FULL TEXT

Ginekol Pol. 2010, 81, 467-469
R E K O M E N D A C J E
P T G
Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego
Towarzystwa Ginekologicznego
w zakresie stosowania kwasów omega-3
w położnictwie
Z e s p ó ł E k s p e r t ó w P o l s k i e g o To w a r z y s t w a
Ginekologicznego w składzie:
• dr hab. Wiesława Bednarek
- I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej
i Ginekologii Akademii Medycznej w Lublinie
• prof. dr hab. Agata Karowicz-Bilińska
- Klinika Patologii Ciąży Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi
• prof. dr hab. Jan Kotarski
- I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej
i Ginekologii Akademii Medycznej w Lublinie
• prof. dr hab. Ewa Nowak-Markwitz
- Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedry Ginekologii,
Położnictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu
Medycznego w Poznaniu
• prof. dr hab. Ryszard Poręba
- Katedra i Oddział Klinicznej Ginekologii i Położnictwa
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Tychach
• prof. dr hab. Marek Spaczyński
- Klinika Onkologii Ginekologicznej Katedry Ginekologii,
Położnictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu
Medycznego w Poznaniu
na posiedzeniu dnia 23 maja 2010 roku szczegółowo
przeanalizował dostępną literaturę przedmiotu poświęconą
stosowaniu kwasów omega-3 pochodzenia roślinnego podczas
ciąży.
Stanowisko przedstawia stan wiedzy na w/w temat na
dzień przeprowadzenia analizy.
Zespół Ekspertów zastrzega sobie prawo do aktualizacji
niniejszego stanowiska w przypadku pojawienia się nowych
istotnych doniesień naukowych.
© Polskie Towarzystwo Ginekologiczne
Wprowadzenie
Wielonienasycone długołańcuchowe kwasy tłuszczowe
– LC PUFA (long chain poliunsaturated fatty acids) wchodzą
w skład błon fosfolipidowych, stanowiąc ok. 20-40% całkowitej ilości kwasów tłuszczowych znajdujących się w fosfolipidach układu nerwowego i siatkówki oka. Są materiałem
budulcowym dla osłonek mielinowych nerwów obwodowych,
błon synaptycznych i neurotransmiterów. Stanowią również
prawie połowę lipidowych składników receptorowej części
siatkówki.
Prawidłowa zawartość LC PUFA wpływa na prawidłowy
rozwój siatkówki oka wchodząc w skład fotoreceptorów oraz
komórek nerwowych, wpływa na percepcję wrażeń wzrokowych i ich zamianę na impulsy nerwowe.
Dotychczasowe badania i doniesienia naukowe wskazują, że jednym z najważniejszych składników diety w okresie
ciąży i laktacji jest DHA (kwas dokozaheksaenowy) z grupy
kwasów Omega-3. Jego prawidłowe spożycie podczas ciąży
powoduje nieznaczne wydłużenie czasu trwania ciąży, zwiększenie masy urodzeniowej noworodka oraz obniżenie ryzyka
wystąpienia porodu przedwczesnego.
Gromadzenie DHA w obrębie OUN jest najwyższe po
20 tygodniu ciąży i kontynuowane jest aż do 4 roku życia
dziecka.
DHA, a nie jego prekursory, jest transportowany przez
ludzkie łożysko do płodu, co jest uzależnione od zawartości
DHA w diecie matki.
Stanowisko European Food Safety Authority potwierdza
konieczność zapewnienia odpowiedniej dystrybucji kwasu
DHA płodowi i noworodkowi celem umożliwienia prawidłowego rozwoju poznawczego i ostrości widzenia.
Wyniki międzynarodowego, wieloośrodkowego badania
epidemiologicznego wskazują na to, że większe ilości DHA
w mleku matki i większe spożycie owoców morza przyczyniają
się do obniżenia ryzyka wystąpienia depresji poporodowej.
