PROGRAM na lata 2004 - 2005 - Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Transkrypt
PROGRAM na lata 2004 - 2005 - Wojewódzki Inspektorat Ochrony
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA WE WROCŁAWIU PROGRAM MONITORINGU ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO na lata 2004 - 2005 Zatwierdzam: WOJEWÓDZKI INSPEKTOR OCHRONY ŚRODOWISKA WE WROCŁAWIU Wrocław, październik 2003 r. GŁÓWNY INSPEKTOR OCHRONY ŚRODOWISKA Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 2 WSTĘP.................................................................................................................................... 5 I. POWIETRZE........................................................................................................................ 6 1. PODSTAWA PRAWNA.................................................................................................................................. 6 1.1. Klasyfikacja stref województwa dolnośląskiego.......................................................................... 6 1.2. Minimalna liczba stałych punktów pomiarowych........................................................................ 7 1.3. Metodyki referencyjne poboru próbek i analiz poziomów substancji oraz wymagania dotyczące wyników pomiarów..............................................................................................................................8 2. PROGRAM MONITORINGU POWIETRZA W WOJ. DOLNOŚLĄSKIM NA LATA 2004-2005 ..... 9 2.1. Założenia ogólne........................................................................................................................... 9 2.2. System oceny jakości powietrza w strefach woj. dolnośląskiego – ochrona zdrowia ludzi....... 10 2.3. System oceny jakości powietrza w strefach woj. dolnośląskiego – ochrona roślin.................... 22 2.4. Europejski monitoring jakości powietrza – EUROAIRNET...................................................... 22 2.5. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych oraz depozycji zanieczyszczeń do podłoża...22 2.6. Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery na stacji Śnieżka wg programów EMEP, GAW/WMO i COMBINE/HELCOM............................................................................................... 23 II. WODY POWIERZCHNIOWE............................................................................................ 24 1. BADANIA I OCENA JAKOŚCI WÓD W RZEKACH..............................................................................24 1.1. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych (projekt) - ogólna ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego................................................................. 25 1.2. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych...................................................................27 1.3. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb..................................................................................................................................... 28 1.4. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia .....................................................29 1.5. Charakterystyka systemu monitoringu jakości granicznych wód powierzchniowych................ 30 1.6. Charakterystyka systemu monitoringu EUROWATERNET .................................................... 30 1.7. Charakterystyka monitoringu substancji niebezpiecznych w wodach powierzchniowych ........31 2. BADANIA I OCENA JAKOŚCI OSADÓW W RZEKACH..................................................................... 32 III. WODY PODZIEMNE........................................................................................................ 33 1. PODSTAWA PRAWNA BADAŃ I OCEN JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH.................................... 33 2. BADANIA JAKOŚCI ZWYKŁYCH WÓD PODZIEMNYCH ................................................................34 2.1. Badania jakości zwykłych wód podziemnych realizowane przez PIG....................................... 34 2.2. Badania jakości zwykłych wód podziemnych realizowane przez WIOŚ....................................35 3. BADANIA JAKOŚCI WÓD MINERALNYCH..........................................................................................37 4. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH NA OBSZARACH BEZPOŚREDNIO ZAGROŻONYCH ZANIECZYSZCZENIAMI................................................................................................................................38 IV. HAŁAS............................................................................................................................. 41 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 3 1. PODSTAWA PRAWNA................................................................................................................................ 41 2. CEL I ZAKRES MONITORINGU HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO W ŚRODOWISKU............... 43 V. GLEBY.............................................................................................................................. 45 1. PODSTAWA PRAWNA................................................................................................................................ 45 2. BADANIA GLEB NA OBSZARACH BEZPOŚREDNIO ZAGROŻONYCH ZANIECZYSZCZENIAMI................................................................................................................................45 VI. ODPADY.......................................................................................................................... 48 1. OBOWIĄZUJĄCE AKTY PRAWNE W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI........................... 48 2. MONITORING ODPADÓW........................................................................................................................ 49 VII. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH...................................................... 51 1. PODSTAWY PRAWNE................................................................................................................................ 51 2. BADANIA I OCENA POZIOMU PEM....................................................................................................... 51 VIII. GROMADZENIE, PRZETWARZANIE I ROZPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU..................................................................................................................... 52 IX. REALIZACJA PROGRAMU MONITORINGU ŚRODOWISKA W 2005 R.......................53 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 4 WSTĘP Prezentowany Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 został przygotowany na podstawie: wieloletniego Programu monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2001-2005, opracowanego przez GIOŚ Programu państwowego monitoringu środowiska na lata 2003-2005, zmian w krajowym prawie ochrony środowiska (ustawa Prawo ochrony środowiska i Prawo wodne, ustawa o odpadach oraz akty wykonawcze do tych ustaw), dyrektyw Unii Europejskiej. Rok 2004 jest rokiem przystąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej i niniejszy program jest kontynuacją prac związanych z integracją Polski ze strukturami Wspólnot Europejskich. Należy podkreślić, że Program opracowywany jest w okresie znaczącej przebudowy systemu prawnego ochrony środowiska, w którym niektóre jego elementy, ważne z punktu widzenia monitoringu, nie zostały jeszcze wdrożone. Najbliższe lata to okres przejściowy polegający na reorganizacji dotychczasowego systemu monitoringu. Informacje uzyskiwane w ramach badań monitoringowych wykorzystywane będą przez jednostki administracji rządowej i samorządowej dla potrzeb zarządzania środowiskiem, w szczególności: ocen oddziaływania na środowisko, pozwoleń na wprowadzanie do środowiska substancji, programów i planów ochrony środowiska jako całości i jego poszczególnych elementów, planów zagospodarowania przestrzennego. Prowadzenie monitoringu środowiska we wszystkich komponentach pozwala na ocenę stanu i trendów zmian jakości poszczególnych elementów środowiska, identyfikację obszarów przekroczeń standardów jakości środowiska i analizy przyczynowo – skutkowe. Wyniki badań monitoringowych stanowić będą podstawę do opracowania rocznych raportów o stanie środowiska w województwie, komunikatów o jakości podstawowych komponentów oraz ocen stanu środowiska na terenie poszczególnych powiatów. W latach 2004-2005 na terenie Dolnego Śląska prowadzone będą następujące badania monitoringowe: I. MONITORING POWIETRZA II. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH III. MONITORING WÓD PODZIEMNYCH IV. MONITORING HAŁASU V. MONITORING GLEB VI. MONITORING ODPADÓW VII. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 5 I. POWIETRZE 1. PODSTAWA PRAWNA Badania i ocena jakości powietrza w latach 2004 - 2005 w województwie dolnośląskim realizowane będą w oparciu o przepisy art. 85-95 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), które wraz z rozporządzeniami wykonawczymi definiują system monitoringu powietrza, oparty na klasyfikacji stref. Przepisy określają zakres i sposób badania jakości powietrza, w tym substancje wymagające monitorowania, metody i minimalną liczbę stacji w zależności od dotychczasowego poziomu stężeń i liczby mieszkańców w strefie (Dz.U. Nr 87 z 2002 r., poz. 798), a także kryteria oceny (Dz.U. Nr 87 z 2002 r., poz. 796). Odrębne rozporządzenia określają zakres informacji, które należy udostępniać za pomocą sieci teleinformatycznych (Dz.U. Nr 176 z 2002 r., poz. 1453) oraz przekazywać z poziomu województwa na poziom krajowy (Dz.U. Nr 204 z 2002 r., poz. 1727). Podstawowym aktem prawnym, określającym wymagania odnośnie sposobu oceny jakości powietrza jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz. 798), wydane na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska. 1.1. Klasyfikacja stref województwa dolnośląskiego Zgodnie z wymienionymi przepisami, w latach 2001-2002 została sporządzona pierwsza klasyfikacja stref województwa dolnośląskiego, która była pierwszym i niezbędnym etapem w procesie dostosowania systemu monitoringu jakości powietrza w województwie dolnośląskim do nowego ustawodawstwa polskiego i przepisów unijnych. Klasyfikacja stref została wykonana z uwzględnieniem dwóch kryteriów: ustanowionym ze względu na ochronę zdrowia ludzi, ustanowionym ze względu na ochronę roślin. Na jej podstawie, zgodnie z §4 ww. rozporządzenia, wybrano odpowiedni sposób oceny jakości powietrza dla każdej strefy. Zostały wskazane strefy, w których oceny poziomów substancji w powietrzu powinny być dokonywane w oparciu o: pomiary ciągłe rozumiane jako pomiary automatyczne lub jako pomiary manualne prowadzone w sposób systematyczny, odpowiednio do metodyk referencyjnych określonych w załączniku nr 6 do rozporządzenia, w stałych punktach pomiarowych (za wyjątkiem pomiarów ozonu, traktowanych odrębnie). Dla ocen tych można dodatkowo wykorzystać metody modelowania. (dotyczy to aglomeracji oraz stref zaklasyfikowanych do klasy I – poziom substancji powyżej górnego progu oszacowania); kombinację pomiarów w stałych punktach pomiarowych i metod modelowania lub innych technik szacowania, w szczególności pomiarów okresowych i szacunków obiektywnych na podstawie analizy emisji (za wyjątkiem ocen SO2, NO2 i O3, prowadzonych w aglomeracjach, traktowanych w sposób odrębny) (dotyczy to stref zaklasyfikowanych do klasy II – poziom substancji pomiędzy dolnym i górnym progiem oszacowania); modelowanie lub inne techniki szacowania, w szczególności pomiary okresowe i szacunki obiektywne na podstawie analizy emisji (za wyjątkiem ocen SO2, NO2 i O3 prowadzonych w aglomeracjach, traktowanych w sposób odrębny); (dotyczy to stref zaklasyfikowanych do klasy III – poziom substancji poniżej dolnego progu oszacowania); W mieście Wrocław, jako aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 250 tys., oceny poziomu dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i ozonu powinny być dokonywane na podstawie pomiarów ciągłych w stałych punktach pomiarowych. Strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., obszar powiatu niewchodzący w skład aglomeracji. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 6 Tabela I.1. Klasyfikacja stref na terenie województwa dolnośląskiego na podstawie oceny wstępnej zgodnie z art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska POWIAT SO2 Wrocław (grodzki/aglomeracja) II Jelenia Góra (grodzki) I Legnica (grodzki) I Powiat bolesławiecki III b Powiat dzierżoniowski I Powiat głogowski II Powiat górowski II Powiat jaworski III b Powiat jeleniogórski III b Powiat kamiennogórski II Powiat kłodzki I Powiat legnicki III b Powiat lubański II Powiat lubiński II Powiat lwówecki III b Powiat milicki III b Powiat oleśnicki II Powiat oławski III b Powiat polkowicki III b Powiat strzeliński II Powiat średzki III b Powiat świdnicki II Powiat trzebnicki III b Powiat wałbrzyski I Powiat wołowski II Powiat wrocławski II Powiat ząbkowicki II Powiat zgorzelecki I Powiat złotoryjski III b * klasyfikacja wg Instytutu Ochrony Środowiska NO2 II I III b III b III b III b II III b III b III b III b III b I III b III b III b III b III b III b III b III b II III b I III b II II III b III b Kryterium: ochrona zdrowia PM10 CO Pb Benzen I II II II I II II III b I II II II I III b III b III b I III b III b III b I III b I III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b II III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b II III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I II II I I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b I III b III b III b Ozon I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I Kryterium: ochrona roślin SO2* NOX* Ozon* – – – – – – – – – I III b I II III b I II III b I I III b I II III b I I III b I I III b I II III b I I III b I II III b I I III b I I III b I II III b I II III b I II III b I II III b I II III b I II III b I I III b I II III b I I III b I I III b I II III b I II III b I II III b I I III b I 1.2. Minimalna liczba stałych punktów pomiarowych Zgodnie z ww. rozporządzeniem dla kryterium ochrony zdrowia ludzi minimalna liczba stałych punktów pomiarowych przy prowadzeniu pomiarów poziomów benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, ołowiu, pyłu PM10 i tlenku węgla w powietrzu w strefach, w których substancje te wprowadzane są w sposób niezorganizowany lub z małych instalacji zależy od liczby mieszkańców strefy i poziomu danej substancji w powietrzu w odniesieniu do progów oszacowania. Strefy na terenie województwa dolnośląskiego (poza aglomeracją wrocławską) liczą od 37 tys. do 199,5 tys. mieszkańców, czyli mieszczą się w przedziale od 0 do 249 tys. mieszkańców. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia dla stref tych zarówno w przypadku poziomu substancji powyżej górnego, jak i dolnego progu oszacowania wskazane są pomiary na minimum jednym stanowisku pomiarowym. W przypadku poziomu substancji poniżej dolnego progu oszacowania prowadzenie pomiarów w stałym punkcie pomiarowym nie jest konieczne. Dla aglomeracji wrocławskiej, liczącej 634 tys. mieszkańców, konieczne są pomiary ciągłe w minimum 2 stałych punktach pomiarowych w przypadku, gdy poziom danej substancji przekracza górny próg oszacowania lub w 1 stałej stacji pomiarowej, gdy poziom substancji znajduje się pomiędzy dolnym i górnym progiem oszacowania. Dla SO2 i NO2 we Wrocławiu konieczne są pomiary ciągłe przynajmniej w jednym stałym punkcie pomiarowym niezależnie od rejestrowanego poziomu stężeń. Ponadto, jeżeli w danej strefie benzen, dwutlenek azotu, tlenki azotu, dwutlenek siarki, ołów, pył PM10 i tlenek węgla wprowadzane są także z dużych instalacji, rozumianych jako instalacje mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagany jest raport o oddziaływaniu na środowisko, przynajmniej jeden punkt pomiarowy powinien być zlokalizowany w miejscu największego oddziaływania tych instalacji. Minimalna liczba stałych punktów pomiarowych przy prowadzeniu pomiarów poziomów tlenków azotu i dwutlenku siarki w powietrzu ze względu na ochronę roślin wynosi: 1 na 20 000 km2, jeśli poziomy tych substancji w powietrzu przekraczają górny próg oszacowania, Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 7 1 na 40 000 km2, jeśli poziomy tych substancji w powietrzu mieszczą się między dolnym i górnym progiem oszacowania. Przy prowadzeniu pomiarów poziomu ozonu w powietrzu: w strefach liczących do 249 tys. mieszkańców pomiary nie są konieczne; w przypadku, gdy w strefach tych przekraczany jest górny próg oszacowania, to wówczas koordynacja działań pomiędzy takimi strefami w ramach województwa musi zapewnić właściwą ocenę poziomu ozonu w oparciu o stanowisko wiejskie (1 stacja na 25 tys. km2); w aglomeracji liczącej 500-999 tys. mieszkańców (Wrocław) pomiary należy prowadzić w 2 stałych punktach pomiarowych, w tym jedno stanowisko powinno być miejskie, a drugie podmiejskie, w miejscu gdzie występuje największe narażenie ludności. W strefach, w których pomiary poziomu ozonu są wymagane, prowadzi się również pomiary ciągłe poziomów dwutlenku azotu i tlenku azotu w powietrzu. 