Zobacz załączony dokument - Centrum Doktryn i Szkolenia Sił

gen. dyw. w st. spocz. W•odzimierz S SIADEK1
pp•k mgr Tomasz KACA!A2
KONCEPCJA PROWADZENIA PRZYSZ•O CIOWYCH OPERACJI
PO•!CZONYCH
Wprowadzenie
Szeroko poj"ta problematyka bezpiecze#stwa narodowego nabiera szczególnego
znaczenia w epoce narastaj$cego kryzysu ekonomicznego, rozprzestrzeniaj$cych si"
ekstremizmów
politycznych
i
fundamentalizmów
religijnych,
a
tak%e
niezwykle
dynamicznego rozwoju technologii w zakresie komunikowania spo•ecznego. Samo poj"cie
bezpiecze#stwa doczeka•o si" szeregu definicji, interpretacji i typologii. Zajmuje si" nim
szereg instytucji, organizacji i podmiotów naukowo-badawczych. Sposoby definiowania
poj"cia bezpiecze#stwa sprowadzaj$ si" do postrzegania go w sposób statyczny & jako stan
lub dynamiczny & jako proces. Wspó•czesne pojmowanie bezpiecze#stwa w odniesieniu do
z•o%onych podmiotów, takich jak pa#stwa, sk•ania do •$cznego uwzgl"dniania wymienionych
cech podczas jego definiowania3.
Reakcj$ wi"kszo'ci pa#stw na zaistnia•$ sytuacj" jest wdro%enie programów
modernizacji lub rozwoju rodzimych si• zbrojnych. Jest tak te% w przypadku Si• Zbrojnych
RP. Dokumentem finalizuj$cym prace w ramach tego procesu jest Program rozwoju Si•
Zbrojnych RP w latach 2013 – 2022. Wspomniany program jest konsekwencj$ procesu
legislacyjnego wyra%aj$cego si" w uchwaleniu Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku
o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz Ustawy z dnia 25 maja 2001 roku
o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Si• Zbrojnych RP, a tak%e
stanowi kontynuacj" realizacji zamierze# uj"tych w Programie rozwoju Si• Zbrojnych
w latach 2009-2018. Sam proces programowania rozwoju Si• Zbrojnych polega na
prze•o%eniu celów zawartych w Strategii Rozwoju Systemu Bezpiecze stwa Narodowego
Rzeczypospolitej Polskiej, w cz"'ci dotycz$cej Si• Zbrojnych RP, na dzia•ania niezb"dne
do pozyskania okre'lonych zdolno'ci operacyjnych w okre'lonych obszarach: doktryn,
struktury organizacyjnej, szkolenia, modernizacji technicznej, kszta•cenia i szkolenia zasobów
ludzkich, infrastruktury, przywództwa oraz interoperacyjnosci. Dokumentem wynikowym
1
Centrum Doktryn i Szkolenia Si• Zbrojnych.
Centrum Doktryn i Szkolenia Si• Zbrojnych.
3
J. Karpowicz, Bezpiecze stwo pa stwa. Wybrane problemy, WSOSP, D"blin 2012, s. 9.
2
34
34
wspomnianego procesu jest w•a nie program rozwoju, który umo!liwia identyfikacj"
i realizacj" przedsi"wzi"# zwi$zanych z osi$gni"ciem, utrzymaniem i rozwojem zdolno ci
operacyjnych si• zbrojnych, m.in. poprzez reorganizacj" struktur, wymian" uzbrojenia
i sprz"tu wojskowego, doskonalenie procedur dzia•ania i metod szkolenia oraz wykorzystanie
do wiadcze%4.
Inicjowanie tego rodzaju aktywno ci resortu Obrony Narodowej uwarunkowane jest
potrzeb$ okre lenia determinantów rozwoju Si• Zbrojnych RP, wskazania kierunku ich
dalszego rozwoju oraz sposobu implementacji wypracowanych rozwi$za% w formie
rozwi$za% narodowych. Aby realizowa# proces modernizacji si• zbrojnych, nale!y si"
zapozna# z szerszym kontekstem ich funkcjonowania, w tym z trendami obowi$zuj$cymi
aktualnie w rodowisku mi"dzynarodowym, a tak!e prognozowanymi kierunkami rozwoju
zaobserwowanymi w tym
rodowisku. Jest to bowiem wiedza niezb"dna do nadania
wspomnianym zmianom charakteru innowacji, a tym samym umo!liwiaj$ca osi$gni"cie
zamierzonych celów modernizacji.
1. Rozwój koncepcji bezpiecze•stwa i obrony w wybranych pa•stwach
Wyrazem rosn$cego zainteresowania problemami zmieniaj$cego si"
rodowiska
bezpiecze%stwa s$ inicjatywy podejmowane przez szereg pa%stw – np. Francj", Wielk$
Brytani", Niemcy, Rosj" i Stany Zjednoczone – w zakresie teorii i praktyki sztuki wojennej.
Znajduj$ one swoje odzwierciedlenie m.in. w obszarze sztuki operacyjnej. Dotyczy to przede
wszystkim, ale nie tylko, opracowania nowych koncepcji planowania oraz prowadzenia
operacji5.
Zmiany zachodz$ce we francuskiej my li wojskowej wynikaj$ przede wszystkim
z roli polityczno-militarnej jak$ spe•nia Francja zarówno w Europie, jak i na wiecie. Pomimo
decyzji o powrocie do wojskowych struktur Sojuszu Francja zastrzega sobie prawo do pe•nej
niezale!no ci nuklearnej, zarówno w aspekcie zdolno ci, jak i strategii. Ponadto kraj ten
zak•ada zachowanie pe•nej swobody oceny zagro!e%, u!ycia si•y oraz prowadzenia dzia•a%
wywiadowczych i rozpoznawczych. Dodatkowo Francja deklaruje zachowanie pe•nej
4
Zob. Metodyka planowania i programowania rozwoju SZ RP w latach 2013-2022, SG WP, Warszawa, marzec
2011.
5
J. Joniak, Ewolucja sztuki operacyjnej wybranych pa•stw europejskich na pocz tku XXI wieku, Zeszyty
Naukowe AON, 2010, nr 4(81), s. 419.
35
35
swobody podejmowania decyzji, szczególnie w zakresie uczestniczenia w operacjach
sojuszniczych i wydzielania si• do struktur NATO6.