467
R E K O M E N D A C J E
P T G
Ginekol Pol. 2010, 81, 467-469
Rekomendacje Zespołu Ekspertów PTG w zakresie stosowania kwasów omega-3 w położnictwie.
U matek karmiących piersią suplementowanych DHA
obserwuje się wzrost zawartości DHA w mleku.
Badania doświadczalne dowodzą, że prawidłowe stężenie DHA w mleku matek miało korzystny wpływ na rozwój widzenia u dzieci karmionych piersią. Obecność odpowiednich
ilości DHA w mleku matki czy w organizmie niemowlęcia jest
powiązana z prawidłowym rozwojem ostrości widzenia dziecka. Sugeruje się, że stężenie DHA we krwi matek i w krwi
pępowinowej może mieć wpływ na przyrost tkanki kostnej
u zdrowych, donoszonych noworodków.
Spożywanie kwasu alfa-linolenowego wykorzystywanego
do syntetyzowania DHA nie gwarantuje nagromadzenia DHA
w odpowiednich ilościach w mózgu płodu i jest o wiele mniej
skuteczne niż spożywanie DHA w gotowej postaci.
Według badania przeprowadzonego w 2008 roku podawanie dawki 200mg DHA dziennie nie zwiększało stężenia
DHA we krwi pępowinowej. Dopiero dzienna dawka 500mg
DHA powodowała podniesienie stężenia DHA we krwi pępowinowej.
Głównym źródłem DHA w diecie są tłuste ryby morskie,
owoce morza oraz algi morskie.
Spożycie DHA w Polsce
Badania przeprowadzone wśród osób dorosłych w Polsce
wskazują, że spożycie ryb morskich i owoców morza jest
wyjątkowo niskie.
Kobiety w Polsce średnio spożywają 15 gramów ryb
dziennie, gdzie zalecane dzienne spożycie wynosi 30g.
W województwach takich jak: świętokrzyskie, śląskie,
podkarpackie, lubuskie, kujawsko-pomorskie średnie spożycie ryb przez kobiety wynosi poniżej 10g dziennie, co może
wskazywać na niedobór DHA.
W organizmie człowieka naturalna synteza DHA, która
może zachodzić z prekursorów takich jak: ALA (kwas alfa
linolenowy obecny np. w oleju lnianym) i EPA (kwas eikozapentaenowy) jest niewystarczająca dla pokrycia zapotrzebowania organizmu. Wydajność tego procesu jest znikoma
i uwarunkowana osobniczo, dlatego też DHA powinno być
podawane wraz z pożywieniem.
Polskie Towarzystwo Pediatryczne (PTP) wspólnie
z Polskim Towarzystwem Badań nad Miażdżycą (PTBnM)
wydało zalecenia w celu przeciwdziałania stanom
niedoborowym wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
omega-3 w żywieniu kobiet w ciąży, niemowląt i dzieci
w Polsce.
Należy jednak zalecać ostrożność w spożywaniu ryb
morskich kobietom w ciąży i dzieciom do lat 7.
Państwowy Zakład Higieny w październiku 2007 roku
wskazuje, że „wskutek zanieczyszczenia środowiska, łososie i śledzie bałtyckie mogą zawierać podwyższone poziomy
dioksyn oraz polichlorowanych bifenyli (PCB), które gromadzą się w tłuszczu tych ryb. Związki te mogą stanowić zagrożenie dla kobiet ciężarnych i dzieci karmionych piersią.
Kobiety ciężarne, karmiące piersią oraz małe dzieci powinny
powstrzymać się od spożywania śledzi i łososi bałtyckich”.
468
Rekomendacje Zespołu
Ekspertów dotyczące
stosowania DHA podczas ciąży
i karmienia piersią
Zapewnienie prawidłowej zawartości w diecie i dostępności DHA dla organizmu podczas ciąży może wpłynąć na
czas trwania ciąży, masę płodu, jego rozwój psychomotoryczny, ostrość widzenia oraz obniżenie ryzyka wystąpienia
depresji poporodowej.
