Programy_4-6 skrócony

Na skrzydłach wiary i rozumu
Program zajęć dodatkowych
poświęconych zagadnieniom
wiary i nauki
szkoła podstawowa
IV-VI
Warszawa 2015
Autor
Piotr Rostkowski
Koordynator projektu
dr Aneta Rayzacher-Majewska
Projekt realizowany ze środków
Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych
Projekt okładki
Michał Plewka
Skład i łamanie
ks. Mateusz Bajak
http://www.facebook.com/racjonalnieowierze
e-mail: [email protected]
Copyright © 2015
Koło Naukowe Katechetyków UKSW & Copernicus Center
Program zajęć dodatkowych poświęconych
zagadnieniom wiary i nauki1
Wiara i rozum (Fides et ratio) są jak dwa skrzydła, na których
duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w
ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem
jest poznanie Jego samego, aby człowiek — poznając Go i miłując —
mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie – pisał papież Jan Paweł II
w encyklice o relacjach między wiarą i rozumem. Głównym celem tych
zajęć dodatkowych jest przedstawienie uczniom prawdziwej relacji
między wiarą a nauką (lub szerzej rozumem), a także ukazanie, że te
dwie rzeczywistości nie wykluczają się, a wręcz przeciwnie dopełniają się tworząc w człowieku spójną całość. Poniższy 72
godzinny program przeznaczony jest dla klas 4-6 szkoły podstawowej.
Z założenia jest on zblokowany w dwa zajęcia, aby móc zrealizować
wymagania wobec nauczycieli dotyczące tzw. godzin karcianych.
Jednak można także program zrealizować dla dwóch grup uczniów w
wymiarze 1 godz. w tygodniu. Program ten jest tylko propozycją,
pewnym pomysłem, który można i warto przekształcać i udoskonalać
do swoich potrzeb.
Zaproponowane treści mogą jawić się jako ukierunkowane do
uczniów z poziomów edukacyjnie wyższych. Jednak wydają się one
odpowiednie biorąc pod uwagę dzisiejszą rzeczywistość w której
obracają się nasi uczniowie. Szkoła podstawowa jest miejscem, w
którym spośród wszystkich pozostałych etapów edukacyjnych
uczniowie są relatywnie najbardziej otwarci na nową wiedzę. Jednak
także w szkole podstawowej, tym bliżej klasy szóstej, można spotkać
się już z silnie ukształtowanym światopoglądem dotyczącym sposobu
funkcjonowania świata, Boga, czy stosunku do Kościoła. Biorąc pod
uwagę współczesne tendencje społeczne warto uczniów zaznajamiać
jak najwcześniej z poniższymi tematami, gdyż wątpliwości w ich
głowach pojawiają się już na tym etapie edukacyjnym. Są to
wątpliwości o poważnym ciężarze, gdyż dotyczą spraw
fundamentalnych, zaś otaczające ich środowisko może te wątpliwości
potwierdzać. Wiara zaś w pozornym konflikcie z nauką może
wychodzić w pozycji przegranego, jawiąc się jako coś nierealnego, a
Pełna treść wprowadzenia znajduje się na stronach
http://www.copernicuscenter.edu.pl oraz www.naukaireligia.pl
1
wręcz baśniowego, i w rezultacie zmyślonego. Fikcyjnie naukowa wizja
rzeczywistości może budować wizje świata w którym nie ma miejsca
dla Boga i Jego miłości. Szczególnie, że jak się podkreśla nową „religią”
staje się nauka, zaś twierdzenia, które jawią się jako naukowe są w
żaden sposób niepodważane. Jednym z głównych celów tych zajęć jest
przekazanie uczniom wiedzy, zaś w niektórych aspektach jedynie
wypracowanie pewnej wstępnej świadomości, co do właściwych relacji
miedzy wiarą a nauką. W tym kontekście niektóre tematy mogą zostać
przez uczniów w pełni przepracowane i zrozumiane, a niektóre będą
bardziej zasygnalizowane jako istniejące, aby uczniowie wiedzieli o
nich i w przyszłości mogli do nich wrócić.
Ponieważ dzisiejszy świat wymaga od nas katechetów w coraz
większym stopniu używania nowocześniejszych środków przekazu,
które dla uczniów będą atrakcyjne, poniżej zostanie zawarta mała
„pomoc techniczna”. Mam nadzieje, że będzie ona dla Państwa
przydatna:
1. Najprostszym sposobem ściągnięcia jakiegoś filmiku (np. z
Youtube) i zapisania go na dysku jest zainstalowanie przeglądarki
Firefox (można ją znaleźć w Internecie) i zainstalowanie wtyczki
„Video DownloadHelper”. Wtyczkę można znaleźć przez wpisanie
nazwy w wyszukiwarce i wtedy pokazuje się kilka miejsc z których
można pobrać dodatek. Przycisk wtyczki pojawia się górnym
prawym rogu przeglądarki i wystarczy na niego kliknąć, a następnie
kliknąć, aby wybrać format filmu do ściągnięcia (zazwyczaj najlepiej
wybrać pierwszy od góry).
2. W poniższym programie godzin pozalekcyjnych zaproponowałem
kilka krótszych, bądź dłuższych filmików do obejrzenia z uczniami.
Wszystkie dostępne są na YouTube. Można te i wiele innych znaleźć
na mojej playliście, gdy wpisze się w wyszukiwarce YouTube
„Religia – Piotr Rostkowski”.
Życzę wszystkim Państwu owocnej pracy katechetycznej. Z Bożą
opieką i błogosławieństwem na pewno tak będzie. W razie jakiś uwag,
bądź pytań dotyczących programu można pisać na adres:
[email protected], można uzyskać kontakt także przez Facebooka.
Piotr Rostkowski
2
Cele ogólne:
 uczeń wie i rozumie jakie są prawidłowe relacje między wiarą i
nauką (a także szerzej rozumem).
Cele szczegółowe:
 uczeń potrafi określić, kiedy mamy do czynienia z aktywnością
emocjonalno-uczuciową, a kiedy z aktywnością rozumu, oraz
wie jak te sfery działają w człowieku;
 uczeń poznaje kilka ujęć rozumienia w chrześcijaństwie słowa
„wiara”;
 uczeń wie czym jest nauka, jaki jest jej przedmiot, oraz jakimi
metodami posługuje się;
 uczeń wie jak wg najnowszych hipotez naukowych powstał
świat;
 uczeń potrafi odnieść różne treści Pisma Świętego do
najnowszych odkryć naukowych;
 uczeń wie co od strony dorobku nauk historycznych, bądź
psychologicznych możemy powiedzieć o postaci Jezusa;
 uczeń wie jakie metody używa się w Kościele Katolickim, aby
zbadać prawdziwość cudu, bądź objawienia prywatnego.
