popularyzatorski opis rezultatów projektu

Nr wniosku: 178400, nr raportu: 6536. Kierownik (z rap.): dr Magdalena Anna Barbaruk
Wprawdzie pisano już o „życiu na miarę literatury” ale stwierdzeniu temu nie towarzyszył zamiar określenia
empirycznych konsekwencji tego faktu. Jedną z najistotniejszych jest fenomen tras literackich, problem mało zbadany,
zwłaszcza gdy porównać go ze studiami nad turystyką czy podróżowaniem. Istotę wędrowania na trasie literackiej można
opisać za pomocą cervantesowskiej metafory „błądzenia”. Odnosi się ona do opisywanych przez teoretyków kultury i
potwierdzonych w zrealizowanych przeze mnie badaniach w La Manchy (Trasa Don Kichota) mocy sprawczych
literatury, jej wpływu na sposoby bycia ludzi. Jednym z rezultatów projektu jest pełnometrażowy esej filmowy „Błędne
mapy”. Jego tematem jest problem trwałości dziedzictwa Cervantesa i wielopostaciowych, niekiedy ambiwalentnych,
oblicz kultury donkichotyzmu. Wędrowanie po donkichotowskiej La Manchy, wywiady z miejscowymi cervantystami,
obserwowanie praktyk odnoszących się do materialnego i niematerialnego dziedzictwa, staje się okazją do ukazania
związków literatury, tożsamości i krajobrazu. Motywem przewodnim rozmów jest znany od wieków spór o to gdzie leży
prawdziwe "un lugar de la Mancha", o której nie miał ochoty przypominać sobie narrator „Don Kichota”. Spór ten nabrał
nowego sensu w obliczu wydłużenia Trasy Don Kichota oraz planów budowy gigantycznego parku tematycznego
opartego na figurze błędnego rycerza. Stanowiąca codę filmu podróż do „Królestwa Don Kichota” dopełnia refleksję nad
przemianami krajobrazu mancyjskiego (jego rzekomym ginięciem). Wartości łączone z Don Kichotem przetrwały w
pejzażu mancyjskim, który wciąż okazuje się pejzażem literackim. Świadczą o tym zarówno wypowiedzi manchegos o
jego niezmienności (sposoby widzenia), ale przede wszystkim wciąż będące pod wpływem tradycji donkichotowskiej
sposoby życia.
Trudno traktować osobno poszczególne zadania zrealizowanego projektu: składają się na niego nie tylko film „Błędne
mapy” i jego apendyks „Niewidzialny krajobraz”, ale też napisane artykuły, przygotowywana książka „La Mancha. Sensy
błądzenia”, dyskusje o trasach literackich podczas konferencji „Itineraria literackie”, których trwałym rezultatem będzie
numer monograficzny czasopisma „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”. O wyjątkowym charakterze projektu stanowi
jednak pomyślna, profesjonalna realizacja filmu. Na tle tradycyjnie uprawianej humanistyki zrealizowany projekt
wyróżnia się wykorzystaniem nowatorskiej, nieoddzielnej od treści formy (wizualna forma oświetla problem wizualności
tras literackich). Podkreślić trzeba, że eksperymentalna metoda badawcza i sposób przedstawienia wyników posłużyły do
realizacji zadań humanistyki, która ma ambicje teoretyczne, poznawcze.