Profesor Zygmunt Kawecki

Józef Hansel
Profesor zwyczajny doktor habilitowany in¿ynier
Zygmunt Kawecki doktor honoris causa AGH
W czasie Jubileuszu 50-lecia
Wydzia³u In¿ynierii Mechanicznej
i Robotyki wspominaliœmy tych pracowników AGH, którzy organizowali i tworzyli nasz Wydzia³. Wœród
osób, które mia³y i maj¹ istotny
wp³yw na kszta³t i osi¹gniêcia dydaktyczne oraz naukowo-badawcze Wydzia³u Mechanizacji Górnictwa i Hutnictwa (od 1952–1958
roku), Wydzia³u Maszyn Górniczych i Hutniczych (1958–1992)
i Wydzia³u In¿ynierii Mechanicznej
i Robotyki (od 1992 roku) by³ i jest
„równolatek” AGH profesor Zygmunt Kawecki.
Zygmunt Kawecki urodzi³ siê
11 kwietnia 1919 roku w Wieliczce.
Równie¿ w Wieliczce ukoñczy³
8-klasowe gimnazjum, dzia³aj¹c
równoczeœnie w Zwi¹zku Harcerstwa Polskiego. Fakt ten w opinii
samego Profesora mia³ i nadal ma
bardzo du¿y wp³yw na ca³e ¿ycie
zawodowe i postawê obywatelsk¹
Jubilata.
Po ukoñczeniu Szko³y Podchor¹¿ych Rezerwy Saperów w Modlinie w roku 1938 rozpocz¹³ studia
w Akademii Górniczej w Krakowie,
przerwane wybuchem II wojny
œwiatowej. Ju¿ na pocz¹tku wojny
z Niemcami, 4 wrzeœnia 1939 r., zosta³ bardzo ciê¿ko ranny, wrêcz cudem unikaj¹c œmierci. Po ucieczce
z niewoli zatrudni³ siê w Kopalni Soli w Wieliczce w biurze technicznym. Na pocz¹tku 1940 r. zosta³
zaprzysiê¿ony w ruchu oporu
w Zwi¹zku Walki Zbrojnej, a od
1943 r., jako oficer Armii Krajowej
aktywnie dzia³a³ w KEDYW-ie, tj.
kierownictwie dywersji AK Okrêgu
Krakowskiego.
Bra³ udzia³ w wielu akcjach bojowych, miêdzy innymi w wysadzeniu poci¹gu, którym gen. gubernator Hans Frank jecha³ z Krakowa
do Lwowa. Wysadzenie poci¹gu
w dniu 29 lutego 1944 roku, w którym jecha³ generalny gubernator
Hans Frank, nie tylko w opinii bezpoœredniego uczestnika akcji Zygmunta Kaweckiego, by³o udan¹
planowan¹ akcj¹ o du¿ym znaczeniu wojskowo-politycznym. Od po³owy 1944 roku Zygmunt Kawecki
nadal czynnie uczestniczy³ w walkach Batalionu Partyzanckiego KEDYW-u „Ska³a”. Jego dzia³alnoœæ
bojowa z okresu II wojny œwiatowej
musia³a byæ ukrywana, zw³aszcza
bezpoœrednio po wojnie. Pod ko-
niec 1945 r., po ujawieniu przed
tzw. „komisj¹ likwidacji AK” kontynuowa³ studia w Akademii Górniczej w Krakowie, równoczeœnie
pracuj¹c jako asystent w Katedrze
Czêœci Maszyn.
W 1946 r. wraz z prof. Ludgerem Szklarskim organizuje Laboratorium i Zak³ad Urz¹dzeñ Elektrycznych w Górnictwie.
W tym samym roku zaistnia³a
pilna potrzeba dok³adnego zbadania stanu technicznego lin noœnych
kolei linowej na Kasprowy Wierch
w Zakopanem. Zgodnie z obowi¹zuj¹cymi wtedy przepisami liny noœne kolei linowych mog³y pracowaæ tylko 12 lat i nale¿a³o je wymieniæ na nowe w 1948 roku, na
co po prostu nie by³o pieniêdzy.
Profesor Ludger Szklarski wraz
z kierownikiem Katedry Fizyki prof.
Mieczys³awem Je¿ewskim oraz
z Zygmuntem Kaweckim opracowali defektoskop do badañ magnetycznych lin stalowych. Opracowanym defektoskopem Zygmunt Kawecki (wtedy jeszcze mgr
in¿.) bada³ przez wiele lat (co pó³
roku) liny noœne kolei linowej na
Kasprowy Wierch. Dziêki tym badaniom przed³u¿ony zosta³ czas
pracy trzech z czterech badanych
lin z 12 do 32 lat.
Od 1948 r. do 1950 r. mgr in¿.