Realizacja programu zajęć
Tematy (treść) spotkań
I SEMESTR
Wrzesień
1. Rozum i serce, a gdzie to jest? – uświadomienie dzieciom, że
człowiek posiada w sobie różne władze - wewnętrzne możliwości,
podstawowymi zaś są rozum i sfera emocjonalno-uczuciowowolitywną (na potrzeby dzieci można połączyć te sfery, aby łatwiej
mogły zrozumieć, choć równocześnie warto ukazać rozróżnienie
pomiędzy emocjami, uczuciami, a wolą). Warto, aby dzieci zapoznały
się z rozróżnieniem tych sfer, kiedy mówimy, że coś jest wynikiem
działania sfery rozumu, a kiedy sfery serca. Można przedstawić
dzieciom prosty schemat platońskiego wozu (narysować go nawet z
3
drobniejszymi elementami), gdzie poprzez metaforę są ukazane
główne władze człowieka: wóz reprezentuje ciało; konie reprezentują
emocje i uczucia, które napędzają wóz; woźnica reprezentuje rozum,
który za pomocą lejc ma kierować całym wozem. Można wykorzystać
następujące pytania: a co się dzieje, gdy konie są narowiste i
prowadzą nas przez wyboiste drogi? a co się dzieje, gdy konie są
apatyczne i nic im się nie chce? w jaki sposób można układać konie, co
trzeba z nimi robić, aby były takie jak chcemy? a co się dzieje kiedy
wóz jest spróchniały, czy można daleko dojechać? a co jeśli woźnica
nie posiada lejc, kto kieruje wtedy wozem? Dzieci można podzielić na
grupy i przydzielić im po jednym lub dwóch przykładach sytuacji z
wozem, aby wyjaśniły daną sytuacje i spróbowały powiedzieć co
trzeba zrobić, aby wóz-człowiek dobrze działał. Mogą również wcielić
się w wyobrażoną postać woźnicy, albo właściciela wozu w celu
zarządzania jakąś konkretną sytuacją wozu-człowieka…
a. Dodatkowo można wykorzystać cytaty z Rz 7,15 i Rz 7, 19-20.
Najpierw można spytać dzieci czy mają podobne doświadczenie, że
robią coś czego tak naprawdę nie chcą, a potem żałują? Następnie
przez burzę mózgów odnieść cytat do metafory wozu – co to byłby
za przypadek w naszym wozie? Mowa jest o rozumie (nie
rozumiem tego co czynię – gdy nasze czyny pochodzą z rozumu to
wiemy dlaczego coś robimy), a także o woli (nie czynię tego co
chce), zaś ciekawym wątkiem jest temat kto przejmuje władzę nad
wozem? Narowiste i złe konie?
2. Rozum i serce, a gdzie to jest? – c.d. poprzedniego tematu. Film
krótkometrażowy pt. „Cyrk Motyli”. Dyskusja o filmie - co najbardziej
podobało się uczniom? Co myślą o filmie, a następnie pytaniami
nawiązać do poprzedniej lekcji (Czy widzą gdzieś w filmie nawiązanie
do metafory wozu Platona, lub czy można zrobić takie nawiązanie?
Jaki problem miał główny bohater? Czy można nawiązać to do
działania wozu Platona? Co się zmieniło u głównego bohatera? Jak
oceniliby „konie” (uczucia) ludzi, którzy przychodzili do pierwszego i
do drugiego cyrku? Dlaczego przyjaciele Willa nie pomogli mu nad
rzeką? Czy doprowadziło to do przemiany „wozu” Willa?
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: Cyrk Motyli
3. Co bardziej lubię – serce czy rozum? – Celem zajęć jest
przeprowadzenie ćwiczeń uświadamiających i samo refleksyjnych tak,
4
aby dzieci mogły przyjrzeć się i przemyśleć jak postrzegają daną
sferę/władzę – jest to istotne, gdyż w przyszłości różne podejście do
tych władz powoduje odmienny sposób przeżywania relacji z Bogiem.
Proponowana forma pracy:
a. Na początku lekcji podzielić dzieci zgodnie z ich preferencjami na
grupy za „sercem” i za „rozumem” pytając, która jest ważniejsza.
Następnie grupy mają za zadanie „zareklamować” swoją władzę
jako tę najlepszą (można odnieść się do postaci z reklam jednego
z operatorów sieci komórkowych). Grupy miałyby przygotować
hasło reklamowe, plakat reklamowy, i odegrać scenkę, która
przedstawiałaby zalety władzy duchowej, którą reklamują –
można dodać inne formy aktywności uczniów np. piosenka/rym,
itp.
4. Co bardziej lubię – serce czy rozum? – c.d. tematu z poprzednich
zajęć. Wyciszenie - uczniowie siadają wygodnie, oparci o krzesła z
wyprostowanymi plecami, zamykają oczy i liczą dziesięć swoich
normalnych oddechów, później zaś przez chwilę obserwując przepływ
powietrza normalnie oddychając. Warto polecania wypowiadać
spokojnie, pewnie, aby wytworzyć odpowiedni nastrój. Następnie
uczniowie wsłuchują się w jeden dźwięk pochodzący z sali i słuchają
go, zaś po chwili przechodzą do następnego i robią tak samo. Po 24min. nauczyciel prosi, aby spróbowali usłyszeć jakieś pojedyncze
dźwięki dochodzące do nich spoza sali lekcyjnej i postępowali tak jak
poprzednio. Po tej części następuje przejście do właściwej części
ćwiczenia. Uczniowie mają w myślach wyobrażać sobie odpowiedzi na
pytania, a także obserwować jakie uczucia do nich przychodzą, gdy
nauczyciel zadaje pytania. Nauczyciel może podać następujące
pytania: 1. Czy uczucia są dla mnie ważne? Czy są one ważne w życiu?
2. Jak obecnie się czuje, jakie uczucia są we mnie? Spróbuj je nazwać –
żadne uczucie nie jest złe, choć niektóre mogą być przykre, ale też o
czymś ważnym mówią. 3. Czy lubię zastanawiać się nad różnymi
rzeczami? Czy nim coś zrobię to najpierw to porządnie przemyślę i
długo się zastanowię? Czy raczej jestem spontaniczny i działam pod
wpływem impulsu?
W trakcie ćwiczenia warto robić odpowiednie przerwy między
pytaniami, aby dzieci miały czas się nad nimi zastanowić. Po ćwiczeniu
można przeprowadzić dyskusje (jak się podobało ćwiczenie? Co sobie
pomyśleli, jak odpowiadali na pytania?). Gdyby po takim ćwiczeniu
5
uczniowie chcieli porozmawiać na osobności o czymś co przyszło w
trakcie ćwiczenia do nich - warto poświęcić na tę rozmowę chwilę, bo to
może być ważny temat dla dziecka. Można wręcz zaprosić uczniów do
takiej rozmowy. W przypadku, gdy uczeń poruszy jakąś kwestię za
trudną dla katechety można go w subtelny sposób zaprosić do rozmowy z
pedagogiem lub psychologiem szkolnym.
Październik
1. Po co serce, a po co rozum? Czy potrzebujemy obu? – Ukazanie, że
wszyscy potrzebujemy w życiu każdej ze sfer (warto użyć przykładów
z życia, można odegrać scenki z dziećmi lub posłużyć się
opowiadaniami problemowymi). Opowiadanie z ukrytym dylematem,
który dzieci mają za zadanie rozwiązać, zaś proponowanymi drogami
rozwiązania, będą droga „serca” lub „rozumu” (dwie grupy
opozycyjne, które miałyby siebie przekonać do odpowiednich
rozwiązań, lub odegrać salę sądową, gdzie oskarżenie będzie
atakować podane rozwiązanie argumentami np. „rozumu”, zaś
obrona bronić argumentami np. „serca”). Innym pomysłem jest
wyobrażenie sobie człowieka bez rozumu lub serca - jak on będzie
funkcjonował w różnych sytuacjach życiowych? - nauczyciel może
podać przykład konkretnej sytuacji. Burza mózgów i „recepta” na
człowieka bez rozumu lub bez serca – jak mu pomóc? Ew. mapa myśli
lub słoneczko.