1.3. Metodyki referencyjne poboru próbek i analiz poziomów substancji oraz wymagania dotyczące wyników pomiarów Metodyki referencyjne poboru próbek i analiz poziomów substancji: benzen: aspiracyjny pobór prób i technika chromatografii gazowej GC-FID – pomiar manualny; dwutlenek azotu: PN-ISO 7996:2001 – pomiar automatyczny metodą chemiluminescencyjną; dwutlenek siarki: ISO/DIS 10498 – metoda spektrofotometrii w nadfiolecie – pomiar automatyczny; ołów: PrPN-Z-04254/Azl – metoda manualna techniką ASA z atomizacją; ozon: ISO 13964:1998 – metoda fotometrii w nadfiolecie – pomiar automatyczny; pył PM10: PrPN-EN-12341 – metoda manualna wagowa; tlenek węgla: pomiar automatyczny metodą spektrofotometrii w podczerwieni. Tabela I.2. Wymagania, jakie mają spełniać wyniki pomiarów ciągłych Wymagania Dokładność Minimalny procent ważnych danych SO2; NO2; NOx zan. pyłowe; Pb Benzen CO 15% 25% 25% 15% 90% 90% 90% 90% O3; NO2; NOx na stacjach mierzących stężenia ozonu 15% 90% w lecie 75% w zimie Wymagania odnośnie minimalnej ilości ważnych danych nie uwzględniają utraty danych z powodu regularnej kalibracji lub konserwacji sprzętu. Tabela I.3. Wymagania, jakie mają spełniać wyniki pomiarów okresowych Wymagania Dokładność Minimalny procent ważnych danych Pokrycie czasu \1 1/ SO2; NO2; NOx zan. pyłowe; Pb Benzen CO O3; NO2; NOx na stacjach mierzących stężenia ozonu 30% 25% 50% 30% 25% 90% 90% 90% 90% 90% 14% 14% 14% 14% >10% w lecie jeden pomiar tygodniowo w sposób losowy, równomiernie w ciągu roku lub osiem tygodni równomiernie w ciągu roku Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 8 2. PROGRAM MONITORINGU POWIETRZA W WOJ. DOLNOŚLĄSKIM NA LATA 2004-2005 2.1. Założenia ogólne W celu sporządzania ocen poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie, zgodnej z odpowiednimi przepisami prawnymi, niezbędna jest modernizacja i reorganizacja systemu monitoringu jakości powietrza, realizowana już w 2003 r. oraz kontynuowana w latach 2004 –2005. Program monitoringu powietrza w województwie dolnośląskim w latach 2004 – 2005 dostosowany jest do zadań związanych z reorganizacją dotychczasowej sieci pomiarowej funkcjonującej w województwie dolnośląskim, a w szczególności do wymogów prowadzenia pomiarów wysokiej jakości (stacje automatyczne) w strefach zaklasyfikowanych do klasy I. Opracowany jest na podstawie uzgodnień pomiędzy Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Wojewódzką Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną we Wrocławiu. Z uwagi na fakt, że 2004 r. będzie rokiem przejściowym, ze względu na prace związane z organizacją systemu pomiarów automatycznych (przygotowaniem infrastruktury, zainstalowaniem oraz uruchomieniem stacji automatycznych) w programie badań na 2004 r. założono kontynuację dotychczasowych pomiarów wykonywanych w stacjach manualnych i przy pomocy metody pasywnej. Dzięki takiej organizacji monitoringu powietrza utrzymana będzie ciągłość badań, co umożliwi sporządzenie oceny jakości powietrza w oparciu o kompletne serie pomiarowe. Podstawowe zadania przewidziane do realizacji w ramach monitoringu powietrza w 2004 r.: zainstalowanie oraz rozpoczęcie eksploatacji w aglomeracji wrocławskiej 3 stacji automatycznych zakupionych w ramach Projektu Phare PL01.05.06 „Systemy oceny jakości powietrza – faza II”, przeniesienie stacji automatycznych, funkcjonujących w międzynarodowej sieci monitoringu powietrza „Czarny Trójkąt”, z terenów pozamiejskich do miast: Jelenia Góra, Wałbrzych, Dzierżoniów, Nowa Ruda, Zgorzelec oraz ich doposażenie i eksploatacja od lipca 2004 r., modernizacja stacji pomiarowej w Legnicy, jej przeniesienie oraz eksploatację od lipca 2004 r., pomiary jakości powietrza przy pomocy stacji manualnych nadzorowanych przez WIOŚ oraz WSSE we Wrocławiu – w zweryfikowanej zarówno liczbie punktów pomiarowych, jak i zakresie pomiarowym, pomiary wykonywane przy pomocy stacji mobilnych: w Lubaniu, we Wrocławiu, w Jeleniej Górze oraz w miejscowościach wypoczynkowych: Karpaczu i Szklarskiej Porębie, pomiary prowadzone metodą pasywną – w siatce punktów równomiernie rozmieszczonych w większych miejscowościach województwa, kontynuacja pomiarów prowadzonych w stacjach zlokalizowanych w strefie oddziaływania największych źródeł emisji województwa, sporządzenie oceny jakości powietrza za 2003 r. w poszczególnych strefach pod kątem dotrzymywania wartości dopuszczalnych i związanych z nimi marginesów tolerancji, na bazie wyników pomiarów prowadzonych w 2003 r. (tzw. ocena bieżąca) oraz innych informacji i opracowań zgodnie z odpowiednimi przepisami (Dz.U. Nr 176 z 2002 r., poz. 1453 oraz Dz.U. Nr 204 z 2002 r., poz. 1727). Program badań w 2005 r. zakłada: eksploatację stacji automatycznych w wytypowanych strefach województwa dolnośląskiego (ponoszenie kosztów: energii elektrycznej, łączności, ubezpieczenia i zabezpieczeń poszczególnych stacji pomiarowych, dzierżawy gruntów, obsługi technicznej systemu i dozoru poszczególnych stacji, wymiany i modernizacji aparatury, zakupu gazów kalibracyjnych i materiałów eksploatacyjnych, przeglądów, regulacji i napraw urządzeń oraz instalacji, zarządzania systemem, zbierania, przetwarzania i udostępniania danych społeczeństwu w postaci informacji o jakości powietrza), dalszą optymalizację systemu pomiarów manualnych: eksploatację stanowisk pomiaru pyłu PM10 oraz redukcję stanowisk manualnych pomiaru SO2 i NO2 w strefach, w których wprowadzone będą pomiary wysokiej jakości prowadzone metodami referencyjnymi, kontynuację pomiarów wskaźnikowych metodą pasywną w celu sporządzenia map rozkładu stężeń zanieczyszczeń na terenie wszystkich stref województwa oraz pomiarów okresowych w punktach zależnych od wyników oceny jakości powietrza w latach poprzednich, Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 9 kontynuację pomiarów prowadzonych w stacjach zlokalizowanych w strefie oddziaływania największych źródeł emisji województwa, sporządzenie oceny jakości powietrza za 2004 r. w poszczególnych strefach pod kątem dotrzymywania wartości dopuszczalnych i związanych z nimi marginesów tolerancji, na bazie wyników pomiarów prowadzonych w 2004 r. (tzw. ocena bieżąca) oraz innych informacji i opracowań zgodnie z odpowiednimi przepisami (Dz.U. Nr 176 z 2002 r., poz. 1453 oraz Dz.U. Nr 204 z 2002 r., poz. 1727), wdrażanie systemu zapewnienia i kontroli jakości danych. Program monitoringu powietrza na terenie Dolnego Śląska został opracowany dla każdej strefy oddzielnie, zgodnie z wymaganiami wynikającymi z przepisów prawnych. Zestawienie punktów pomiarowych, oraz zakres badań został wykonany osobno dla kryterium ustanowionego ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin. 2.2. System oceny jakości powietrza w strefach woj. dolnośląskiego – ochrona zdrowia ludzi Na terenie województwa dolnośląskiego znajduje się 28 powiatów i jedna aglomeracja: miasto Wrocław, dla których została sporządzona klasyfikacja w odniesieniu do kryterium ustanowionego ze względu na ochronę zdrowia ludzi. W poniższej tabeli zamieszczono wykaz punktów pomiarowych oraz zakres pomiarowy w podziale na różne sposoby wykonywania badań, osobno dla każdego powiatu województwa. W zestawieniach dla każdego powiatu dla poszczególnych wskaźników uwzględniono klasyfikację stref z oceny wstępnej oraz wymagania wynikające z tej klasyfikacji odnośnie metod oceny poziomów substancji w powietrzu oraz minimalnej liczby stałych punktów pomiarowych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz. 798). Zastosowano następujące oznaczenia wymaganych metod oceny: pom.c.aut. – ocena na podstawie pomiarów ciągłych wysokiej jakości (automatyczne) zgodnie z metodykami referencyjnymi, określonymi w załączniku nr 6 do ww. rozporządzenia oraz w rozdziale 1.3, pom.c.man. – ocena na podstawie pomiarów ciągłych manualnych prowadzonych w sposób systematyczny odpowiednio do metodyk referencyjnych, określonych w załączniku nr 6 do ww. rozporządzenia oraz w rozdziale 1.3, pom.+model – ocena na podstawie kombinacji pomiarów w stałych punktach pomiarowych i metod modelowania lub innych technik szacowania, w szczególności pomiarów okresowych i szacunków obiektywnych na podstawie analizy emisji, model/szacow. – ocena na podstawie metodyk modelowania lub innych technik szacowania, w szczególności pomiarów okresowych i szacunków obiektywnych na podstawie analizy emisji. Szczegółowe zakresy pomiarowe dla planowanych i istniejących stacji przedstawiono w zestawieniach dla poszczególnych stref. Poza substancjami, dla których ustalono dopuszczalne poziomy w powietrzu (SO2, NO2, PM10, CO, Pb, benzen i O3), w zestawieniach przedstawiono również inne pomiary prowadzone w ramach systemu monitoringu powietrza w województwie dolnośląskim. Są to: pozostałe oznaczenia w pyle PM10: WWA, B-a-P, Ni, Cd, As, Zn, Cu, pomiary fluoru, pomiary fenolu, pomiary formaldehydu, pomiary pyłu TSP (pył zawieszony ogółem bez separacji frakcji) lub pyłu BS (pył zawieszony oznaczany metodą reflektometryczną na podstawie stopnia zaczernienia filtra), prowadzone w strefach, w których brak pomiarów pyłu PM10, pomiary parametrów meteorologicznych (meteo). W 2004 r. rozpoczęte zostanie wdrażanie do eksploatacji niektórych stacji automatycznych, oraz pyłomierzy do pomiaru pyłu PM10 – stacje te zostały wyróżnione poprzez „zacieniowanie” wiersza w tabeli. Tabela I.4. System monitoringu powietrza we Wrocławiu (powiat grodzki, aglomeracja) Wskaźnik Klasa strefy Wymagana metoda oceny SO2 NO2 II II pom.c.aut. pom.c.aut. PM10 I pom.c.man. CO ołów benzen O3 II II II I pom.c.aut. pom.c.man. pom.c.man. pom.c.aut. inne / uwagi – – Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Wymagana liczba stanowisk Stacje automatyczne 1 1 1. al. Wiśniowa (WIOŚ) + NOx 2. Wybrzeże Konrada Korzeniowskiego (WIOŚ+WSSE) + NOx 3. ul. Bartnicza (WIOŚ) 4. pl. Grunwaldzki (PWr) 2 1 10 1 1 + (WSSE) HVS (WSSE) NOx + + – stacja komunikacyjna + + NOx + 2 + + + + meteo, Cd, Ni, As stacja ozonowa meteo BTX; stacja uzupełniająca Stacje manualne 1. ul. Wierzbowa (WIOŚ) 2. ul. Orzechowa (WSSE) + 3. ul. Ukryta (WSSE) + 4. ul. Oporowska (WSSE) + 5. ul. Pretficza (WSSE) + 6. ul. Kromera (WSSE) + 7. ul. Składowa (WSSE) + 8. ul. Mł.Techników (WSSE) Stacje mobilne (WIOŚ) 1. ul. Bartnicza (Swojczyce) + Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) + 1. ul. Szanieckiego 38 (Sępolno) 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ul. Mikołowska/Zagrodnicza (Wojnów) ul. Kazimierza Wielkiego/Ruska ul. Traugutta pl. Wróblewskiego ul. Sobótki/Kadłubka (Oporów) ul. Wiśniowa/Powstańców Śląskich (Krzyki) ul. Świeradowska/Działkowa (Gaj) ul. Pakistańska (Brochów) 9. 10. ul. Księska (Księże Wielkie) 11. ul. gen.Kutrzeby / Abrahama 12. 13. 14. (Ołtaszyn) ul. Strzegomska 272 (Muchobór Mały) ul. Kiełczowska/Inflandzka (Kiełczów) ul. Odrodzenia Polski 13a (Zakrzów) ul. Piętaka (Karłowice) 15. 16. ul. Chorwacka 16-22 (Różanka) 17. pl. Staszica/ul. św.Wincentego 18. ul. Chojnowska (Popowice) 19. ul. Skoczylaska (Leśnica) 20. ul. Pracka (Pracze Odrzańskie) ul. Dokerska (Kozanów) 21. 22. pl. Dominikański (Stare Miasto) 23. ul. Wiktora Brosa 26 (Borek) 24. ul. Grabiszyńska 240 (Grabiszyn) + + HVS + + + + + + + NOx B-a-P, Cd, Zn, Cu, As, Ni Cd, Ni, As + + fluor fluor TEOM + + meteo + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 25. ul. Rezedowa/Skrzetuskiego + + + + + + + + + + + + + + + + 33. ul. Jedności Narodowej 149 + + 34. ul. Brücknera/Wronia + + 35. ul. Lechitów 36. ul. Rakietowa/Buczacka 37. ul. Wybrzeże K. Korzeniowskiego 38. ul. Bartnicza (Swojczyce) 39. ul. Fabryczna (Bombardier) + + + + + + + + + + (Żerniki) 26. ul. Kielecka 29 / Przemyska 72 (Złotniki) 27. ul. Kamieńskiego/Kątowa (Poświętne) 28. ul. Skłodowskiej (Plac Grunwaldzki) 29. ul. Sienkiewicza (Plac Grunwaldzki) 30. ul. Chełmońskiego (Biskupin) 31. ul. Bulwar Ikara 28 32. ul. Wojrowicka (Nowy Dwór) 11 stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne stanowisko komunikacyjne + Tabela I.5. System monitoringu powietrza w Jeleniej Górze (obszar ochrony uzdrowiskowej, powiat grodzki) Wskaźnik Klasa strefy Wymagana metoda oceny Wymagana liczba stanowisk Stacje automatyczne* 1. Cieplice – Park Zdrojowy (WIOŚ) Stacje manualne 1. Cieplice – Park Zdrojowy (WIOŚ) 2. ul. Ogińskiego (Zabobrze) (WIOŚ) 3. ul. Wolności (WSSE) 4. ul. Grottgera 7 (WSSE) Stacje mobilne (WIOŚ) SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 I I I II II III b I pom.c.aut. pom.c.aut. pom.c.man. pom.+model. pom.+model. model/szacow. pom.c.aut. 1 1 1 1 1 – – + NOx + + + + + + ß + HVS meteo + Cd, Ni 1. Jelenia Góra – Śródmieście + NOx + + 2. Jelenia Góra – Cieplice + NOx + + Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. ul. Grottgera 7 + + 2. ul. Elsnera (Zabobrze) + + 3. + + + + + + 4. 5. 6. ul. Różyckiego/Jana Pawła II (Zabobrze) Park Zdrojowy (Cieplice) ul. Bogusławskiego inne / uwagi – – – TSP-ß, meteo, węglowodory niemetanowe, metan TSP-ß, meteo, węglowodory niemetanowe, metan stanowisko komunikacyjne + + + ul. Sołtysia ul. Cieplicka 67 + + 8. ul. Cieplicka 181 + + (Sobieszów) * na terenie Jeleniej Góry znajduje się stacja pomiarowa parametrów meteorologicznych w pionowym przekroju atmosfery (SODAR z opcją RASS) 7. Tabela I.6. System monitoringu powietrza w Legnicy (powiat grodzki) Wskaźnik Klasa strefy Wymagana metoda oceny SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 I III b I II II II I pom.c.aut. model/szacow pom.c.man. pom.+model. pom.+model. pom.+model. pom.c.aut. inne / uwagi – – Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Wymagana liczba stanowisk 1 Stacje automatyczne 1. al. Rzeczypospolitej 10/12 + (WIOŚ+WSSE) 2. ul. Złotoryjska (HM + „Legnica”) Stacje manualne + 1. ul. Księżycowa (WIOŚ) + 2. ul. Mickiewicza (WSSE) Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. ul. Orzeszkowa (Tarninów) + 2. ul. Bracka (Kartuzy) + 3. ul. Cisowa (Czarny Dwór) + 4. al. Rzeczypospolitej + (Bielany) 5. ul. Jaworzyńska (Ochota) + 6. ul. Witkiewicza (Piekary) + 12 – 1 1 1 1 NOx LVS (WSSE) + + (WSSE) + NOx ß + wag. + + – – Cd, Ni, meteo Cu + + fluor, fenol + + + stanowisko komunikacyjne + + + + Tabela I.7. System monitoringu powietrza w powiecie bolesławieckim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Bolesławiec, ul. + + Chrobrego 2. Nowogrodziec + + 3. Gromadka + + inne / uwagi – – – Tabela I.8. System monitoringu powietrza w powiecie dzierżoniowskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi – – – Klasa strefy I III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny pom.c.aut. model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk 1 – 1 – – – – Stacje automatyczne 1. Dzierżoniów, ul. Piłsudskiego 26 + NOx ß meteo (WIOŚ) Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Dzierżoniów, + + ul. Mickiewicza 4 2. Pieszyce, ul. Kopernika + + 8 3. Bielawa, ul. Bankowa + + 4. Bielawa, k/zakładu + + „Bielbaw” 5. Bielawa, ul. Górska + + 6. Bielawa, ul.Ludowa / + + ul. Klonowa 7. Przerzeczyn Zdrój, + + uzdrowisko ul. Zdrojowa 32 8. Łagiewniki + + Tabela I.9. System monitoringu powietrza w powiecie głogowskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy II III b I III b I III b I – Wymagana metoda oceny pom.+model model/szacow pom.c.man. model/szacow pom.c.man. model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk 1 – 1 – 1 – – – Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Stacje automatyczne 1. Głogów, ul. Sikorskiego + NOx ß + (HM „Głogów”) 2. Sobczyce (HM „Głogów”) + NOx ß + 3. Kromolin (HM „Głogów”) + NOx ß + Stacje istniejące manualne 1. Głogów, ul. Norwida* + + HVS (WSSE) Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Głogów, ul. W. Polskiego + + 2. Jerzmanowa + + 3. Pęcław + + 4. Kotla + + 5. Żukowice + + * kontynuacja pomiarów SO2 i NO2 w stałej stacji manualnej, nowe stanowisko: PM10 HVS i Pb 13 + Pb + + Pb Pb + Cd, Ni, fenol, fluor Tabela I.10. System monitoringu powietrza w powiecie górowskim Wskaźnik SO2 Klasa strefy II Wymagana metoda oceny pom.+model Wymagana liczba stanowisk 1 Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Góra, ul. Sikorskiego 6a + 2. Wąsosz, ul. Pocztowa 5 + NO2 PM10 CO ołów benzen O3 II I III b III b III b I pom.+model pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. 