Rozwój sieci w latach 2014-2020

Rozwój sieci w latach 2014-2020
Autor: Magdalena Kuczyńska - biuro PTPiREE
("Energia elektryczna" - czerwiec 2014)
Fundusze Unii Europejskiej na rozwój sieci elektroenergetycznej w latach 2014-2020 to
przede wszystkim inwestycje w sieć inteligentną.
Z początkiem 2014 r. wkroczyliśmy w nowy okres budżetowy UE, obejmujący lata
2014-2020. Mimo że do końca 2015 r. realizowane będą jeszcze inwestycje zakontraktowane
w latach 2007-2013, już od niemal 2 lat sektor przesytu i dystrybucji energii przygotowuje się
do nowego rozdania środków. Wielomiesięczna współpraca branży - reprezentowanej przez
Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej - z resortami gospodarki oraz
infrastruktury i rozwoju, a także Komisją Europejską (KE), pozwoliła wypracować
podstawowy zakres inwestycji, jaki będzie mógł zostać objęty unijnym dofinansowaniem
przez kolejne 7 lat. Sprowadza się on przede wszystkim do szeroko rozumianej sieci
inteligentnej.
Rozwój inteligentnych sieci energetycznych to jeden z priorytetów budowy wspólnego rynku
energii. Objęcie tych inwestycji unijnym dofinansowaniem wynika z nowego podejścia KE
do inwestowania w infrastrukturę elektroenergetyczną. O ile dotychczas dopuszczalne i
najbardziej popularne było dotowanie standardowych inwestycji sieciowych w celu poprawy
pewności dostaw i ograniczenia strat energii, o tyle w nowej polityce spójności to już nie
wystarcza. Według KE, niemal każda nowa inwestycja w sieć elektroenergetyczną,
dofinansowana z funduszy UE, powinna obejmować także elementy i funkcjonalności smart
grid.
Nowe podejście UE
Nowe podejście UE do rozwoju doskonale prezentują dokumenty strategiczne przygotowane
przez KE na nowy okres finansowy 2014-2020 r. w ramach polityki spójności. Choć celem
strategii UE jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej krajów członkowskich,
poprzez zmniejszanie dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów, to coraz mocniej
uwidocznione jest dążenie UE do budowania przewagi konkurencyjnej i wysokiej pozycji UE
w światowej gospodarce, zamiast jedynie wyrównywania pozycji i potencjału jej członków.
Ze swojego budżetu na lata 2014-2020 UE przeznaczy 351,8 mld euro na realizację tej
strategii, z czego Polska otrzyma 82,5 mld euro. We Wspólnych Ramach Strategicznych i
rozporządzeniach1 na przyszłą perspektywę KE wskazała 11 celów tematycznych, które
państwa członkowskie muszą uwzględnić, przygotowując zasady podziału funduszy
europejskich w latach 2014-2020.
Są to:
1. badania naukowe, rozwój technologiczny i innowacje;
2.
zwiększenie
dostępności,
informacyjno-komunikacyjnych;
stopnia
wykorzystania
i
jakości
technologii
3. podnoszenie konkurencyjności mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego
oraz sektora rybołówstwa i akwakultury;
4. wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach;
5. promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania
ryzykiem;
6. ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów;
7. promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w
działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych;
8. wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników;
9. wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem;
10. inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie;
11. wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej.
Dla inwestycji sieciowych sektora przesyłu i dystrybucji energii znaczenie mają przede
wszystkim cele tematyczne 4 i 7. Jednakże podmioty sektora mogą, a nawet powinny, w dużej
mierze wykorzystać także środki dostępne w ramach celu 1, obejmującego obszar badań,
rozwoju i innowacji w sektorze. Wszystkim celom przypisane są szczegółowe priorytety
inwestycyjne.
Fundusze UE 2014-2020 w Polsce
Najważniejsze cele, jakie nasz kraj chce osiągnąć dzięki unijnemu wsparciu, wskazane są w
Umowie Partnerstwa (zatwierdzonej 23 maja br. przez KE) oraz poszczególnych programach
operacyjnych, opisujących, jak wdrażane będą fundusze unijne w podziale na obszary
tematyczne. Negocjacje tych programów z KE dopiero się rozpoczynają i powinny zostać
przez nią zatwierdzone nie później niż do końca stycznia 2015 r.
W Polsce realizowane będą programy regionalne oraz 6 programów krajowych (w tym jeden
ponadregionalny dla województw Polski wschodniej). Z punktu widzenia sektora przesytu i
dystrybucji energii, najważniejsze znaczenie będą miały:

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (ponad 27,5 min euro
funduszy UE),

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 (8,6 min euro funduszy UE),