2. Czym jest wiara? Gdzie jest wiara? W sercu czy w rozumie? –
uczniowie w głębszy sposób mają odpowiedzieć na pytanie czym jest
wiara; odniesienie pojęcie „wiara” do poprzednich tematów zajęć,
czyli do rozumu i serca. Pokazanie wiary nie tylko jako uznania, że
Bóg istnieje, ale przedstawienie jej jako zawierzenie i zaufanie, które
prowadzi do znalezienia w Bogu oparcia. Pomocnym w tym celu może
być przedstawienie konkretnych osób, którzy dokonali wspaniałych
rzeczy dzięki wierze (np. Matka Teresa z Kalkuty, św. Jan Paweł II,
Nick Vujicic), a także znanych osób, które mówią o tym, że wiara dała
im siłę (np. aktorzy, muzycy, sportowcy, piłkarze czy siatkarze).
Warto pokazać filmik z Nickiem (aktor grający głównego bohatera z
Cyrku Motyli), gdyż świetnie pokazuje on jak człowiekowi, który nie
ma rąk i nóg wiara dała siłę, i że dzięki Bogu dokonał wielu
wspaniałych rzeczy. Po kilku przykładach konkretnych osób, bądź
6
filmowych, bądź cytatach można użyć burzy mózgów w której
kluczowymi pytaniami były: co tych wszystkich ludzi łączy? Dlaczego
te osoby wierzą? Co im ta wiara dała i czy coś zmieniła w ich życiu?
Mapa myśli lub słoneczko.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: Nick Vujicic - Niezwykły –
Nowe świadectwo; Ks Jakub Bartczak - Po prostu wierzę (prod.
Dedoce)
3. Czy wiara potrzebuje rozumu? Wiara szukająca zrozumienia. –
ukazanie człowieka wiary jako osoby, która kieruje się miłością, która
chce poznawać i zrozumieć to co wokół (można porównać z osobami
zakochanymi lub przyjaciółmi, którzy chcą siebie nawzajem
poznawać i rozumieć pytając o drugą osobę). Jednocześnie pokazanie,
że człowiek potrzebuje obu skrzydeł: wiary i rozumu. Omówienie
zagrożeń związanych z brakiem odpowiedniego używania „rozumu” np. brak posiadania rozeznania, gdzie tak naprawdę leży dobro; nie
poszukiwanie mądrości, tego jak mądrze postępować; brak
zrozumienia siebie samego, świata a może nawet fałszywa wizja
Boga. Praca w grupach - każda z grup ma przygotować dwie scenki i
odegrać dwie wizje osoby wierzącej, najpierw tej, która kierowałaby
się wiarą bez rozumu, a następnie takiej, która używa wprawdzie
rozumu, ale nie ma w niej żadnej wiary. Uczniowie mają wymyślić
przykłady z życia. Opowiadanie o trzech łódkach2 i dyskusja - choć
Kościół uznaje istnienie cudów, to w przypadku np. choroby naucza,
że najpierw trzeba iść do lekarza, a nie tylko się modlić i oczekiwać na
cud (choć jednocześnie można i warto się pomodlić o uzdrowienie),
gdyż Pan Bóg może chcieć pomóc używając rąk i wiedzy lekarza.
4. Czy wiara potrzebuje rozumu? Wiara szukająca zrozumienia. –
pokaz filmu pt. „Bóg nie umarł”.
Listopad
1. Czy wiara potrzebuje rozumu? Wiara szukająca zrozumienia. –
c.d. filmu pt. „Bóg nie umarł”. Po zakończeniu filmu dyskusja, burza
mózgów lub odegranie scen, w których uczniowie wcielają się w rolę
Tekst na stronach http://www.copernicuscenter.edu.pl oraz
www.naukaireligia.pl
2
7
głównego bohatera, zaś nauczyciel w rolę wykładowcy filozofii z
filmu. Warto mieć spisane argumenty i myśli dla obu stron użyte w
filmie, można byłoby je wykorzystać w czasie zajęć jako wsparcie dla
uczniów. Ważne jest wydobycie postawy ludzi wierzących, którzy
mają swoje przemyślenia i odwagę pozostać przy swoim przekonaniu
mimo silnego nacisku.
2. Wiara o nauce… – zarysowanie katolickiego podejścia do nauki.
Pomocne mogą być w tym św. Augustyna, św. Jana Pawła II, czy ks.
prof. Hellera wypowiedzi, oraz pokazanie, że Kościół pozytywnie
podchodzi do nauki i jej osiągnięć, które w bardzo wielu aspektach
zmieniają świat na lepsze3.
3. Wiara o nauce… – nowe odkrycia i nowe wyzwania, czyli
zasygnalizowanie uczniom tematu, że choć często nauka zmienia
świat na lepsze to człowiek musi się zastanawiać nad tym czy
wszystkie nowe możliwości są dobre (warto użyć porównań, które
będą na poziomie codziennego doświadczenia uczniów). Można użyć
trochę wyobraźni, przenieść się w przyszłość i wyobrazić jak będzie
wyglądała przyszłość… czyli poprzez zabawę i wyobraźnię wcielić się
z uczniami w rolę futurologów – naukowców zajmujących się
przewidywaniem przyszłości. Po podziale uczniów na grupy każda z
grup miałaby wymyślić jakiś hipotetyczny scenariusz przyszłości w
przypadku rozwoju technologii w jakiejś dziedzinie.
4. Nauka o wierze… – wstępne zarysowanie uczniom, czym tak
naprawdę jest nauka, czyli czym się zajmuje (jej przedmiot) i jak to
bada (jej metody); ukazanie, kiedy jakaś wypowiedź jest naukowa, a
kiedy to opinią, światopogląd, bądź filozofia. W tym kontekście
ukazanie , jaka jest właściwa relacja nauki do wiary (nauka
praktycznie nic nie może powiedzieć o istnieniu Boga (filozofia zaś już
może), gdyż On jest kimś kto nie jest fragmentem świata materialnego
do zbadania za pomocą metod empirycznych (zob. J 4, 24). Warto też
zasygnalizować, że istnieją naukowcy, którzy są wierzącymi osobami i
przywołać ich wypowiedzi.
Propozycje cytatów znajdują się na stronach
http://www.copernicuscenter.edu.pl oraz www.naukaireligia.pl
3
8
Aktywizacja - metoda rozsypanych karteczek, które uczniowie mają
logicznie poukładać. Po wstępnym wyjaśnieniu przez nauczyciela
czym jest nauka, jaki jest jej przedmiot i metody, uczniowie musieliby
użyć swojej wiedzy w praktyce. Na karteczkach znajdowałyby się
hipotezy naukowe (lub nienaukowe), sposób weryfikacji hipotezy
(naukowy bądź nienaukowy), i wniosek końcowy (który byłby
logiczny, bądź zbyt daleko idący). Przykłady muszą być wyraziste i
nawet czasem przesadne, aby dzieci mogły wykonać to zadanie. Po
ćwiczeniu w grupach, bądź wspólnie, można każdy z wymienionych
przypadków omówić, tzn. uczniowie wyjaśniają czy uważają ten
przypadek za naukowy lub nienaukowy, oraz dlaczego. Po
wyjaśnieniu nauczyciel może jeszcze dopowiedzieć swoje uwagi.