Aktualnie obowi zuj ce dokumenty dotycz ce polityki obronnej i narodowego
bezpiecze!stwa wyszczególniaj pi"# funkcji, których wype•nienie z jednej strony zapewni
szeroko rozumiane bezpiecze!stwo pa!stwa, a z drugiej strony nakre$li kierunki rozwoju
elementów systemu bezpiecze!stwa w tym si• zbrojnych. Determinuj one równie% rozwój
my$li wojskowej w przewidywanej przysz•o$ci. Tymi funkcjami s :7
1) wiedza i przewidywanie,
2) zapobieganie,
3) odstraszanie,
4) ochrona,
5) interwencja.
Zgodnie z za•o%eniami francuskie si•y zbrojne maj by# przygotowane do operacji
wojennych i operacji innych ni% wojna, bior c pod uwag" wszelkie zagro%enia
konwencjonalne oraz niekonwencjonalne.
Z kolei analizuj c brytyjskie opracowania i dokumenty dotycz ce koncepcji
prowadzenia operacji, nale%y stwierdzi#, %e tak%e Brytyjczycy nie zadowalaj si" tym, czym
dysponuj obecnie i równie% dostrzegaj nowe wyzwania oraz zagro%enia wspó•czesnego
$rodowiska bezpiecze!stwa. Podstaw
polityki bezpiecze!stwa Wielkiej Brytanii jest
utrzymanie bezpiecze!stwa i stabilizacji w Europie oraz wi"zi transatlantyckiej8.
Jednym z fundamentalnych elementów polityki bezpiecze!stwa Wielkiej Brytanii jest
zdolno$# do u%ycia si• wojskowych w operacjach wsparcia pokoju, a tak%e w operacjach
interwencyjnych. Wynika z tego g•ówny cel polityki bezpiecze!stwa tego kraju
sprowadzaj cy si" do zapewnienia bezpiecze!stwa obywatelom Wielkiej Brytanii i jej
zamorskim
terytoriom
(w• czaj c
w
to
walk"
z
terroryzmem)
i
umacniania
mi"dzynarodowego pokoju i stabilizacji. Konsekwencj powy%szych za•o%e! by•y decyzje
dotycz ce wdro%enia programu modernizacji, którego g•ówne wytyczne zosta•y zawarte
w dokumencie zatytu•owanym: Zapewnienie bezpiecze•stwa w zmieniaj cym si! "wiecie.
Przysz#e zdolno"ci9.
6
J. Peter Pham, France’s New Recipe, http://www.nationalinterest.org, [dost"p: 28.10.2012 r.].
French White Paper on Defence and National Security, Paris 2008, s. 17.
8
J. Joniak, op. cit., s. 427.
9
Delivering Security in a Changing Word: Future Capabilities, Secretary of State for Defence, Londyn, lipiec
2004.
7
36
36
G•ównym celem prowadzonej transformacji jest sprostanie wyzwaniom w sferze
szeroko
rozumianej
obronno ci
i
bezpiecze!stwa
poprzez
udoskonalenie
struktur
organizacyjnych oraz znaczne zwi"kszenie mo#liwo ci bojowych sprz"tu i uzbrojenia
w kierunku poprawy ich skuteczno ci i mobilno ci w przysz•ych operacjach. Zdaniem
ekspertów, zmiany w strategicznym otoczeniu, post"p technologiczny, jak i potrzeba
natychmiastowego rozwijania si• militarnych maj$ istotny wp•yw na wymagania dotycz$ce
prowadzenia operacji w przysz•o ci. Z tego powodu po•o#ono nacisk na dysponowanie si•ami
l#ejszymi i bardziej mobilnymi. Sprowadza si" to do wykreowania optymalnych zdolno ci si•
zbrojnych i sposobów ich u#ycia tak, aby mog•y one zrealizowa% swoje zadania i osi$gn$%
zak•adane cele w przysz•ych operacjach wojskowych. Transformacja ta ma na celu
przekszta•cenie brytyjskich si• zbrojnych w nowoczesne si•y XXI wieku. Odpowiedzi$ na
powy#sze wyzwania jest szereg dokumentów koncepcyjnych, z których najwa#niejsze to:
Future Land Operational Concept (FLOC) – koncepcja dotycz$ca przysz•ych dzia•a!
wojsk l$dowych10;
Towards on Army 2025 – koncepcyjna wizja wojsk l$dowych po 2025 r. •$cz$ca
w sobie wyniki ca•o ci prac zwi$zanych z kszta•tem tych wojsk w przysz•o ci11;
Future Maritime Operational Concept – koncepcja dotycz$ca przysz•ych dzia•a! si•
morskich12;
Future Navy Vision 2006 – koncepcja dotycz$ca marynarki wojennej13;
High Level Operating Concept (HLOC) – koncepcja obejmuj$ca problematyk"
planowania i prowadzenia dzia•a! na szczeblu operacyjnym spajaj$ca aspekty u#ycia
wszystkich rodzajów si• zbrojnych w przysz•ych operacjach14.
Powy#sze koncepcje dotycz$ce przysz•ych operacji stanowi$ w pewnym sensie baz"
dla
wszystkich
prac
maj$cych
na
celu
dostosowanie
brytyjskich
si•
zbrojnych
do wspó•czesnych i przysz•ych uwarunkowa!. Podkre laj$ one wymóg sprawnego
i terminowego dzia•ania w celu zapobie#enia lub zlikwidowania kryzysu (konfliktu) przez
odpowiednio szybko rozwijane si•y militarne. Z tego wzgl"du zdaniem strategów brytyjskich
si•y zbrojne powinny by% ekspedycyjne i mobilne, a wi"c zdolne do przegrupowania
w dowolny obszar oraz posiada% zrównowa#one zdolno ci15.
10
Future Land Operational Concept 2008, General Development, Concepts and Doctrine, Swindon 2008.
Towards on Army 2025, ECAB, 2007.
Future Maritime Operational Concept 2007, General Development, Concepts and Doctrine, Swindon 2007.
13
Future Navy Vision 2006, Chief of Naval Staff, 2006.
14
High Level Operating Conceptual Framework, General Development, Concepts and Doctrine, Swindon 2007.
