pobierz/download - Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu

Dubicki A. et al.,2010. Monitoring stosunków wodnych w przekształconym krajobrazie strefy
przygranicznej. Problemy Ekologii Krajobrazu, T. XXVI. 161-169.
Monitoring stosunków wodnych w przekształconym
krajobrazie strefy przygranicznej
The water conditions monitoring in transformed landscape of PolishGerman borderland
1Alfred
Dubicki, 2Mariusz Adynkiewicz-Piragas, 3Iwona Zdralewicz
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział we Wrocławiu
e-mail: [email protected], [email protected], [email protected]
_________________________________________________________________________________
Abstract. The lignite opencast exploitation has a strongly influence on the Polish-German landscape on both sides
of the border. The open pit mining negatively affects almost all elements of the natural environment and among
other things indeed changes the environment of surface and groundwater in the region of exploitation. On water
conditions within Nysa Łużycka basin have influence also now being at work lignite open pits (Turów, Jänschwalde,
Reichwalde, Nochten), and at present reclaimed Berzdorf post-exploitation pit. The influence of such type objects
has a transborder character, therefore the monitoring of the water environment has been realising for many years.
The need for the water conditions monitoring, which purpose is too guarantee rational water management, was
indicated by Polish-German Border Water Committee. Monitoring surface water network consists of water level
sites of Polish National Hydrological and Meteorological Service and sites installed especially for transboundary
cooperation purposes. Groundwater level measurements are established in many piezometers and domestic wells,
located along course of the river, with special regard to areas of lignite mines settings. Results obtained from
monitoring measurements are exchanged and agreed with German side. Hydrology and hydrogeology experts
analyse in detail trends of changes and current hydrological situation in the river basin, also precise the range of
tasks and analysis necessary to further common water resources management within Nysa Łużycka basin.
Słowa kluczowe: kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego, monitoring zasobów wodnych
Key words: lignite open pits, water resources monitoring
Wprowadzenie
Kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego prowadzą do zmiany powierzchni ziemi oraz deformacji
krajobrazu. Pierwotne warunki morfologiczne zostają zmienione na skutek powstania głębokiej i
rozległej odkrywki. Często także zajmowano były tereny pod zwałowiska, tak jak w przypadku kopalni
161
Dubicki A. et al.
Turów, gdzie obecnie już zrekultywowane zwałowisko zewnętrzne tej kopalni zajmuje powierzchnię
ponad 21 km2, jego względna wysokość wynosi 245 m, a rzędna w najwyższym miejscu to 465 m
n.p.m. (Michalski 2006). Obecnie dąży się do zminimalizowania szkód powodowanych przez kopalnie
m. in. poprzez odpowiednią gospodarkę terenami i rekultywację. W niemieckiej kopalni Jänschwalde, w
której wydobycie węgla rozpoczęto w połowie lat 70-tych, front eksploatacji przesuwa się liniowo i
objętość odkrywki jest stosunkowo niewielka w porównaniu do skali prowadzonych robót, ponieważ
skała płona jest od razu składowana na przeciwległym zboczu odkrywki. Przeobrażenie powierzchni
ziemi powoduje także zniszczenie lub zubożenie zbiorowisk roślinnych, zmianę infrastruktury a także
likwidacje miejscowości i związane z tym przesiedlenia ludności. Powstanie bardzo głębokich odkrywek
podczas eksploatacji węgla brunatnego i konieczność ich odwadniania negatywnie wpływa także na
środowisko wodne w rejonie odkrywki. Aby zapobiec przesiąkaniu wód powierzchniowych do odkrywki,
budowane są ekrany przeciwfiltracyjne wzdłuż Nysy Łużyckiej, które w sposób trwały uniemożliwiają
łączność hydrauliczną pomiędzy wodami podziemnymi po obu stronach ścianki uszczelniającej. Wody
podziemne zamiast spływać bezpośrednio do rzeki trafiają do systemu odwadniającego odkrywkę.