Grudzień
1. Czy nauka i wiara wykluczają się? – podsumowanie poprzednich
tematów i zaakcentowanie, że nauka i wiara nie wykluczają się, lecz
mają się dopełniać (czy świat jest tylko materią, czy jest tylko
materialny? Czy jeśli otworzymy człowiekowi czaszkę, to czy przez
najlepszy na świecie mikroskop zobaczymy myśli tej osoby lub jej
uczucia? A jeśli bym się przeniósł w przyszłość o 1000 lat i wziął
jeszcze lepszy mikroskop to czy coś by się zmieniło? Warto poprosić
jednego z uczniów na ochotnika, aby posłużył za „pacjenta”.
Proponowaną metodą jest praca plastyczna w formie plakatu, która
będzie przedstawiała fakt, iż nauka i wiara nie wykluczając się, a w
wręcz przeciwnie, że się dopełniają. Przed rozpoczęciem pracy
plastycznej warto pokazać uczniom filmik z 3 minutowego
katechizmu dla dzieci w połączeniu z krótką dyskusją o tym jakie
argumenty zostały w nim użyte. Prace plastyczne warto wywiesić na
korytarzu, aby uczniowie czuli motywacje do dobrego wykonania
pracy, zaś pozostali mogli obejrzeć efekty.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: 22 Czy istnieje sprzeczność
między wiarą a nauką
2. Jak wg nauki powstał świat? – przedstawienie podstawowej wiedzy
naukowej o powstaniu świata np. wiek wszechświata i naszej planety,
jego wielkość, teorię wielkiego wybuchu i rozszerzania się
wszechświata, oraz wyjaśnienie terminu „ewolucja” w kontekście
wszechświata, naszej planety, oraz rozwoju roślin i zwierząt (w
9
sposób prosty, przystosowany do danej grupy uczniów,
ukierunkowany na zaciekawienie tematem). Najlepiej użyć dużej
ilości przykładów i podać wiele ciekawostek, które mogą poruszyć
uczniów, można znaleźć w Internecie różne grafiki i plansze
wyjaśniające różne procesy, oraz filmiki i pokazać uczniom
wyświetlając na rzutniku. Pod koniec lekcji uczniowie (pojedynczo lub
w grupach) będą mieli za zadanie wykonać komiks (historyjkę
obrazkową), która będzie przedstawiała proces powstawania świata i
człowieka.
3. A co ze stworzeniem świata w Biblii? Kto ma racje wiara czy
nauka? –historyczny zarys księgi Rodzaju (kto, kiedy i dlaczego ją
napisał, w jaki sposób myśleli biblijni autorzy, jaki był cel napisania
biblijnego stworzenia świata). W dalszej części programu są zajęcia
dotyczące Biblii, a więc warto tutaj skupić się na samej księdze
Rodzaju. Jak opis z księgi Rodzaju ma się do tego co twierdzi nauka?
Na początku zajęć można dzieciom zadać podchwytliwe pytanie do
którego później trzeba wrócić i podkreślić, że jest to dylemat pozorny
i jedno drugiego nie wyklucza (dzieci mogą skupić się tak pytaniudylemacie, że głównie to zapamiętają z lekcji). Po wstępnym
przypomnieniu o tym jak długo świat powstał wg nauki, a ile to
trwało to w Piśmie Świętym, zadać pytanie dzieciom, kto ma racje wiara czy nauka? Dzieci mogą się odpowiadać anonimowo na
karteczkach lub publicznie przez podniesienie ręki. Wyjaśnieni, że
autorzy biblijni mieli swoje uwarunkowania cywilizacyjno-kulturowe,
wielu rzeczy nie wiedzieli, nie było jeszcze rozwiniętej nauki w
naszym rozumieniu, ale że celem nie było wyjaśnienie naukowe
(biologiczne czy fizyczne) tylko przekazanie pewnych prawd (np. że
Bóg chciał stworzyć świat, stworzył go dobrym, chciał stworzyć
człowieka, liczba 7 oznaczała doskonałość, itp.). Teraz Bóg dał nam
rozum, abyśmy odkrywali ten świat i to jak on działa.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce:
STWORZENIE ŚWIATA. NA POCZĄTKU BYŁO ŚWIATŁO – Stary
Testament – PL
10
Styczeń
1. W poszukiwaniu ukrytych znaczeń księgi Rodzaju – przyjrzenie
się fragmentom księgi Rodzaju o stworzeniu świata i historii
pierwszych ludzi w raju – o co tu chodzi? Ukazanie głębszego
znaczenia księgi Rodzaju (pokazanie, że jest to fragment, który
przedstawia nam mądrość na różnych poziomach.) Scenka
przedstawiająca moment, w którym Adam i Ewa skosztowali owocu z
zakazanego drzewa (na wstępie uczniowie mogą wyobrazić sobie
scenerię). Następnie uczniowie wcielają się w postaci opisane w
Księdze Rodzaju (scenka improwizowana). Celem jest głębsze wczucie
się i przemyślenie biblijnej historii. Na końcu warto z uczniami
omówić scenę, następnie można podzielić dzieci na grupy badawcze,
które miałyby spróbować odnaleźć-wymyśleć ukryte znaczenia księgi
Rodzaju. Przykładowe pytania do grup: a. Czym jest raj? Co to za
miejsce? Gdzie ono może się znajdować? Miejsce fizyczne czy stan w
którym znajduje się człowiek? B. Dlaczego drzewo w środku ogrodu
rajskiego zostało nazwane drzewem poznania dobra i zła? Co
zjedzenie owocu z tego drzewa spowodowało u pierwszych ludzi?
Do tego pytania jest możliwe późniejsze dopowiedzenie przez
nauczyciela: 1. Co to znaczy znać dobro, a co to znaczy znać zło? Czy
jeśli na świecie nikt by nigdy nic nie ukradł, i nigdy nie miał takiej
chęci, żeby coś ukraść to czy ludzkość wiedziałaby co znaczy słowo
„kradzież”? To porównanie ma wskazywać, że pierwsi ludzie w raju
byli wstanie niepokalanym, czyli jeszcze przed grzechem
pierworodnym i nie znali grzechu i zła, dopiero po spożyciu owocu,
poznali zło. Poznanie to jednak nie dotyczyło tylko poznania
teoretycznego, ale praktycznego, czyli pojawiły się w nich złe
pragnienia i myśli (dlatego później zaczęli się siebie nawzajem
wstydzić, i chcieli schować się przed Bogiem).
Opowiadanie o dwóch zakonnikach i analiza utworu4: „Szło dwóch
zakonników drogą, gdy nagle zobaczyli na drodze wóz, który znajdował
się w ogromnej kałuży, a jego koło zakopało się w błocie. Woźnica
próbował wyjechać, ale konie nie potrafiły wyciągnąć wozu. W wozie
znajdowała się młoda kobieta, która wyraźnie była przestraszona tą
sytuacją i tym czy wóz się przewróci. Jeden z zakonników podkasał habit
Tekst na stronach http://www.copernicuscenter.edu.pl oraz
www.naukaireligia.pl
4
11
wszedł do brudnej wody i podszedł do wozu. Wziął kobietę na ręce i
przeniósł na suchy brzeg. Gdy później dwaj zakonnicy szli dalej drogą
drugi powiedział do tego pierwszego – jak mogłeś wziąć na ręce tę
kobietę, nie wstyd ci? A pierwszy powiedział do drugiego – mi nie wstyd,
pomogłem jej, ale ty… jakie myśli miałeś w tym momencie?” Ta historyjka
jest dość trudna, więc nauczyciel musi rozeznać czy grupa uczniów
będzie mogła ją zrozumieć i jej główne przesłanie zwracające uwagę na
nastawienie naszego wnętrza – historyjka do omówienia wraz z
uczniami.