15
J. Joniak, op. cit., s. 429.
11
12
37
37
Brytyjczycy d••• do posiadania si uniwersalnych, które b!d• zdolne do osi•gania
celów w ka•dym rodzaju operacji. Dotyczy to potrzeby stworzenia takich si , które b!d•
zdolne do przystosowania si! do stale zmieniaj•cego si! i niepewnego otoczenia
strategicznego. Cechami tak postrzeganej uniwersalno"ci s• wed ug ekspertów brytyjskich:
– elastyczno"# w zale•no"ci od otrzymanego zadania,
– wszechstronno"# i u•yteczno"# w stosunku do ró•nego rodzaju dzia a$,
– zdolno"# do natychmiastowej i skutecznej reakcji na nowe zagro•enie,
– zdolno"# do przystosowania doktryn i procedur do nowych okoliczno"ci.
Reasumuj•c, mo•na stwierdzi#, •e wspó czesne kierunki rozwoju sztuki operacyjnej
w Wielkiej Brytanii skupiaj• si! na podkre"leniu znaczenia po •czono"ci, roli informacji oraz
planowaniu i prowadzeniu dzia a$, które bazuj• na oczekiwanych efektach. Wynikiem
takiego podej"cia s• tak•e nowe rozwi•zania organizacyjno-strukturalne i wprowadzenie
nowych technologii do systemów uzbrojenia i wyposa•enia. Zmiany te wi••• si! z wysi kami
podejmowanymi w celu dostosowania brytyjskich si zbrojnych do wspó czesnych oraz
przysz ych zada$.
Natomiast nieco odmienna jest koncepcja ewolucji niemieckich si zbrojnych.
Tamtejsi eksperci wojskowi twierdz•, •e w daj•cej si! przewidzie# przysz o"ci terytorium
niemieckiemu nie zagra•a agresja ze strony si
konwencjonalnych. Uwa•aj• oni,
•e najbardziej prawdopodobne operacje, w których si y zbrojne mog• by# zaanga•owane,
to operacje reagowania kryzysowego, w tym wszelkie formy zwalczania terroryzmu16.
Nie zapomina si! jednocze"nie o zobowi•zaniach sojuszniczych i zdolno"ci do udzia u
zgodnie z Artyku em 5 Traktatu Waszyngto$skiego. Podkre"lenia wymaga tu nowe podej"cie
do zagadnienia, jakim jest obrona i zapewnienie bezpiecze$stwa pa$stwa. Uwa•a si! bowiem,
•e w obecnych uwarunkowaniach polityka obronna nie zale•y ju• od ogranicze$ czynnika
geograficznego, a si y militarne powinny si! skupi# na zapobieganiu konfliktom i kryzysom.
Jednym z zasadniczych zada$ si zbrojnych, postrzeganych jako instrument polityki
bezpiecze$stwa i obrony Niemiec jest zabezpieczenie skuteczno"ci dzia ania niemieckiej
polityki zagranicznej, wnoszenie wk adu do zapewnienia stabilizacji obszaru europejskiego
i w skali globalnej, zapewnienie bezpiecze$stwa i obrony w wymiarze narodowym,
sojuszniczym oraz d••enie do integracji i wspó pracy wielonarodowej. Z o•ono"#
potencjalnych operacji reagowania kryzysowego oraz konieczno"# ci•g ej interakcji militarnej
z du•• liczb• organizacji mi!dzynarodowych, rz•dowych, pozarz•dowych i prywatnych
16
W. Brockmann, Kszta•t i rola Bundeswehry po roku 2008, Raport Wojsko Technika Obronno"#, wydanie
specjalne 2003, s. 12.
38
38
powoduje, •e koordynacja dzia a! mi"dzy tymi wszystkimi organizacjami jest jednym
z najtrudniejszych wyzwa!. Skuteczne rozwi#zywanie kryzysów i konfliktów jest
wspó cze$nie mo•liwe tylko przy holistycznym, a wi"c ca o$ciowym podej$ciu przy u•yciu
zarówno cywilnych (politycznych, gospodarczych, dyplomatycznych itp.), jak i wojskowych
narz"dzi17.
Zdaniem niemieckich teoretyków i praktyków si y zbrojne obecnie i w przysz o$ci
powinny posiada% zdolno$% do prowadzenia dzia a! w regionach po o•onych w du•ej
odleg o$ci od terytorium Niemiec, co wymaga stworzenia ca kowicie odmiennego
od
poprzednich,
nowego
profilu
dzia ania.
W
praktycznym
wymiarze
oznacza
to transformacj", której celem jest stworzenie mniejszych, lecz efektywniejszych si
zbrojnych, których struktura, wyposa•enie i system szkolenia b"d# adekwatne do wymogów
dzia a! prowadzonych poza terytorium Niemiec. Tworz#c now# struktur", wzi"to pod uwag"
pe ne spektrum zadaniowe, które powinno korespondowa% ze zdolno$ciami operacyjnymi bez
wzgl"du na ograniczenia geograficzne oraz intensywno$% dzia a!. W konsekwencji przysz e
niemieckie si y zbrojne maj# by%:
zdolne do realizacji wszystkich przypisanych im zada!,
odpowiednio wyposa•one,
mobilne,
ekspedycyjne w swojej naturze.
Ich zdolno$ci musz# by% tak dopasowane, aby zapewni% swobod" dzia ania, która
wyra•a si" w mo•liwo$ci u•ycia okre$lonych si i $rodków w zale•no$ci od zadania. Wa•nym
czynnikiem jest tu tak•e umiej"tno$% dzia ania zarówno w $rodowisku narodowym,
jak i mi"dzynarodowym18.
Kolejnym z analizowanych pod k#tem rozwoju koncepcji bezpiecze!stwa i obronno$ci
pa!stw jest Rosja. G ównym celem najwi"kszej w ostatnim dziesi"cioleciu reformy si
zbrojnych Federacji Rosyjskiej jest przywrócenie Rosji statusu mocarstwa $wiatowego
w wymiarze militarnym19. Wspomniana reforma oparta jest na za o•eniu, •e do 2020 roku
Federacja Rosyjska b"dzie mia a nowoczesne, mobilne i profesjonalne si y zdolne
do przeciwdzia ania zagro•eniom oraz ich wyeliminowania. Rosja chcia aby by% postrzegana
17
Existing Crisis Management Practices and the Future Development of Comprehensive Crisis Management in
Germany, [w:] Seminar Publication on Comprehensive Approach. Trends, Challenges and Possibilities for
Cooperation in Crisis Prevention and Management, Helsinki 2008, s. 144.