1 1 – – – – inne / uwagi – – – + + Tabela I.11. System monitoringu powietrza w powiecie jaworskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Jawor + + 2. Wądroże Wielkie + + 3. Bolków + + 4. Paszowice + + inne / uwagi – – – Tabela I.12. System monitoringu powietrza w powiecie jeleniogórskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy III b III b I III b III b III b I – Wymagana metoda model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – oceny Wymagana liczba – – 1 – – – – – stanowisk Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne (WIOŚ) TSP-ß, meteo, węglowodory 1. Karpacz + NOx + + niemetanowe, metan Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 2. Szklarska Poręba + NOx Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Piechowice, + ul. Szkolna/Kolejowa 2. Jeżów Sudecki, + ul. Długa 3. Karpacz, ul. Konstytucji + 3 Maja 65 4. Szklarska Poręba + 5. Mysłakowice + 6. Kowary + 7. Przesieka + 14 + + TSP-ß, meteo, węglowodory niemetanowe, metan + + + + + + + Tabela I.13. System monitoringu powietrza w powiecie kamiennogórskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy II III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny pom.+model model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba 1 – 1 – – – – stanowisk Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne (WIOŚ) – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Kamienna Góra, + + ul. Lubawska 22 2. Lubawka, + + ul. Nadbrzeżna 2 inne / uwagi – – – Tabela I.14. System monitoringu powietrza w powiecie kłodzkim Wskaźnik Klasa strefy Wymagana metoda oceny Wymagana liczba stanowisk Stacje automatyczne 1. Nowa Ruda, ul. Srebrna 1A SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi I III b I III b III b III b I – pom.c.aut. model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – 1 – 1 + NOx ß; LVS (WSSE) Stacje manualne + 1. Kłodzko, ul. Okrzei (WSSE) 2. Bystrzyca Kł., + ul. Sienkiewicza (WSSE) 3. Kudowa Zdrój, + ul. Słoneczna (WSSE) 4. Lądek Zdrój, ul. Wolności + (WSSE) 5. Polanica Zdrój, ul. Parkowa + (WSSE) Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Polanica Zdrój, + ul. Zdrojowa 37 2. Duszniki Zdrój, + ul. Zdrojowa 32 3. Kudowa Zdrój, + Park Zdrojowy 4. Lądek Zdrój, Zakład + Przyrodoleczniczy „Wojciech” 5. Kłodzko, + Plac Franciszkański – – + (WSSE) – – – Ni, Cd + + + uzdrowisko + uzdrowisko + uzdrowisko + uzdrowisko + uzdrowisko + uzdrowisko + uzdrowisko + Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 6. Kłodzko, ul. Spółdzielcza 21d 7. Nowa Ruda, Rynek 8. Nowa Ruda, ul. Fredry 19 9. Bystrzyca Kłodzka, ul. Wojska Polskiego 8 10. Radków + + + + + + + + + + 15 Tabela I.15. System monitoringu powietrza w powiecie legnickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen inne / uwagi – O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – – Stacje automatyczne 1. Pawłowice Małe (HM + NOx ß + wag. + + Cu „Legnica”) 2. Białka (HM „Legnica”) + NOx ß + wag. + + Cu Stacje manualne 1. Chojnów (WIOŚ) + + TSP Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Krotoszyce + + 2. Prochowice + + 3. Chojnów + + Tabela I.16. System monitoringu powietrza w powiecie lubańskim Wskaźnik SO2 Klasa strefy II Wymagana metoda oceny pom.+model Wymagana liczba stanowisk 1 Stacje automatyczne – brak Stacje manualne 1. Lubań, Rynek (WSSE) + Stacje mobilne (WIOŚ) 1. Lubań + Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Lubań, ul. Przemysłowa 5 + 2. Leśna + 3. Świeradów Zdrój + NO2 PM10 CO ołów benzen I I III b III b III b pom.c.aut. pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow 1 1 – – – O3 I pom.c.aut. – + NOx inne / uwagi – – – BS ß + + + + Tabela I.17. System monitoringu powietrza w powiecie lubińskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy II III b I III b II III b I – Wymagana metoda oceny pom.+model model/szacow pom.c.man. model/szacow pom.+model model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk 1 – 1 – 1 – – – Stacje automatyczne 1. Rudna (Z-d ß Hydrotechniczny) 2. Kalinówka (Z-d ß Hydrotechniczny) Stacje manualne 1. Lubin, ul. Sowia + + TSP (Przylesie) (WIOŚ) Cd, Ni, 1. Lubin, ul. 1-Maja (WSSE) + + LVS + stacja komunikacyjna Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Lubin, ul. Traugutta + + Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 2. Ścinawa, ul. K.Jadwigi 3. Rudna, ul. W.Witosa + + 16 + + Tabela I.18. System monitoringu powietrza w powiecie lwóweckim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy III b III b I III b III b III b I – Wymagana metoda model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – oceny Wymagana liczba – – 1 – – – – – stanowisk Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Lwówek Śląski, + + ul. Ogrodowa 1 2. Lubomierz, skrzyżowanie poniżej + + pl. Wolności 3. Gryfów, ul. Kolejowa/ stanowisko + + Jeleniogórska komunikacyjne 4. Mirsk, al. Wojska Polskiego/ + + B. Głowackiego 5. Wleń + + Tabela I.19. System monitoringu powietrza w powiecie milickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Milicz ul. Kopernika 16 + + 2. Krośnice + + inne / uwagi – – – Tabela I.20. System monitoringu powietrza w powiecie oleśnickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi – – Klasa strefy II III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny pom.+model model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk 1 – 1 – – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne 1. Oleśnica, Rynek (WSSE) + + BS Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Oleśnica, pl. Staszica + + 2. Oleśnica, ul. Klonowa 5 + + 3. Twardogóra, Rynek + + 4. Syców, ul. Waryńskiego 3 + + 5. Bierutów + + Tabela I.21. System monitoringu powietrza w powiecie oławskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I inne / uwagi – Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 17 Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne 1. Oława, ul. 3-Maja (WSSE) + + BS Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Oława, ul. Iwaszkiewicza + + 2. Jelcz-Laskowice, + + ul. Chabrowa / Oławska Tabela I.22. System monitoringu powietrza w powiecie polkowickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b II III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow pom.+model model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk – – 1 – 1 – – Stacje automatyczne 1. Tarnówek ß Stacje manualne 1. Polkowice, ul. Kasztanowa (WIOŚ) HVS Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Polkowice, ul. Legnicka + 2. Przemków + 3. Chocianów + inne / uwagi – – – B-a-P, Cu, Cr, Zn, Cd, Ni, As, + + + + Tabela I.23. System monitoringu powietrza w powiecie strzelińskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy II III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny pom.+model model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk 1 – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Strzelin, skwer m. ul.: Bolka I Śniadeckiego, + + Piłsudskiego i Mickiewicza 2. Wiązów, ul. Jana Matejki + + inne / uwagi – – – Tabela I.24. System monitoringu powietrza w powiecie średzkim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Środa Śląska ul. Mleczarska/Kolejowa + + (parking obok szpitala) inne / uwagi – – – Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 2. Malczyce, ul. 1 Maja 28 3. Miękinia, ul. Osiedlowa 4. Kostomłoty, Rynek 4 + + + 18 + + + Tabela I.25. System monitoringu powietrza w powiecie świdnickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy II II I III b III b III b I – Wymagana metoda oceny pom.+model pom.+model pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk 1 1 1 – – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne Świdnica, Rynek (WSSE) + + LVS + Ni, Cd Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Świdnica, Osiedle + + Zawiszów, Ks. Jadwigi 10 2. Świdnica, ul. Siostrzana + + 3. Świebodzice, ul. + + Krzywoustego 39 4. Strzegom, ul. Bankowa 13 + + 5. Żarów, ul. Wojska + + Polskiego 15-17 Tabela I.26. System monitoringu powietrza w powiecie trzebnickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi – Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne 1. Trzebnica, ul. ks. + + BS Bochenka Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Trzebnica, ul. Wałowa 9 + + 2. Oborniki Śląskie, ul. + + Zielona/Jagiełły 3. Żmigród, ul. Wiejska 24 + + 4. Prusice, ul. Powstańców + + Śl. 17 Tabela I.27. System monitoringu powietrza w powiecie wałbrzyskim Wskaźnik Klasa strefy Wymagana metoda oceny Wymagana liczba stanowisk Stacje automatyczne SO2 I pom.c.aut. NO2 I pom.c.aut. 1 1 1 1 1 1 – 1. Wałbrzych, ul. Wysockiego + NOx ß; HVS (WSSE) + + + + + + + + + + Stacje manualne 1. Wałbrzych, ul. A.Mickiewicza (WIOŚ) 2. Wałbrzych, ul. Jordana (WIOŚ) 3. Wałbrzych, ul. W.Broniewskiego (WIOŚ) PM10 CO I II pom.c.man. pom.+model ołów II pom.+model benzen O3 I I pom.c.man. pom.c.aut. + inne / uwagi – – – BTX, Cd, Ni Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 4. Wałbrzych, ul. Grodzka + 73 (WSSE) 5. Szczawno Zdrój, + ul. Ratuszowa (WIOŚ) 6. Szczawno Zdrój, + ul. Ogrodowa (WSSE) Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. ul. Szkolna 5 (Podgórze) + 2. ul. Andersa 2-4 (Sobięcin + – Biały Kamień) 3. Osiedle Górnicze 48 + (dzielnica Rusinowa) 4. ul. Piłsudskiego – ogródki działkowe (Nowe + Miasto) 5. ul. Chrobrego 12 + (dzielnica Śródmieście) 6. ul. Armii Krajowej 53 + (dzielnica Stary Zdrój) 7. ul. Wrocławska 98 + (dzielnica Szczawienko) 8. ul. Sadowa 44 (dzielnica + Poniatów) 9. ul. Nałkowskiej 2 (dzielnica Piaskowa + Góra) 10. ul. Andersa 135 + (dzielnica Biały Kamień) 11. ul. E. Plater 1 (dzielnica + Sobięcin) 12. ul. Moniuszki k/Szpitala Dziecięcego (dzielnica + Gaj) 13. ul. Palisadowa 12 + (dzielnica Podzamcze) 14. Szczawno Zdrój, + ul. Kolejowa 14 15. Jedlina Zdrój, + ul. Wałbrzyska 2 16. Głuszyca, ul. + Łukasiewicza 1-3-5-7 17. Mieroszów 19 + + + TSP + + + + + + + stanowisko komunikacyjne + + + + stanowisko komunikacyjne + + + + + uzdrowisko + uzdrowisko + Tabela I.28. System monitoringu powietrza w powiecie wołowskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy II III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny pom.+model model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk 1 – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Wołów ul. Komuny + + Paryskiej 2. Wińsko, ul. Mickiewicza/8 + + Maja 3. Brzeg Dolny ul. + + Słowackiego 11 inne / uwagi – – – Tabela I.29. System monitoringu powietrza w powiecie wrocławskim Wskaźnik Klasa strefy Wymagana metoda oceny SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi II II I III b III b III b I – pom.+model pom.+model pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Wymagana liczba stanowisk 1 Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Siechnice, ul. Kościelna + (obok Kościoła) 2. Sobótka, ul. Warszawska 1 + 3. Jordanów Śl., ul. Szkolna + (m. mostami) 4. Długołęka, ul. Wiejska 26 + (obok kościoła) 5. Kąty Wrocławskie, ul. + Zwycięstwa 6. Kobierzyce, ul. Wincentego + Witosa 13 1 1 – 20 – – – – + + + + + + Tabela I.30. System monitoringu powietrza w powiecie ząbkowickim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy II II I III b III b III b I – Wymagana metoda oceny pom.+model pom.+model pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk 1 1 1 – – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak 1. Ząbkowice, ul. Kłodzka + + BS (WSSE) Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Ząbkowice Śląskie, + + ul. Sienkiewicza 2. Ziębice, ul. Spacerowa + + 3. Złoty Stok, ul. Radosna 1 + + Tabela I.31. System monitoringu powietrza w powiecie zgorzeleckim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 inne / uwagi Klasa strefy II II I III b III b III b I – Wymagana metoda oceny pom.+model pom.+model pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. – Wymagana liczba stanowisk 1 1 1 – – – – – Stacje automatyczne 1. Zgorzelec, ul. Bohaterów + NOx ß meteo Getta 1a (WIOŚ) WWA, metale, 2. Działoszyn (CzT) + NOx ß + + + depozycja mokra 3. Bogatynia, ul. Chopina + NOx ß TSP-ß (El. „Turów”) 4. Jasna Góra, ul. Sportowa + NOx ß TSP-ß (El. „Turów”) 5. Witka (El. „Turów”) + NOx ß TSP-ß 6. Radomierzyce + NOx ß TSP-ß (El. „Turów”) 7. Wyszków (El. „Turów”) + NOx ß TSP-ß 8. Zgorzelec, ul. + NOx ß TSP-ß Orzeszkowej (El. „Turów”) Stacje manualne 1. Zgorzelec, ul. Maratońska LVS + Cd, Ni (WSSE) (WSSE) 2. Zgorzelec, ul. Warszawska + + (WSSE) Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Zgorzelec, ul. Reymonta 1 + + 2. Bogatynia, ul. Kusocińskiego/Daszyńskieg + + o Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 3. Zawidów, skrzyżowanie ul. Zgorzelecka-M. SkłodowskiejCurie 4. Węgliniec 5. Pieńsk + + + + + + 21 Tabela I.32. System monitoringu powietrza w powiecie złotoryjskim Wskaźnik SO2 NO2 PM10 CO ołów benzen O3 Klasa strefy III b III b I III b III b III b I Wymagana metoda oceny model/szacow model/szacow pom.c.man. model/szacow model/szacow model/szacow pom.c.aut. Wymagana liczba stanowisk – – 1 – – – – Stacje automatyczne – brak Stacje manualne – brak Stacje mobilne – brak Pomiary wskaźnikowe – pasywne (WIOŚ) 1. Złotoryja /1/ + + 2. Złotoryja /2/ + + 3. Wojcieszów + + 4. Zagrodno + + 5. Świerzawa + + inne / uwagi – – – 2.3. System oceny jakości powietrza w strefach woj. dolnośląskiego – ochrona roślin Na terenie województwa dolnośląskiego eksploatowane są 4 stacje pomiarowe spełniające wymagania odnośnie lokalizacji stanowisk ze względu na ochronę roślin zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz. 798): Jeleniów (pow. bolesławiecki): SO2, NOx, O3, pył PM10, skład pyłu PM10 (WWA i metale), depozycja mokra (aniony, kationy, metale), Śnieżne Kotły (pow. jeleniogórski) – teren Karkonoskiego Parku Narodowego: SO2, NOx, O3, Czerniawa (pow. lubański): SO2, NOx, O3, pył PM10, skład pyłu PM10 (WWA i metale), depozycja mokra (aniony, kationy, metale), Czarna Góra (pow. kłodzki): SO2, NOx, O3. 2.4. Europejski monitoring jakości powietrza – EUROAIRNET Europejskie Centrum Jakości powietrza we współpracy z krajami europejskimi opracowuje Europejską Sieć Jakości Powietrza oraz Europejski System Informacji o Jakości Powietrza. Głównym celem takich działań jest uzyskanie informacji o jakości powietrza zapewniających wiarygodną podstawę dla podejmowania decyzji przez Komisję Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska oraz kraje członkowskie na temat działań związanych z ochroną powietrza. Z terenu całego kraju do sieci należy 49 stacji pomiarowych, w tym 5 stacji z terenu województwa dolnośląskiego. Są to (w nawiasach podano zanieczyszczenia, o stężeniach których informacje przekazywane są do Europejskiego Centrum Jakości): Wrocław, ul. Wierzbowa (SO2, NO2, pył zaw. PM10), Wrocław, ul. Ukryta (SO2, NO2, pył zaw. BS), Czerniawa (SO2, NO2, pył zaw. PM10, O3, NOx), Jeleniów (SO2, NO2, pył zaw. PM10, CO, O3, NOx), Śnieżka (SO2, NO2, O3). 2.5. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych oraz depozycji zanieczyszczeń do podłoża Celem tego systemu jest określenie przestrzennego rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych z opadem atmosferycznym do powierzchni ziemi w skali kraju. Ogółem w Polsce znajduje się 25 stacji monitoringowych, na terenie województwa dolnośląskiego wytypowano 4 stacje chemizmu opadów atmosferycznych. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 22 Tabela I.33. Stacje pomiarowe chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża Lp. 1. 2. 3. 4. Lokalizacja stacji Wrocław Legnica Śnieżka Kłodzko Zakres pomiarowy odczyn, przewodność elektr. właściwa, chlorki, siarczany, azot azotanowy, azot azotynowy, azot amonowy, azot ogólny, fosfor ogólny, kwasowość, Na, K, Mg, Ca, Zn, Cu, Fe, Pb, Cd, Ni, Cr, Mn Próby opadów atmosferycznych są zbierane w sposób ciągły i analizowane w cyklach miesięcznych w Laboratorium WIOŚ we Wrocławiu i Jeleniej Górze. Wyniki badań są przekazywane do IMGW we Wrocławiu. Wrocławski Oddział Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej prowadzi badania monitoringowe chemizmu opadów atmosferycznych na terenie Polski południowo-zachodniej (dorzecza środkowej Odry). Na terenie województwa dolnośląskiego powyższe badania prowadzone są w 26 stacjach pomiarowo-kontrolnych. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych: miasto Wrocław – 4 ppk, miasto Legnica – 1 ppk, powiat bolesławiecki –1 ppk (Tomaszów Górny), powiat głogowski – 1 ppk (Głogów), powiat jaworski – 1 ppk (Jawor), powiat jeleniogórski – 4 ppk (Jakuszyce, Śnieżka, Przesieka, Karpacz), powiat kłodzki – 2 ppk (Kłodzko, Bolesławów), powiat lubiński – 2 ppk (Ścinawa, Rudna), powiat lwówecki – 1 ppk (Gryfów Śl.), powiat strzeliński – 1 ppk (Wiązów), powiat trzebnicki – 2 ppk (Brzezie, Żmigród), powiat wałbrzyski – 1 ppk (Szczawno Zdrój), powiat wrocławski – 1 ppk (Sobótka), powiat zgorzelecki – 4 ppk (Zgorzelec, Bogatynia, Ruszów, Węgliniec). Na wszystkich stacjach opady atmosferyczne zbierane są w sposób ciągły i analizowane w cyklach miesięcznych. W próbkach oznacza się związki kwasotwórcze, biogenne oraz metale (odczyn, przewodność elektr. właściwa, chlorki, siarczany, azot azotanowy, azot azotynowy, azot amonowy, azot ogólny, fosfor ogólny, kwasowość, Na, K, Mg, Ca, Zn, Cu, Fe, Pb, Cd, Ni, Cr, Mn). 