Dla zapewnienia prawidłowych zasobów DHA w organizmie matki i zapewnienie prawidłowej dystrybucji do płodu,
kobiety w ciąży powinny w przypadku niskiego spożycia ryb
i innych źródeł DHA, przyjmować 500mg DHA dziennie już od
pierwszego miesiąca ciąży.
Kobiety w ciąży o wysokim ryzyku porodu przedwczesnego powinny przyjmować 1000mg DHA dziennie.
Zaleca się dodatkową suplementację za pomocą DHA,
gdyż jedynie dodatkowa jego podaż zwiększa osoczowe stężenie tego składnika we krwi pępowinowej. DHA jest najlepiej poznanym i przebadanym wielonienasyconym kwasem
tłuszczowym. Nie wykazano żadnych skutków ubocznych dla
kobiety ciężarnej i płodu nawet przy spożywanych dawkach
1000mg DHA dziennie i wyższych. Ze względu na udowodnione znaczenie właściwej podaży DHA na rozwój dziecka już
od pierwszych dni po urodzeniu kobieta karmiąca powinna
kontynuować suplementację DHA, aby zapewnić prawidłową
jego zawartość w pokarmie.
Ważne jest zapewnienie wysokiej jakości źródła DHA,
bez ryzyka zanieczyszczenia metalami ciężkimi, dioksynami oraz polichlorowanymi bifenylami (PCB), które mogą być
szkodliwe dla płodu.
Bezpiecznym źródłem jest DHA uzyskiwany metodą biotechnologiczną z alg rodzaju Schizochytrium sp., które aby zapobiec wbudowaniu w ich strukturę różnych zanieczyszczeń
pochodzących z wody morskiej są hodowane w warunkach
kontrolowanych, gwarantujących czystość i bezpieczeństwo
pozyskiwanego w procesie tłoczenia DHA.
Zespół Ekspertów PTG dąży do zapewnienia niezależności
i obiektywizmu we wszystkich swoich działaniach edukacyjnych.
Celem działań ekspertów PTG, które doprowadziły do powstania
niniejszego opracowania nie jest promowanie, popieranie lub
zalecanie w szczególny sposób produktów handlowych, usług ani
sprzętu medycznego, których opisy znalazły się w artykule.
Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że żaden
z członków panelu ekspertów nie zgłasza konfliktu interesów
w związku z powstaniem niniejszego opracowania.
Stanowisko przedstawia stan wiedzy na w/w temat na dzień
przeprowadzenia analizy. Zespół Ekspertów zastrzega sobie prawo
do aktualizacji niniejszego stanowiska w przypadku pojawienia się
nowych istotnych doniesień naukowych.
Nr 6/2010
Ginekol Pol. 2010, 81, 467-469
R E K O M E N D A C J E
P T G
Rekomendacje Zespołu Ekspertów PTG w zakresie stosowania kwasów omega-3 w położnictwie.
Piśm i e n n i c t w o
1. Koletzko B, Lien E, Agostoni C, [et al.]. Recommendations and guidelines for perinatal practice.
The roles of long-chain polyunsaturated fatty acids in pregnancy, lactation and infancy: review of
current knowledge and consensus recommendations. J Perinat Med. 2008, 36, 5-14.
2. European Food Safety Authority (EFSA) has backed a dossier linking infant eye health and
DHA consumption. EFSA approves omega-3 kids’ eye health claim. By Shane Starling, 18 Feb
2009.
3. Horvath A, Koletzko B, Szajewska H. Effect of supplementation of women in high-risk
pregnancies with long-chain polyunsaturated fatty acids on pregnancy outcomes and growth
measures at birth: a meta-analysis of randomized controlled trials. Br J Nutr. 2007, 98, 253259.
4. Koletzko B, Cetin I, Brenna J. Perinatal Lipid Intake Working Group. Dietary fat intakes for
pregnant and lactating women. Br J Nutr. 2007, 98, 873-877.