18
J. Joniak, op. cit., s. 437.
19
M. Na "cz, Reforma Si• Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, Kwartalnik Bellona, 2012, nr 1, s. 76.
39
39
jako pa•stwo maj ce wp!yw na sytuacj" wojskowo-polityczn
na poziomie nie tylko
regionalnym, lecz tak#e globalnym.
Nowa edycja strategii bezpiecze•stwa narodowego Federacji Rosyjskiej nie jest
wy! cznie przed!u#eniem koncepcji polityki zagranicznej oraz jej zasad, ale stanowi równie#
podstaw" do stworzenia ram strategicznych dla kolejnych dokumentów programowych,
mi"dzy innymi doktryny wojskowej Rosji (podpisanej 05.02.2010 r. przez ówczesnego
prezydenta Federacji Rosyjskiej Dmitrija Miedwiediewa i pozostawionej bez zmian przez
W!adimira Putina). Jako punkt wyj$cia autorzy koncepcji bezpiecze•stwa przyj"li, #e
w ostatnich latach uda!o si" Rosji pokona% wiele przeciwno$ci i stworzy% podstawy do
dynamicznego rozwoju i zmierzania do przekszta!cenia jej w pa•stwo b"d ce jednym
z liderów w zakresie post"pu technicznego, jako$ci #ycia spo!ecze•stwa oraz wp!ywu na
procesy $wiatowe20.
Prezydent Federacji Rosyjskiej ustali! nast"puj ce priorytety w zakresie reformy si!
zbrojnych: zwi"kszenie zdolno$ci operacyjnej si! zbrojnych (nawet kosztem ich wielko$ci),
utrzymywanie odpowiednich nuklearnych si! odstraszania, rozwijanie mo#liwo$ci projekcji
si!y na postsowieck
„blisk
zagranic"” i pacyfikowanie wszelkich wewn"trznych oraz
wyst"puj cych w bezpo$redniej blisko$ci granic niepokojów i ruchów separatystycznych,
a tak#e utrzymywanie cz"$ci zdolno$ci do oddzia!ywania w oddalonych rejonach $wiata.
Za najwa#niejsze przedsi"wzi"cia w ramach reformy uznano:
zmniejszenie liczebno$ci si! do miliona #o!nierzy do ko•ca 2012 roku, przy czym
za!o#ono kontynuowanie s!u#by zasadniczej i zwi"kszenie liczby #o!nierzy
zawodowych (docelowo rosyjskie si!y zbrojne maj by% ca!kowicie zawodowe);
zmniejszenie liczby kadry oficerskiej (w tym generalicji) o 200 tys. etatów;
wyeliminowanie
jednostek
zb"dnych
z
operacyjnego
punktu
widzenia,
a pozostawienie jednostek ca!kowicie obsadzonych i gotowych do u#ycia w krótkim
czasie;
skrócenie struktury dowodzenia – zrezygnowanie ze struktur dywizyjnych na rzecz
wzmocnionych i bardziej elastycznych brygad podporz dkowanych po! czonym
dowództwom operacyjnym;
podniesienie poziomu szkolenia i gotowo$ci bojowej oraz zapewnienie sta!ej
modernizacji systemów uzbrojenia.
20
J. Górski, Analiza Strategii Bezpiecze•stwa Narodowego Federacji Rosyjskiej, CDiS SZ, Bydgoszcz 2012,
s. 3.
40
40
Podsumowuj•c, nale y stwierdzi!, e wraz z reorganizacj• si" zmieniono rosyjsk•
doktryn# wojskow•. Obecnie obowi•zuj•ca doktryna nawi•zuje do rosyjskich aspiracji bycia
mocarstwem, ale ujmuje t# kwesti# do$! realistycznie. Mniej akcentuje globalne aspiracje
Moskwy, ale bardziej podkre$la sfer# rosyjskich wp"ywów polityczno-militarnych
w postsowieckiej Eurazji. Mimo e rosyjscy politycy ciep"o wypowiadaj• si# o wspó"pracy
z Zachodem, w doktrynie wspomniano o ekspansji NATO na Wschód jako najwa niejszym
zagro eniu bezpiecze%stwa Rosji w przysz"o$ci21.
Ameryka%ska koncepcja prowadzenia przysz"o$ciowych operacji po"•czonych22
opisuje i definiuje sposób prowadzenia dzia"a%, za pomoc• której si"y po"•czone b#d• po 2020
roku broni"y Stanów Zjednoczonych przed ca"ym spektrum zagro e% i wyzwa% pojawiaj•cych
si# w obszarze bezpiecze%stwa. Wspomniana koncepcja zawiera wytyczne dotycz•ce rozwoju
si" zbrojnych, którego celem s• Si"y Po"•czone 2020. Si"y, do których odnosi si# nowa
strategia obronna zatytu"owana Utrzymanie globalnego przywództwa Stanów Zjednoczonych:
Priorytety obrony XXI wieku23.
Ameryka%ska koncepcja przedstawia zaprogramowan• wizj# funkcjonowania
si" zbrojnych w przysz"o$ci. Nie zawiera ona jednak e szczegó"owych wytycznych
i wskazówek niezb#dnych do wdro enia idei Si" Po"•czonych 2020. Opisuje natomiast
przysz"e $rodowisko strategiczne, a tak e nowe zaawansowane koncepcje operacji
po"•czonych oraz próbuje przewidzie! i zdefiniowa! atrybuty si" zbrojnych w przysz"o$ci.
Stanowi ona tym samym swoisty "•cznik pomi#dzy nowymi wytycznymi strategicznymi
a koncepcjami powi•zanymi i podrz#dnymi wytycznymi dotycz•cymi rozwoju si" oraz
doktrynami b#d•cymi wynikiem powy szych opracowa%.