Dyskusja: Dlaczego pierwsi ludzie zerwali owoc z drzewa poznania
dobra i zła? Jak Adam i Ewa zaczęli zachowywać się po zerwaniu owocu
z drzewa poznania dobra i zła? Dlaczego Adam i Ewa musieli opuścić
raj? Czy była to, kara kara czy konsekwencja? Czy po tym wszystkim
mogli tam przebywać? Jeśli „nie” to dlaczego już nie mogli tam
przebywać?
Po zaprezentowaniu odpowiedzi przez uczniów nauczyciel omawia z
nimi ich odpowiedzi ukazując teologiczne znaczenie księgi Rodzaju.
2. Bóg działający w świecie… – ponowny powrót do pytania czy
współczesna nauka wyklucza działanie Boga w świecie? Czy świat jest
przypadkiem, czy może Bóg działał we wszystkich etapach
powstawania świata? Pokazanie Boga działającego tu i teraz w
naszym życiu, ale także jako tego, który działał poprzez miliony lat.
Warto znaleźć ciekawe wypowiedzi naukowców, lub ks. prof. Hellera.
Można także użyć porównania, które będzie bliskie uczniom np. do ich
pojawienia się na świecie, w którym można skupić się tylko na tym, że
ich mama ich urodziła, czyli najpierw rozwijali się w brzuchu u mamy,
a teraz dorastają poza nim i odnieść do tego, że wszystko stało się
dzięki biologii, ale także można obok tego dodać, że rodzice ich chcieli
i nie tylko dzięki biologii, ale także dzięki pragnieniu i trosce rodziców
są na tym świecie. Można pokazać film ukazujący piękno świata w
którym żyjemy, i że nie jest to przypadek, że ten świat powstał. Pod
koniec następuje przydzielenie zadania podsumowującego semestr –
szczegóły w opisie następnych zajęć.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: Bóg cudów – lektor PL
3. Zadanie podsumowujące semestr! – tydzień wcześniej można
uczniom zlecić wykonanie zadania podsumowującego. Dzieląc się na
dwu lub trzy osobowe grupki dzieci mają za zadanie wcielić się w rolę
12
dziennikarzy i przeprowadzić wywiady z wybranymi osobami. W
trakcie rozmów mają dowiedzieć się co inni wiedzą o relacjach nauki i
wiary. Wywiady można zapisać na dyktafonie lub nagrać filmik z
wywiadem (nawet telefonem – choć trzeba zwrócić uwagę uczniom,
żeby sprawdzili później czy dobrze słychać nagrane wypowiedzi).
Uczniowie wcześniej opracowują pytania, które zadadzą osobie i dają
do zaakceptowania nauczycielowi. Na tych zajęciach nastąpi
przedstawienie wyników wywiadów, czyli uczniowie mają
opowiedzieć swoje wrażenia z przeprowadzonych wywiadów, a także
przedstawić same wywiady, które wspólnie zostaną omówione. Jeśli
osoba nie znała odpowiedzi na jakieś pytanie, lub odpowiedziała
inaczej niż to co było mówione na zajęciach uczniowie dostają
zadanie krótkiego kilku zdaniowego opracowania dobrej odpowiedzi
na to pytanie, a następnie mają dostarczyć tą odpowiedź tej osobie.
4. Biblia najlepiej sprawdzona księga na świecie! – Celem tych zajęć
jest przedstawienie uczniom ciekawostek o Piśmie Świętym (np. w ilu
językach zostało wydane, w ilu krajach, że żadna inna księga nie
została tak sprawdzona przez badaczy - można porównać dane do
innych znanych dzieł - opowiedzieć o metodach badania Pisma
Świętego, oraz o tym co wiemy o Piśmie Świętym). W celu
przedstawienia tego tematu można użyć plansz, grafik i filmików
znalezionych w Internecie, wyświetlonych na rzutniku.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce:
Biblia – zadziwiająca księga ½
Pismo Święte. Instrukcja obsługi. Odcinek 1: Software
„Lekcja religii” – Biblia
II Semestr
LutyLE42H6600CU
1. A właściwie do czego ta książka? – celem tych zajęć jest
przedstawienie dzieciom tego do czemu właściwie służy Pismo Święte.
Można spytać dzieci czy Biblia jest księgą do fizyki, chemii czy
biologii? Do czego jest księgą? Pokazując konkretne fragmenty można
ukazać, że Pismo Święte mówi o relacji z Bogiem, o miłości, o byciu
dobrym, o tym jak mądrze żyć, itp. Przykładowe fragmenty:
przypowieść o synu marnotrawnym; przypowieść o siewcy; kazanie
13
na górze; odpowiedź na pytanie jakie jest najważniejsze przykazanie;
jakieś fragmenty o cudach dokonanych przez Jezusa. Można czytać
dzieciom fragment i zadać pytanie o czym on jest, czego nas uczy?
Odpowiedzi w formie słoneczka zapisywać na tablicy. Celem zajęć jest
ukazanie Biblii jako ksiąg, które uczą nas mądrości i miłości. Można
wspomnieć o medytowaniu nad Pismem Świętym (Lectio Divina), aby
dzieci dowiedziały się, że ludzie tak robią. Ważne, aby pokazać, że
Pismo Święte jest wartościową księgą do której warto zaglądać.
Poniżej linki m. in. do krótkiego filmiku zrobionego w nowoczesny
sposób zachęcającego do Lectio Divina, a także piosenka ks.
Bartczaka, gdzie śpiewa dlaczego warto czytać Pismo Święte:
Filmy: wpisz na Youtube w wyszukiwarce:
ks. Jakub Bartczak Pismo Święte
Siewca – Piosenka z bajki Domek na Skale
Syn marnotrawny – Piosenka z bajki Domek na Skale
Dobry Samarytanin – Piosenka z bajki Domek na Skale
Po co się modlić codziennie? (…i jak?)
2. Czy człowiek pochodzi od małpy? Tak i nie… jak to ugryźć? – na
początku zajęć warto podać ciekawostki dotyczące człowieka
(pochodzenie ewolucyjne, cofnąć się o setki tysiące lat, opowiedzieć
jak rozwija się pojedynczy ludzki organizm (od poczęcia do śmierci),
podać ciekawostki o ludzkim organizmie (np. długość jelit, połączeń
neuronowych, ilości uderzeń serca na 24h, wielkość kory mózgowej
rozłożonej na boisku, itp.). Stworzyć atmosferę zaciekawienia.