2.6. Monitoring tła zanieczyszczenia atmosfery na stacji Śnieżka wg programów EMEP, GAW/WMO i COMBINE/HELCOM Zgodnie z „Programem Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2003-2005” na czterech stacjach (Łeba, Jarczew, Śnieżka, Puszcza Borecka) prowadzone będą codzienne pomiary: w fazie gazowej: SO2, NOx, O3; w aerozolu: SO4-2, NO3-, NH4+, Cl-; w opadzie atmosferycznym: SO4-2, NO3-, NH4+, Cl-, Na+, Ca+2, Mg+2, K+, przewodność elektrolityczna, odczyn. Monitoring jakości powietrza na Śnieżce prowadzony będzie przez IMGW zgodnie z przepisami prawnymi: protokołem w sprawie EMEP (European Monitoring and valuation Programme) do Konwencji Genewskiej z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, przyjętym przez Polskę w 1988 r., programem monitoringu Bałtyku (COMBINE) w ramach Konwencji Helsińskiej, programem Global Air Watch (GAW) Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 23 II. WODY POWIERZCHNIOWE Obowiązek oceny jakości wód powierzchniowych w ramach PMŚ wynika z art. 49 ust.1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. 2001.115.1229). Zgodnie z ust. 2 tego artykułu badania jakości wód powierzchniowych należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Celem wykonywania badań jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, głównie zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Oceny jakości wód powierzchniowych będą wykorzystywane do zintegrowanego zarządzania wodami w układzie dorzeczy. Monitoring jakości śródlądowych wód powierzchniowych umożliwi identyfikację najważniejszych problemów oraz zmian zachodzących w środowisku wodnym Dolnego Śląska, a także poprzez wskazanie trendów, ocenę szans i zagrożeń w przyszłości. Uzyskane wyniki badań pozwolą na ocenę dotrzymywania norm, identyfikację obszarów, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska. Podsystem obejmuje w 2004 r. badania i ocenę jakości wód i osadów wodnych rzek. W 2004 r. zrezygnowano z badań jakości wód zbiorników zaporowych ze względu na brak szczegółowych wytycznych dotyczących przeznaczenia poszczególnych zbiorników oraz zakresu i sposobu prowadzenia badań. 1. BADANIA I OCENA JAKOŚCI WÓD W RZEKACH Z dniem 1 stycznia 2002 r. weszła w życie ustawa Prawo wodne (Dz.U. 2001.115.1229) regulująca zagadnienia związane z ochroną środowiska wodnego i dostosowująca je do wymagań prawodawstwa Unii Europejskiej. Ustawa ta odwołuje się do szczegółowych aktów wykonawczych. Są to m.in.: Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U.2002.212.1799); Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U.2002.241.2093); Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U.2002.4.44); Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U.2002.204.1728); Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U.2002.176.1455); Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U.2002.183.1530). Nadal na etapie projektu jest rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych. W dokumencie określono nowe zasady klasyfikacji dla prezentowania stanu jakości wód powierzchniowych wprowadzając pięć klas jakości tych wód. Projekt rozporządzenia określa nowy sposób prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych, kładąc główny nacisk na jego użyteczność oraz przydatność w kształtowaniu strategii gospodarowania i ochrony zasobów wodnych. Zakres i częstotliwość badań oraz lokalizacja punktów pomiarowych bezpośrednio uzależnione są od sposobu użytkowania wód, który zostanie określony w wykazach wód. Zgodnie z art. 92 ustawy Prawo wodne do zadań dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej należy przygotowanie następujących wykazów: wód powierzchniowych i podziemnych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli, Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 24 wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków lub innych organizmów w warunkach naturalnych oraz umożliwiających migracje ryb, wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Zgodnie z art. 211 ust. 2 ustawy Prawo wodne wykazy te powinny zostać sporządzone w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31 grudnia 2003 r. Monitoring jakości śródlądowych wód powierzchniowych obejmuje w 2004 r. badania i ocenę jakości wód powierzchniowych płynących w 150 punktach pomiarowo-kontrolnych. Badania jakości rzek zaplanowano w następujących sieciach monitoringowych: 1. monitoring diagnostyczny; 2. monitoring wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych; 3. monitoring jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb; 4. monitoring jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia; 5. monitoring jakości granicznych wód powierzchniowych; 6. system monitoringu EUROWATERNET; 7. monitoring substancji niebezpiecznych. Przy tworzeniu sieci pomiarowej starano się tak wyznaczać punkty, aby jedna lokalizacja (jeden punkt) spełniała wymogi maksymalnej liczby rozporządzeń, co pozwoliło ograniczyć koszty badań ze względu na pokrywanie się zakresów badań w poszczególnych sieciach monitoringowych oraz obniżyć koszty transportu. 1.1. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych (projekt) - ogólna ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego Zgodnie z art. 156 ust. 2 kontrolę i ochronę wód przed zanieczyszczeniem wykonuje Inspekcja Ochrony Środowiska. W celu opracowania ogólnej oceny stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w 2004 r., monitoring stanu wód powierzchniowych będzie prowadzony przez WIOŚ w zakresie diagnostycznym. Umożliwi to określenie w latach kolejnych zakresu i częstotliwości bardziej szczegółowych badań w ramach monitoringu operacyjnego i badawczego. Przy wyznaczaniu lokalizacji i ilości punktów pomiarowych w obrębie danego cieku uwzględniono rangę cieku oraz wpływ punktowych i rozproszonych źródeł zanieczyszczeń. Zakres badań obejmuje określenie w wodach powierzchniowych wartości wszystkich wskaźników określonych w załączniku 1 do projektu rozporządzenia w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych (wersja z kwietnia 2003 r.). Tabela II.1. Zakres badań w monitoringu diagnostycznym jakości wód powierzchniowych (D) L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Wskaźnik jakości wody Częstotliwość poboru prób do badań Wskaźniki fizyczne 12 temperatura wody 12 zapach 12 barwa 12 zawiesina ogólna 12 odczyn Wskaźniki tlenowe 12 tlen rozpuszczony 12 BZT5 12 ChZTMn 12 OWO Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 L.p. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 25 Wskaźnik jakości wody Częstotliwość poboru prób do badań Wskaźniki biogenne 12 amoniak 12 azot Kjeldahla 12 azotany 12 azotyny 12 azot ogólny 12 fosforany 12 fosfor ogólny Wskaźniki zasolenia 12 przewodność 12 substancje rozpuszczone 12 zasadowość ogólna 12 siarczany 12 chlorki 12 wapń 12 magnez 12 fluorki Metale, w tym metale ciężkie 4 arsen bar 4 4 bor 4 chrom og. chrom+6 4 4 cynk 4 glin 4 kadm 4 mangan 4 miedź 4 nikiel 4 ołów 4 rtęć 4 selen 4 żelazo Wskaźniki zanieczyszczeń przemysłowych cyjanki wolne 1 1 fenole (indeks fenolowy) 1 pestycydy (lindan, dieldryna) substancje powierzchniowo 1 czynne anionowe wielopierścieniowe węglowodory 1 aromatyczne Wskaźniki biologiczne saprobowość fitoplanktonu 4 saprobowość zooplanktonu 4 1 makrobezkręgowce bentosowe (w wybranych ppk) chlorofil „a” 3 lub 8/rok Wskaźniki mikrobiologiczne liczba bakterii grupy coli typu 12 kałowego 12 liczba bakterii grupy coli Dodatkowo na rzece Odrze usytuowany jest punkt reperowy w km 249,0 jej biegu (m.Wrocław), obsługiwany przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, który prowadzi dodatkowe badania z częstotliwością raz na 8 dni. Badania te maja na celu dokładne określenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanego głównymi rzekami do Bałtyku. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 26 1.2. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych Uznaje się, że rolnictwo stanowi największe źródło zanieczyszczeń wód azotanami w Europie. W związku z tym Komisja Europejska przyjęła Dyrektywę Azotanową (91/676/EWG) w celu zarówno ograniczenia zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego, jak i ochrony przed dalszym zanieczyszczeniem. Aby osiągnąć powyższe cele, państwa członkowskie muszą podjąć pewne kroki oparte na dobrej praktyce rolniczej i właściwych rozwiązaniach technicznych. Zgodnie z polskim stanowiskiem negocjacyjnym zapisy Dyrektywy Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 w sprawie ochrony wody przed zanieczyszczeniami azotanowymi ze źródeł rolniczych zostały przetransponowane do polskiego prawa poprzez zapisy m.in. następujących aktów prawnych: ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz.U. 2001.115.1229), ustawy o nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz.U. 2000.89.991), oraz poprzez odpowiednie akty wykonawcze do ww. ustaw, w tym m.in.: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. 2002.241.2093); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. 2002.4.44). Zgodnie z art. 156 ust. 2 Prawa wodnego kontrolę stężeń azotanów w wodach wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych wykonuje Inspekcja Ochrony Środowiska. Ustawa Prawo wodne obliguje dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej do określenia, w drodze rozporządzenia, wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Określając ww. wody i obszary należy uwzględnić: 1. zawartość związków azotu w wodach powierzchniowych i podziemnych, ze szczególnym uwzględnieniem wód pobieranych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, 2. stopień eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych i wód przybrzeżnych, dla których czynnikiem eutrofizacji jest azot, 3. charakterystykę terenu, ze szczególnym uwzględnieniem: rodzaju działalności rolniczej, struktury użytków rolnych, koncentracji produkcji zwierzęcej, rodzaju gleb i klimatu. Szczegółowo kwestie te reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Zgodnie z niniejszym rozporządzeniem za wody wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu za źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeśli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących przekształcić się w azotany, pochodzących ze źródeł rolniczych. Zgodnie z Prawem wodnym ww. wody i obszary poddaje się co 4 lata weryfikacji w celu uwzględnienia zmian czynników nieprzewidzianych podczas ich wyznaczania. Wyznaczenia i weryfikacji wód i obszarów, dokonuje się w oparciu o pomiary dokonywane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ponadto wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje, co 4 lata, oceny stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych i wód przybrzeżnych. Tabela II.2. Zakres badań w monitoringu jakości wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (A) L.p. 1. 2. 3. 4. Wskaźnik jakości wody Fosfor ogólny Azot ogólny Azot azotanowy Azotany Chlorofil „a” Częstotliwość poboru prób do badań co miesiąc co miesiąc co miesiąc co miesiąc 8/rok (III X) Zgodnie z Ustawą Prawo wodne (art. 47 ust. 7) dla każdego obszaru narażonego, w ciągu 2 lat od jego wyznaczenia dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej opracuje program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Minister Środowiska wydał rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 27 mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. W załączniku do tego rozporządzenia określone zostały środki zaradcze, które uwzględnia się w ww. programach działań. Środki zaradcze określone w załączniku zawarte są w zbiorze zasad dobrej praktyki rolniczej, opracowanej przez ministra właściwego do spraw rolnictwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska na podstawie art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne. Dla wszystkich obszarów narażonych może zostać ustalony jeden wspólny program działań lub też dla każdego obszaru mogą zostać podjęte inne środki zaradcze, w zależności od rodzaju zagrożenia i specyficznych potrzeb na danym terenie. Efektywność programów działań musi być poddana ocenie co cztery lata. Funkcjonowanie obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych zacznie obowiązywać w Polsce w momencie przystąpienia naszego kraju do struktur Unii Europejskiej, tj. w dniu 1 maja 2004 r. 1.3. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb Zgodnie z art. 156 ust. 2 kontrolę jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych wykonuje Inspekcja Ochrony Środowiska. Lokalizacja punktów pomiarowo-kontrolnych została wytypowana na podstawie przygotowanego przez RZGW we Wrocławiu wykazu wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków lub innych organizmów w warunkach naturalnych oraz umożliwiających migracje ryb. Przy wyznaczaniu punktów wzięto również pod uwagę wskazówki Polskiego Związku Wędkarskiego. Tabela II.3. Zakres badań w monitoringu jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb (R) L.p. Wskaźnik jakości wody 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. temperatura tlen rozpuszczony odczyn zawiesina ogólna BZT5 fosfor ogólny azotyny związki fenolowe węglowodory ropopochodne niejonowy amoniak azot amonowy 12. całkowity chlor pozostały 13. 14. 15. cynk ogólny miedź rozpuszczona twardość wody Częstotliwość poboru prób do badań co miesiąc co miesiąc co miesiąc co miesiąc co miesiąc co miesiąc co miesiąc co miesiąc należy przeprowadzić badanie wzrokowe co miesiąc co miesiąc co miesiąc oznaczenie będzie wykonywane tylko w punkcie na co miesiąc Odrze, poniżej ZCh „Rokita” co miesiąc co miesiąc co miesiąc W przypadku gdy badanie wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są lepsze niż wartości tych wskaźników określone w rozporządzeniu, częstotliwość pobierania próbek wody może zostać zmniejszona. Regularnych badań wody nie przeprowadza się, jeżeli woda jest niezanieczyszczona i nie ma ryzyka pogorszenia jej jakości. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 28 1.4. Charakterystyka systemu monitoringu jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia W celu określenia przydatności wód powierzchniowych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia prowadzony jest monitoring wód zlewni powyżej ujęcia. Częstotliwość pobierania próbek wody jest uzależniona od kategorii jej jakości oraz liczby użytkowników. W oparciu o dotychczasowe wyniki badań przyjęto kategorię A3 jakości wszystkich wód na terenie województwa. Wyznaczenie ostatecznego wykazu punktów pomiarowych nastąpi w momencie przekazania przez RZGW wykazów wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Obecnie zaplanowano badania wód zlewni powyżej 7 ujęć wód powierzchniowych. Jako kryterium przyjęto liczbę zaopatrywanych mieszkańców (powyżej 20 tys.). Tabela II.4. Wykaz ujęć wód powierzchniowych zaplanowanych do badań w 2004 r. Lp. Ujęcie Rzeka 1. Czechnica Oława 2. Dębrznik Bóbr 3. Przybków 4. Zb. Lubachów 5. 6. 7. Grabarów Bóbr Zb. Dobromierz Strzegomka Zb. Zatonie Witka/Nysa Łużycka Km Powiat Gmina Kaczawa 7,4 Wrocław Kamienna 256,2 Góra 32,0 m.Legnica Siechnice Kamienna Góra - Bystrzyca 78,0 Wałbrzych Walim 219,9 Jelenia Góra Mysłakowice 58,6 Świdnica Dobromierz 8,2 Zgorzelec Bogatynia Liczba Zaopatrywane mieszkańców miejscowości 600 000 Wrocław Wałbrzych, Boguszów130 000 Gorce 100 000 Legnica Dzierżoniów, Bielawa, 80 800 Pieszyce 41 300 Jelenia Góra 23 000 Świebodzice 21 800 Bogatynia, Sieniawka, Tabela II.5. Zakres badań w monitoringu jakości wód powierzchniowych, które są lub mogą być przeznaczone do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia (W) L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. Wskaźnik jakości wody odczyn barwa zawiesina ogólna temperatura przewodność zapach azotany fluorki żelazo mangan miedź cynk bor nikiel wanad arsen kadm chrom ogólny chrom +6 ołów selen rtęć bar cyjanki siarczany Grupa wskaźników I I I I I I I III II II II II III III III III III III III III III III III III II Częstotliwość badań w roku 3/6/12 1 1/2/4 1 1/2/4 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 L.p. Wskaźnik jakości wody 26. chlorki substancje powierzchniowo czynne anionowe fosforany fenole (indeks fenolowy) WWA (benzo(b)fluoranten, benzo (k)fluoranten, benzo(a)piren, dibenzo (a,h)antracen, benzo (g,h,i)perylen, indeno(1,2,3-cd) piren) pestycydy ogółem (lindan, dieldryna) ChZTMn tlen rozpuszczony BZT5 azot Kjeldahla amoniak OWO liczba bakterii grupy coli liczba bakterii grupy coli typu kałowego liczba paciorkowców kałowych (enterokoki) bakterie z rodzaju Salmonella 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. Grupa wskaźników I 29 Częstotliwość badań w roku 3/6/12 II 1/2/4 I II 3/6/12 1/2/4 III 1 III I I I II I II II 3/6/12 1/2/4 3/6/12 1/2/4 II III 1 III 1 1.5. Charakterystyka systemu monitoringu jakości granicznych wód powierzchniowych Badania jakości wód prowadzone w sieci granicznej oparte są o dwustronne porozumienia pomiędzy krajami ościennymi. Województwo dolnośląskie ze względu na swoje położenie prowadzi taką współpracę z Republiką Federalną Niemiec i Republiką Czeską. Przyjęto, że ze względu na znaczenie punktów granicznych w skali kraju będą w nich prowadzone badania w zakresie diagnostycznym, co zapewni w pełni realizację wymagań wynikających ze zobowiązań międzynarodowych. Tabela II.6. Zestawienie punktów pomiarowo-kontrolnych dla województwa dolnośląskiego (G) L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 8. 