Stratedzy ameryka%scy skupiaj• si# na nowych i nieznanych dotychczas elementach,
które mog• wyst•pi! w $rodowisku strategicznym w przysz"o$ci. Opieraj• si# oni na
wcze$niejszych analizach i ekspertyzach oraz uwzgl#dniaj• fakt,
e wiele konfliktów
wyst#puj•cych na ca"ym $wiecie ma charakter trwa"y. Wojny nadal stanowi• zderzenia
pomi#dzy wrogimi, niezale nymi i niedaj•cymi si# pogodzi! stronami, z których ka da
próbuje zdominowa! drug• za pomoc• si"y. Przeciwnicy nadal b#d• poszukiwa!
i podejmowa! próby wykorzystania s"abych punktów pa%stw silniejszych politycznie,
militarnie i ekonomicznie. U ycie najbardziej zaawansowanych technologii podczas dzia"a%
wojennych nie zmienia faktu,
e prowadzenie operacji wojskowych jest w istocie
21
M. Na"#cz, op. cit., s. 79.
Capstone Concept for Joint Operations (CCJO): Joint Force 2020, Joint Chiefs of Staff, 10 September 2012.
23
Sustaining U.S. Global Leadership: Priorities for 21st Century Defense, Department of Defense, January
2012.
22
41
41
dzia•alno ci! podejmowan! przez cz•owieka przeciwko innemu cz•owiekowi. Nowa
ameryka"ska koncepcja uznaje równie# fakt, #e si•y militarne s! tylko jednym z elementów
pot$gi narodowej. W wielu przypadkach sukces strategiczny stanowi% b$dzie impuls
do wspólnego dzia•ania i wspó•pracy pomi$dzy ró#nymi resortami rz!dowymi, rz!dami
pa"stw sprzymierzonych oraz ich si•ami zbrojnymi, a tak#e partnerami
pozarz!dowymi
w przysz•ym rodowisku bezpiecze"stwa.
2. Przysz•e rodowisko bezpiecze!stwa
Teoretycy identyfikuj! dziesi$% g•ównych obszarów zadaniowych, za pomoc! których
si•y po•!czone b$d! broni•y interesów narodowych pa"stw w przysz•o ci:24
przeciwdzia•anie terroryzmowi oraz dzia•aniom nieregularnym (ang. irregular
warfare);
powstrzymywanie agresji;
demonstrowanie pot$gi pomimo zagro#e" dla dost$pu do okre lonego terenu/obszaru
A2/AD (ang. anti-access/area denial);
przeciwdzia•anie rozprzestrzenianiu broni masowego ra#enia;
funkcjonowanie i wojskowa obecno % w przestrzeni kosmicznej oraz cyberprzestrzeni,
utrzymanie odstraszaj!cego potencja•u nuklearnego;
obrona granic terytorium pa"stwa oraz wsparcie w•adz cywilnych;
obecno % stabilizacyjna;
prowadzenie operacji stabilizacyjnych i dzia•a" przeciwpartyzanckich;
prowadzenie operacji humanitarnych, operacji usuwania skutków kl$sk #ywio•owych
i katastrof.
Si•y po•!czone b$d! realizowa•y te zadania w
charakteryzuj!cym si$ kilkoma trwa•ymi trendami takimi jak:
proliferacja broni masowego ra#enia;
rywalizacja pomi$dzy pa"stwami;
brutalny ekstremizm;
niestabilno % regionalna;
ponadnarodowa dzia•alno % przest$pczo-kryminalna;
konkurencja w dost$pie do surowców naturalnych.
24
Ibidem, s. 4-6.
42
42
rodowisku bezpiecze"stwa
Jest to oczywi•cie charakterystyka •rodowiska bezpiecze stwa dokonana z punktu
widzenia supermocarstwa jakim s! Stany Zjednoczone. Wymienione trendy w du"ej cz#•ci
pokrywaj! si# z kluczowymi wyzwaniami dla •rodowiska bezpiecze stwa zidentyfikowanym
przez wspólnot# europejsk!. Opublikowane wcze•niej, ale ci!gle aktualne dokumenty
normatywne UE dotycz!ce strategii bezpiecze stwa wymieniaj! terroryzm, proliferacj# broni
masowego ra"enia, konflikty regionalne, upadek pa stw oraz zorganizowan! przest#pczo•$
jako kluczowe zagro"enia dla bezpiecze stwa europejskiego. Stwierdzaj! one jednocze•nie,
"e agresja na du"! skal# skierowana przeciwko któremukolwiek pa stwu cz%onkowskiemu
Unii Europejskiej wydaje si# by$ ma%o prawdopodobna25.
Inny sposób postrzegania zagro"e
mo"na zauwa"y$ w obowi!zuj!cej polskiej
Strategii bezpiecze•stwa narodowego RP. W dokumencie tym wymienia si# szereg wyzwa
i zagro"e
dla bezpiecze stwa narodowego Polski. Nale"! do nich: m.in. zmiany
demograficzne i migracja ludno•ci, konieczno•$ doko czenia transformacji systemu
politycznego, w tym systemu prawnego pa stwa, uzale"nienie energetyczne Polski
od jednego &ród%a zewn#trznego, potencjalne za%amanie procesu integracji europejskiej,
umocnienie
porz!dków
autorytarnych
na
kontynencie
oraz
nasilenie
si#
postaw
konfrontacyjnych, zorganizowany terroryzm mi#dzynarodowy, a tak"e zorganizowana
przest#pczo•$ w skali mi#dzynarodowej26. Ró"nice odnosz! si# tu przede wszystkim do
wskazania obszarów pozamilitarnych (polityka, demografia, energetyka i stosunki
mi#dzynarodowe) jako potencjalnych obszarów &ród%owych potencjalnych konfliktów
oraz zagro"e dla bezpiecze stwa Rzeczypospolitej Polskiej.
Niezale"nie od perspektywy, z której nast#puje ocena •rodowisko bezpiecze stwa,
stwarza$ ono b#dzie zarówno warunki do powstania konfliktów zbrojnych, jak i warunki
do nawi!zania i utrzymania wspó%pracy oraz prowadzenia pokojowej rywalizacji. Nale"y
przewidywa$, "e niektóre z wymienionych powy"ej trendów b#d! sta%e, natomiast inne mog!
ulega$ niewielkim modyfikacjom. Dyfuzja tj. rozprzestrzenianie si# zaawansowanych
technologii w •wiatowej gospodarce oznacza, "e podmioty wojskowe o •rednim znaczeniu
oraz podmioty niepa stwowe mog! gromadzi$ uzbrojenie dost#pne niegdy• tylko dla
•wiatowych mocarstw. Rozpowszechnienie broni kosmicznej oraz broni wykorzystywanej
w cyberprzestrzeni, precyzyjna amunicja, rakiety balistyczne oraz zapewnienie dost#pu
do terenu (okre•lonego obszaru) umo"liwiaj! zadawanie dotkliwych strat potencjalnemu
przeciwnikowi.