Pomimo tego, że woda ta jest w dalszej kolejności kierowana do cieków w danej zlewni, to i tak
obserwuje się ubytki wody w miejscach lokalizacji kopalń w profilu rzeki. Prowadzenie odkrywkowej
działalności górniczej powoduje przekształcenie sieci hydrograficznej oraz zmiany wielkości natężenia
przepływu w ciekach. W rejonie Bogatyni sieć hydrograficzna uległa przeobrażeniu polegającym na
przebudowaniu lub przełożeniu koryt rzecznych cieków okalających odkrywkę. Wody powierzchniowe
dopływające do kopalni i spływające ze zwałowiska zewnętrznego oraz wody z odwadniania wgłębnego
są ujmowane siecią rowów, z których w dalszej kolejności woda jest kierowana do cieków, zmieniając w
nich wielkości natężenia przepływu (Wilk 2003). Zmiany zachodzące w morfologii terenu i sieci rzecznej
są widoczne na pierwszy rzut oka, natomiast eksploatacja całkowicie zmienia także warunki krążenia
wód podziemnych, ponieważ wydobycie surowca wymaga sztucznego obniżenia zwierciadła wód
podziemnych, poniżej spągu odkrywki, co powoduje powstawanie lejów depresji.
Mnogość problemów związanych ze środowiskiem wodnym w zlewniach, na których terenie
zlokalizowane są kopalnie węgla brunatnego, wymaga prowadzenia szczegółowego monitoringu
zasobów wodnych w tych rejonach. W zlewni Nysy Łużyckiej ze względu na występowanie licznych złóż
tego surowca energetycznego umiejscowionych jest 5 kopalni węgla brunatnego mających wpływ na
stosunki wodne w tej zlewni: niemieckie obiekty, będące w trakcie eksploatacji – Jänschwalde,
Reichwalde, Nochten, rekultywowana w kierunku wodnym kopalnia Berzdorf oraz polska kopalnia
Turów (rys. 1). Na rysunku 1 przedstawiono także zrekultywowaną kopalnię Olbersdorf, która obecnie
nie ma większego znaczenia dla kształtowania się zasobów wodnych w zlewni oraz kopalnię CottbusNord, która wprawdzie znajduje się poza zlewnią Nysy Łużyckiej, ale współtworzy
wielkopowierzchniowy lej depresji wód podziemnych wraz z kopalnią Jänschwalde. Z wyżej
wymienionych kopalni obszary górnicze odkrywek Turów i Berzdorf w całości są umiejscowione w
zlewni Nysy Łużyckiej, natomiast eksploatacja prowadzona w pozostałych kopalniach tylko w części
obciąża zasoby wodne tej zlewni. Ponadto kopalnie Turów i Berzdorf umiejscowione są w zapadliskach
tektonicznych, dlatego też rozprzestrzenianie się leja depresji jest ograniczone wychodniami skał
krystalicznych. Kopalnie Jänschwalde, Reichwalde i Nochten znajdują się w granicach pradolin
rzecznych, wypełnionych przeważnie utworami przepuszczalnymi, co powoduje w rejonach odkrywek
powstanie rozległych lejów depresji (Ilościowy… 2001).
162
Monitoring stosunków wodnych …
Monitoring zasobów wodnych w rejonie odkrywek zgodnie z prawem unijnym i państwowym
prowadzony i nadzorowany jest przez podmioty gospodarcze odpowiedzialne za eksploatację,
raportowany następnie do urzędów odpowiedzialnych za realizację zadań z zakresu ochrony
środowiska. Z uwagi na transgraniczny charakter oddziaływania tych inwestycji na zasoby wodne,
niezbędna jest współpraca państw w tym zakresie. Współpraca polsko-niemiecka regulowana jest
Umową między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie
gospodarki wodnej na wodach granicznych z 1992 r. Za realizację postanowień umowy odpowiedzialni
są Pełnomocnicy Rządów i Komisje Dwustronne. Wykonanie zadań w poszczególnych dziedzinach
gospodarki wodnej jest realizowane przez grupy robocze, np. Grupę Roboczą W1 ds. Hydrologii i
Hydrogeologii na Wodach Granicznych.
