowi zachować
homeostazę, jednak ich utrzymywanie się w przypadku braku
uśmierzania bólu jest przyczyną powikłań. Prawidłowe leczenie
bólu ostrego przyspiesza proces zdrowienia i zmniejsza ryzyko
rozwoju powikłań.
Terapia TENS (transcutaneous electrical nerve stimulation) czyli
przezskórna elektrostymulacja nerwów to szeroko stosowana
i jedna z bardziej efektywnych form terapii przeciwbólowej,
której działanie oparte jest na teorii kontrolowanego przepustu rdzeniowego Walla i Melzacka. Do najczęściej stosowanych
rodzajów prądów TENS należą: wysokoczęstotliwościowy TENS
(hi-TENS lub konwencjonalny), który optymalnie wpływa na pobudzenie włókien A-ß, niskoczęstotliwościowy TENS (lo-TENS),
który zakłada optymalizację enkefalin i endorfin oraz brief intense TENS powodujący natychmiastowe powstanie efektu przeciwbólowego. Czas pojawienia się skutków leczenia może wynosić od kilku minut, i może wydłużyć się do godziny lub dłużej.
Włókna C są cienkie, nie posiadają osłonki mielinowej, przewodzą bodźce bólowe z prędkością od 0,5 do 2 m/s, ich pole receptorowe w odróżnieniu do włókien A-δ jest rozległe i dlatego tylko
w przybliżeniu można zlokalizować ból. Jest on opisywany, jako
rwący, szarpiący, pulsujący. O bólu przewlekły mówimy, gdy dolegliwości bólowe utrzymują się dłużej niż trzy miesiące, często jest
on określany, jako choroba sama w sobie, powodująca występowanie mechanizmów obniżających jakość życia, występowanie
zaburzeń fizjologicznych, psychologicznych i społecznych, bólowi przewlekłemu towarzyszą często takie objawy jak: zaburzenia
Ból może być klasyfikowany w różny sposób. Ze względu na
sposób jego powstawania i czas trwania wyróżniamy ból ostry
i przewlekły, ze względu na źródło powstawania mówimy o bólu
somatogennym (np. ból mięśniowo-szkieletowy, z narządów
wewnętrznych), neurogennym (np. ból ośrodkowy po udarze
mózgu, neuralgia półpaścowa), lub psychogennym.
Fizjoterapia w tym elektrostymulacja przeciwbólowa jest jedną z powszechnych metod terapii bólu, zwłaszcza wtedy, gdy
u pacjenta występują np. przeciwwskazania do stosowania leków przeciwbólowych, gdy brak jest efektów ich stosowania
lub też, gdy pacjent był uzależniony od leków. Na szczególna
uwagę zasługuje tu metoda TENS.
Leczenie bólu odbywa się na podstawie wnikliwej oceny charakteru bólu, i jeśli jest możliwe powinno być ono ukierunkowane na przyczynę bólu, natomiast w przypadku gdzie ta forma
terapii jest niemożliwa prowadzi się leczenie wielokierunkowe
takie jak leczenie inwazyjne, farmakoterapia, fizjoterapia czy leczenie psychologiczne.