Perspektywa stosowania Najlepszych Dostępnych Technologii w

0 03
E’ 2
M
AM
1 2th
Perspektywa stosowania Najlepszych Dost pnych Technologii w polskich
realiach przemysłowych*
R. Nowosielski, S. Czerkowicz, W. Pilarczyk
Zakład Materiałów Nanokrystalicznych i Funkcjonalnych oraz Zrównowa onych Technologii
Proekologicznych, Instytut Materiałów In ynierskich i Biomedycznych, Politechnika l ska
ul. Konarskiego 18a, 44-100 Gliwice
W artykule opisano relacje zachodz ce mi dzy Czystsz Produkcj a zastosowaniem przez
przedsi biorstwa Najlepszych Dost pnych Technologii. St d przybli one te zostały
zmieniaj ce si w Polsce pogl dy na ochron rodowiska i zasobów naturalnych oraz
zarz dzanie technologi .
1. WPROWADZENIE.
Pozytywne wyniki przeprowadzonego w Polsce w czerwcu referendum odno nie
przyst pienia Polski do Unii Europejskiej, u wiadomiły nam, i trzeba b dzie dokona wielu
zmian. Przede wszystkim uci liwe dla rodowiska firmy musz przed ko cem roku uzyska
tzw. pozwolenia zintegrowane. Dotychczasowe polskie przepisy mimo, i wymagały od
przedsi biorstw zachowania dopuszczalnych norm zanieczyszcze to nie zawsze normy te
były przestrzegane i w nie dostatecznym stopniu egzekwowane. Nowe regulacje, które ju
obowi zuj w krajach unijnych zobowi zuj do przeprowadzenia znacznie wi kszych analiz
ich negatywnego oddziaływania na rodowisko i ustalenia (w porozumieniu z administracj
wojewódzk lub powiatow ) jak temu zapobiec, a je li to niemo liwe, jak je minimalizowa .
Aktualnie obowi zuj c Dyrektyw w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania
(kontroli) zanieczyszcze jest Dyrektywa IPPC (Integrated Pollution Prevention and Control),
wprowadzenie tej Dyrektywy do polskiego prawa w istotny sposób wpłynie na
funkcjonowanie przedsi biorstw[1,2].
Mo na tutaj powiedzie , e obecna sytuacja krajowego stanu rodowiska stała si
wynikiem długoletniego, bezmy lnego eksploatowania surowców naturalnych, jak i
nieodpowiedniego zagospodarowania odpadów po lub w czasie produkcji. Dzisiaj, kiedy
przedsi biorstwa cz sto stosuj si do zasad Czystszej Produkcji, Zrównowa onego Rozwoju
czy d enia do osi gni cia Najlepszych Dost pnych Technologii (BAT) zmienił si
diametralnie pogl d na kompleksow i prewencyjn strategi ochrony rodowiska
naturalnego(Rys.1).
* Autorzy uczestnicz w realizacji projektu CEEPUS Nr PL-013/03-04 kierowanego przez
Prof. L.A. Dobrza skiego.
662
R. Nowosielski, S. Czerkowicz, W. Pilarczyk
Rys. 1. Składowe Zrównowa onego Rozwoju
Wiadomo, e wprowadzenie BAT (Best Avilable Technologies) nie jest ani proste, ani
szybkie, jednak e chc c konkurowa na globalnym rynku produktów i usług nale y
konsekwentnie i systematycznie go wprowadza i kontrolowa , gdy tylko to gwarantuje
produkcj i produkty „czyste” i przyjazne rodowisku. Najlepszym przykładem okazała si
m.in. Elektrownia Bełchatów S.A.
2. ZNACZENIE ORAZ ROLA BAT I BREF-ÓW
ROZUMIENIU CZYSTSZEJ PRODUKCJI.