25
26
A Secure Europe in a Better World. European Security Strategy, EU, Brussels, 12 December 2003, s. 3-5.
Strategia bezpiecze•stwa narodowego RP, Warszawa 2007, s. 8-10.
43
43
Istnieje jednak•e mo•liwo ! pojawienia si" zagro•e# w sferze dost"pu do przestrzeni
okre lanej jako global commons, czyli przestrzeni wykorzystywanej przez wszystkie pa#stwa,
ca$% ludzko ! (np. przestrze# kosmiczna, atmosfera, powierzchnia oceanów). Zagadnieniu
temu po wi"cony jest tzw. Wielonarodowy Eksperyment 7 – Dost•p do obszarów globalnych.
Podstawowy problem badawczy tego eksperymentu jest wyra•ony w formie stwierdzenia,
•e pa#stwa i organizacje potrzebuj% jasno okre lonych zasad dzia$ania oraz zdolno ci
do przewidywania, zapobiegania, ochrony oraz reagowania na zak$ócenia lub odmowy
dost"pu do niezarz%dzanych obszarów globalnych i zapewnienia swobody dzia$ania w tych
obszarach, przy uwzgl"dnieniu ich wzajemnych relacji i powi%za#. Zak$ada si", •e w wyniku
narodowego zaanga•owania w MNE 7 stworzone zostan% warunki do:
okre lenia sposobów dzia$ania w zakresie dost"pu do obszarów globalnych, w tym
wykorzystania rodków militarnych, w aspekcie pojawiaj%cych si" zagro•e#;
wypracowania wspólnych (mi"dzyresortowych) zasad i procedur planowania dzia$a#,
których g$ównym celem b"dzie przeciwdzia$anie wspó$czesnym zagro•eniom
militarnym oraz pozamilitarnym;
rozwi%zywania problemów w prowadzeniu wielonarodowych i wielopodmiotowych
operacji oraz okre lenia kierunków rozwoju si$ zbrojnych;
opracowania narodowych dokumentów dla Si$ Zbrojnych RP (koncepcje, doktryny,
wytyczne, podr"czniki) w zakresie wykorzystania obszarów globalnych podczas
prowadzenia dzia$a# nieregularnych, stabilizacyjnych i rekonstrukcyjnych.27
Zagro•enia tego typu mog% pojawi! si" nie tylko podczas przerzutu i rozmieszczania
si$ w rejonie operacji, ale nawet w miejscu ich stacjonowania w czasie pokoju. Tymczasem
potencjalni przeciwnicy nadal b"d% poszukiwa! asymetrycznych sposobów walki,
wykorzystuj%c zarówno prymitywne metody, jak i zaawansowane technologie przeciwko
wra•liwym lub s$abym stronom mocarstw takich jak Stany Zjednoczone. Najlepszym tego
przyk$adem by$ atak przeprowadzony na Stany Zjednoczone 11 wrze nia 2001 roku. Pomimo
dysponowania pot"•nym wywiadem funkcjonuj%cym w wymiarze globalnym i krajowym,
sprawnych s$u•b granicznych, imigracyjnych oraz policyjnych, posiadania dominuj%cej
pozycji w dziedzinie potencja$u wojskowego ameryka#skie supermocarstwo otrzyma$o
pot"•ny cios w symbol swojej pot"gi ekonomicznej i militarnej. W konsekwencji, przewaga
jak% USA dotychczas posiada$o nad potencjalnymi przeciwnikami mo•e w przysz$o ci ulec
27
W pe$ni uzasadnione jest wobec tego zaanga•owanie Centrum Doktryn i Szkolenia Si$ Zbrojnych
do udzia$u we wspomnianym przedsi"wzi"ciu.
44
44
zmniejszeniu. Przeciwnicy nie tylko b•d posiadali bardziej zaawansowane i rozwini•te
zdolno!ci w poszczególnych obszarach (domenach), ale tak"e wi•kszo!# z nich b•dzie
dysponowa# zdolno!ci do prowadzenia walki symultanicznej tj. równocze!nie w wielu
domenach.
W nadchodz cych latach szczególnie istotn
rol• odgrywa# b•dzie przestrze$
kosmiczna i cyberprzestrze$. Te obszary aktywno!ci cz%owieka wydaj si• zyskiwa# na
militarnym znaczeniu. Operacje w nich prowadzone z jednej strony b•d mia%y pionierski
charakter, z drugiej za! stanowi# b•d integraln cz•!# dzia%a$ bojowych prowadzonych do
tej pory na l dzie, morzu i w powietrzu. Przyszli przeciwnicy mog nawet zdecydowa# si• na
atak wy% cznie w cyberprzestrzeni, gdzie sieci teleinformatyczne oraz krytyczna
infrastruktura wojskowa s podatne na zdalny atak, a wszelkie wrogie dzia%ania s trudne do
monitorowania. Problem nasilaj cych si• d "e$ o uzyskanie dost•pu i dominacj•
w przestrzeni kosmicznej i cyberprzestrzeni zosta% tak"e zauwa"ony przez w%adze cywilne
i wojskowe Sojuszu Pó%nocnoatlantyckiego28.
Rozpowszechnianie si• technologii, która powoduje zmiany w sposobie prowadzenia
dzia%a$ wojennych, powoduje równie" zmiany w polityce globalnej. Media spo%eczno!ciowe
mog
s%u"y# do b%yskawicznego inicjowania protestów, których wywo%anie
wymaga%o
kiedy! czasu liczonego w miesi cach lub nawet w latach. Powszechno!# mobilnej technologii
telekomunikacyjnej, zw%aszcza w krajach rozwijaj cych si•, istotnie wp%ywa na wzrost liczby
ludno!ci, która ma %atwy dost•p do informacji i szybko j udost•pnia innym. Wszechobecno!#
urz dze$ osobistych wyposa"onych w aparaty i kamery video oraz dysponuj cych
mo"liwo!ci dost•pu do !wiatowej sieci
internetowej umo"liwia obserwowanie zdarze$
w rzeczywistym czasie ich wyst•powania. Czynnik ten nale"y wzi # pod uwag• podczas
realizacji przysz%ych operacji o charakterze militarnym, gdy" b•d
one bardziej nara"one
na monitorowanie ze strony potencjalnie niezaanga"owanych i niezainteresowanych stron.
