Karta Pracy 01 – Z wizytą w Archiwum

Lokacja wsi Sucha Psina
Karta pracy dla ucznia
Przeczytajcie teksty wprowadzające i odpowiedzcie na pytania.
Zadanie 1.
Tekst 1. Święci na wiejskich pieczęciach powiatu głubczyckiego
Pieczęcie wiejskie pojawiły się na przełomie XVII i XVIII wieku jako symbole gmin.
Fryderyk II Wielki po wcieleniu Śląska do Prus w 1742 roku zreformował jego
strukturę administracyjną, w której niemal każda z wsi stanowiła samodzielną
gminę. Pieczęcie mogły przedstawiać patrona wsi lub inny powiązany z nią znak
rozpoznawczy, bez oglądania się na reguły heraldyki. Najczęściej znaki
rozpoznawcze zawierały sceny z życia wsi, narzędzia rolnicze, zwierzęta, sceny
nawiązujące do miejscowej historii, elementy herbu dawnego właściciela wsi,
nawiązania do nazwy wsi, a nawet do lokalnego środowiska naturalnego. Stosowano
również nawiązania do świętych patronów, których rozpoznajemy dziś po
charakterystycznych dla nich atrybutach. Zapisy na pieczęciach były wykonywane
najczęściej w języku niemieckim. Obok nazwy wsi zawierały często nazwę powiatu.
Do 1945 r. powiat głubczycki nosił nazwę Kreis Leobschütz. Większość pieczęci
zaginęła. Wiele znamy tylko z odcisków na dokumentach lub z samych opisów, jak
te prezentowane w ćwiczeniu poniżej.
a) Waszym zadaniem jest odnalezienie za pomocą Internetu informacji, jakie
atrybuty posiadają święci: święty Jerzy, święty Jodok oraz święty Florian,
i połączenie postaci z odpowiednim opisem.
A.
B.
C.
Przedstawiany jest najczęściej w stroju rzymskiego oficera,
z naczyniem z wodą do gaszenia ognia, lub wprost gaszącego pożar.
Bywa, że w ręku trzyma chorągiew.
Ikonografia chrześcijańska przedstawia tego świętego jako rycerza
na koniu walczącego ze smokiem.
Ukazywany w pielgrzymim płaszczu, z kapeluszem na głowie,
opiera się na kosturze oplecionym wężami.
A. .......................
B. .......................
C. .......................
b) Na podstawie znalezionych w Internecie informacji podpiszcie wizerunki
napieczętne imieniem świętego, którego przedstawiają.
Stolzmütz 1774 (Tłustomosty)
(źródło: APO, Sąd Obwodowy
w Baborowie, sygn. 3242, k. 14)
Pommerswitz 1847 (Pomorzowice)
(źródło: APO, Sąd Obwodowy
w Głubczycach, sygn. 14206, k. 5v)
Zauchwitz 1812 (Sucha Psina)
(źródło: APO, Sąd Obwodowy
w Baborowie, sygn. 3699, k. 17v)
A
B
C
…………
…………
…………
Fotografie pieczęci ze zbiorów Archiwum Państwowego w Opolu
Zadanie 2. Korzystając z wiedzy na temat procesów migracyjnych w Europie oraz
tekstu nr 2., zbudujcie hipotezę na temat przyczyn pojawienia się kultu świętego na
Śląsku. Odpowiedź zapiszcie poniżej.
Tekst 2.
Święty Jodok, zwany również: Judok, Just lub Joss czy Josse – to eremita
żyjący w VII wieku. Według hagiografii Jodok miał być drugim synem bretońskiego
króla Jutalea, władcy Armoryki. Odstąpił jednak od sukcesji i jako kapłan-pustelnik
spędził resztę życia w eremie, z przerwą na pielgrzymkę do Rzymu. Zmarł i został
pochowany w okolicach Ponthieu. Patronat św. Jodoka był wyjątkowo szeroki. Miał
on opiekować się pielgrzymami, chorymi i lekarzami. Strzegł przed zarazą, pożarem,
burzami, gradobiciem, sztormem i powodzią. Był także patronem szczęśliwej miłości
i płodności. Pomagał w wypadku problemów z wodą. Na Śląsku i Pomorzu pojawił
się w XIII w., lecz jego kult nie rozprzestrzenił się.
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………....
2
Zadanie 3.
Miejscowość Zauchwitz to zniemczona fonetycznie wersja nazwy Sucha Psina, którą
powszechnie łączy się z nazwą płynącej kilka kilometrów dalej rzeczki Psiny/
Bszczyny/Cyny. W lokalnej etymologii łączy się fizjograficzne warunki, w których
lokowano wieś – właśnie ze świętym Jodokiem1. Skoro wiejski strumień bardzo
często wysychał – stąd nazwa wsi - to syn bretońskiego księcia, wiodący pełen
wyrzeczeń święty żywot, był bardzo dobrym patronem dla XIII-wiecznych
osadników z zachodu. Pojawiła się jednak konkurencyjna próba wyjaśnienia tej
niezwykłej nazwy. Najstarsza nazwa wsi miałaby brzmieć „Suchoppina” – co
możemy próbować tłumaczyć jako „suche pnie, korzenie lub kłącza”. Tak też
rozpoznali tę nazwę XIX-wieczni niemieccy badacze etymologii, tłumacząc jej
znaczenie jako: „Trockene Wurzelstocke” czyli „Suche korzenie”2.
Spróbujcie wyjaśnić, co według Was oznaczać może określenie: „wieś założona
(lokowana) na suchym lub surowym korzeniu”?
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 4.
Wieś Sucha Psina ma układ regularny niwowo-łanowy. To wieś kmieca. Na
podstawie analizy mapy wsi oraz schematów typowych dla ziem polskich osad
wiejskich zdecyduj, do jakiego typu wsi przyporządkowana zostanie Sucha Psina?
Sucha Psina w latach 1900-1914
1
2
H. Fros SJ, F. Sowa: Księga imion i świętych. T. 3: H-Ł. Kraków, 1997, s. 332/333.
H. Adamy, Die schlesischen Ortsnamen ihre Entstehung und Bedeutung, Breslau 1888, s. 42.
3
Typy wsi na ziemiach polskich:
(Źródło: http://dziedzictwo.lodzkie.pl/slowniczek/)
Wieś Sucha Psina wykazuje typ zabudowy charakterystyczny dla:
………………………………………………………………………
4