Przydatny może być filmik (link poniżej) lub różne grafiki/plansze
ściągnięte z Internetu i pokazywane na rzutniku. Celem zajęć jest
zasygnalizowanie uczniom tematu, że Bóg działa także w ewolucji i
choć człowiek powstał ewolucyjnie z małpy, to mimo tego jest czymś
więcej… Można z uczniami przeprowadzić burzę mózgów na temat
czym człowiek różni się od zwierzęcia – odpowiedzi uczniów
zapisywane będą na tablicy. Nauczyciel podsumowując jak
najciekawiej i odpowiednio do wieku (warto użyć porównań czy
rysunków) wskazuje uczniom, że człowiek to istota złożona z ciała i
duszy. Czyli z czegoś co jest materialne i niematerialne. Coś co
niszczeje i coś co się nie starzeje – „Dlatego nie upadamy na duchu; bo
choć zewnętrzny nasz człowiek niszczeje, to jednak ten nasz
wewnętrzny odnawia się z każdym dniem. (2P 4, 16). Tych dwóch
14
rzeczywistości nie da się rozdzielić, ale że człowiek nie jest tylko
kawałkiem „mięska”.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: Kute Blackson PL – Cudem
jesteś TY.
Marzec
1. Skąd wiemy, że Bóg istnieje? Na tropach Boga… – na tych
zajęciach można oprzeć się na trzech podstawowych źródłach wiedzy
o Bogu: refleksji wynikającej z zachwytu nad istnieniem świata;
Objawienia zapisanego w Piśmie Świętym; oraz prywatnych i
własnych doświadczeniach Boga. Zajęcia można rozpocząć od burzy
mózgów skąd w ogóle wiemy, że Bóg istnieje. Można także podzielić
dzieci na grupy badawcze i każda spróbuje znaleźć odpowiedź na to
pytanie. Warto przypomnieć temat kiedy było mówione o tym, że Bóg
działa w świecie i o zachwycie nad tym jak działa ten świat i istota
ludzka. Można także wspomnieć o tym jak liczne prywatne
doświadczenia Boga powodują, że ludzie się nawracają i zawierzają
swoje życie Bogu (ogólnie i na konkretnych przykładach – warto
podawać przykłady nie tylko osób, które wchodzą na ścieżkę
powołania księdza, zakonnika czy zakonnicy, ale pokazać, że ten
temat dotyczy wszystkich). Warto przytoczyć kilka konkretnych
świadectw nawrócenia różnych ludzi. Uczniowie mogą podzielić się
na grupy, które czytają świadectwa, a później wzajemnie sobie mają
je przedstawiać (można wykorzystać różnorodne metody, nie tylko
przedstawienie poprzez streszczenie, ale także przez odegranie
scenki, wiersz, bądź rysunek).
2. Jaki jest Bóg? Po śladach do celu! – celem zajęć jest ukazanie, albo
ugruntowanie u dzieci wiedzy o przymiotach Boga, o tym jaki Bóg
jest, albo jaki na pewno nie jest. Można także poświęcić uwagę na
obalenie nieprawdziwych obrazów Boga, np.: Bóg nie jest starym
dziadkiem, który ma brodę; czy Bóg ma płeć?; Bóg nie jest surowym
sędzią, który za zło karze a za dobro nagradza (warto przeczytać List
do Rzymian lub List do Galatów św. Pawła), lecz kochającym Ojcem,
którego miłość pozostawia nam wolny wybór; itp. Wykorzystując
drobne nagrody można stworzyć rywalizacje, który z uczniów
wymyśli więcej cech opisujących Boga, i/lub cech, które na pewno nie
należą do Niego. Po wykonaniu zadania uczniowie czytają swoje
15
prace, a nauczyciel zapisuje na tablicy, aby wszyscy mogli zobaczyć
pomysły innych uczniów. Pod koniec nauczyciel podsumowuje pracę i
pomysły uczniów.
3. Czy można udowodnić, że Bóg istnieje? – są dwa cele tych zajęć:
a. Wspomnieć uczniom o historycznych próbach udowodnienia
istnienie Boga. Jest to bardziej zasygnalizowanie tematu (podania
dat i opisania postaci, które w różnych okresach ludzkości
próbowały to zrobić), niż próbowanie wytłumaczenia uczniom
skomplikowanych filozoficznie argumentacji.
b. Po odbytych zajęciach sprzed tygodnia warto wskazać uczniom
kwestię ograniczeń ludzkiego umysłu np. czy ludzki umysł może
pomyśleć o czymś co jest nieskończone, lub jest poza czasem? Czyli
pokazać, że o Bogu sporo wiemy (via positiva - katafatyczny,
pozytywny i afirmatywny wymiar chrześcijaństwa), ale także, że w
jeszcze większym stopniu Bóg jest Tajemnicą, która wciąż jest dla
nas wyzwaniem (via negativa – apofatyczny wymiar
chrześcijaństwa). Można też wskazać na ograniczenia języka: czy
można ślepemu, który od urodzenia nie widzi wyjaśnić jak wygląda
kolor żółty? W tym porównaniu okazuje się, że słowa mają moc
wskazującą, a nie wyjaśniającą, i ukazuje się, że aby zrozumieć
trzeba najpierw choć trochę doświadczyć.
Na początku zajęć można poprosić uczniów, żeby zamknęli oczy i
wyobrazili sobie nieskończoność, a następnie spytać czy im się udało.
Następnie można powtórzyć i poprosić, aby pomyśleli/wyobrazili
sobie „nic”, oraz coś co istnieje poza czasem. Można spytać uczniów
jak myślą dlaczego nie udaje się tego zrobić? W temacie możliwości
opisywania czegoś za pomocą słów można opowiedzieć następującą
historyjkę:
Zapytano raz pewnego człowieka:
„Co takiego dała ci Łaska?”
Odpowiedział:
„Kiedy budzę się rano,
czuję się jak człowiek,
który nie jest pewien
czy dożyje wieczora”
Ponownie go zapytano:
„Ale czyż nie wiedzą o tym wszyscy?”
On odpowiedział:
16
„Tak, oczywiście, że wiedzą,
lecz nie wszyscy to czują.”
Nikt jeszcze nie napił się intelektualnym rozumieniem słowa „Cola”.
Choć to nieznaczny, że nie warto rozumu używać, bo warto!... np.
można dowiedzieć się jak cola ma skład i że coli nie powinno się pić
zbyt dużo .
Można także na tablicy wykonać rysunek człowieka nad którym jest
chmura. Nad obłokiem napisać słowa „Bóg”. Obok ludzika narysować
„R” – jak „rozum” i serce. Następnie od „R” poprowadzić strzałkę,
która zanika w obłoku, lecz nie przebija się przez niego, zaś od serca
narysować strzałkę, która przechodzi przez obłok i trafia do samego
Boga. Nauczyciel może wyjaśnić, że jakoś tak się dzieje, że Bóg się
trochę nam ukrywa i trzeba Go poszukać. Niestety nasza władza
rozumu nie potrafi w pełni się przebić przez obłok niewiedzy, ale
może to zrobić serce, i teraz nauczyciel podpisuje strzałkę „wiara”.
Można wskazać uczniom, że na początku strzałki człowiek podąża do
Boga, ale jeszcze Go nie widzi, dopiero po pewnym czasie, gdy
przejdzie przez obłok może zobaczyć czy doświadczyć Boga – dlatego
Jezus powiedział takie słowa „błogosławieni (szczęśliwi!), którzy nie
widzieli, a uwierzyli”, gdyż są na dobrej drodze! Zaś wiara prowadzi
do tego, aby „poznać miłość Chrystusa, przewyższającą wszelką
wiedzę, abyście zostali napełnieni całą Pełnią Bożą” (Ef 3, 19).