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 (2,25 min euro funduszy UE),

Program Operacyjny Wiedza, Edukacja, Rozwój 2014-2020 (4,4 min euro funduszy
UE)

regionalne programy operacyjne, na których realizację zostanie przeznaczone ok. 60
proc. funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i
Europejski Fundusz Społeczny).
Fundusze UE na rozwój sieci
Najwięcej środków finansowych UE przeznaczonych na sieciowe inwestycje infrastrukturalne
podmioty sektora elektroenergetycznego mają szansę uzyskać w ramach Programu
Infrastruktura i Środowisko. I to na tym obszarze koncentrują się działania przygotowawcze
branży. Wynika to z faktu, że przedsięwzięcia sektora, z uwagi na ich strategiczny charakter,
będą realizowane przede wszystkim w trybie pozakonkursowym. To wymaga dobrego
zaplanowania inwestycji, które wpisując się w cele i wymogi UE, będą mogły liczyć na
finansowe wsparcie ze środków publicznych.
W Programie inwestycje w rozbudowę Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE)
zostały uznane za jedną z kluczowych potrzeb w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii
elektrycznej, w tym z odnawialnych źródeł energii (OZE). Wyraźnie też podkreślono, że w
kontekście występującego niedoboru bądź złego stanu sieci przesyłowej i dystrybucyjnej oraz
mocy wytwórczych szczególnego znaczenia nabiera technologia inteligentnych rozwiązań dla
infrastruktury energetycznej.
Ile smartu w sieciach?
Inwestycje branży, zebrane w ramach tzw. Project Pipeline (listy projektów kluczowych)
wpisują się w następujące priorytety inwestycyjne (PI) nowej perspektywy UE:

PI 4.1. Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej z OZE - projekty
dotyczące m.in. budowy i modernizacji sieci umożliwiających przyłączanie jednostek
wytwarzania energii z OZE do sieci o napięciu 110 kV i wyższym;

PI 4.4. Rozwój i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji na niskich i średnich
poziomach napięcia - inwestycje niezbędne w procesie przekształcania sieci
dystrybucyjnej SN i nn w sieć inteligentną;