Z. Kawecki pracowa³ dodatkowo
w G³ównym Instytucie Górnictwa
nad przystosowaniem defektoskopii magnetycznej do badania bezpieczeñstwa lin wyci¹gów w szybach kopalñ wêgla. Metoda zosta³a odpowiednio przystosowana do
tego celu, a wiarygodnoϾ metody
zosta³a uznana przez specjaln¹
Komisjê powo³an¹ przez Pañstwow¹ Komisjê Planowania Gospodarczego w Warszawie.
Pierwsze miêdzynarodowe zetkniêcie specjalistów zajmuj¹cych
siê badaniem elektromagnetycznym lin nast¹pi³o podczas I Miêdzynarodowego Kongresu OITAF
w Rzymie w roku 1957, w którym
m.in. uczestniczyli prof. prof. M. Je¿ewski, L. Szklarski i mgr in¿. Z. Kawecki. Dalsze spotkania dr. in¿.
Z. Kaweckiego odby³y siê w 1961 r.
podczas I Kongresu OIPEEC
w Turynie. Porównywano te¿ metody badañ w Cortina d'Ampezzo
w 1962 r. oraz dokonano badañ
pokazowych w Chamonix podczas
II Kongresu OITAF w 1963 r.
W 1959 r. Z. Kawecki obroni³
pracê doktorsk¹ w AGH w Krakowie na temat „Zagadnienia teoretyczne i praktyczne zwi¹zane z elektromagnetyczn¹ defektoskopi¹ lin
stalowych”. Promotorem pracy by³
prof. dr Mieczys³aw Je¿ewski. Wraz
z najbli¿szym wspó³pracownikiem,
prof. Juliuszem Stachurskim, opracowali pierwsz¹ w literaturze œwiatowej ksi¹¿kê „Defektoskopia magnetyczna lin stalowych”, Wyd.
„Œl¹sk”, przet³umaczon¹ póŸniej
na j. rosyjski i j. angielski.
Te podstawowe prace z zakresu badañ magnetycznych lin przerodzi³y siê w du¿y i wa¿ny dzia³ diagnostyki technicznej, który by³ i jest
stale rozwijany nie tylko w Polsce,
ale w wielu innych krajach.
Wyniki prac teoretycznych prof.
M. Je¿ewskiego, L. Szklarskiego,
Z. Kaweckiego i J. Stachurskiego
z zakresu badañ magnetycznych
lin stanowi¹ trwa³y dorobek w œwiatowej nauce i technice.
W swoim zawodowym ¿yciu
Profesor Z. Kawecki oczywiœcie
zajmowa³ siê nie tylko badaniami
magnetycznymi lin stalowych.
W latach piêædziesi¹tych Z. Kawecki pracowa³ w Zak³adzie Urz¹dzeñ Szybowych AGH, kierowanym przez prof. dr. Oktawiana Popowicza, na etacie adiunkta. Równolegle by³ zatrudniony na czêœciowym etacie w Biurze Projektów
Górniczych w Krakowie, gdzie zorganizowa³ i kierowa³ pracowni¹
projektuj¹c¹ nowoczesne urz¹dzenia wyci¹gowe dla kopalñ wêgla
i kopalñ soli. W 1955 r. Zygmunt
Kawecki przej¹³ w AGH kierownictwo Zak³adu Urz¹dzeñ Szybowych,
wykonuj¹c ze swoim zespo³em
m.in. projekt pierwszego w Œrodkowej Europie wyci¹gu czterolinowego o udŸwigu 20 000 kg dla szybu Nr III Kopalni Wêgla Kamiennego „Boles³aw Œmia³y”.
Dysponuj¹c du¿ym dorobkiem
z zakresu projektowania nowoczesnych wyci¹gów szybowych w 1961 r.
dr in¿. Z. Kawecki habilitowa³ siê
na Wydziale Górniczym AGH na
podstawie pracy pt. „Zagadnienie
poprawy ekonomiki transportu szybowego kopalñ przez zastosowanie wyci¹gów jednonaczyniowych
w nowym uk³adzie”.
Swoje bogate doœwiadczenia
w zakresie projektowania transportu szybowego móg³ wykorzystaæ
BIP 108 – wydanie jubileuszowe Wydzia³u IMiR – paŸdziernik 2002 r.
konsultuj¹c projektowanie nowoczesnych szybów w budowanym
wtedy nowym Zag³êbiu Miedziowym w kopalniach „Lubin”, „Polkowice”, „Rudna” oraz kopalni rudy
cynku „Pomorzany” w rejonie Olkusza, gdzie mia³ okazjê wdro¿yæ
szereg swoich udoskonaleñ i wynalazków.
W 1961 roku Z. Kawecki habilitowa³ siê na podstawie rozprawy
pt. „Zagadnienie poprawy ekonomiki transportu szybowego kopalñ
przez zastosowanie wyci¹gów jednonaczyniowych w nowym uk³adzie”.