7. 9. 10. Rzeka Nysa Łużycka Nysa Łużycka Nysa Łużycka Nysa Łużycka Nysa Łużycka Nysa Łużycka Miedzianka Witka Witka Czerwona Woda km biegu rzeki 197,0 190,0 177,0 158,0 150,0 135,0 0,3/186,7 10,9/167,3 0,5/167,3 0,5/154,7 Nazwa punktu trójpunkt graniczny Drausendorf (powyżej Turoszowa) Mariental (poniżej Turoszowa) powyżej Zgorzelca poniżej Zgorzelca m.Pieńsk-Deschka ujście do rzeki Nysy Łużyckiej punkt graniczny ujście do rzeki Nysy Łużyckiej ujście do rzeki Nysy Łużyckiej 1.6. Charakterystyka systemu monitoringu EUROWATERNET Sieć EUROWATERNET jest to system informacji i monitoringu, zaprojektowany i przetestowany w Europejskim Centrum Tematycznym Wód Śródlądowych ETC/IW w celu zbierania i dostarczania Europejskiej Agencji Środowiska informacji o stanie zasobów wód śródlądowych (rzek, jezior i wód podziemnych) w Europie, ich jakości, ilości oraz zależności tych parametrów od czynników antropogenicznych. Z sieci punktów na terenie Dolnego Śląska wytypowano 17 ppk, które spełniają kryteria sieci EUROWATERNET. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 30 W wytypowanych punktach pomiarowych planuje się prowadzenie monitoringu w zakresie diagnostycznym. Odpowiada to wymaganiom wynikającym z porozumienia pomiędzy Wspólnotą Europejską a Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji ds. Środowiska (EEA). Tabela II.7. Lokalizacja punktów Europejskiego Systemu Monitoringu Wód Śródlądowych – EUROWATERNET na terenie województwa dolnośląskiego Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Rzeka Nysa Kłodzka Ścinawka Odra Oława Ślęza Bystrzyca Piława Czarna Woda Strzegomka Bystrzyca Kaczawa Sąsiecznica Orla Bóbr Nysa Łużycka Witka Czerwona Woda Km biegu rzeki 167,0 0,5 249,0 2,0 2,4 88,4 0,5 0,5 0,2 1,2 3,2 0,5 2,0 212,7 197,0 10,9 0,5 Nazwa punktu pow. Międzylesia (most w m. Boboszów) ujście do Nysy Kłodzkiej m. Wrocław (punkt reperowy - bada IMGW) pon. Jazu Małgorzata ujście do Odry, m. Wrocław pow. m. Głuszyca ujście do Bystrzycy (m. Niegoszów) ujście do Bystrzycy (m. Kąty Wrocławskie) ujście do Bystrzycy (m. Samotwór) ujście do Odry ujście do Odry (most w m. Kwiatkowice) ujście do Baryczy (m. Żmigród) ujście do Baryczy (m. Wąsosz) pow. Jeleniej Góry (ujęcie wody) trójpunkt graniczny punkt graniczny (m. Czernousy-Zawidów) ujście do Nysy Łużyckiej (m. Zgorzelec) 1.7. Charakterystyka monitoringu substancji niebezpiecznych w wodach powierzchniowych Projekt sieci monitoringu substancji niebezpiecznych został opracowany w celu przygotowania służb ochrony środowiska do realizacji obowiązków wynikających z regulacji prawnych UE a w szczególności obowiązku wynikającego z art. 13 Dyrektywy 76/464/EWG z dnia 4 maja 1976 r. w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre niebezpieczne substancje odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty. Realizacja ww. projektu jest również zgodna z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. (Dz.U. 2002.212.1799) w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód i do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Zgodnie z krajowym projektem monitoringu substancji niebezpiecznych w wodach śródlądowych, koordynowanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, monitoring ten prowadzony jest na terenie województwa dolnośląskiego w jednym punkcie pomiarowym zlokalizowanym na Nysie Łużyckiej (tzw. trójpunkt graniczny) w km 197,0. Dodatkowo w celu określenia źródeł substancji niebezpiecznych prowadzony jest monitoring substancji niebezpiecznych na rzece Odrze, jako głównym odbiorniku zanieczyszczeń z terenu i spoza województwa, w trzech punktach pomiarowych: poniżej granicy z województwem opolskim - Odra, powyżej m. Oława, km 210,0; poniżej Z.Ch. „Rokita”, km 303,0; powyżej granicy z województwem lubuskim - Odra, poniżej m. Dobrzejowice, km 410,0. Badania te będą stanowić kontynuację dotychczas prowadzonych pomiarów i pozwolą na ostateczne wdrożenie metodyk oznaczeń w laboratorium i potwierdzenie dotychczasowych wyników badań. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 31 Tabela II.8. Zakres badań w monitoringu substancji niebezpiecznych wód powierzchniowych (N) L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Wskaźnik jakości wody Kadm Rtęć Czterochlorek węgla DDT Pięciochlorofenol Aldryna Dieldryna Endrydyna Izodryna Sześciochlorobenzen Sześciochlorobutadien HCBD Chloroform 1,2-dwuchloroetan EDC Trójchloroetylen TRI Nadchloroetylen PER Trójchlorobenzen TCB Sześciochloroheksan HCH Cyjanki Częstotliwość raz w roku (wrzesień lub październik) 2. BADANIA I OCENA JAKOŚCI OSADÓW W RZEKACH Badania osadów rzecznych realizowane są na terenie województwa dolnośląskiego cyklicznie przez Państwowy Instytut Geologiczny łącznie w 25 punktach obserwacyjnych. W 2004 r. badania będą prowadzone w 14 punktach. Program pomiarowy obejmuje oznaczenie we wszystkich próbkach zawartości pierwiastków śladowych: As, Ba, Cd, Cr, Co, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, V i Zn oraz Ca, Mg, Fe, P, S i Corg. W próbkach badanych co roku oznaczona będzie także zawartość 17 związków z grupy WWA. Tabela II.9. Lokalizacja punktów poboru osadów wodnych na terenie województwa dolnośląskiego w 2004 r. L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Numer punktu Rzeka 99 Odra* 100 Ślęza* 101 Bystrzyca* 102 Widawa* 105 Kaczawa* 190 Czarna Woda* 205 Odra 206 Odra 210 Zimnica 211 Bystrzyca 219 Odra* 225 Oława 229 Strzegomka 231 Ścinawka * punkty badane co roku Lokalizacja Wrocław Wrocław Wrocław Świniary Prochowice Legnica Biechów Ścinawa Ścinawa Świdnica Brzeg Dolny Wrocław Samotwór Ścinawka Przekrój 252,0 2,5 3,0 3,0 8,0 1,5 397,5 332,0 2,0 64,0 303,0 1,5 0,5 0,5 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 32 III. WODY PODZIEMNE W 2004 r. monitoring wód podziemnych prowadzony jest na podstawie Projektu sieci regionalnej monitoringu województwa dolnośląskiego w punktach obsługiwanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz w punktach obsługiwanych przez Państwowy Instytut Geologiczny. Ponadto prowadzone są badania wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami. Badania dotyczące jakości: zwykłych wód podziemnych będą prowadzone łącznie w 98 ppk (WIOŚ, PIG); wód mineralnych będą prowadzone w 26 ppk (WIOŚ); wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami będą prowadzone łącznie w 117 ppk (WIOŚ), wokół następujących obiektów: składowisk odpadów - 32 ppk, stacji benzynowych - 41 ppk, baz paliw - 44 ppk. Badania WIOŚ w 2004 roku będą prowadzone w oparciu o sieć składającą się z 213 punktów badawczych. W roku 2004 planuje się modernizację systemu monitoringu wód podziemnych województwa dolnośląskiego w celu dostosowania do wymogów zawartych w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, transponującym wymagania Unii Europejskiej. Przewiduje się adaptację monitoringu wód podziemnych do układu zlewniowego, wzmocnienie monitoringu na obszarach uznanych za wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu pochodzenia rolniczego oraz zróżnicowanie częstotliwości poboru prób wody i zakresu analiz w zależności od rodzaju monitoringu. 1. PODSTAWA PRAWNA BADAŃ I OCEN JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2001.115.1229 z dnia 11 października 2001 r.) mówi, że oceny jakości wód powierzchniowych i podziemnych dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Gdy jest to uzasadnione specyfiką badań, obowiązki dotyczące prowadzenia badania jakości wód powierzchniowych i podziemnych wykonuje Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Monitoring wód podziemnych uwzględnia rozpoznanie stanu wód i dostarcza informację dla potrzeb gospodarowania wodami. Ogólne zasady dotyczące badania i oceny jakości są ujęte w art. 49 ust. 1 i 2 ustawy Prawo wodne (Dz.U. 01.115.1229). Szczegółowe regulacje odnośnie sposobu prowadzenia monitoringu oraz oceny stanu wód, w tym wód podziemnych, będą zawarte w rozporządzeniu w sprawie klasyfikacji wód, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, wynikającym z art. 49 ust. 4 ustawy Prawo wodne, które ukaże się 1 stycznia 2004 r. W dokumencie określone będą nowe zasady klasyfikacji dla prezentowania stanu jakości wód podziemnych wprowadzające pięć klas jakości tych wód. W projekcie rozporządzenia z dnia 09.10.2003 r. określone zostały nowe zasady klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych. Nowym elementem jest prowadzenie monitoringu w zakresie diagnostycznym, operacyjnym i badawczym oraz wykonywanie pomiarów stanu ilościowego. Biorąc pod uwagę stopień narażenia na wpływ antropopresji oraz długotrwały proces migracji zanieczyszczeń określono różne częstotliwości prowadzenia badań wód podziemnych swobodnych (gruntowych) i naporowych (wgłębnych). Projekt rozporządzenia określa nowy sposób prowadzenia monitoringu wód, kładąc główny nacisk na jego użyteczność oraz przydatność w kształtowaniu strategii gospodarowania i ochrony zasobów wodnych. Zakres i częstotliwość badań oraz lokalizacja punktów pomiarowych bezpośrednio uzależnione są od sposobu użytkowania wód, który zostanie określony w wykazach wód (art. 211 ust. 2 ustawy Prawo wodne). Wykazy te powinny zostać sporządzone w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31 grudnia 2003 r. Ponadto program monitoringu wód podziemnych uwzględnia obszary, które będą podlegały ocenie ze względu na poziom azotanów zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. 02.241.2093). W 2002 r. ukazało się również rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. 02.220.1858) określające zakres badanych parametrów w wodach podziemnych i odciekach dla składowisk odpadów niebezpiecznych oraz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne oraz dla składowisk przyjmujących odpady komunalne. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 33 2. BADANIA JAKOŚCI ZWYKŁYCH WÓD PODZIEMNYCH 2.1. Badania jakości zwykłych wód podziemnych realizowane przez PIG Badania jakości zwykłych wód podziemnych prowadzone są przez Oddział Dolnośląski PIG we Wrocławiu w 28 punktach. Pobór prób jest realizowany raz w roku. Tabela III.1. Zakres badań w monitoringu zwykłych wód podziemnych - punkty obsługiwane przez Państwowy Instytut Geologiczny Zakres badań amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, bor, brom, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, fosfor, glin, kadm, kobalt, krzemionka, lit, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, odczyn, ołów, potas, przewodność elektryczna, selen, siarczany, srebro, stront, suma substancji rozpuszczonych, sód, twardość ogólna, tytan, wanad, wapń, węglany, wodorowęglany, węgiel. org. (toc), zasadowość mineralna, zasadowość ogólna, zawiesina, żelazo ogólne Tabela III.2. Wykaz punktów monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych na terenie woj. dolnośląskiego - punkty obsługiwane przez Państwowy Instytut Geologiczny Nr pkt Nr punktu wg Rodzaj punktu użytkownika Miejscowość Gmina 252 źródło Czarna Góra Stronie Śląskie Ziębice 265 st wiercona Niedźwiedź 268 st wiercona Bielawa Bielawa 269 st wiercona Piława Górna Piława Górna 311 źródło Szklarska Poręba Szklarska Poręba 313 źródło Karpacz Karpacz 317 1 st wiercona Marciszów Dol. (1) Marciszów 323 1 st wiercona Małkowice (1) Kąty Wrocławskie st wiercona Budziszów Wielki Wądroże Wielkie 324 342 2 st wiercona Kostomłoty (2) Kostomłoty 343 2 st wiercona Jawor (2) Jawor 345 st wiercona Słup Męcinka 347 st wiercona Budziwojów Chojnów st kopana Brzeźnik Bolesławiec st wiercona Nowa Karczma (1) st wiercona Gierałtów-Wykroty (3) 348 349 350 1 3 Siekierczyn Nowogrodziec Węgliniec Marcinowice Marcinowice Trzebnica 351 367 369 1 3 st kopana st wiercona st wiercona Ruszów Zebrzydów (1) Zebrzydów (3) 450 2 st wiercona Trzebnica (2) st wiercona Bogdaszowice piezometr Legnica (P-40) st wiercona st kopana Wrocław - Iwiny Wrocław - Oporów Wrocław Wrocław st wiercona Oleśnica (Be2z2) Oleśnica 565 642 P-40 643 644 645 Be2z2 Kąty Wrocławskie Legnica Użytkownik PIG Ośrodek Hodowli Zarodowej Kamieniec Ząbkowicki Sp. z o. o. „BESTER” S.A. Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawczy PIG Stacja Ekologiczna Uniwersytetu Wrocławskiego Wałbrzyskie Przeds. Wodoc. i Kanalizacji Sp. z o. o. w Wałbrzychu Ośrodek Wypoczynkowy „Wektory” Tadeusz Piwowarski Zakład Gospodarki Komunalnej w Kostomłotach Przes. Usługowo-Produkcyjne i Handlowe „COM-D” Sp. z o. o. Stanisław Podkalicki Ryszard i Józef Tatys Gosp. Rolne Gołocin S.C. Józef Jaskot Ilość Stratypoboró grafia w pCm 1 Q 1 pCm 1 pCm 1 C3 1 C3 1 Q 1 Tr 1 Q 1 Q 1 Q 1 Tr 1 Tr 1 Q 1 TP Emitel Sp. z o. o. Wrocław Q 1 „Ceramika Przyborsk” Sp. z o. o. Tr 1 Stanisław Gardziej stacja I-rzędu PIG stacja I-rzędu PIG Usługi Komunalne „Wodnik” Z-d Wodociągów i Kanalizacji Zakład Gospodarki Komunalnej w Kątach Wrocławskich Q Tr Q 1 1 1 Q 1 Q 1 IMiGW Oddz. we Wrocławiu Q 1 Ferdynand Nowicki Kazimiera Komar Miejska Gospodarka Komunalna Sp. z o. o. Tr Q 1 1 Q 1 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 1120 Iz st wiercona Lubin (1z) 1121 1143 Ps53A) 1 st wiercona st wiercona Polkowice (Ps53A) Milicz (1) Lubin Polkowice Milicz 34 Przeds. Państwowej Komunikacji samochodowej w Lubinie KGHM Polska Miedź ZWiK Milicz Q 1 Q Q 1 1 2.2. Badania jakości zwykłych wód podziemnych realizowane przez WIOŚ W roku 2004 badania jakości zwykłych wód podziemnych prowadzone są przez WIOŚ w 70 punktach pomiarowych z częstotliwością 2 razy w roku, w okresie wiosennym i jesiennym. Opróbowywane są wszystkie punkty pomiarowe wyznaczone w Projekcie sieci regionalnej monitoringu wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego wykonanym przez firmę Arcadis Ekokonrem z Wrocławia, zatwierdzonym przez Komisję Dokumentacji Hydrogeologicznych przy Ministrze Środowiska w Warszawie i uzgodnione z Państwowym Instytutem Geologicznym i Urzędem Wojewódzkim we Wrocławiu. Interpretacja wyników monitoringu wód podziemnych jest prowadzona za pomocą komputerowej bazy danych jakości wód. Planuje się modyfikację bazy w Oddziale Świętokrzyskim Państwowego Instytutu Geologicznego w Kielcach, dostosowując ją do nowych przepisów prawnych. W ramach monitoringu diagnostycznego w 2004 roku gromadzone są informacje uzupełniające w zakresie zalegania głębokości dynamicznego zwierciadła wody oraz wydajności w punktach pomiarowych. Tabela III.3. Zakres badań w monitoringu zwykłych wód podziemnych – punkty obsługiwane przez WIOŚ Zakres badań temperatura, barwa, przewodnictwo elektr. wł., odczyn, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny, chlorki, siarczany, fosforany, amoniak, azotany, azotyny, fluorki, cyjanki wolne, krzemionka, sód, potas, wapń, magnez, żelazo og., mangan, miedź, cynk, chrom og., chrom+6 (opcja), nikiel, kadm, glin, ołów, rtęć, wodorowęglany, arsen, bor, stront, fenole, pestycydy1), substancje powierzchniowo czynne anionowe, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne2), bakterie coli 1) pestycydy obejmują sumę lindanu i dieldryny 2) wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne obejmują sumę: benzo(b)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu benzo(a)pirenu, dibenzo(a,h)antracenu, benzo(g,h,i)perylenu, indeno(1,2,3-cd)pirenu Tabela III.4. Wykaz punktów monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych na terenie woj. dolnośląskiego w 2004 r. – punkty obsługiwane przez WIOŚ Wrocław Nr Nr punktu wg punktu użytkownika 1. 2 2. 3 3. st1b Rodzaj punktu Miejscowość Oleśnica ZWiO Bierutów, ul. Zielona 41 Żmigród Związek Gmin Bychowo Kąty Wrocławskie ZGK Sp z o.o. w Kątach Wr. Q Q Tr Ilość poborów 2 2 2 Strzelin ZWiK Sp z o.o. Strzelin Tr 2 Czernica UG Czernica ul. Kolejowa 3 ZGK Sp z o.o. W JelczuLaskowicach Miejska Gospodarka Komunalna Sp z o.o. w Oleśnicy Tr 2 Q 2 Q 2 ZGK Twardogóra Q 2 Tr 2 Tr 2 Q 2 Q 2 Tr 2 Tr 2 Q 2 Gmina 4. S-3 5. 