WE
WSPÓŁCZESNYM
Europejska polityka ekologiczna jest polityk gospodarcz w dziedzinie ochrony
rodowiska naturalnego obejmuj c Europ jako kontynent. Jak wcze niej wspomniano w
krajach Unii Europejskiej wprowadzona została Dyrektywa IPPC w sprawie zintegrowanego
zapobiegania i kontroli zanieczyszcze . Podstawowym elementem wyznaczenia norm emisji
jest odniesienie si do poj cia Najlepszych Dost pnych Technologii (BAT). Poj cie to zostało
zdefiniowane w wy ej wymienionej dyrektywie, a mianowicie oznacza ono funkcjonowanie
systemu ustalenia oraz dotrzymania dopuszczalnych warto ci emisji zanieczyszcze do
rodowiska w oparciu o aktualny stan wiedzy na temat procesów produkcyjnych i sposobów
ich stosowania, jednak bez sugerowania adnego konkretnego rozwi zania technologicznego.
Najlepsze Dost pne Technologie (techniki) wynikaj wył cznie ze stanu wiedzy o
istniej cych ju rozwi zaniach konstrukcyjnych i technologicznych [3].
Znale mo na tutaj zwi zek pomi dzy Najlepsz Dost pn Technologi a terminem
Czystsza Produkcja, który oznacza ci głe stosowanie kompleksowej, prewencyjnej strategii
ochrony rodowiska, ograniczaj cej ryzyko, jakie niesie produkcja i jej wytwory ludziom i ich
otoczeniu. Mo na tutaj wnioskowa , e Czystsza Produkcja jest jednym z narz dzi
Zrównowa onego Rozwoju, zwłaszcza w sferze działalno ci wytwórczej człowieka [3]. W
wymiarze przedsi biorstwa zadanie Czystszej Produkcji to stworzenie takiego systemu
Zarz dzania
rodowiskiem, który poszukiwałby i wdra ał najlepsze rozwi zania
technologiczne, czyli krótko mówi c lepsze od ju istniej cych (Rys.2).
Perspektywa stosowania Najlepszych Dost pnych Technologii …
663
Rys. 2. Schemat zale no ci mi dzy Zrównowa onym Rozwojem, Czystsz Produkcj ,
Czystymi Technologiami a najlepszymi Technologiami (BAT)[3]
W celu zmniejszenia dowolno ci i niepewno ci w ustaleniu norm emisyjnych, nie
integruj c w rozwi zania technologiczne zostały wydane dokumenty referencyjne (BREF).
Dokumenty te to informacja, maj ca stanowi ogólne wytyczne przy okre leniu przez organy
pa stw członkowskich Najlepszej Dost pnej Technologii dla danej instalacji. Do opracowania
dokumentu referencyjnego dla danego sektora przemysłu powołana jest grupa robocza, w
skład której wchodz eksperci z poszczególnych pa stw członkowskich [4]. Wi c mo na
powiedzie , i zadaniem BREF-ów jest przekazanie komisji, władzom krajów członkowskich,
operatorom instalacji i opinii publicznej wskazówek słu cych okre leniu warunków
pozwole z wykorzystaniem BAT [6]. Ostatecznie metody i stosunek do ochrony rodowiska
na obszarze Unii Europejskiej staj si ujednolicone.
3. POLSKIE SUKCESY WE WPROWADZENIU NAJLEPSZYCH DOST PNYCH
TECHNOLOGII (BAT).
Dyrektywa IPPC odnosi si do ró nych gał zi gospodarki. O pozwolenie musz ubiega
si m.in.;
• hutnictwo i przemysł metalurgiczny,
• przemysł chemiczny,
• przemysł mineralny,
• przemysł energetyczny,
• gospodarka odpadami,
• przemysł i produkcja zwi zana z rolnictwem
W sumie około 2000 polskich firm musi ubiega si o pozwolenia zintegrowane, zgodnie z
ustaw termin uzyskania pozwolenia upływa z dniem 31 grudnia 2003 roku. Minister
rodowiska mo e nieco przesun t dat dla poszczególnych bran . Nie wszyscy jednak
mog liczy na terminy si gaj ce II połowy 2007 roku, kiedy to wszystkie instalacje
wymagaj ce tego typu pozwolenia musz bezwarunkowo spełnia kryteria BAT [1].