Przyk%ady Iraku i Afganistanu pokazuj , jak szybko dzia%ania wojenne poddawane s przez
media szczegó%owej analizie, co mo"e mie# kluczowe znaczenie dla dalszego przebiegu
operacji. Wynika to mi•dzy innymi z faktu stosowania obowi zuj cej w pa$stwach
demokratycznych zasady zachowania odpowiednich standardów w zakresie informowania
opinii publicznej. Jest to bowiem jeden z podstawowych obowi zków dowództw zarówno
NATO, jak i innych pa$stw zachodnich29.
28
29
Zob. J. Gryz, Adaptacja NATO do •rodowiska bezpiecze stwa, Kwartalnik Bellona, 2011, nr 1.
J. Lipi$ska, G!os armii, Zeszyty Naukowe, AON 2011, nr 3(84), s. 384.
45
45
Pewnego rodzaju odpowiedzi• na rozwój technologii komunikacyjnych, coraz szerszy
dost p odbiorców do przekazu medialnego, a nawet ich realny wp!yw nie tylko na
rzeczywisto"#
wirtualn•,
ale
tak$e
realny
kszta!t,
wymiar
spo!eczno-polityczny
wspó!czesnego "wiata jest wci•$ rozwijaj•ca si , mi.in. w Si!ach Zbrojnych RP koncepcja
komunikacji strategicznej. Warto tu nadmieni#, $e instytucj• wiod•c• w zakresie opracowania
wspomnianej koncepcji jest Centrum Doktryn i Szkolenia SZ w Bydgoszczy. Innowacyjno"#
polskich rozwi•za% narodowych w tym obszarze wi•za# si b dzie z wdro$eniem nowej
koncepcji w oparciu o zdolno"ci ju$ istniej•ce – dzia!ania psychologiczne, informowanie
opinii publicznej/s!u$b
prasow• czy pion wychowawczy – których zadania zostan•
przedefiniowane w reakcji na wyzwania wspó!czesnego i przysz!ego "rodowiska
informacyjnego.
Technologia cyfrowa znacz•co zmienia tak$e proces dowodzenia elementami
wojskowymi i kierowania dzia!aniami w "rodowisku cywilnym. Dowódcy maj• lepsz•
!•czno"# ze swoimi podw!adnymi, a dowództwa narodowe uzyskuj• mo$liwo"#
monitorowania prowadzonych operacji po!•czonych.
Wi kszo"# wyzwa% i zagro$e% z obszaru bezpiecze%stwa ma swoje &ród!a w danym
miejscu lub regionie, jednak$e wiele z nich b dzie mia!o wp!yw na dynamik stosunków
mi dzynarodowych w znacznie wi kszej skali. W "wiecie, gdzie kluczowa infrastruktura ma
po!•czenie z Internetem, a sabota$ i terroryzm wywo!uj• g! bokie oraz trwa!e skutki,
potencjalni przeciwnicy mog• !atwo inicjowa# i eskalowa# konflikty. W takim "wiecie
wymiar i charakter poszczególnych zagro$e% w obszarze bezpiecze%stwa wychodzi poza
istniej•ce granice pa%stwowe. Tak z!o$one pod!o$e wspó!czesnych konfliktów zbrojnych oraz
wzajemne przenikanie si odmiennych zagro$e% i metod walki wymusza na pa%stwach
i organizacjach mi dzynarodowych konieczno"# kompleksowego podej"cia do rozwi•zywania
konfliktów i szerokiego udzia!u podmiotów cywilnych w budowie bezpiecze%stwa30.
W wyniku tego, zasady prowadzenia wojen ulegaj• modyfikacji. W epoce dominacji
technologii cyfrowych okre"lenie tego, kto jest stron• walcz•c• i z czego sk!ada si przestrze%
walki staje si zadaniem niezwykle trudnym.
Uwzgl dniaj•c wszystkie te czynniki, mo$na dostrzec przysz!y obraz "rodowiska
prowadzenia dzia!a%, które najprawdopodobniej b dzie trudniejsze do przewidzenia, bardziej
z!o$one i potencjalnie bardziej niebezpieczne ni$ dzisiaj. Rosn•ce tempo zmian dotycz•cych
wielu aspektów "rodowiska bezpiecze%stwa b dzie w przysz!o"ci wymaga# zmiany tempa
30
Strategia obronno•ci RP. Strategia sektorowa do Strategii bezpiecze stwa narodowego RP, Warszawa 2009,
s. 5.
46
46
planowania i realizacji operacji wojskowych. W przypadku wyst•pienia konfliktu zdolno ci
i taktyka przeciwnika podlega! b"d• szybszym zmianom ni# dotychczas.
Bior•c pod uwag" fakt, #e coraz wi"cej podmiotów ma dost"p do tzw. technologii
destrukcyjnych, nale#y zaznaczy!, #e si$y zbrojne b"d• potencjalnie nara#one na wi"ksze
zagro#enie ze strony przeciwnika, a poziom niepewno ci b"dzie znacznie wy#szy. Pomimo
tego, #e istniej• pewne mo#liwo ci w zakresie przewidywania trendów dotycz•cych sposobu
prowadzenia dzia$a% wojennych, nie b"dzie mo#liwe przewidzenie tego, kiedy, gdzie
i w jakim zakresie zostan• u#yte si$y po$•czone.
U#ycie si$ po$•czonych uzale#nione jest od narodowych uwarunkowa% finansowych.
Chocia# w niektórych kluczowych obszarach b"dzie mo#na zauwa#y! znaczny wzrost
inwestycji, trendem dominuj•cym nadal b"d• oszcz"dno ci w odniesieniu do resortu obrony,
co skutkowa! b"dzie redukcjami w ca$ej strukturze si$ zbrojnych. Zak$ada si" zmniejszenie
liczebno ci si$ zbrojnych, jednak#e nie oznacza to zmniejszenia ich zdolno ci do dzia$ania.
Wy$ania si" zatem swoiste wyzwanie operacyjne, które przyjmuje form" nast"puj•cego
pytania: Jak przysz$e, dysponuj•ce ograniczonymi zasobami si$y po$•czone b"d• w stanie
broni! interesów narodowych poszczególnych pa%stw przed przeciwnikami posiadaj•cymi
coraz bardziej zaawansowane zdolno ci w niepewnym, z$o#onym i szybko zmieniaj•cym si",
a jednocze nie coraz bardziej przejrzystym wiecie?