5. Makrides M, Duley L, Olsen S. Marine oil, and other prostaglandin precursor, supplementation
for pregnancy uncomplicated by pre-eclampsia or intrauterine growth restriction. Cochrane
Database Syst Rev. 2006, 3, CD003402.
6. Szajewska H, Horvath A, Koletzko B. Effect of n-3 long-chain polyunsaturated fatty acid
supplementation of women with low-risk pregnancies on pregnancy outcomes and growth
measures at birth: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2006, 83,
1337-1344.
7. Clandinin M, Chappell J, Leong S, [et al.]. Extrauterine fatty acid accretion in infant brain:
implication for fatty acid requirements. Early Hum Dev. 1980, 4, 131-138.
8. Martinez M. Tissue levels of polyunsaturated fatty acids during early human development. J
Pediatr. 1992, 120, 129-138.
9. Martinez M. Polyunsaturated fatty acids in the developing human brain, red cells and plasma:
influence of nutrition and peroxisomal disease. World Rev Nutr Diet. 1994, 75, 70-78.
10. Stillwell W, Wassall S. Docosahexaenoic acid: membrane properties of a unique fatty acid.
Chem Phys Lipids. 2003, 126, 1-27.
11. Hibbeln J. Seafood consumption, the DHA content of mothers’ milk and prevalence rates of
postpartum depression: a cross-national, ecological analysis. J Affect Disord. 2002, 69, 15–
29.
12. Fidler N, Sauerwald T, Pohl A, [et al.]. Docosahexaenoic acid transfer into human milk after
dietary supplementation: a randomized clinical trial. J Lipid Res. 2000, 41, 1376-1383.
13. Jensen D, Voigt R, Prager T, [et al.] Effects of maternal docosahexaenoic acid intake on visual
function and neurodevelopment in breastfed term infants. Am J Clin Nutr. 2005, 82, 125–132.
14. Innis S, Gilley J, Werker J. Are human-milk long-chain polyunsaturated fatty acids related to
visual and neural development in breast-fed term infants? J Pediatr. 2001, 139, 532-538.
15. Jorgensen M, Hernell O, Hughes E, [et al.]. Is there a relation between docosahexaenoic acid
concentration in mothers’ milk and visual development in term infants? J Pediatr Gastroenterol
Nutr. 2001, 32, 293-296.
16. Gibson R, Makrides M, Hawkes J, [et al.]. A randomized trial of arachidonic acid dose in
formulas containing docosahexaenoic acid in term infants. In: Riemersma RA, et al., editors.
Essential fatty acids and eicosanoids: invited papers from the Fourth International Congress.
Champaign, IL: AOCS Press. 1998, 147–153.
17. Lauritzen L, Jorgensen M, Mikkelsen T, [et al.]. Maternal fish oil supplementation in lactation:
effect on visual acuity and n-3 fatty acid content of infant erythrocytes. Lipids. 2004, 39, 195–
206.
18. Weiler H, Fitzpatrick-Wong S, Schellenberg J, [et al.]. Maternal and cord blood long-chain
polyunsaturated fatty acids are predictive of bone mass at birth in healthy term-born infants.
Pediatr Res. 2005, 58, 1254–1258.
19. Krauss-Etschmann S, Shadid R, Campoy C, [et al.]. Effects of fish-oil and folate supplementation
of pregnant women on maternal and fetal plasma concentrations of docosahexaenoic acid and
eicosapentaenoic acid: a European randomized multicenter trial. Am J Clin Nutr. 2007, 85,
1392-1400.
20. Sygnowska E, Waśkiewicz A, Głuszek J, [i wsp.]. Spożycie produktów spożywczych przez
dorosłą populację Polski. Wyniki programu WOBASZ. Kard Pol. 2005, 63, suppl.4, 670-676.
© Polskie Towarzystwo Ginekologiczne
469