664
R. Nowosielski, S. Czerkowicz, W. Pilarczyk
Bardzo chlubnie mo na przytoczy przykład Elektrowni ,,Bełchatów’’ S.A., która jako
jedna z niewielu przedsi biorstw w zasadzie jako pierwsza z bran y energetycznej otrzymała
certyfikat PCBC i IQnet dla Zintegrowanego Systemu Zarz dzania Jako ci , rodowiskiem i
BHP. Budowanie systemu zintegrowanego zacz to od Systemu Zarz dzania rodowiskiem i
BHP. Dzi ki wprowadzeniu BAT elektrownia zmniejszyła swoje szkodliwe oddziaływanie na
rodowisko naturalne przez:
• ograniczenie emisji do powietrza zanieczyszcze pyłowych,
• ograniczenie emisji do powietrza gazowych,
• eliminacja ródeł substancji szkodliwych,
• optymalizacja zu ytych zasobów naturalnych,
• monitoring stanu rodowiska wokół elektrowni [5].
Pozwolenie zostało wydane na okres dziesi ciu lat. Po upływie pi ciu lat od wydania
pozwolenia w zakładzie zostan przeprowadzone kontrole maj ce na celu sprawdzenie, czy
nadal spełniane s warunki zintegrowanego pozwolenia.
4. PODSUMOWANIE.
Zrównowa ony rozwój w Polsce jest jedn z zasad ustrojowych pa stwa. W art. 5
Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku przyj to, e ,, Rzeczpospolita
Polska […] zapewniona ochron kieruj c si zasad Zrównowa onego Rozwoju”. W 1999
roku Sejm zobowi zał Rz d do opracowania strategii Zrównowa onego Rozwoju dla Polski
do 2025 roku. Mówi c o Zrównowa onym Rozwoju bierzemy jego aspekt ekologiczny i
cywilizacyjny. W aspekcie ekologicznym mamy na uwadze proces ograniczania presji na
rodowisko, co mo e nast pi przez wdra anie zintegrowanych systemów ochrony
rodowiska. W aspekcie cywilizacyjnym jest rozumiany jako poszukiwanie, sprawdzanie i
wdra anie nowych form rozwoju gospodarczego, nowych technologii proekologiczych[6].
Bior c pod uwag przykład Elektrowni ,,Bełchatów’’ S.A., która poprzez stosowanie si
do wymogów Dyrektywy IPPC uzyskała w terminie zintegrowane pozwolenia mo emy
powiedzie e zdecydowanie jej wkład w ochron rodowiska jest na najwy szym dost pnym
poziomie technologicznym. Pojawia si zarazem szansa i wymóg na zmiany w sektorze
in ynierii materiałowej przez stosowanie Najlepszych Dost pnych Technologii.
LITERATURA
1. Skwieci ska O.: Zd y z IPPC, Czystsza Produkcja w Polsce 3’03, str.26-28
2. http://www.ippc-ps.pl/wwwboard/messages/31.html
3. Nowosielski R.: Koncepcja Najlepszych Dost pnych Technologii na przykładzie
procesów galwanotechnicznych, Czystsza Produkcja w Polsce2’97, str.2-6
4. Bednarz L.: Personalne aspekty implementacji współczesnych systemów zarz dzania
produkcj nr 1-2 (1998), str. 4-10
5. http://www. Elektrocieplownia.Belchatow.pl
6. Poskrobko B.: Zarz dzanie rodowiskiem, Wyd. PWE, Warszawa, 1998
7. Nowak Z.: Zarz dzanie rodowiskiem, Wyd. Pol. l., Gliwice, 2001