Rys. 1. Lokalizacja kopalń węgla brunatnego w zlewni Nysy Łużyckiej
Fig. 1. Localisation of the lignite open pits within Nysa Łużycka basin
163
Dubicki A. et al.
Monitoring wód powierzchniowych
W ramach dwustronnej współpracy z RFN prowadzona jest codzienna wymiana danych hydrologicznometeorologicznych, organizowane są wspólne pomiary hydrometryczne, mające na celu aktualizację
krzywych przepływu. Wykonywane były także specjalne zagęszczone pomiary natężenia przepływu w
profilu podłużnym Nysy Łużyckiej w polskich i niemieckich przekrojach wodowskazowych, wszystkich
dopływach w węzłach hydrometrycznych, istotnych punktach poboru wody i zrzutu ścieków,
rozgałęzieniach koryta rzeki, kanałach, odnogach, kanałach elektrowni wodnych. Analiza uzyskanych
danych pozwoliła stwierdzić na Nysie Łużyckiej, przyrost przepływu nieproporcjonalny do przyrostu
zlewni oraz nawet ubytki wody. Szczególną uwagę zwracają zaburzenia przepływu w rejonach kopalń
węgla brunatnego. Oddziaływanie każdej z kopalń na kształtowanie się natężenia przepływu
uwidacznia się na rysunku 2. Na odcinku między przekrojami pomiarowymi Przewóz-Gubin przyrosty
przepływów średnich są o ok. połowę niższe od przyrostu zlewni cząstkowych. Największe ubytki wody
obserwowane były na wysokości kopalni Jänschwalde. Ubytki wody na tym odcinku są znacznie
wyższe niż ilości wody wypompowywanej systemem odwadniającym wschodniej bariery kopalni, co
świadczy o istnieniu także innych przyczyn niedoborów wody w rzece.
Q [m 3s-1]
Gubin
Janschw alde
25
Sacro
Kl. Bademeusel
Przewóz
Zgorzelec
20
Reichwalde
Nochten
Berzdorf
Turów
Schlagsdorf
15
Albertinenaue
Rosenthal
Porajów
Sieniawka
30
10
5
0
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
km biegu rzeki
km of water course
Rys. 2. Kształtowanie się natężenia przepływu w profilu podłużnym Nysy Łużyckiej (IX 2002) na tle lokalizacji
kopalń węgla brunatnego i przekrojów wodowskazowych
Fig. 2. Discharge forming in longitude profile of Nysa Łużycka (IX 2002) at the background of lignite open pits and
water level gauge stations localisation.
Od roku 2003 na stosunki wodne w dorzeczu Nysy Łużyckiej ma wpływ także pobór wody z Nysy
Łużyckiej do zalewania wyrobiska poeksploatacyjnego kopalni Berzdorf.
Przed przystąpieniem do realizacji poboru zostały przeprowadzone szczegółowe badania nad
oddziaływaniem inwestycji na środowisko, a w latach 2002-2003 prowadzono monitoring zerowy, który
to ze strony polskiej wykonywany był przez IMGW Oddział we Wrocławiu, a ze strony niemieckiej przez
Dresdner Grundwasserforschungszentrum e. V. Zakres monitoringu obejmował dane klimatyczne,
pomiary stanów i natężenia przepływu wód powierzchniowych, pomiary głębokości wód podziemnych
pierwszego zwierciadła wód podziemnych, rejestrację bezpośrednich poborów i zrzutów wody, jakość
wody, biomonitoring, pomiary kontrolne przemieszczeń pionowych reperów umieszczonych na
164
Monitoring stosunków wodnych …
wybranych domach na wysokości poboru. (Monitoring… 2004). Monitoring ten jest kontynuowany do
chwili obecnej, a jego wyniki przedstawiane są w raportach sporządzanych przez każdą ze stron. Stany
wód powierzchniowych po polskiej stronie są mierzone na posterunkach wodowskazowych należących
do standardowej sieci IMGW, a dodatkowo w roku 2004 w celu kontroli prawidłowości prowadzenia
poboru zainstalowano dwa nowe wodowskazy na Nysie Łużyckiej: Osiek Łużycki (powyżej) i Koźlice
(poniżej punktu poboru wody).