W 1969 roku Z. Kawecki otrzymuje tytu³ profesora nadzwyczajnego, a w 1974 roku tytu³ naukowy
profesora zwyczajnego.
Profesor Zygmunt Kawecki jest
autorem lub wspó³autorem wielu odkrywczych i oryginalnych
w skali œwiatowej hipotez naukowych, metod badawczych, nie tylko z zakresu badañ magnetycznych lin, ale równie¿ technologii
urabiania ska³, nowych rozwi¹zañ
konstrukcyjnych maszyn i urz¹dzeñ górniczych itp., które s¹ chronione kilkudziesiêcioma polskimi
i zagranicznymi patentami.
Dobrymi przyk³adami s¹:
– nowe metody urabiania, ciêcia
i rozdrabniania ska³, w tym strumieniami cieczy (ci¹g³ym i przerywanym) za pomoc¹ dysków,
elektrohydraulicznie itd.,
– metoda badañ zmêczeniowych
drutów z czêstoœciami ultradŸwiêkowymi,
– pirotechniczne urz¹dzenia wyzwalaj¹ce samohamuj¹ce spadochrony naczyñ wyci¹gowych,
hamulce kolei linowych itd.,
– napêdy zêbate jednoszynowych
kolei podwieszonych i wiele innych.
Wszystkie wy¿ej wymienione
metody i rozwi¹zania techniczne
by³y rozwijane, weryfikowane i wdro¿one przez uczniów i naukowych
kontynuatorów Profesora.
Ogó³em Profesor Z. Kawecki
jest autorem i wspó³autorem 193
publikacji, 43 patentów, kilkuset
sprawozdañ z prac naukowo-ba-
17
dawczych, raportów, opinii, ekspertyz dla przemys³u itd.
Nie jest wiêc mo¿liwe, w tym
krótkim opracowaniu, dok³adne
omówienie ogromnego dorobku
naukowego, dydaktycznego, wychowawczego i organizacyjnego
prof. Zygmunta Kaweckiego. Szerzej ten dorobek przedstawi³em
w 2 publikacjach, które ukaza³y
siê z okazji uroczyœcie obchodzonego (w 1999 roku) Jubileuszu
80-tych urodzin Profesora Zygmunta Kaweckiego, zamieszczonych w BIP-ie nr 70 w paŸdzierniku
1999 roku oraz w Zeszytach Naukowo-Technicznych AGH-KTL, Zeszyt nr 16 z 1999 roku.
Z podanych powodów poni¿ej
przypominam (w syntetycznej formie) jedynie te fakty, które œwiadcz¹ o czynnym i twórczym udziale
Profesora Z. Kaweckiego w ¿yciu
naszego Wydzia³u.
W latach piêædziesi¹tych Z. Kawecki pracowa³ w powo³anym
w 1953 roku Zak³adzie Urz¹dzeñ
Szybowych Katedry Maszyn Górniczych. W 1955 roku Z. Kawecki
przej¹³ kierownictwo tego zak³adu,
którym kierowa³ do 1970 roku.
W latach 70-tych, dwukrotnie by³
prodziekanem Wydzia³u Maszyn
Górniczych i Hutniczych. W 1972
roku zosta³ dyrektorem Instytutu
Maszyn Górniczych, Przeróbczych
i Automatyki, który powsta³ z trzech
Katedr i Zak³adu Urz¹dzeñ Szybowych. Instytutem tym kierowa³ do
1982 roku uzyskuj¹c znacz¹ce
efekty dydaktyczne w zakresie
szkolenia nowych kadr naukowych
Wydzia³u. Miêdzy innymi, w tym
czasie, w Instytucie wypromowano
oko³o 1200 mgr. in¿. mechaników,
50. doktorów nauk technicznych,
5 habilitacji. Warto, moim zdaniem,
przypomnieæ mo¿e ma³o znany
fakt, ¿e wszyscy pracownicy naukowo-dydaktyczni niewielkiego
Zak³adu Urz¹dzeñ Szybowych, kierowanego przez prof. Z. Kaweckiego, uzyskali tytu³y profesorskie (prof.
prof. Adam Klich, Henryk Knop, Juliusz Stachurski i Józef Hansel).
W 1982 r. prof. Z. Kawecki,
z uwagi na z³y stan zdrowia i koniecznoœæ poddania siê d³ugotrwa³emu leczeniu, zrezygnowa³ z kierowania Instytutem i jako inwalida wojenny I gr. przeszed³ na emeryturê.
Mimo k³opotów zdrowotnych
prof. Z. Kawecki nadal wspó³pracowa³ z AGH. Wraz z prof. Marianem Miêsowiczem oraz prof. Antonim Kleczkowskim przyczynili siê
do utworzenia w AGH Konwentu
Seniorów. Pierwszym prezesem by³
prof. M. Miêsowicz, nastêpnie prof.