PI 7.5. Zwiększenie efektywności energetycznej i bezpieczeństwa dostaw, poprzez
rozwój inteligentnych systemów dystrybucji, magazynowania i przesyłu energii oraz
poprzez integrację rozproszonego wytwarzania energii z OZE - rozwój sieci
przesyłowych i dystrybucyjnych o napięciu 110 kV i wyższym, poprzez ich budowę,
rozbudowę oraz modernizację w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania KSE.
Stan infrastruktury sieciowej w Polsce i poszczególnych krajach UE jest mocno
zróżnicowany, co determinuje m.in. zakres niezbędnych inwestycji. Ma to ogromne znaczenie
w kontekście rozwoju inteligentnych sieci w Europie. Wysoki poziom złożoności tego typu
przedsięwzięć, a także rozbieżności na poziomie europejskim w podejściu do osiągania funkcjonalności smart niosą ryzyko przyjęcia zbyt restrykcyjnych wymogów w odniesieniu do
uwarunkowań i możliwości, jakie w tym zakresie mają operatorzy w Polsce. Dlatego też
jednym z trudniejszych obszarów uzgodnień z KE jest właśnie zdefiniowanie pojęcia smart
grid na potrzeby przyszłego dofinansowania oraz minimalnych funkcjonalności, które będą
mogły zostać objęte unijnym dofinansowaniem.
Przedstawiciele sektora angażują się w proces tworzenia zasad finansowania smart grid. Na
obecnym etapie prac, w tym w ramach działań PTPiREE w zespołach roboczych przy
Ministerstwie Gospodarki (MG) oraz Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju (MliR), a
wynikających z uzgodnień z KE, wciąż nie ma jednoznacznej decyzji, w jakim zakresie inwestycje w ramach PI 4.1, 4.4 i 7.5 będą musiały wpisać się w trend smart.
Na potrzeby właściwego i tożsamego z branżą rozumienia przez MG oraz MliR zakresu
inwestycji smart, PTPiREE opracowało listę funkcjonalności sieci inteligentnej wraz z przypisanymi im elementami składowymi. Na dalszych etapach prac przedmiotem działań
PTPiREE będzie - bazując na proponowanym zakresie smart grid - wypracowanie wspólnie z
MG, przy wsparciu ekspertów unijnej inicjatywy JASPERS, zakresu kosztów
kwalifikowanych projektów smard grid, wskaźników oraz kryteriów oceny projektów, a także
metodyki obliczania luki finansowej.
Współpraca sektora przesyłu i dystrybucji z MG oraz MliR zaowocowała także utworzeniem
listy projektów kluczowych sektora, zawierającej inwestycje, które będą mogły podlegać
dofinansowaniu. Obecnie2 lista ta, nie licząc inwestycji PSE SA, łącznie dla Priorytetów
Inwestycyjnych 4.1, 4.4 i 7.5 obejmuje niemal 200 przedsięwzięć, zgłoszonych przez wszystkich 5 operatorów systemów dystrybucyjnych, o łącznej wartości ponad 5,2 mld zł.
Pomoc publiczna - nowe wymagania
Analizując możliwości dofinansowania sieci elektroenergetycznych w latach 2014-2020,
należy mieć również na uwadze szereg zagadnień szczegółowych, wciąż pozostających w
fazie przygotowań i uzgodnień, a których rozstrzygnięcie będzie miało zasadnicze znaczenie
dla zakresu wsparcia inwestycji branży. Wśród zagadnień wymagających szczególnego
monitorowania i zaangażowania należy wskazać zasady udzielania pomocy publicznej na
inwestycje infrastrukturalne w energetyce. Nowa perspektywa finansowa niesie ze sobą dużo
bardziej restrykcyjne wymogi odnoszące się do pomocy publicznej, co znalazło
odzwierciedlenie m.in. w wytycznych wspólnotowych w sprawie pomocy państwa na ochronę
środowiska i energetykę (EEAG), przyjętych przez KE 9 kwietnia br. Wiele wątpliwości
branży budzą m.in. aspekty związane z zaostrzeniem wymogu spełnienia tzw. „efektu
zachęty" przez beneficjentów funduszy czy kwalifikowalności kosztów.
Ważnym aspektem zagadnienia jest intensywność i zakres dofinansowania inwestycji
sieciowych. Zgodnie z wspomnianymi wytycznymi, poziom dofinansowania infrastruktury
energetycznej wyniesie do 100 proc. kosztów kwalifikowanych, stanowiących lukę finansową
danego przedsięwzięcia, będącą zdyskontowaną częścią kosztu inwestycji, nie pokrytą
dochodem netto z projektu. Jednakże realna wartość dotacji będzie zależeć od metodyki
obliczania luki finansowej i katalogu kosztów kwalifikowanych. Prace w tym zakresie są na
początkowym etapie.
Dużą niewiadomą jest także możliwość uzyskania wsparcia rozbudowy i modernizacji
elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych
(RPO). Z założenia zakres wsparcia objęty finansowaniem 16 programów regionalnych jest
komplementarny do programów o zasięgu krajowym. Ze względu na to, że przewidywane
interwencje w ramach RPO realizować mają cele strategiczne i operacyjne strategii rozwoju
danego województwa do 2020 r, również zakres ujęcia potrzeb sieci elektroenergetycznej w
ramach dofinansowanych projektów będzie zróżnicowany w poszczególnych regionach.
Ponadto, należy mięć na uwadze brak rozstrzygnięć odnośnie do sposobu udzielania pomocy
publicznej dla energetyki w regionach, gdyż została ona wykluczona z pomocy regionalnej3.
Resort gospodarki wciąż pracuje nad instrumentami, które mogłyby stanowić podstawę
udzielania pomocy publicznej dla energetyki w regionach.
Najbliższe miesiące przyniosą zapewne odpowiedzi na wiele pytań, które dziś pozostają bez
odpowiedzi. Ważne, że istotny udział w ich udzieleniu będzie miała także branża, która
współuczestniczy w pracach, mających na celu wypracowanie optymalnych rozwiązań
związanych z programowaniem nowych funduszy UE. Ważne również, że sektor
elektroenergetyczny w Polsce coraz mocniej dojrzewa do wprowadzania kolejnych
funkcjonalności smart w ramach prowadzonych inwestycji sieciowych. Tym samym może się
to przełożyć na wyższy poziom dotacji UE dla branży w perspektywie 2020 r.
Aktualne informacje na temat programowania funduszy UE 2014-2020 dla energetyki
można uzyskać w Biurze PTPiREE lub pod adresem [email protected]
Przypisy
1. Wybrane Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotyczące perspektywy
2014-2020:
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1300/2013 z dnia 17 grudnia
2013 r. w sprawie Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1084/2006
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia
2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i przepisów szczególnych
dotyczących celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia" oraz w sprawie uchylenia
rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 (958 KB)
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia
2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego
Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu
Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu
Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie
Rady (WE) nr 1083/2006
2. Zaktualizowana lista inwestycji na potrzeby tzw. projectpipeline przekazana przez
PTPiREE do Ministerstwa Gospodarki w kwietniu 2014 r.
3. Rozporządzenie KE uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym
w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (GBER)-art. 13 ust. 1 lit. a