Przerzut wody z Nysy Łużyckiej do wyrobiska Berzdorf usytuowany jest w km 157.7. Strona niemiecka
może pobierać wodę w ilości 50% różnicy pomiędzy przepływem aktualnym, a przepływem granicznym,
wynoszącym Qgr = 13.3 m3s-1. Wielkość poboru maksymalnego ograniczona zdolnością kanału
doprowadzającego nie może przekroczyć 10 m3s-1. Pobierana także jest woda z niemieckiego dopływu
Nysy Łużyckiej – cieku Pließnitz. Do końca roku 2008 z Nysy Łużyckiej do wyrobiska przerzucono
176.2 mln m3 wody, z czego w roku 2007 47.9 mln m3, w roku 2008 35.0 mln m3. Uzupełniający pobór z
niemieckiego dopływu Plieβnitz prowadzony był już od listopada 2002 i od tego momentu pobrano już
49 mln m. W poszczególnych latach ilości poborów kształtowały się następująco: 2002 – 1.9 mln m3,
2003 – 7.5 mln m3, 2004 – 5.8 mln m3, 2005 – 7 mln m3, 2006 - 7 mln m3, 2007 – 10.2 mln m3, 2008 –
9.6 mln m3.
Wykonywane przez IMGW Wrocław pomiary pozwalają stwierdzić, że strona niemiecka korzystała z
wody Nysy Łużyckiej do zalewania wyrobiska Berzdorf zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami.
Docelowa pojemność Jeziora Berzdorf ma wynosić ok. 350 mln m3. W etapie projektowania inwestycji
zakładano, ze napełnianie wyrobiska ma trwać 4 lata, jednakże z powodu mniejszego niż się
spodziewano natężenia przepływu wody w Nysie Łużyckiej w latach 2004-2008 okres wypełniania
wyrobiska Berzdorf ulegnie wydłużeniu i obecne prognozy zakładają pełne napełnienie zbiornika do
wiosny 2011 r.
Poziom wody w Jeziorze Berzdorf na dzień 31.12.2008 znajdował się na rzędnej 173.98 m n. Ams.,
objętość wody wyniosła wtedy ok. 226 mln m3, a powierzchnia lustra wody ok. 784 ha (Beims et al.
2009).
Pobór wody z Nysy Łużyckiej skutkuje zmniejszeniem przepływów i obniżeniem stanów wody na
odcinku rzeki położonym poniżej punktu poboru. Przeprowadzona analiza wyników dla wodowskazu w
Zgorzelcu wykazała, że średnio zwierciadło wody w rzece obniżyło się o ok. 4 cm, maksymalnie o 28
cm w marcu 2007 roku. Ponieważ pobór nie jest prowadzony przy niskich stanach, nie powoduje
negatywnych zmian w korycie rzeki. Zwierciadło wody znajduje się powyżej rzędnej przepływu
nienaruszalnego i przepływu granicznego (Ocena…2006). Rysunek 3 przedstawia obniżenie się wody
w Nysie Łużyckiej w roku 2007, w którym to zrealizowany był największy do tej pory roczny pobór.
Na zasoby wód powierzchniowych będzie miał wpływ również przerzut wody w miejscowości Steinbach,
gdzie istnieje już instalacja umożliwiająca pobór wody z Nysy Łużyckiej do zlewni Szprewy. W tym
miejscu pobór nieprzekraczający 2.5 m3s-1 może być prowadzony przy przepływie wyższym niż 17.6
m3s-1, z założeniem dodatkowym, że równocześnie nie może być realizowany pobór do Berzdorf.
165
Dubicki A. et al.
320
300
280
260
H [cm]
240
220
200
180
160
140
120
1 gru
1 lis
1 paź
1 wrz
1 sie
1 lip
1 cze
1 maj
1 kwi
1 mar
1 lut
1 sty
100
H z poborem (with intake)
H bez poboru (without intake)
Hśr z poborem (mean with intake)
Hśr bez poboru (mean without intake)
Rys. 3. Obniżenie poziomu wody H [cm] w Nysie Łużyckiej na wodowskazie w Zgorzelcu w 2007 r.