18
W. Ró¿añski, a od 1995 r. do 2001 r.
pracami Konwentu kierowa³ prof.
Z. Kawecki.
Prof. Zygmunt Kawecki posiada
wiele orderów i odznaczeñ, miêdzy
innymi: Z³oty Krzy¿ Zas³ugi (1956),
Krzy¿ Kawalerski OOP (1972), Stopieñ Generalnego Dyr. Górn. II st.
(1975), Krzy¿ Oficerski OOP (1976),
Krzy¿ Komandorski OOP – leg. nr
3015 (1982), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1996).
W po³owie 1999 roku Prezydent
RP, nada³ Panu Profesorowi Z. Kaweckiemu, z okazji Jubileuszu
80-tych urodzin kolejne wysokie
odznaczenie pañstwowe Gwiazdê
do Krzy¿a Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski. Równie¿
w 1999 roku Minister Gospodarki
nada³ Panu Profesorowi stopieñ
górniczy „Generalny Dyrektor Górniczy I stopnia”.
Podpu³kownik rezerwy Zygmunt
Kawecki jest odznaczony Krzy¿em
Partyzanckim (1961), Srebrnym
Krzy¿em Virtuti Militari nadanym
Mu w 1965 r. i Krzy¿em Walecznych (1972). Dzia³aj¹c spo³ecznie
w Stowarzyszeniu ¯o³nierzy Armii
Krajowej, jest Przewodnicz¹cym
Rady Naczelnej Stowarzyszenia
¯o³nierzy AK.
Obywatel i wieloletni mieszkaniec Wieliczki Zygmunt Kawecki
by³ jednym z organizatorów Klubu
Przyjació³ Wieliczki. Od 1984 r. jest
prezesem tego Klubu.
Wyrazem uznania dorobku naukowego, technicznego, dydaktycznego, organizacyjnego i postawy spo³ecznej prof. Zygmunta
Kaweckiego by³o nadanie Mu
w 1993 r. przez Senat AGH tytu³u
Doktora Honoris Causa Akademii
Górniczo-Hutniczej im. St. Staszica
w Krakowie.
Profesor Zygmunt Kawecki nadal czynnie uczestniczy w ¿yciu
naukowym nie tylko naszego Wydzia³u i Jego dorobek stale siê powiêksza. Miêdzy innymi jest cz³onkiem Komitetu Naukowo-Programowego Zeszytów Naukowo-Technicznych AGH-KTL (do czerwca
2002 roku zosta³o wydanych 28 Zeszytów), cz³onkiem komitetów naukowych ró¿nych konferencji w tym
V Konferencji pt. „Bezpieczeñstwo
transportu linowego w nowym prawie polskim i Unii Europejskiej”,
która odby³a siê w dniach 11 i 12
czerwca 2002 r. itd. Jest tak¿e
cz³onkiem Sekcji Mechanizacji Górnictwa Komitetu Górnictwa PAN,
honorowym cz³onkiem Miêdzynarodowej Organizacji Badañ Trwa³oœci Lin OIPEEC i innych organizacji.
Kraków, 1.07.2002 r.
Wrêczenie Odznaki Honorowej
Zas³u¿ony dla WIMiR
Wrêczenie Odznak Honorowych „Zas³u¿ony dla Wydzia³u” przeprowadzi³ Prodziekan dr in¿. Boles³aw Karwat.
Aktu wrêczenie dokonali Dziekan prof. Wojciech Batko i Prodziekan
prof. Stanis³aw Wolny. Decyzj¹ Kolegium Dziekañskiego Odznaki otrzymali:
• Juliusz Sikora – Prezes Zarz¹du Hydrotrest Skanska
Przewodnicz¹cy Rady Spo³ecznej Wydzia³u;
oraz Cz³onkowie Rady Spo³ecznej Wydzia³u w osobach:
• Wies³aw Pietras – Prezes Zarz¹du Pieco-Export
• Julian Ko³osowski – Prezes Zarz¹du Skanska KPRM
• Dariusz Miga³a – Dyrektor KPRM Skanska
• Eugeniusz Fuchs – Dyrektor Oddzia³u LG Petro Bank
• Józef Misiaszek – Dyrektor Air-Tours – Kraków
• Leszek Domañski – Prezes Zarz¹du Drukarni DEKA
• Andrzej Bary³ko – Prezes Zarz¹du MPL Technology
• Jan Barcentewicz – Dyrektor Instytutu Obróbki Skrawaniem
w Krakowie
• Mieczys³aw Swatek – Dyrektor Oddzia³u TAC Polska
BIP 108 – wydanie jubileuszowe Wydzia³u IMiR – paŸdziernik 2002 r.