W2 Przed powstaniem Europy (2).key

dr Mieczysław Juda
Historia kultury europejskiej
Zakład Teorii i Historii Sztuki ASP Katowice
[email protected]
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
a. pozaeuropejskie źródła kultury europejskiej
– problem czasowego ulokowania
• tradycyjne ustalenia: ok. 5 000 p.n.e. [Egipt, Biski Wschód Basen M.Śródziemnego]
• dane paleograficzne
• punkt zwrotny: ostatnie zlodowacenie [40–35 000 p.n.e.]
– charakterystyka życia codziennego
• typ antropologiczny [fizyczny]
• pierwsze narzędzia, wytwory, ozdoby, zajęcia
– pytanie o język
• rola komunikacji sygnałowej
• hipoteza co do protojęzyka – mowa a pismo [ok. 400 000 p.n.e.]
• hipoteza zróżnicowanych kultur
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
b. rolnictwo, świątynia, państwo
– punkt wyjścia: rolnictwo
• myślistwo i zbieractwo [Bliski Wschód, Sahara]
• warunki przyrodnicze a możliwość wyżywienia się
• pierwsza dieta zbożowa [ok. 9 000 p.n.e.]
• wzrost liczby ludności
• ekspansja: Morze Czarne, Indie, Morze Egejskie, Hiszpania, Francja
• nowe techniki rolnicze: nawadnianie
• produkty: oliwki, winorośl, mięso i wełna owiec
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
b. rolnictwo, świątynia, państwo
– pierwsze siedziby
• neolit [ok. 7 000 p.n.e.] – Catalhöyük [Anatolia], pierwsza osada miejska
• Jerycho [Palestyna], najstarsze miasto świata [zamieszkałe nieprzerwanie]
• Nil, Eufrat, Tygrys – pierwsze siedziby cywilizacji
– państwo
• bity pieniądz i jego rola [Fenicja, ok. 3 000 p.n.e.]
• funkcja zewnętrzna i wewnętrzna państwa
• znaczenie handlu
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
b. rolnictwo, świątynia, państwo
– powstanie religii
• świat jako sacrum i profanum
• potrzeba legitymizacji świata i życia
• depozytariusze wiedzy: kasta kapłańska
• rola pisma i ekskluzywizm wiedzy [kalendarz]
• struktura społeczna: kapłani/uczeni–żołnierze/wojownicy/władcy–rolnicy
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
résumé
Powstanie społeczeństwa rolniczego i osiadłego trybu życia w Europie daje początek procesom
powstania całej cywilizacji Zachodu. Oznacza to ukonstytuowanie się trzech fundamentalnych
instytucji życia społecznego: rolnictwa jako podstawy ekonomicznej i egzystencjalnej, świątyni jako
instytucjonalnego oparcia dla religii [systemu legitymizacji i nadawania sensu rzeczywistości
widzialnej i niewidzialnej] z całym instrumentarium obrzędowości i rytuału oraz państwa jako
pierwszej ramy strukturalnej ponad organizację i struktury rodowe.
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
podstawowe pojęcia:
– instytucje społeczne
– religia
– rytuał
– sacrum, profanum
– państwo jako rama organizacyjna [ponadlokalna rama]
– władza polityczna
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
pytania kontrolne:
1. Jakie jest najstarsze zamieszkałe miasto świata?
2. jaka jest najstarsza znana trwała osada typu miejskiego?
3. Co oznacza opozycja sacrum – profanum?
4. Na czym polegała rewolucja fenicka dotycząca pisma?
[2] Przed powstaniem Europy:
ku społeczeństwu rolniczemu i osiadłemu
literatura:
a. obowiązkowa:
1.P.Rietberger, Europa. Dzieje kultury, KiW Warszawa 2001, ss.21–37
2. J.Bańka, Filozofia cywilizacji, t.1 Śląsk Katowice 1986, ss. 249-291; 309–331
b. uzupełniająca:
1.J.Kłoczowski, Od pustelni do wspólnoty, Czytelnik Warszawa 1987
2. M.Streeter, Śródziemnomorska kolebka kultury europejskiej, PWN Warszawa 2007
3. J.Gąssowski, Mitologia Celtów, WAiF Warszawa 1987
4. J.B.Durossel, Historia narodów Europy, Warszawa 1996