Fig. 3. Reduction of the Nysa Łużycka water level at Zgorzelec gauge station in 2007
Monitoring wód podziemnych
Polsko-niemieckie pomiary poziomu głębokości wód podziemnych obecnie przeprowadzane są w
czterech obszarach działalności górniczej: Póżno-Zasieki-Jänschwalde, Turów, Reichwalde/Nochten i
Berzdorf. Każda ze stron po swojej stronie wykonuje pomiary z częstotliwością przynajmniej raz w
miesiącu, a wspólne badania prowadzone są 2 razy w roku – w kwietniu i październiku. Na podstawie
uzyskanych wyników każdego roku wykonywane są mapy hydroizohips, a na naradach Grupy Roboczej
W1 wykonuje się analizy trendów zmian stanu wód podziemnych oraz planuje przyszłe działania
mające na celu ochronę wód podziemnych (Zasady… 2001).
W obszarze Póżno-Zasieki-Jänschwalde ostatni przeprowadzony w kwietniu 2009 r. pomiar głębokości
wód podziemnych po stronie niemieckiej objął 29 piezometrów, a po polskiej 24 piezometry i studnie (w
tym 10 piezometrów ujmujących wody trzeciorzędowe). Usytuowanie odkrywki Jänschwalde bardzo
blisko granicy polsko-niemieckiej spowodowało, że lej depresji utworzony wraz z kopalnią Cottbus-Nord
objął także terytorium Polski. Obecnie w trzeciorzędowym piętrze wodonośnym na terytorium Polski lej
depresji ma powierzchnię ok. 28 km2 (Dubicki, Kryza 2008). Prowadzony od roku 1985 monitoring
wskazuje na obniżenie zwierciadła wody w trzeciorzędowych warstwach wodonośnych:
międzywęglowej i powęglowej o ponad 50 m (rys. 4). W czwartorzędowej warstwie wodonośnej, w
punktach zlokalizowanych wzdłuż Nysy Łużyckiej, w których wszelkie niedobory mogą być
rekompensowane dopływem wody z rzeki, wpływ odwodnienia nie jest obecnie obserwowany, a w
piezometrach na wysoczyźnie uwidacznia się stałe powolne obniżanie się poziomu wody na skutek
przesączania wody do odwodnionego piętra trzeciorzędowego. W piezometrze T-1 poziom wody w
ciągu 25 lat obniżył się o 2,8 metra.
166
Monitoring stosunków wodnych …
Rz. zw. w. p. [m n.p.m.]
Groundwater level [m o.s.l.]
70
60
50
40
30
ΔH = 48,11 m
20
ΔH = 54,72 m
10
ΔH = 53,19 m
T-3 (MW)
T-6 (MW)
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
0
T-14/1 (PW)
Rys. 4. Położenie zwierciadła wód podziemnych w polskich piezmetrach trzeciorzędowych na wysokości kopalni
Jänschwalde. Objaśnienia: PW – warstwa wodonośna podwęglowa, MW – warstwa wodonośna międzywęglowa,
ΔH – różnica położenia zw. wody pomiędzy pierwszym, a ostatnim pomiarem.
Fig. 4. Groundwater level in Polish Tertiary observation points in the Jänschwalde open pit area. Explanations: PW
– undercoal aquifer, MW – intercoal aquifer, ΔH – groundwater level difference between first and last
measurements.