1 st wiercona Bierutów st wiercona Bychowo st wiercona Kąty Wrocławskie Ludów Polskist wiercona Górzec st wiercona Nadolice Wlk. 6. s2 st wiercona Piekary Jelcz-Laskowice 7. Be-2z3 st wiercona Smardzów Oleśnica 8. 2AW st wiercona 9. 17z st wiercona Szczepanów Środa Śląska 10. 1 st wiercona Św. Katarzyna Św. Katarzyna 11. st1 st wiercona Wojczyce Środa Śląska 12. 2w st wiercona Trzebnica Trzebnica 13. 1z st wiercona Jordanów Śląski Jordanów Śląski 14. 4 st wiercona 15. 4 st wiercona Syców Sosnówka/Brzezin Twardogóra ka Wołów (Uskorz Mały) Wołów Syców Użytkownik Zakład Budżetowy Wodociągi Średzkie Szczepanów ZWiK Siechnice Zakład Budżetowy Wodociągi Średzkie Szczepanów Usługi Komunalne „Wodnik” Sp z o.o. Urząd Gminy w Jordanowie Śl. Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Wołowie Zakłąd Gospodarki Komunalnej w Sycowie Stratygrafia Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Nr Nr punktu wg Rodzaj punktu punktu użytkownika Miejscowość Gmina 35 Użytkownik Stratygrafia Ilość poborów Tr 2 Q 2 Q 2 Q 2 Tr 2 Pcm 2 Q 2 Q 2 Q Q 2 2 16. V 17. VI 18. 5 Oborniki Śląskie Oborniki Śląskie Wilczyn Oborniki Śląskie st wiercona Oborniki Śląskie Wilczyn st wiercona Góra Góra 19. 2 st wiercona Płoski 20. 4a 21. st1 22. st.2 st wiercona Wrocław-Leśnica Wrocław Bielawa ul. st wiercona Bielawa Szewska st wiercona Kamieniec Ząbk. Kamieniec Ząbk. 23. st.2 st wiercona Kiełczyn-Tuszyn Dzierżoniów 24. 25. stS-V st. S-IV Kłodzko Kłodzko 26. st.1 Międzylesie UMiG Międzylesie Cr2 2 27. „Sztolnie” Bystrzyca Kł. 2 Ps1 Cr2 2 29. 30. Świdnica Mieroszów Tr P 2 2 st wiercona Radków Radków Zakład Użyt. Publ. W Radkowie paleozoik 2 st wiercona Lądek Zdrój Lądek Zdrój ZWiK Stronie Śląskie paleozoik 2 33. 34. I st1 Radków Leśna ujęcie Brzezinka Pg3A 12p ZWiK Bystrzyca Kł. Miejski Zakład Komunalny w Polanicy Zdr. Świdnickie PWiK Sp. z o.o. ZWiK Wałbrzych Cr 28. st wiercona Kłodzko st wiercona Kłodzko Międzylesie ul. st wiercona Powstańców Sląskich źródło Młoty Polanica-Nowy st wiercona Wielisław st wiercona Świdnica st wiercona Unisław Śląski Zakład Gospodarki Komunalnej Sp z o.o. Zakład Gospodarki Komunalnej Sp z o.o. Technika Komunalna Sp z o.o. Zakład Budżetowy Wodociągi i Kanalizacja w Wąsoszu MPWiK Wrocław Wodociąg i Kanalizacja Sp z o.o. Dzierżoniów ZWIK Sp. z o.o. Nowa Ruda Wodociąg i Kanalizacja Sp z o.o. Dzierżoniów ZWiK Kłodzko ZWiK Kłodzko st wiercona Wierzbna st wiercona Brzeg Głogowski Żarów Żukowice Tr Q2 2 2 35. p11 st wiercona Chocianów Chocianów Tr 2 36. 37. 19 1 st wiercona Chojnów st wiercona Kunice Chojnów Kunice Tr Tr 2 2 38. 1 st wiercona Leśna Dolina Kotla Q2 2 39. 40. IV s 1s st wiercona Osiek st wiercona Lisowice Lubin Prochowice Tr Q2 2 2 41. 1 st wiercona Przemków Przemków Q2 2 42. 43. P6 7 st wiercona Rynarcice st wiercona Serby Lubin Głogów Q2 Q2 2 2 44. 1R st wiercona Ścinawa Ścinawa Tr 2 45. 46. 6 8s st wiercona Paszowice st wiercona Wilczyn Jawor Grębocice Tr Q2 2 2 47. 1 st wiercona Wilkocin Przemków Q2 2 48. 49. 50. 2 z bis 1 1 st wiercona Wilków st wiercona Żabice st wiercona Bolesławiec Złotoryja Grębocice Bolesławiec Cr Q2 Tr/T 2 2 2 51. 1 st wiercona Czerwona Woda Węgliniec Tr 2 52. 4b st wiercona Gorzeszów Kamienna Góra Cr 2 53. 7 st wiercona Janiszów Kamienna Góra Zwik w Żarowie Huta Miedzi „Głogów” MZGKiM ujęcie miejskie Chocianów Browar „Stanley” PHZ “Agromadex” Kunice HM „Głogów” - Ośrodek Rekreacyjny MPWiK - „Osiek I” „Hemiz - Bis” s.c. Przedsiębiorstwo Wodociągów, Kanalizacji i Ciepłownictwa Sp z o.o., Przemków ZG „Lubin” ujęcie Rynarcice MPWiK Głogów - ujęcie „serby” ZGK Ścinawa, ul. Królowej Jadwigi 2 PUPiH „COM-D” Sp. z o.o. Jawor ZG „RUDNA” ujęcie „Retków” Przedsiębiorstwo Wodociągów, Kanalizacji i Ciepłownictwa Sp z o.o. ZGKiM w Złotoryi z/s w Wilkowie Urząd Gminy Grębocice PWiK Bolesławiec Modłowa 60 ZWiK Węgliniec ul.. Partyzantów 8 WPWiK W-ch Przed.Kamiennogórskiego Zw. Wod. i Kanalizacji Q 2 31. 32. st wiercona Wąsosz Polanica Zdr. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Nr Nr punktu wg punktu użytkownika 54. b.d. 55. 6b 56. II bis 57. 6 58. 399, 399A 59. 1 60. VIII 61. 2 62. 5 63. 2 64. 1 65. 1z 66. 6 Rodzaj punktu Miejscowość źródło st wiercona st wiercona st wiercona st wiercona st wiercona st wiercona st wiercona źródło st wiercona st wiercona st wiercona Kowary Górne Krzeszówek Lwówek Śl. Marciszów Górny Osieczów Pieńsk Pisarzowice Ruszów Sosnówka Górna Stara Kraśnica Stare Jaroszowice Węgliniec Wierzchosławice st kopana Dolne Gmina b.d. PWiK Wałbrzych ZBGKiM Lwówek Śl. WPWiK W-ch o/Marciszów Urząd Gminy Osiecznica Zakład Usług Komunalnych UM Lubań Śl. ZWiK Węgliniec Dom Wczas. Lubuszanin UMiG Świerzawa PWiK Bolesławiec ZWiK Węgliniec Bolków G-M. ZBGKiM Bolków Wojcieszów 68. 69. 70. Zawidów Zgorzelec Jelenia Góra st wiercona Zawidów st wiercona Zgorzelec st wiercona Jelenia Góra Użytkownik Kowary Kamienna Góra Lwówek Śląski Kamienna Góra Osiecznica Pieńsk Lubań Śląski Węgliniec Podgórzyn Świerzawa Bolesławiec Węgliniec 67. źródło „Miłek” st wiercona Wojcieszów 3 2 5 36 C-górny Cr Q Q Cr Tr(m.) Q Q Q Q Cr Q Ilość poborów 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Cm 2 Cm,S, 2 Q Q Q 2 2 2 Stratygrafia Spółdzielnia PHU „Samopomoc”, Wojcieszów ZGKW-KiC Zawidów PWiK Zgorzelec PWiK Wodnik w Jel. Górze 3. BADANIA JAKOŚCI WÓD MINERALNYCH Badania wód mineralnych są wykonywane w 26 punktach z częstotliwością raz w roku. Pobór próbek wód mineralnych i leczniczych jest zbieżny z terminem opróbowania wód zwykłych wchodzących w skład sieci regionalnej monitoringu. Termin ten przypada na okres jesienny. Konieczność badań wód mineralnych w dotychczasowym zakresie wynika z ich narażenia na zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego, co wykazały wcześniejsze badania prowadzone przez WIOŚ Wrocław. Prowadzenie badań związane jest również ze specyfiką rejonu dolnośląskiego obfitującego w bogate zasoby tych wód oraz brakiem jednostek badawczych prowadzących pomiary w porównywalnym zakresie. Ocena jakości badanych wód mineralnych i leczniczych uwzględnia typ hydrogeochemiczny analizowanej wody. Metodyka stosowana podczas pomiarów i opróbowania stanowisk wód mineralnych i leczniczych jest zgodna z PN-Z-11002 (rozdział 4 polskiej normy). Wyniki badań wód mineralnych i leczniczych służą docelowo do wyznaczania kierunków rozwoju gospodarczego oraz sterowania działaniami inwestycyjnymi południowej części województwa dolnośląskiego, bazującej w głównej mierze na rozwoju turystyki i działalności leczniczej uzdrowisk. Tabela III.5. Zakres badań w monitoringu wód mineralnych i leczniczych Zakres badań temperatura, zapach, mętność, barwa, przewodnictwo elektr. wł., odczyn, utlenialność, chlorki, siarczany, fosforany, amoniak, azotany, azotyny, fenole, fluorki, cyjanki, ogólny węgiel organiczny, sód, potas, wapń, magnez, żelazo og., mangan, miedź, cynk, chrom og., chrom+6 (opcja), nikiel, kadm, glin, ołów, rtęć, twardość og., wodorowęglany, arsen, selen, bor, bar, stront, pestycydy (suma lindanu i dieldryny), detergenty, WWA , bakterie coli, bakterie coli typu kałowego, ogólna liczba bakterii. Tabela III.6. Wykaz punktów monitoringu wód mineralnych i leczniczych na terenie woj. dolnośląskiego w 2004 r. Nr Rodzaj Miejscowość punktu punktu 71 St wiercona Świeradów Zdrój 72 St wiercona Czerniawa Zdrój 73 St wiercona Cieplice Śląskie Gmina Świeradów Zdrój Świeradów Zdrój Jelenia Góra 74 st wiercona Szczawno Zdrój Szczawno Zdrój 75 st wiercona Przerzeczyn Zdrój Niemcza Użytkownik Uzdrowisko Świeradów Zdrój Uzdrowisko Świeradów Zdrój Uzdrowisko Cieplice Śląskie Uzdrowisko Szczawno-Jedlina S.A. Uzdrowisko Przerzeczyn Zdrój Nr punktu wg użytkownika źródła górne Jan 2 źr. Nr 1 Marysieńka Stratygrafia paleozoik paleozoik paleozoik źr. Mieszko paleozoik odwiert nrVIII paleozoik Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 Nr Rodzaj Miejscowość punktu punktu 76 st wiercona Polanica Zdrój 77 st wiercona Duszniki Zdrój Gmina Polanica Zdrój Duszniki Zdrój 78 st wiercona Kudowa Zdrój Kudowa Zdrój 79 st wiercona Lądek Zdrój Lądek Zdrój 80 Źródło Długopole Zdrój Bystrzyca Kł. 81 82 83 84 85 st wiercona Świeradów Zdrój st wiercona Świeradów Zdrój st wiercona Cieplice Śląskie st wiercona Cieplice Śląskie st wiercona Cieplice Śląskie Świeradów Zdrój Świeradów Zdrój Jelenia Góra Jelenia Góra Jelenia Góra 86 st wiercona Lądek Zdrój Lądek Zdrój 87 88 Źródło Źródło Szczawno Zdrój Szczawno Zdrój Szczawno Zdrój Szczawno Zdrój 89 Źródło Długopole Zdrój Bystrzyca Kł. 90 st wiercona Kudowa Zdrój Kudowa Zdrój 91 92 93 94 95 96 st wiercona Kudowa Zdrój st wiercona Przerzeczyn Zdrój st wiercona Przerzeczyn Zdrój st wiercona Czerniawa Zdrój st wiercona Duszniki Zdrój st wiercona Polanica Zdrój Kudowa Zdrój Niemcza Niemcza Świeradów Zdrój Duszniki Zdrój Polanica Zdrój Nr punktu wg użytkownika Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. Wielka Pieniawa Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. Pieniawa Chopina źr. Śniadecki (odwiert Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. nr 2) Uzdrowisko Lądek Zdrój źr. Jerzy - Długopole Zdrój Uzdrowisko Lądek Zdró źr. Kazimierz - Długopole Zdrój Uzdrowisko Świeradów Zdrój 1A Uzdrowisko Świeradów Zdrój 2P Uzdrowisko Cieplice Śląskie Cieplice 2 C2 Uzdrowisko Cieplice Śląskie nr2 (Sobieski) Uzdrowisko Cieplice Śląskie nr4 Nowe Uzdrowisko Lądek Zdrój Zdzisław - Długopole Zdrój Uzdrowisko Szczawno Zdrój Dąbrówka Uzdrowisko Szczawno Zdrój Młynarz Uzdrowisko Lądek Zdrój źr. Renata - Długopole Zdrój odwiert nr 3, Leona Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. Marchlewskiego Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. K-200 Uzdrowisko Przerzeczyn Zdrój odwiert nrX Uzdrowisko Przerzeczyn Zdrój odwiert nrII Uzdrowisko Świeradów Zdrój odwiert nr1 Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. żródło Jan Kazimierz Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. P-300 Użytkownik 37 Stratygrafia paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik paleozoik 4. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH NA OBSZARACH BEZPOŚREDNIO ZAGROŻONYCH ZANIECZYSZCZENIAMI Monitoring wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami obejmować będzie kontrolę jakości wód podziemnych zagrożonych zanieczyszczeniami przemysłowymi i komunalnymi, wokół źródeł stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska. Podstawowym celem badań jest określenie wpływu obiektu na środowisko lub w przypadku obiektów, gdzie prowadzono już badania określenie kierunków zachodzących zmian. Zakres badań wód podziemnych wokół składowisk odpadów zgodny będzie z rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. 2002.220.1858). Pobór prób odbywać się będzie 2 razy w roku. WWA oznaczane będą raz w roku. Dodatkowo przy niektórych badanych obiektach ze względu na ich charakter oddziaływania zostaną uwzględnione wskaźniki specyficzne jak np. benzyna i olej mineralny przy bazach paliw i stacjach benzynowych oraz azot amonowy, azotany i azotyny ze względu na lokalizację składowisk odpadów w pobliżu gruntów ornych. W 2004 r. badania prowadzone będą wokół 32 obiektów. Ponadto w przypadku nielegalnego składowiska odpadów pogalwanicznych w m. Kłaczyna zostaną pobrane 2 próbki wód powierzchniowych ze względu na bliską lokalizację zlewni wodociągowej (Nysa Szalona). Zakres analiz w wodach powierzchniowych obejmować będzie następujące oznaczenia: odczyn, BZT5, tlen rozpuszczony, ChZTCr, ChZTMn, azot amonowy, azotany, azotyny, fosforany, fosfor ogólny, chlorki, przewodność, siarczany, twardość ogólna, substancje rozpuszczone, As, Cr+6, Zn, Cd, Cu, Ni, Pb, Hg. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 38 Tabela III.7. Lokalizacja punktów pomiarowych z zakresem oznaczanych wskaźników w rejonie objętym działalnością WIOŚ Wrocław w ramach jakości wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami w 2004 r. - składowiska odpadów Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Lokalizacja Składowisko komunalne dla miasta i gminy Bierutów w Bierutowie Składowisko komunalne dla miasta i gminy Oleśnica w.Smolna-Gręboszyce Zakres badanych wskaźników Wskaźniki dodatkowe Ilość ppk 3 4 - 5 2 2 3 4 2+2*** 5 Tereny wodonośne m. Wrocław odczyn, elektryczna przewodność wł., Składowisko komunalne dla miasta ogólny węgiel org. (OWO), zawartość i gminy Góra w m.Glinka cyjanki** metali ciężkich (Cu, Zn, Pb, Cd, Cr+6, Składowisko komunalne dla gminy Hg); Św.Katarzyna w m. Sulęcin suma wielopierścieniowych Składowisko komunalne dla gminy węglowodorów aromatycznych (WWA)* Czernica w.Ratowice azot amonowy, azotany, azotyny Składowisko komunalne dla m.Lubina (gmina Lubin) Kłaczyna – nielegalne składowisko odpadów pogalwanicznych Składowisko komunalne gm. Mirsk w Karłowcu * WWA - raz w roku ** w pierwszej serii badań, w drugiej w zależności od uzyskanego wyniku, *** wody powierzchniowe - Nysa Szalona powyżej i poniżej składowiska: odczyn, BZT5, tlen rozpuszczony, ChZTcr, ChZTMn, azot amonowy, azotany, azotyny, fosforany, fosfor ogólny, chlorki, przewodność, siarczany, twardość ogólna, substancje rozpuszczone, As, Cr+6, Zn, Cd, Cu, Ni, Pb, Hg Tabela III.8. Lokalizacja punktów pomiarowych z zakresem oznaczanych wskaźników w rejonie objętym działalnością WIOŚ Wrocław w ramach jakości wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami w 2004 r. - bazy paliw i inne obszary zagrożone Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Lokalizacja Jednostka wojskowa 1946 Wrocław – Kowale Baza Paliw w Grabownie Wlk. Baza Paliw w Oławie - p. Owczarek Zajezdnia MPK ul. Obornicka Wrocław Baza Paliw i Olejów Przepracowanych w Miłkowicach (gmina Miłkowice) Naftobazy” Sp. z o.o. Warszawa, Baza Paliw Nr 10 w Kawicach Baza Magazynowa Nr 114 PKN Orlen S.A. Płock O/Wrocław, Legnica ul. Masarska 17 Tereny wokół byłego zbiornika Staniszów w Jeleniej Górze Baza Paliw ORLEN w Bolesławcu Legnicka Strefa Ekonomiczna w Krzywej, dawne lotnisko armii radzieckiej * WWA raz w roku Zakres badanych wskaźników Wskaźniki dodatkowe odczyn, elektryczna przewodność wł., zawartość metali ciężkich (Cu, Zn, Pb, Cd, benzyna, olej Cr+6, Hg); suma wielopierścieniowych mineralny węglowodorów aromatycznych (WWA)* Ilość ppk 3 5 4 4 4 4 4 6 5 5 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 39 Tabela III.9. Lokalizacja punktów pomiarowych z zakresem oznaczanych wskaźników w rejonie objętym działalnością WIOŚ Wrocław w ramach jakości wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami w 2004 r. – stacje benzynowe Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Koncern, lokalizacja i nr stacji ORLEN, Wrocław, ul. B. Krzywoustego 17 (80) ORLEN ,Wrocław, ul. Pasteura 20 (535) ORLEN, Oława, Opolska 31 (977) ORLEN, Milicz, ul. K. Warysiaka 12 (164) ORLEN, Legnica, ul. Spokojna (239) Stacja Paliw Shell w Legnicy ul. Piłsudskiego 32 ORLEN, Legnica, ul. Poznańska (456) ORLEN, Głogów, ul. Sikorskiego 60 (353) ORLEN, Lądek Zdrój, ul. Kłodzka (265) Stacja Paliw Jednostki wojskowej w Kłodzku ORLEN, Jelenia Góra, ul. Cieplicka 106 (1108) ORLEN, Jelenia Góra, ul. Spółdzielcza 40 (377) ORLEN, Kamienna Góra, ul. Boh. Getta 9 (335) * WWA raz w roku Zakres badanych wskaźników odczyn, elektryczna przewodność wł., Pb, suma wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA)* Wskaźniki dodatkowe benzyna, olej mineralny Ilość ppk 3 3 3 3 3 3 3 3 4 4 3 3 3 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 40 IV. HAŁAS 1. PODSTAWA PRAWNA Podstawę prawną prowadzenia monitoringu hałasu w środowisku stanowią: 1. Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. Nr 62 poz. 627), 2. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 66, poz. 436), 3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomu hałasu (Dz.U. Nr 8, poz. 81), 4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem, 5. Wskazówki metodyczne opracowania planu akustycznego miasta średniej wielkości, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1998 r., 6. Zarządzenie nr 79 GIOŚ z dnia 22 grudnia 1992 roku w sprawie wdrożenia systemu kontroli i ewidencji obiektów emitujących hałas do środowiska oraz stosowania bazy danych OPH. Tabela I.4.1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem A hałasu (LAeq)* [ dB] drogi lub linie kolejowe *) Klasa standardu akustycznego 1 2 3 4 Pora dnia (przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom) Pora nocy (przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom) Pora dnia (przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia) 50 40 40 35 55 45 45 40 60 50 50 40 65 55 55 45 Przeznaczenie terenu A. Obszary A ochrony uzdrowiskowej B. Tereny szpitali poza miastem A. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem B. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej C. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży D. Tereny domów opieki społecznej E. Tereny szpitali w miastach A. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego B. Tereny zabudowy mieszkaniowej z usługami rzemieślniczymi C. Tereny zabudowy zagrodowej A. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Pora nocy (przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy) Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 *) wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym 41 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 42 Normy przyjęte w obowiązującym rozporządzeniu w większym stopniu uwzględniają realne możliwości ograniczenia hałasu komunikacyjne niż jego uciążliwość dla mieszkańców. Odnosząc się do subiektywnej skali uciążliwości hałasu komunikacyjnego wynikającej z szeroko zakrojonych badań można zauważyć, że dla niektórych terenów poziom dopuszczalny należy już do kategorii o dużej uciążliwości. Ochrona przed hałasem w rozumieniu przyjętej ustawy Prawo ochrony środowiska polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz zmniejszeniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany Realizacja tego zapisu wymaga znajomości klimaty akustycznego środowiska. Prawo ochrony środowiska nakłada obowiązek dokonywania takiej oceny dla terenów: aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, terenów poza aglomeracjami, położonych w zasięgu oddziaływania akustycznego dróg, linii kolejowych lub lotnisk, których eksploatacja może spowodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, innych terenów wskazanych w powiatowym programie ochrony środowiska. Obowiązek wykonywania map akustycznych ciąży na starostach oraz na zarządcach dróg i obiektów negatywnie oddziałujących akustycznie. Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska (Prawo ochrony środowiska art. 117). W myśl tej ustawy badaniem monitoringowym należy objąć przede wszystkim miasta poniżej 100 tysięcy mieszkańców oraz drogi o regionalnym znaczeniu. Kluczowym elementem systemu monitoringu hałasu środowiskowego jest komputerowa baza danych – OPH – ewidencjonująca obiekty emitujące hałas oraz obszary zagrożone hałasem. W bazie tej ewidencjonowane są zarówno źródła hałasu komunikacyjnego jak i przemysłowego. Podobnie jak w latach poprzednich baza OPH będzie uzupełniana o obiekty uciążliwe akustycznie. 2. CEL I ZAKRES MONITORINGU HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO W ŚRODOWISKU Podstawowym zadaniem monitoringu hałasu środowiskowego (hałas przemysłowy i komunikacyjny) jest wykrywanie i ewidencjonowanie terenów (obszarów) szczególnie zagrożonych hałasem oraz podejmowanie działań zmierzających do obniżenia poziomu hałasu na tych terenach. Badania monitoringowe hałasu obejmują hałas drogowy. W szczególności badaniami objęte będą przestrzenie zurbanizowane miast poniżej 100 tysięcy mieszkańców, oraz tereny pozamiejskie, z obszarów powiatów, gdzie spodziewany hałas drogowy o poziomie A przekracza wartość 70 dB. W oparciu o materiały z badań stwierdzono, że hałas drogowy przy elewacji budynku mieszkalnego o poziomie równoważnym większym niż 70 dB stwarza już krytyczne warunki akustyczne, których przez dłuższy czas nie jest w stanie tolerować żaden z mieszkańców bez ujemnego wpływu na zdrowiu. Pomiary takie pozwolą określić tereny zagrożone hałasem. Za tereny zagrożone hałasem uznaje się tereny o szczególnie drastycznym stopniu degradacji klimatu akustycznego, na których poziom hałasu nie tylko przekracza poziomy dopuszczalne, ale również wyższe od nich poziomy progowe, co kwalifikuje dany teren do podjęcia środków ochrony w pierwszej kolejności. Celem monitoringu jest również określenie równoważnego poziomu hałasu dla 16 h pory dziennej lub/i 8 godzin nocy oraz granicy obszarów o szczególnej uciążliwości hałasu. Pomiary hałasu prowadzone będą każdego roku od maja do października to jest, z wyłączeniem przerwy urlopowej, przez cztery miesiące. Tabela IV.2. Harmonogram prac związany z założeniami programu monitoringu hałasu będą prowadzone na podstawie poniższego schematu Zadania Opracowanie harmonogramu kontroli i badań obszarów szczególnie zagrożonych hałasem Badania wstępne Monitoring hałasu drogowego I II III IV V Miesiące VI VII VIII IX X XI XII Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 43 Badania hałasu w oparciu o modele cyfrowe Opracowanie wyników badań oraz wprowadzenie ich do bazy danych OPH Pomiary hałasu w planowanych powiatach będą miały charakter orientacyjny i będą stanowić podstawę do dalszego działania w celu wyeliminowania uciążliwości hałasu na terenia badanych powiatów. Liczba punktów kontrolno-pomiarowych zostanie wytypowana po uprzednich pomiarach orientacyjnych, które są podstawowym kryterium lokalizacji punktów. Tabela IV.3. Szczegółowy program monitoringu hałasu drogowego na rok 2004 Lp. 1 WIOŚ/Delegatura Legnica Droga Droga Krajowa nr 3 Miejscowości proponowane do badań Małuszów Jawor Sokola Świny Bolków Wierzchosławice Droga nr 374 Zębowice Niedaszów Droga nr 363 Chroślice Sichów Droga nr 365 Piotrowie Chełmie Muślinów Muchów 2 Wałbrzych w trakcie ustaleń Szczano Zdrój (powiat) 3 Wrocław w trakcie ustaleń Wrocław (grodzki) Droga Krajowa nr 8 Długołęka Oleśnica Syców 4 Jelenia Góra Droga nr 25 Międzybórz Droga nr 448 Twardogóra Droga nr 341 Brzeg Dolny Droga nr 340 Wołów Droga nr 94 Środa Śląska Droga nr 340 Ścinawa Droga nr 323, 324 Góra Droga nr 30 Jakuszyce Jędrzychowice Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 44 V. GLEBY 1. PODSTAWA PRAWNA Obowiązek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach PMŚ wynika z zapisów art. 26 oraz art. 109 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.627 z poźn. zm.), przy czym okresowe badania jakości gleby i ziemi należą do zadań własnych starosty. W latach 2003–2005 wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska mogą w ramach wojewódzkiego programu monitoringu środowiska prowadzić badania gleb – stosownie do specyficznych potrzeb regionu W 2002 roku opublikowano rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165/02, poz.1359), określające wartości dopuszczalne stężeń w glebie i ziemi metali, zanieczyszczeń nieorganicznych, węglowodorowych, węglowodorowych chlorowanych, środków ochrony roślin i pozostałych zanieczyszczeń. Rozporządzenie powyższe nie uwzględnia jednak podstawowych właściwości gleb, takich jak jej odczyn i skład granulometryczny. Dlatego dla prawidłowej oceny gleby stosuje się także wytyczne IUNG, pozwalające ocenić zawartość metali ciężkich w glebie w VI stopniowej skali. W ramach monitoringu gleb są realizowane na terenie województwa dolnośląskiego dwa zadania: badania i ocena jakości gleb użytkowanych rolniczo Zadanie to ma na celu śledzenie zmian różnych cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu, pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka (antropopresji). Badania prowadzone są w cyklach 5-letnich w ramach sieci prowadzonej przez IUNG w Puławach. Najbliższy pobór prób nastąpi w 2005 roku. identyfikacja terenów, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi Identyfikacja lokalnych skażeń gleby i ziemi jest zadaniem starosty. Będzie to proces wieloetapowy, w którym istotną rolę będą pełnić wstępne wskazania obszarów, w przypadku których w wyniku działalności kontrolnej organów lub skarg mieszkańców stwierdzono, iż istnieje ryzyko wystąpienia zanieczyszczeń. Dla takich obszarów starosta, zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi, ustali rzeczywisty poziom zanieczyszczenia w trzech etapach. Zadaniem starosty będzie także prowadzenie publicznie dostępnych rejestrów terenów, na których stwierdzono przekroczenia standardów wraz ze wskazaniem obszarów wymagających rekultywacji. WIOŚ, wykorzystując rejestry starosty będzie prowadził zbiorcze zestawienia takich obszarów w województwie, a następnie w cyklu rocznym przekazywał tę informację do GIOŚ. W ramach zadania wypełniane będą zobowiązania Polski wynikające z „Porozumienia pomiędzy Wspólnotą Europejską a Polską w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska i EIONET”, które obejmują przekazywanie informacji dotyczących lokalnych skażeń gruntów. Art. 109 Prawa ochrony środowiska rodzi wątpliwość czy badania gleb nie zostaną ograniczone tylko do terenów niektórych starostw i czy będą one spełniać wymogi badań monitoringowych (cykliczność, stałe punkty pomiarowe). Do chwili obecnej jedynie niektóre starostwa wywiązują się z tych zapisów. W tym wypadku powstaną na terenie województwa obszary, gdzie badania gleb nie będą prowadzone, a konsekwencją będzie brak informacji o stopniu ich zanieczyszczenia. Dlatego też koniecznym jest prowadzenie jednolitej sieci badawczej w województwie dolnośląskim, która umożliwi diagnozę aktualnego stanu zanieczyszczenia gleb, porównywalność wyników w czasie oraz określenie trendów zmian w wieloleciu. Podstawy takiej sieci stwarzają założenia przyjęte w „Programie monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2001-2005”. Dotychczasowe badania WIOS Wrocław potwierdziły występowanie gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi, benzo(a)pirenem i fluorem rozpuszczalnym, wokół obiektów związanych z oddziaływaniem punktowych źródeł zanieczyszczeń. Jednocześnie w związku z ukazaniem się rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. 165.02. 1359) określające wartości dopuszczalne stężeń w glebie i ziemi metali, zanieczyszczeń nieorganicznych, węglowodorowych zachodzi konieczność identyfikacji w glebach i tych związków. 2. BADANIA GLEB NA OBSZARACH BEZPOŚREDNIO ZAGROŻONYCH ZANIECZYSZCZENIAMI W 2004 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu będzie w ramach wojewódzkiego programu monitoringu środowiska prowadzić badania gleb na terenie województwa na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami tj.: Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 45 na terenach uprzemysłowionych – 190 ppk, wokół składowisk odpadów 42 ppk. Do badań w 2004 roku, na podstawie ocen stanu zanieczyszczenia gleb przeprowadzonych w oparciu o dotychczasowe wyniki badań i wnioski kontrolne, wytypowano obiekty podane poniżej. Zakres badań i ilość punktów pomiarowych podano w tabeli. Częstotliwość badań: raz w roku Tabela V.1. Harmonogram badań w ramach monitoringu wojewódzkiego gleb na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami 2004 roku – tereny uprzemysłowione Obiekt Zakres badań odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cr, Cu, Ni, Parki Wrocławia As, Hg, S-SO4 , F rozp., B(a)P obszar wokół Zakładów „Elipsa” w Kątach odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Ni, Cr, Wrocławskich As, Hg, S-SO4, B(a)P odczyn, skład granulometryczny C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, Sobszar wokół Huty „Oława” S.A. w Oławie SO4 odczyn, C org., skład granulometryczny , Pb, Cd, As, S-SO4, B obszar wokół Zakładów Chemicznych „Rokita” S.A. (a)P, fenole, benzen, toluen, ksylen, naftalen, chrysen, antracen, w Brzegu Dolnym węglowodory alifatyczne chlorowane (suma), chlorofenole (suma), chlorobenzeny(suma) teren eksploatowany przez P.P.H „Torexim” Sp.z o.o odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Ni, Cu, As, w Strzelinie Hg, Cr, S-SO4, B(a)P, benzyna, olej mineralny odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, As, Pola Osobowickie we Wrocławiu Hg, Ni, S-SO4, B(a)P odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, As, obszar wokół „Haste Form” Sp.z.o o.we Wrocławiu Hg, Ni, S-SO4, B(a)P odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Ni, Cu, As, obszar wokół „The Lorenz Bahlsen Snack” w Oławie Hg, Cr, S-SO4, B(a)P odczyn, C org., skład granulometryczny,.Zn, Pb, Cd, Cu, As, Hg, Zakłady Koksownicze „Wałbrzych” w Wałbrzychu S-SO4, F rozp., WWA, benzen Rejon przemysłowy Świdnicy (teren wokół 3 zakładów: odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Ni, Cu, Cr, ŚWUP, Wagony - Świdnica, PAFAL) S-SO4 , WWA odczyn, C org., skład granulometryczny , Zn, Pb, Cd, Cu, Ni, Cr, Zakłady Tworzyw i Farb w Złotym Stoku As*, Hg, S-SO4 Sudety Crystal Works w Szczytnej Śl. odczyn, C org., skład granulometryczny, As, Pb, F rozp. odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cu, Hg, Cr, obszar wokół Zakładów Górniczych „Lubin” Ni, B(a)P obszar wokół Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cu, As, Hg, Energetyki Cieplnej –CC Legnica B(a)P obszar wokół stacji paliw Shell w Legnicy przy odczyn, benzyna suma (węglowodory C6-12), olej mineralny ul. Piłsudskiego 32 (węglowodory C12 – C35) obszar wokół Naftobazy Sp. z o.o. Warszawa, Baza odczyn, benzyna suma (węglowodory C6-12), olej mineralny Paliw nr 10 w Kawicach (węglowodory C12 – C35) obszar wokół Bazy magazynowej Nr 114 PKN Orlen odczyn, benzyna suma (węglowodory C6-12), olej mineralny S.A. Płock O/Wrocław w Legnicy, ul.Masarska 17 (węglowodory C12 – C35) obszar wokół KGHM Polska Miedź S.A. oddział ZWR odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cu, Hg, Cr, w Polkowicach rejon Polkowice Ni, As, cyna, kobalt, molibden obszar wokół KGHM Polska Miedź S.A. oddział ZWR odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cu, Hg, Cr, w Polkowicach rejon Lubin Ni, As, cyna, kobalt, molibden obszar wokół KGHM Polska Miedź S.A. oddział ZWR odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cu, Hg, Cr, w Polkowicach rejon Rudna Ni, As, cyna, kobalt, molibden Obszar w miejscowości Świecie gm.Leśna – ok 27 ha odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cr, Hg, Cu, gleb użyźnianych osadami z oczyszczalni komunalnej Ni w Jeleniej Górze odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Ni, Cu, As, Hg, Cr, S-SO4, B(a)P Obszar wokół Odlewni Żeliwa w Gromadce odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, As, Obszar wokół Zakładów „JULIA” w Piechowicach Hg, Ni, S-SO4, B(a)P , F rozp. odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, As, Obszar wokół „JELFA” w Jeleniej Górze Hg, Ni, S-SO4, suma WWA Obszar wokół Pieńskich Hut Szkła „Łużyce” Sp. z o.o. odczyn, skład granulometryczny, C org., Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, As, w Pieńsku Hg, Ni, S-SO4, B(a)P, F rozp. Ilość ppk 15 6 6 10 6 10 6 6 10 10 6 (+ 1 As*) 4 10 10 3 10 11 6 6 6 8 6 6 6 6 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 46 * ze względu na specyfikę terenu istnieje konieczność pobrania dodatkowej próby "0" w celu określenia zawartości As w glebie nie zagrożonej zanieczyszczeniem (tło) - zakres analiz: As, pH, C org. Tabela V.2. Harmonogram badań w ramach monitoringu wojewódzkiego gleb na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami – składowiska odpadów Składowisko składowisko komunalne w Jaworze składowisko komunalne Lubin–Kłopotów składowisko odpadów przemysłowych na terenie byłych zakładów Metalurgicznych w Przemkowie składowisko komunalne w Grzymalinie (gm. Miłkowice) Składowisko komunalne dla gm. Kobierzyce w m. Cieszyce Składowisko komunalne w Siedlęcinie dla m. Jeleniej Góry Składowisko komunalne dla miasta i gminy w Bogatynia Zakres badań odczyn, C org., skład granulometryczny, Zn, Pb, Cd, Cu, Cr, Ni, B(a)P, S-S04 Ilość próbek 6 6 6 6 6 6 6 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 47 VI. ODPADY 1. OBOWIĄZUJĄCE AKTY PRAWNE W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI *(stan na koniec kwietnia 2003 r.) 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 627) 2. Ustawa - Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz.U. Nr 62, poz. 627) 3. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085) 4. Ustawa z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminie (Dz.U. Nr 132, poz. 622 z późniejszymi zmianami) 5. Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U Nr 63, poz. 638) 6. Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. Nr 63, poz.639) 7. Ustawa z dnia 19 grudnia 2002 o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 7, poz.78) 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206) 9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów, oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczoną ewidencję odpadów (Dz.U. Nr 152, poz. 1735) 10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie niezbędnego zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz.U. Nr 152, poz. 1740 ) 11. Rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 roku w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. Nr 152, poz. 1736) 12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 października 2001 roku w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. Nr 130, poz. 1453) 13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 29 stycznia 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcenie (Dz.U. Nr 18, poz. 176) 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 28 maja 2002 roku w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, nie będącym przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby (Dz.U. Nr 74, poz. 686) 15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 28 października 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów, których zbieranie lub transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie działalności, oraz podstawowe wymagania dla zbierania i transportu tych odpadów (Dz.U. Nr 188, poz.1575) 16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 30 października 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz.U. Nr 191, poz. 1595) 17. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 8 października 2002 roku w sprawie składowiska odpadów oraz miejsca magazynowania odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów (Dz.U. Nr 176, poz. 1456) 18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 21 października 2002 roku w sprawie odpadów pochodzących z wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwiane przez ich składowanie (Dz.U. Nr 180, poz. 1513) 19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 9 grudnia 2002 roku w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. Nr 220, poz. 1858) Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 48 20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 1 sierpnia 2002 roku w sprawie komunalnych osadów ścieków (Dz.U. Nr 134, poz. 1140) 21. Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 15 czerwca 1999 roku w sprawie przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 57, poz. 103) 22. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane (Dz.U. Nr 8, poz. 103) 23. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2002 roku w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz.U. Nr 8, poz. 104) 24. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie listy odpadów innych niż niebezpieczne, których przywóz z zagranicy nie wymaga zezwolenia Głównego Inspektora Ochrony Środowiska z 5 marca 2002 roku (Dz.U. Nr 56, poz. 512) 25. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów odpadów niebezpiecznych dopuszczonych do przywozu z zagranicy z 6 lutego 2002 roku (Dz.U. Nr 15, poz. 146) 26. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wprowadzania obowiązku uzyskiwania zezwoleń na wywóz do określonych państw odpadów innych niż niebezpieczne z 6 lutego 2002 roku (Dz.U. Nr 15 poz. 147) 27. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2003 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 55, poz.477) 28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 marca 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanego kosztu postępowania negocjacyjnego (Dz. U. Nr 67, poz. 631) 29. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz.U. Nr 61, poz. 549) 30. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz.620) 31. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 kwietnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalenia sumy zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu sześciowartościowego w opakowaniach (Dz. U. Nr 66, poz. 619) 32. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2003 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 61, poz. 552) *wyróżniono akty prawne wykorzystywane bezpośrednio przy aktualizacji bazy SIGOP 2. MONITORING ODPADÓW Odpady i związane z nimi zagrożenia stają się w ostatnich latach coraz bardziej zauważalnym problemem w dziedzinie ochrony środowiska. Najważniejszymi zadaniami monitoringu odpadów są przede wszystkim: ocena ilościowa i jakościowa odpadów od ich wytworzenia do składowania lub unieszkodliwienia, ocena składowisk odpadów i ich oddziaływania na środowisko, informowanie o zagrożeniach stwarzanych przez odpady, dostarczenie informacji do weryfikacji skuteczności zarządzania gospodarką odpadami. Struktura monitoringu odpadów, podobnie jak cały system państwowego monitoringu środowiska, posiada trzy poziomy: poziom regionalny, podstawowy dla monitoringu odpadów, wojewódzkie bazy danych są zlokalizowane w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska, poziom krajowy, zlokalizowany w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska w Warszawie, który gromadzi i opracowuje informacje zbiorcze, na podstawie danych pochodzących z województw, poziom lokalny, organizowany w miarę potrzeb, przede wszystkim dla konkretnych składowisk odpadów, w celu określenia ich oddziaływania na środowisko. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 49 Nadzór merytoryczny nad organizacją i funkcjonowaniem monitoringu odpadów sprawuje Centrum Gospodarki Odpadami (Oddział Zamiejscowy Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie). W ramach realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska prowadzą monitoring gospodarki odpadami, pozwalający gromadzić informacje o: ilości wytwarzanych odpadów z uwzględnieniem ich wykorzystania, usuwania lub unieszkodliwiania, w tym unieszkodliwiania przez składowanie; składowiskach z uwzględnieniem sposobu zabezpieczenia; pełnym obrocie odpadami przemysłowymi, w tym niebezpiecznymi. System Informatyczny Gospodarki Odpadami Przemysłowymi (SIGOP) obejmuje informacje o ilościach odpadów przemysłowych (w tym niebezpiecznych) wytwarzanych, unieszkodliwionych i składowanych. System ten został wdrożony we wszystkich województwach i był modernizowany w związku ze zmianami wprowadzonymi do ustawy o odpadach. Monitoring odpadów powinien stanowić podstawę przy opracowywaniu planów i strategii gospodarowania odpadami zarówno na poziomie gminy jak i całego kraju, gdyż pozwala zaobserwować zmiany ilości wytwarzanych odpadów, możliwości ich wykorzystania, unieszkodliwiania czy składowania, jak i zmiany dominacji poszczególnych grup odpadów. Pozyskiwanie danych niezbędnych do oceny gospodarki odpadami prowadzone jest na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62 z 2001 r., poz. 627 z poźn. zm.) oraz na podstawie ustawy o odpadach (Dz.U. Nr 62 z 2001 r., poz. 628 z poźn. zm.) wraz z rozporządzeniami wykonawczymi do tej ustawy, dotyczącej ewidencji odpadów. W 2004 r. informacje o wytwarzaniu, wykorzystaniu i unieszkodliwianiu odpadów przemysłowych, w tym niebezpiecznych, będą zbierane na podstawie ankiet wypełnianych corocznie przez producentów odpadów oraz zarządzających składowiskami odpadów oraz na podstawie działalności kontrolnej. Dane o odpadach przemysłowych oparte są na klasyfikacji odpadów zgodnej z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206). W 2004 roku planuje się aktualizację i weryfikację bazy danych, systemu komputerowego SIGOP-W, w skali województwa. Tabela VI.1. Zawartość bazy SIGOP-W ( stan na koniec 2002 r.) Rodzaj informacji Liczba producentów odpadów Liczba producentów odpadów niebezpiecznych Liczba składowisk odpadów Liczba zakładów unieszkodliwiających odpady Liczba zakładów wykorzystujących odpady SIGOP-D Wrocław 147 SIGOP-D Jelenia Góra 247 SIGOP-D Wałbrzych 213 SIGOP-D Legnica 141 112 196 174 133 615 73 47 108 30 258 92 75 88 49 304 190 221 408 57 876 Razem 748 Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 50 VII. MONITORING PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH 1. PODSTAWY PRAWNE Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 5 Prawa ochrony środowiska państwowy monitoring środowiska obejmuje uzyskiwane na podstawie badań monitoringowych informacje w zakresie promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych. Badania te powinny być przeprowadzone w sposób cykliczny, przy zastosowaniu ujednoliconych metod zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych. Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku prowadzi wojewódzki inspektor ochrony środowiska (art. 23 POŚ). Jednocześnie, zgodnie z art. 24 wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz metody sprawdzania i wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych są określone w Rozporządzeniu Ministra Środowisk w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. Nr 192 poz. 1883 z dnia 14 listopada 2003 r.) 2. BADANIA I OCENA POZIOMU PEM Do zadań WIOŚ w zakresie badań i ocen stanu środowiska w 2004 r. należy wdrożenie pomiarów pól elektromagnetycznych. Nastąpi to po otrzymaniu sprzętu pomiarowego oraz przeprowadzeniu szkoleń dotyczących wykonywania pomiarów i ocen poziomów PEM. Systematyczne badania pól elektromagnetycznych zostaną uwzględnione w wojewódzkim programie monitoringu środowiska na 2005 r. W programie zostaną uwzględnione dane Wydziału Inspekcji o lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowej na terenach zurbanizowanych. Pozwoli to zidentyfikować tereny, na których występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów (Dz.U. Nr 192 poz. 1883 z dnia 14 listopada 2003 r.). Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 51 VIII. GROMADZENIE, PRZETWARZANIE I ROZPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU Powietrze Wody powierzchnowe System informatyczny do gromadzenia i przetwarzania danych JPOAT – Jakość JaWo – Jakość powietrza wody atmosferycznego MS Excel MS Excel Przekazywanie danych: zakres, częstotliwość, stali odbiorcy GIOŚ - pełny RZGW – pełny zakres danych zakres danych - 12 razy w roku - 4 razy w roku WSSE - stały dostęp do danych za pośrednictwem JPOAT Udostępnianie komunikaty i upowszechnia- o jakości nie danych powietrza na stronie www - aktualizacja co miesiąc komunikaty o jakości rzek na stronie www - aktualizacja co miesiąc Wody podziemne Gleby Hałas Odpady Regionalny monitoring wód podziemnych woj. dolnośląskiego – PIG Kielce RZGW, PIG O/ Wrocław - 1raz na rok Brak systemu gromadzenia danych OPH – Ochrona SIGOP-W przed hałasem System MS Excel Informatyczny Gospodarki Odpadami Starostwa powiatowe - 1 raz na rok GIOŚ – pełny zakres danych - 1 raz w roku komunikaty o stanie jakości wód podziemnych na stronie www - aktualizacja 2 razy w roku komunikaty o stopniu zanieczyszczen ia gleb na stronie www (od roku 2004) aktualizowane 2 razy do roku komunikaty o poziomie hałasu komunikacyjneg o na stronie www (od roku 2004) aktualizowane 2 razy do roku GIOŚ – odpady niebezpieczne oraz inne niż niebezpieczne - 1 raz w roku Marszałek Województwa Dolnośląskiego -1 raz w roku Działy Monitoringu w poszczególnych delegaturach opracowują komunikaty szczegółowe o stanie środowiska na terenie swojej działalności i publikują je na swoich stronach internetowych. Informacje zgromadzone w ww. bazach udostępniane są na życzenie instytucjom, urzędom administracji rządowej i samorządowej oraz studentom do celów naukowych itp. ROCZNE OPRACOWANIA dotyczące jakości poszczególnych komponentów oraz monitoringu gospodarki odpadami niebezpiecznymi na terenie woj. dolnośląskiego są przekazywane Wojewodzie Dolnośląskiemu, Marszałkowi Województwa Dolnośląskiego oraz zainteresowanym starostom. RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO jest publikowany co roku zarówno w wersji książkowej jak i elektronicznej (CD). Na stronie internetowej WIOŚ są dostępne aktualne i archiwalne Raporty o stanie środowiska województwa dolnośląskiego. Na stronie internetowej WIOŚ jest dostępny folder pt. STAN ŚRODOWISKA DOLNEGO ŚLASKA ( również w wersji angielskiej i niemieckiej), prezentujący stan środowiska naszego regionu, przygotowany na podstawie danych z ostatniego 10-lecia. PREZENTACJE o stanie środowiska województwa dolnośląskiego - stan aktualny, trendy zmian ( wystąpienia i prezentacje komputerowe) opracowywane na potrzeby zainteresowanych stron. * wszystkie informacje przygotowywane są w Wydziale Monitoringu i Działach Monitoringu WIOŚ we Wrocławiu Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 52 IX. REALIZACJA PROGRAMU MONITORINGU ŚRODOWISKA W 2005 R. POWIETRZE W celu sporządzania ocen poziomu substancji w powietrzu w każdej strefie, zgodnej z odpowiednimi przepisami prawnymi, w 2005 roku planowana jest dalsza modernizacja i reorganizacja systemu monitoringu jakości powietrza. Zakłada się eksploatację stacji automatycznych w wytypowanych strefach województwa dolnośląskiego, dalszą eksploatację i optymalizację systemu pomiarów manualnych, kontynuację pomiarów wskaźnikowych metodą pasywną, kontynuację pomiarów prowadzonych w stacjach zlokalizowanych w strefie oddziaływania największych źródeł emisji województwa oraz wdrażanie systemu zapewnienia i kontroli jakości danych. WODY POWIERZCHNIOWE W roku 2005 przeprowadzona będzie ocena diagnostyczna stanu czystości rzek na podstawie wyników badań pochodzących z sieci monitoringowej uwzględniającej po raz pierwszy sposoby wykorzystania wód i zasady określone w projekcie rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji (...). Zweryfikowana i uaktualniona zostanie sieć punktów pomiarowo-kontrolnych. W zależności od uzyskanych w 2004 roku wyników rozszerzony zostanie monitoring substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz wód wykorzystywanych do spożycia. Dokonane zostanie także wstępne oszacowanie konieczności wprowadzenia monitoringu operacyjnego. Na podstawie wyników badań monitoringu diagnostycznego w 2005 r. zostanie przeprowadzona wstępna ocena stopnia eutrofizacji wód na terenie Dolnego Śląska. WODY PODZIEMNE W 2005 roku monitoring wód podziemnych województwa dolnośląskiego prowadzony będzie na podstawie sieci regionalnej WIOŚ we Wrocławiu oraz w punktach obsługiwanych przez Państwowy Instytut Geologiczny. Przeprowadzona zostanie weryfikacja punktów pomiarowych na obszarach wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz wód ujmowanych na terenach będących pod wpływem czynników antropogenicznych. Przewiduje się prowadzenie monitoringu operacyjnego, który będzie obejmował określenie wartości następujących wskaźników jakości wody: temperatura, przewodność, odczyn, tlen rozpuszczony, amoniak, azotany, azotyny, chlorki, siarczany, fosforany, wodorowęglany, sód, potas, wapń, magnez, mangan, żelazo. Zakres badań może ulec poszerzeniu o inne wskaźniki jakości wody, których wartości stwierdzone na podstawie monitoringu diagnostycznego mieszczą się w IV lub V klasie jakości wód podziemnych prowadzonego w 2004 roku. Wyznaczone zostaną punkty badawcze studni ujmujących płytki poziom wodonośny o zwierciadle swobodnym, który jest najbardziej narażony na zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego i rolniczego. Zakres badań prowadzonych w monitoringu operacyjnym może ulec poszerzeniu o inne wskaźniki jakości wody charakteryzujące rodzaj oddziaływań antropogenicznych mających bezpośredni wpływ na badany zbiornik. Ponadto prowadzone będą badania wód mineralnych i leczniczych oraz wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami (np. składowiska odpadów, bazy paliw). Szczegółowy program badań wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami w 2005 roku wynikać będzie z działalności kontrolnej WIOŚ oraz dotychczasowej wiedzy o stanie zanieczyszczenia wód podziemnych. HAŁAS W 2005 roku planowana jest dalsza kontynuacja badań na terenach zurbanizowanych miast poniżej 100 tysięcy mieszkańców oraz terenach pozamiejskich, gdzie spodziewany hałas drogowy jest szczególnie uciążliwy. Badaniami zostaną objęte obszary powiatów związane z ruchem granicznym. Program ten może zostać zmodyfikowany po wejściu w życie nowych regulacji prawnych. Program monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2004-2005 53 GLEBY W 2005 roku zostanie przeprowadzona przez IUNG trzecia seria badań gleb użytkowanych rolniczo na terenie województwa dolnośląskiego. Zadanie realizowane będzie w 20 punktach pomiarowo kontrolnych, rozmieszczonych na gruntach ornych. Jednocześnie WIOŚ Wrocław, będzie prowadził badania gleb na obszarach uprzemysłowionych, związanych z oddziaływaniem punktowych źródeł zanieczyszczeń zgodnie z założeniami przyjętymi w Programie monitoringu środowiska województwa dolnośląskiego na lata 20012005, bieżącymi potrzebami kontrolnymi oraz dotychczasowym rozeznaniem stopnia zanieczyszczenia gleb wokół obiektów. Badania gleb zostaną rozszerzone o wskaźniki specyficzne, dotychczas nie oznaczane, a ujęte w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi (węglowodory aromatyczne, chlorowane i WWA). Ponadto planuje się badania wokół obiektów nie ujętych w dotychczasowych programach, a będących potencjalnym źródłem zanieczyszczenia gleb. Będą to: galwanizerie, lakiernie i odlewnie. Ponadto Wydział Monitoringu, na podstawie własnych badań oraz danych pozyskanych ze starostw i jednostek badawczych, będzie gromadził informacje o terenach, na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi. ODPADY W latach 2004-2005, w związku z wprowadzaniem nowego systemu zbierania danych o odpadach, opartego na źródłach administracyjnych, system monitoringu odpadów niebezpiecznych będzie funkcjonował jedynie do czasu uzyskania wiarygodnych danych z nowego sytemu.