4. Skąd wiemy o Jezusie? W poszukiwaniu źródeł historycznych… –
naukowe spojrzenie na postać Jezusa z Nazaretu, historycznie
istniejącego człowieka. Skąd o nim wiemy? Warto wspomnieć
uczniom, że nie ulega wątpliwości, że taka osoba istniała, i że
potwierdzają to zarówno źródła biblijne i pozabiblijne. Warto podać
jakie i z którego roku. Można też utwierdzić uczniów w tym, że Nowy
Testament został napisany przez uczniów, że nie jest wymyśloną
fikcją, lecz różni autorzy NT potwierdzają fakt istnienia Jezusa z
Nazaretu. Ich świadectwo nie podlega żadnym wątpliwościom. Jest to
świadectwo wielu różnych osób, bez wewnętrznych sprzeczności, ani
bez żadnych wskazówek, które miałyby świadczyć, że to kłamstwo – a
jak była mowa, żadna inna księga nie została tak dobrze przebadana
i sprawdzona jak Pismo Święte. Zajęcia te miałyby charakter
swoistych badań naukowo-historycznych. Można wspomnieć, że
wydarzenie to miało tak istotny wpływ na nasz świat, że od daty
narodzin Jezus są liczone kolejne lata naszej ery (można wspomnieć o
17
pomyłce jaka zaszła przy ustalaniu kiedy narodził się Jezus). Można
użyć jakiegoś filmiku, bądź materiałów, tablic, bądź grafik dostępnych
w Internecie.
Kwiecień
1. Jezus – portret psychologiczny – celem tych zajęć jest ukazanie
postaci Jezusa, jego osoby, w otoczce badań naukowopsychologicznych. Jaką osobą był Jezus? Jaką miał osobowość? Jak
traktował innych? Czy łatwo było nim manipulować? Czy był mądrym
człowiekiem? Czy był domyślny i inteligentny? Czy był zdrowy
psychicznie? Można powiedzieć uczniom, że ten aspekt także badano,
czy Jezus miał prawidłowy kontakt z rzeczywistością go otaczającą,
czy był dojrzały i stabilny psychologicznie i na wszystkie te pytania
można odpowiedzieć jak najbardziej „tak”, a nawet więcej można
powiedzieć, że z jego człowieczeństwa i postawy wobec świata
możemy brać przykład! Przedstawiając wybrane fragmenty NT
można kolejno odpowiadać na postawione pytania. Uczniowie mogą
wcielić się ponownie w badaczy-naukowców (przy większej ilości w
grupach), którzy mają hipotezę badawczą, którą biorąc pod uwagę
materiał badawczy mają potwierdzić, albo obalić. Można
przygotować fragmenty Pisma Świętego pokazujące zachowania
Pana Jezusa w różnych sytuacjach, bądź fragmenty w których
wyrażane są opinie o Nim.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: 31 W jaki sposób Jezus
różni się od założycieli innych religii
2. Jezus – cuda i zmartwychwstanie. Jak to możliwe? – celem tych
zajęć jest ukazanie postaci Jezusa od kolejnej strony. Ani historycznej,
ani psychologicznej, lecz ponadnaturalnej – czyli od strony cudów i
tego co się stało po Jego śmierci. Jest jakimś problemem, że
chrześcijanie także ci najmłodsi przestają zadziwiać się tymi cudami,
których sprawcą był Jezus. Przyczyną jest albo zobojętnienie wiele
razy słyszaną historią, albo uznanie, że są to tylko bajki. Warto więc
ponownie zadziwić! Jak naukowo lub rozumowo można wyjaśnić
cud? Każdy z uczniów może wybrać jedną z biblijnych historii o
jakimś cudzie i ma ją narysować z jak największymi szczegółami na
kartce – następnie każdy uczeń swoimi słowami opowiada
pozostałym tę historię. Można także umówić się z uczniami na serię
18
pytań dotyczących danego cudu, oni zaś mogą użyć wyobraźni i
dopowiadać odpowiedzi jeśli scena biblijna czegoś nie wyjaśniała –
celem jest jak najlepsze wczucie się w sytuacje cudu. Nauczyciel może
opowiedzieć o sytuacji uczniów Jezusa, którzy byli załamani i rozbici
po śmierci Mistrza, nie rozumieli dlaczego wielki nauczyciel poniósł
taką porażkę. Warto opowiedzieć to na tyle plastycznie, aby
uczniowie wczuli się w rolę apostołów, którzy patrzyli na śmierć
Jezusa. Następnie opowiedzieć o realizacji obietnicy, pokonaniu
śmierci i zesłaniu Ducha.
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce: Jezus wygania demony.
3. Co nauka mówi o praktykowaniu modlitwy? – celem zajęć jest
pokazanie modlitwy od nowej strony! Zdarza się, iż wśród uczniów u
których w rodzinie nie praktykuje się zwyczaju modlitwy,
wyobrażenie o niej ma wydźwięk negatywny (przykładem może być
koronka do Miłosierdzia Bożego, która kojarzy się ze starszymi
paniami recytującymi w kościele ciągle to samo bez większego sensu).
Dodatkowo mamy obecnie do czynienia z dość dobrą reklamą różnych
form medytacji (nie myślę tutaj o medytacji chrześcijańskiej, która
jest jedną z form modlitwy) jako czymś co pozytywnie wpływa na
człowieka. Warto pokazać modlitwę także od tej strony. Choć
modlitwa nie powinna mieć nastawienia egocentrycznego (modlę się,
aby np. poprawić sobie nastrój), to jednak modlitwa, która otwiera
nas na Nieskończonego powoduje, iż człowiek osiąga wewnętrzny
pokój i szczęście (zaś Jezus nie bał się mówić o tej stronie sprawy, gdy
mówił Kazanie na górze, gdzie błogosławieni znaczy szczęśliwi!).
Modlitwa może przynieść człowiekowi dobro! Co możemy powiedzieć
o modlitwie od strony takich nauk jak np. psychologia czy biologia?
Czego nas uczy doświadczenie ludzi, którzy często się modlą? Warto
poszukać jakiś opracowań, danych, rozważań od strony
psychologicznej.
Poniżej znajduje się tekst o medytacji chrześcijańskiej, który pokazuje
wiele elementów modlitwy, a także liczne jej owoce – po przeczytaniu
można z uczniami przeprowadzić burzę mózgów dotyczącą owoców
modlitwy, zaś rezultat dyskusji zapisać w formie haseł na tablicy:
Medytacja Ojca Serafina z Góry Athos (oprac. ojciec Jan Mirosław
Bere5).
5
Tekst na stronie: http://www.wccm.pl/index.php?id=450
19
4. Objawienia i cuda – prawdziwe czy nie? Jak to sprawdzić? –
przedstawienie uczniom, jak w Kościele bada się informacje o cudach
i objawieniach prywatnych. Warto przedstawić to dość dokładnie, aby
uczniowie wiedzieli, że Kościół dobrze sprawdza każdy konkretny
przypadek. Można z uczniami odegrać sytuacje, gdzie część uczniów
wciela się w rolę badaczy, a nauczyciel i wybrani uczniowie w rolę
świadków na procesie beatyfikacyjnym czy kanonizacyjnym
(konkretnej historycznie osoby). Nauczyciel pełni rolę głównego
świadka, zaś uczniowie mniejsze konkretne rolę świadków, badacze
zaś mają dojść czy świadectwo jest prawdziwe. Wsparciem może być
filmik opowiadający o kanonizacji lub beatyfikacji.