W niedalekiej przyszłości ma powstać nowy obiekt, diametralnie zmieniający stosunki wodne w tej
okolicy. Enea S.A. oraz KWB „Konin” w Kleczewie S.A. powołały Przedsiębiorstwo WydobywczoEnergetyczne Gubin, którego celem jest poszukiwanie złóż węgla brunatnego na terenie gmin Gubin
i Brody, a w dalszej kolejności budowa kopalni odkrywkowej oraz elektrowni. Władze obu gmin już
zgodziły się na próbne odwierty. Formalności związane z oczekiwaniem na koncesję i pozwolenia
budowlane, pracami projektowymi i przygotowawczymi będą trwały przynajmniej 10 lat. Niezbędne
będzie odwodnienie złoża oraz budowa ścianki uszczelniającej wzdłuż Nysy Łużyckiej. Spowoduje to
powiększenie zasięgu leja depresji w piętrze trzeciorzędowym i całkowite odwodnienie warstw
nadkładowych. Nysa Łużycka na pewnym odcinku będzie z dwóch stron obudowana ekranami
przeciwfiltracynymi i straci kontakt hydrauliczny z terenami ją otaczającymi.
Kopalnie Reichwalde i Nochten, umiejscowione na wysokości miejscowości Przewóz, są oddalone od
granicy polsko-niemieckiej, a dotychczasowy kontur odkrywki nie sięgnął zlewni Nysy Łużyckiej.
Jednakże wyniki monitoringu prowadzonego od 1997 roku pokazują powolne obniżanie się poziomu
wody w piezometrach trzeciorzędowych na terytorium Polski, nie przekraczające 3 m. Opadanie wody
prawdopodobnie ulegnie zintensyfikowaniu, ponieważ plany obu kopalń zakładają przesuwanie frontu
wydobycia surowca w kierunku granicy polsko-niemieckiej. Na wahania zwierciadła wody w punktach
ujmujących wody poziomu czwartorzędowego obecnie ma wpływ jedynie sytuacja meteorologicznohydrologiczna w zlewni.
W kopalni Berzdorf, pomimo tego, iż eksploatacja węgla brunatnego zakończyła się w 1997 roku,
odwadnianie musi być dalej prowadzone ze względu na zachowanie stateczności zboczy. W ramach
działań Grupy W1 ze względów technicznych nie wyznaczono punktów pomiarowych wód podziemnych
po polskiej stronie. W celu określenia wpływu procesu napełniania odkrywki wodą na stan wód
podziemnych po wschodniej stronie granicy, IMGW Odział we Wrocławiu w roku 2003 wykonał trzy
otwory pomiarowe w miejscowości Koźlice i następne 3 otwory w roku 2007 (regularne pomiary od
167
Dubicki A. et al.
lutego 2008) w Osieku Łużyckim. Wraz z podnoszeniem się wody w wyrobisku poeksploatacyjnym
spodziewano się odtwarzania zasobów wód w odprężonych głębszych warstwach wodonośnych. W
poziomach wodonośnych nadkładowych taka tendencja nie jest obserwowana z powodu obecności
pomiędzy odkrywką a Nysą Łużycką ścianki przeciwfiltracyjnej, której szczelność potwierdzają wyniki
monitoringu po niemieckiej stronie (Auswertung… 2007). W piezometrze PB-2 (Koźlice) zafiltrowanym
w trzeciorzędowych piaskach ponad główną ławą węgla na głębokości odpowiadającej poziomowi
drenażu wód podziemnych w kopalni Berzdorf (poziom wodonośny międzywęglowy) od grudnia 2004
roku uwidacznia się proces podnoszenia poziomu wody, potwierdzony wynikami z piezometru PB-5
(Osiek Łużycki), (rys. 5).
Rzędna zw. wody [m n.p.m.]
Groundwater level [m o.s.l.]
