KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENNE ARCHITEKTURY

KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENNE ARCHITEKTURY EKOLOGICZNEJ
W STRUKTURZE MIASTA
Streszczenie
Budynek ekologiczny to system rozwiązań architektonicznych i technicznych otwarty na naturalne otoczenie i głęboko
z nim związany. Każdy budynek o określonej formie i orientacji względem stron świata, usytuowany w określonych
warunkach urbanistycznych, infrastrukturalnych i biologicznych stanowi niepowtarzalny układ przepływu energii
i materii między nim a otoczeniem. Nasuwają się zatem pytania o charakter tego układu w przypadku specyficznego
otoczenia, którym jest struktura miasta.
Otoczenie miejskie rzadko pojawia się w badaniach naukowych jako element różnicujący architekturę ekologiczną. Jak dotąd utrwalił się jej obraz jako usytuowanej na tle otwartej przestrzeni, często wśród zieleni i naturalnego
pejzażu. Tymczasem realia współczesnych miast tworzą odmienny kontekst przestrzenny – deficyt przestrzeni, terenów biologicznie czynnych i zieleni, zagęszczona, nawarstwiona w różnych okresach czasu zabudowa, rozbudowany
system uciążliwej dla środowiska i ludzi infrastruktury komunikacyjnej i technicznej. Otoczenie budynków miejskich
składa się z głównie z elementów antropogenicznych, a naturalne podlegają silnym przekształceniom. W takiej sytuacji
hierarchia celów ekologicznych i drogi dochodzenia do nich są inne niż w przypadku terenów otwartych lub o małej
intensywności zabudowy.
Problematyka związków między budynkami a ich otoczeniem w strukturach zurbanizowanych jest złożona i wielowątkowa. Zakres niniejszej pracy ograniczono do zbadania zależności między kształtowaniem przestrzennym zabudowy miejskiej a naturalnymi elementami środowiska, najistotniejszymi, zdaniem autorki, dla jej ekologicznego wymiaru. Za takie uznać można komponenty klimatyczne: nasłonecznienie, warunki termiczne, wiatrowe i wilgotnościowe.
Głównym celem pracy jest zarysowanie i usystematyzowanie zależności, jakie zachodzą między badanymi komponentami środowiska a strukturą przestrzenną zabudowy rozważaną w różnych skalach – dzielnic lub dużych fragmentów miast, osiedli, kwartałów i budynków. Dzięki temu można lepiej zrozumieć jak kształtowanie morfologiczne
zabudowy, formowanie ulic, placów czy indywidualnych obiektów architektonicznych może wpływać na warunki
klimatyczne w mieście, w jaki sposób można wykorzystywać istniejące zjawiska lub je modyfikować. Pole badań
zawężono do strefy klimatu umiarkowanego, charakterystycznego dla terenu Polski. Nie dokonano natomiast precyzyjnych założeń co do wielkości struktur miejskich, zakładając, że praca odnosi się do miast dużych (powyżej 100 tys.
mieszkańców) i średnich (powyżej 30 tys. mieszkańców). Istniejący stan badań nie pozwala na dokonanie szczegółowego różnicowania w tym zakresie.
Kolejnym ważnym celem pracy jest dokonanie analizy rozwiązań proekologicznych stosowanych we współczesnej
architekturze pod kątem możliwości ich wykorzystania w budynkach miejskich. Wyodrębniono rozwiązania najbardziej odpowiednie dla uwarunkowań miejskich, rozwiązania wymagające modyfikacji i udoskonaleń oraz nieuzasadnione lub niemożliwe do zastosowania. Z racji dużej rozległości zagadnienia ograniczono analizę do rozwiązań przestrzennych – formy budynku i jego obudowy zewnętrznej, zagospodarowania jego bezpośredniego otoczenia, funkcjonalnego i formalnego rozdysponowania przestrzeni wewnętrznej. Wiążą się one najściślej z problematyką planowania
przestrzennego miast.
Praca zawiera także ogólne wnioski i rozważania wynikłe ze spojrzenia na podjęte zagadnienie na szerszym tle,
między innymi: problemów komponowania przestrzeni urbanistycznej, zjawiska rozpraszania współczesnych miast
oraz procesów proekologicznego projektowania urbanistycznego i architektonicznego. Pozwalają one odnieść problem
architektury proekologicznej do szerszego kontekstu urbanistycznego i zarysować ich związek z ideą zrównoważonego
rozwoju.
Słowa kluczowe: architektura ekologiczna, rozwój zrównoważony, klimat miasta, projektowanie urbanistyczne
141
THE SHAPING OF ECOLOGICAL ARCHITECTURE
IN URBAN STRUCTURE
Summary
An ecological building can be seen as a system of architectural and technical implementations which are attuned to
natural environment and deeply integrated with it. Every building with its determined shape and physical orientation,
located within a pre-determined urban, infrastructural and biological structure, constitutes a unique set of energy and
material flows between itself and its surroundings. This raises a number of questions about its character in relation to
its specific surroundings, such as urban structures.
Urban surroundings as an element of differentiation of ecological architecture rarely figure in academic research. So
far, its representation has been that of open space, often with green areas and natural landscape. Meanwhile, the reality
of contemporary cities offers a different spatial context – that of deficit of space, biologically active and green areas, an
amalgamation of buildings from different periods, an extended system of communication and technical infrastructure,
not friendly for human beings and the environment. The surroundings of urban buildings are mainly anthropogenic;
they are also likely to be highly transformed. In such a situation the hierarchy of ecological objectives and trajectories
of attaining them are different than in the case of open space or terrains with little interference from buildings.
The interrelations between buildings and their urban surroundings are complex and multithreaded. This study is
limited to analysis of relations between urban spaces and those elements of the natural environment, which are seen by
the author as most essential and pertinent. These include: solar exposure, winds and humidity.
This book’s objective is to outline and arrange together relationships between the researched components of the environment and spatial structure of buildings (scalable from buildings to town districts). This allows to better understand
how the morphological shaping of buildings, formation of streets and squares, even individual buildings, can influence
the city’s climate and also how these influences can be used or modified. The scope of research was narrowed down to
moderate climate, such as that prevailing in Poland. No detailed assumptions were made on the size of city structures
since the study focuses on large (over 100,000 inhabitants) to mid-sized cities (over 30,000 inhabitants). The existing
state of research does not allow for further detailed differentiation of these cities.
Another important element of the study was to analyse ecological solutions used by contemporary architecture
from the perspective of their possible implementation in city buildings. A distinction was made between solutions best
adapted to city conditions, those that have to be modified to match these conditions, and those that appear inadaptable or
inopportune for implementation under these conditions. Due to the large scope of the researched topic, these solutions
were narrowed down do spatial ones such as form (shape) of the building and its external casing, use of its immediate
surroundings, functional and formal allocation of its internal area. This is closely related to city spatial planning.
The study also makes general comments on the researched topic from a wider perspective, such as composition of
urban space, urban sprawl and ecological architectural and urban design. These allow to link the problem of ecological
architecture with a wider urban context and even with a broader context of sustainable development.
Keywords: ecological architecture, sustainable development, city climate, urban designing
142