Maj
1. Na tropie objawień – Lourdes rok 1858… i Fatima rok 1917… –
celem tych zajęć jest przedstawienie uczniom wielkich objawień
maryjnych. Można ponownie wcielić się w badaczy, którzy tropią
prawdę… czyli starają się dojść do tego jak było. Warto skupić się na
stronie historycznej, danych historycznych, zdjęciach, artykułach z
gazet (tych współczesnych i dawnych), wspomnieć o wielkich ruchach
pielgrzymkowych i uzdrowieniach, itp. Uczniowie mogą wcielić się w
dwie grupy badaczy-naukowców, gdzie każda z grup na bazie
otrzymanych materiałów bada inne objawienie, a następnie grupy
przedstawiają sobie wyniki pracy. Dodatkowo nauczyciel może podać
uczniom pytania na które muszą znaleźć odpowiedzi w trakcie swoich
badań. Motywować może wprowadzona rywalizacja między grupami
– która grupa lepiej przedstawi badane przez siebie objawienie. Mogę
bardzo polecić w ramach przygotowań do zajęć książkę ks. Jacka
Bolewskiego SJ „Nie bać się nieba. Maryjne intuicje – do myślenia”.
2. Na tropie objawień – Polska św. s. Faustyna… – krótki wstęp o św.
Faustynie i pokaz filmu pt. „Faustyna”. Film dostępy w całości na
YouTube.
3. Na tropie cudów – Argentyna 18 sierpnia 1996 roku (cud
eucharystyczny, związany z obecnym papieżem) i cud za
wstawiennictwem św. Jana Pawła II… – kolejne sprawy do
wyjaśnienia przez badaczy . Celem zajęć jest pokazanie, iż
20
współcześnie dzieją się na świecie rzeczy, których nauka i rozumowa
refleksja nie są wstanie wytłumaczyć. Zajęcia mogłyby mieć podobną
formę i przebieg jak zajęcia sprzed dwóch tygodni związane z
objawieniami maryjnymi.
4. Na tropie objawień – Niebo istnieje naprawdę… – pokaz filmu pt.
„Niebo istnieje naprawdę”.
Czerwiec
1. Na tropie objawień – Niebo istnieje naprawdę… – ciąg dalszy zajęć
sprzed tygodnia związany z pokazem filmu pt. „Niebo istnieje
naprawdę”. Celem tych zajęć jest przedstawienie od jeszcze innej
strony tego jak ludzie doświadczają rzeczy, które trudno wytłumaczyć
od strony naukowej. Warto podkreślić, że jest to objawienie, które nie
zostało potwierdzone przez Kościół, jednak historia jest na tyle
ciekawa, iż warto ją przedstawić uczniom. Drugim celem zajęć
mogłoby być przedstawienie tematu nieba – czy istnieje i czym jest? W
przypadku podzielonych wśród uczniów opinii na temat
prawdziwości historii, można dzieci przydzielić do dwóch grup, za i
przeciw. Najpierw grupy miałyby za zadanie przygotować swoje
stanowiska, które następnie mieliby wygłosić w pewnym
ograniczonym czasie. Następnie każda z grup mogłaby odpowiedzieć
na wystąpienie grupy przeciwnej i spróbować podważyć jej
argumenty. Byłaby to dobra okazja i lekcja o tym jak ze sobą
dyskutować. Nauczyciel przydzielałby naprzemiennie prawo głosu,
chyba, że któraś drużyna rezygnowałaby z niego. W tej dyskusji sędzią
byłby nauczyciel, który za każdą dobrą odpowiedź na zdanie drużyny
przeciwnej przydzielałby punkt. Wygrywają lepsi!
Filmik → wpisz na YouTube w wyszukiwarce:
Niebo istnieje – chłopiec, który był w niebie
"Lekcja religii" - Niebo
2. Wycieczka – aby doświadczyć! – w ramach rozluźnienia, zmiany
formy zajęć można udać się z uczniami na wycieczkę w trakcie której
następowałoby nawiązanie do głównego tematu zajęć. Wycieczka w
czerwcu, gdy z zbliża się koniec roku mogłaby pozostawić dobry ślad
w pamięci uczniów. Można z uczniami udać się do ogrodu
botanicznego, ZOO, Centrum Nauki Kopernik lub podobnego miejsca,
21
można nawet udać się na łono natury w miejsce, gdzie nie będzie
ludzi. Celem rozmów lub zadań w trakcie wycieczki byłoby
wytworzenie zachwytu u uczniów i refleksji nad tym, iż ten świat jest
piękny, i że możemy być wdzięczni, że w nim żyjemy (wdzięczność jest
niezwykle ważna w rozwoju duchowym!).
3. WIELKI TEST! – podsumowanie całego cyklu zajęć, można go
zapowiadać przez cały rok, aby wytworzyć nastrój napięcia i
oczekiwania. Celem tych zajęć jest powtórzenie wiadomości z całego
roku i to, aby uczniowie mogli popatrzeć z perspektywy na cały cykl
zajęć, o czym była mowa i czego się dowiedzieli. Zajęcia te mogłyby
być też swoistego rodzaju ewaluacją dla nauczyciela. Można użyć
kilku metod i „WIELKI TEST” przeprowadzić w dwóch lub kilku
etapach. Motywacją dla uczniów mogłoby być zajęcie miejsca na
podium z którym wiązałaby się 6 z religii i jakaś drobna nagroda
(która mogłaby, choć nie musi, nawiązywać do tematu zajęć).
Pierwszym etapem „WIELKIEGO TESTU” mógłby być typowy test
jednokrotnego wyboru, który przygotowałby nauczyciel. W jego
trakcie uczniowie siedzieliby pojedynczo w ławkach tak jak na
poważnym egzaminie. Test mógłby sprawdzać najważniejsze
wiadomości, które zostały przekazane uczniom, a przy okazji można
wpleść pytania związane z odbiorem zajęć, a także z tym co
najbardziej zainteresowało uczniów w ciągu całego roku, co było dla
nich największą niespodzianką, lub z czym się nie zgadzają. Drugi
etap mógłby odbyć się pojedynczo bądź w grupach, polegałby on na
tym, że uczniowie mają wykonać pracę, która nawiązywałaby do
treści zajęć (można wybrać konkretny temat) i była wyrażona w
formie rysunku, modelu z jakiegoś materiału, wiersza, rymu, itp.
Uczeń wybrałby formę w której najlepiej się czuje. Na tym etapie
można przyjąć zasadę wzajemnego oceniania, tzn. uczniowie oceniają
nawzajem swoje anonimowe prace przydzielając pkt. w jakimś
zakresie (dobrym rozwiązaniem jest przyjąć zasadę, iż uczniowie
maja pule punktów od 1 do ilość uczestników i każdej pracy muszą
przyznać inny punkt – zniweluje się w ten sposób efekt niezdrowego
koleżeństwa, gdzie koledze przyznaje max a reszcie po zero). W
trakcie drugiego etapu nauczyciel sprawdza pracę z etapu
pierwszego i na koniec zajęć ogłasza wyniki i podsumowuje cały cykl
zajęć dodatkowych.
22