182
180
178
176
174
172
170
168
PB-2
lis 08
sie 08
maj 08
lis 07
lut 08
sie 07
maj 07
lis 06
lut 07
sie 06
maj 06
lis 05
lut 06
sie 05
maj 05
lis 04
lut 05
sie 04
maj 04
lis 03
lut 04
sie 03
lut 03
maj 03
166
PB-5
Rys. 5. Podnoszenie się zwierciadła wody w piezometrach (międzywęglowy poziom wodonośny)
Fig. 5. The rise of water level in observation points (intercoal aquifer)
W rejonie kopalni Turów znajduje się około 300 piezometrów, z czego w ponad 90 wykonywane są
pomiary głębokości występowania wód podziemnych w ramach działań podejmowanych przez Grupę
Roboczą W1. Oddziaływanie kopalni na zasoby wodne po niemieckiej stronie granicy uległo
ograniczeniu po wybudowaniu od strony zachodniej wyrobiska, początkowo przypory, a potem
zwałowiska wewnętrznego oraz przeniesienie eksploatacji do części południowo-wschodniej. Wyniki
pomiarów wskazują, że we wszystkich warstwach wodonośnych terenów przylegających do zachodniej
bariery odkrywki, panują quasi stacjonarne warunki, wahania zwierciadła wody są zależne jedynie od
zmian środowiska naturalnego. W warstwach wodonośnych trzeciorzędowych zwierciadło wód
podziemnych nie uległo odtworzeniu.
W ramach monitoringu Nysy Łużyckiej prowadzonego na potrzeby oceny wpływu napełniania odkrywki
Berzdorf oprócz wybranych punktów wspólnej sieci polsko-niemieckiej głębokość występowania wód
podziemnych jest mierzona w wybranych studniach gospodarskich od miejscowości Posada do
Sękowic pod Gubinem. Otrzymane wyniki nie pozwalają stwierdzić oddziaływania poboru wody z Nysy
Łużyckiej na zasoby wód podziemnych w zlewni tej rzeki.
168
Monitoring stosunków wodnych …
Podsumowanie
Wydobycie węgla brunatnego metodą odkrywkową powoduje nie tylko zmiany w otaczającym
krajobrazie, ale w sposób istotny zmienia kształtowanie się zasobów wodnych w zlewni. Na wysokości
kopalń obserwowane są ubytki wody w Nysie Łużyckiej, a wokół kopalń w wodach podziemnych
powstają leje depresji. Zakres i wielkość oddziaływania wymaga stałego polsko-niemieckiego
monitoringu zasobów wodnych w zlewni Nysy Łużyckiej, nadzorowanego przez Grupę Roboczą W-1,
działającej z ramienia Polsko-Niemieckiej Komisji ds. Wód Granicznych.
Literatura
Auswertung von Grundwassermessungen im gemeinsamen deutsch-polnischen Messnetz 2007.
G.E.O.S. Freiberg Ingenieurgesellschaft mbH. p. 29.
Beims U., Möckel R., Raimann S., 2009: Monitoring Nysy Łużyckiej. Część niemiecka. Dresdner
Grundwasserforschungszentrum e. V. Drezno. p. 181.
Dubicki A., Kryza J. 2008. Zastosowanie metody modelowania numerycznego do oceny wpływu
odwodnień górniczych na wody podziemne w rejonie kopalni Jänschwalde. Meteorologia,
Hydrologia, Ochrona Środowiska kierunki badań i problemy. Instytut Meteorologii i Gospodarki
Wodnej. Warszawa, p. 98-104.
Ilościowy i jakościowy bilans wodnogospodarczy Nysy Łużyckiej. 2001. IMGW Wrocław, p. 136.
Michalski B. 2006. Pożegnanie ze zwałowaniem zewnętrznym w BOT KWB Turów SA. Węgiel Brunatny
nr 1/54 (http://www.ppwb.org.pl/wb/54/10.php).
Ocena wpływu rekultywacji kopalni Berzdorf na stosunki wodne w dolinie Nysy Łużyckiej i jej
sąsiedztwie. 2006. IMGW Wrocław, p. 142.
Monitoring Nysy Łużyckiej. Raport końcowy. Monitoring zerowy. 2004. IMGW Wrocław, LMBV mbH,
Hoyeswerda, p. 119.
Wilk Z. 2003. Hydrogeologia polskich złóż kopalin i problemy wodne górnictwa t 1. AGH Kraków, p. 611.
Zasady Współpracy Grupy Roboczej W1 ds. Hydrologii i Hydrogeologii na Wodach Granicznych, 2001,
Wrocław. Załącznik do protokołu z IX posiedzenia Komisji, Bad Freienwalde (RFN). 19-21
czerwca 2001 roku, p. 15.
169