3. Nowa koncepcja operacji po••czonych 31
Nowa
w
koncepcja
opracowaniach
prowadzenia
ameryka%skich
operacji
okre la
umo#liwiaj•cy sprawne funkcjonowanie w
sposób
po$•czonych
przygotowania
zawarta
si$
g$ównie
po$•czonych
rodowisku bezpiecze%stwa w nadchodz•cej
przysz$o ci. Koncepcja wymusza na si$ach po$•czonych przyj"cie takiego trybu dzia$ania,
który umo#liwia szybk• transformacj" lub po$•czenie ró#nych zdolno ci zarówno w ramach
si$ po$•czonych, jak i w odniesieniu do partnerów operacyjnych na wszystkich poziomach,
we wszystkich obszarach – l•dowym, morskim i powietrznym – bez wzgl"du na granice
geograficzne czy relacje lub powi•zania organizacyjne. Te swoiste sieci sk$adaj•ce si"
z si$ militarnych i partnerów niemilitarnych b"d• formowa! si", ewoluowa!, rozwi•zywa!
i ponownie formowa! w ró#nych konfiguracjach, w czasie i przestrzeni w sposób bardziej
elastyczny ni# obecne si$y po$•czone.
31
Opracowano na podstawie: Capstone Concept for Joint Operations, op. cit., s. 4-8.
47
47
Istot• si po •czonych zawsze by o •czenie unikalnych zdolno!ci poszczególnych
rodzajów si zbrojnych w celu zademonstrowania i utrzymania dominuj•cej pot"gi militarnej.
Tworzenie zgrupowa# wojskowych charakteryzuj•cych si" zastosowaniem koncepcji
„po •czono!ci” by o nierozerwalnie zwi•zane z charakterem prowadzonych dzia a#,
czyli operacjami po •czonymi32. Nowa koncepcja operacji po •czonych ma na celu
przyspieszenie wdro$enia oraz rozszerzenie stosowania idei si po •czonych posiadaj•cych
tzw. moc decyduj•c• (rozstrzygaj•c•). Podstaw• tej koncepcji jest integracja rozwijaj•cych
si" zdolno!ci – w szczególno!ci obejmuj•cych operacje wojsk specjalnych, dzia ania
w cyberprzestrzeni oraz szeroko rozumian• dzia alno!% rozpoznawcz• – z uwzgl"dnieniem
nowych sposobów walki oraz nowych partnerów. Celem nadrz"dnym tej koncepcji jest
osi•gni"cie wy$szych poziomów skuteczno!ci dzia a# b"d•cych reakcj• na najbardziej
prawdopodobne zagro$enia. Zgodnie z now• koncepcj• mo$na wyró$ni% osiem kluczowych
elementów operacji po •czonych.
Po pierwsze, operacje po •czone wymagaj• u$ycia techniki dowodzenia, który okre!la
si" jako „dowodzenie poprzez cele”33. Dowodzenie tego rodzaju jest najbardziej w a!ciwym
sposobem dowodzenia w coraz bardziej niepewnym !rodowisku, poniewa$ umo$liwia
poszczególnym dowódcom dokonanie wyboru sposobu wykonania zadania. Wykorzystywany
jest w tym przypadku czynnik ludzki podkre!laj•cy znaczenie takich cech jak zaufanie, si a
woli czy kreatywno!%. Bardzo istotn• zasad• tego rodzaju dowodzenia jest zasada
decentralizacji dowodzenia. Upowa$nia ona podleg ych dowódców do realizacji zamiarów
swoich prze o$onych za pomoc• najbardziej skutecznych !rodków b"d•cych w ich
dyspozycji. Nowa generacja technologii cyfrowej pozwala na realizacj" dowodzenia przez
cele w sposób jeszcze bardziej efektywny. Mobilne urz•dzenia teleinformatyczne pozwalaj•
dowódcom oraz ich sztabom na
blisk• wspó prac" pomimo dziel•cych ich odleg o!ci.
Powstanie i rozwój sieci informatycznych, które •cz• w sobie ró$ne sposoby komunikacji,
poszerza kr•g podmiotów zaanga$owanych i wspieraj•cych dan• operacj", umo$liwiaj•c
wszystkim jej uczestnikom prowadzenie analizy w czasie rzeczywistym, tj. w czasie trwania
operacji. Dowodzenie przez cele b"dzie polega% na wymianie inicjatywy, informacji
zwrotnych (feedback) oraz adaptacji do okre!lonych warunków przy za o$eniu, $e my!l•
przewodni• b"dzie skuteczno!% i efektywno!% dzia a#.
Nale$y zauwa$y%, $e pomimo faktu, i$ dowodzenie przez cele to trend g ówny
i preferowany, nie zawsze jest to odpowiedni sposób realizacji funkcji dowódczych. Niektóre
32
33
Por. A. Czupry#ski, Operacje czy dzia•ania po• czone?, Przegl•d Wojsk L•dowych, 2008, nr 1(007).
J. Kr"cikij, J. Wo ejszo (red.), Podstawy dowodzenia, AON, Warszawa 2007, s. 54.
48
48
dzia•ania wymagaj bardziej szczegó•owej kontroli i kierowania (np. wykorzystanie broni
nuklearnej, kontrola ruchu powietrznego czy dzia•ania skupiaj ce si! na skutecznej
synchronizacji zasobów).
Po drugie, tak definiowane operacje musz
zapewni" mo#liwo$" przej!cia
i utrzymania inicjatywy w ró#nych obszarach aktywno$ci cz•owieka. Kontrolowanie tempa
operacji jest kluczem w utrzymaniu przewagi militarnej. Jest to szczególnie widoczne
podczas konfliktów rozgrywaj cych si! jednocze$nie w kilku wymiarach. W takich
przypadkach zaplanowanie kampanii umo#liwi podejmowanie decyzji i kierowanie
dzia•aniami w sposób szybszy, ni# zrobi to potencjalny przeciwnik. Kieruj c si! zasadami
realizacji
dowodzenia
przez
cele,
nale#y
tak
przygotowa"
przysz•ych
liderów
i dowódców, aby posiadali umiej!tno$ci w•a$ciwego zrozumienia $rodowiska dzia•a%,
potrafili dokona" wizualizacji rozwi za% operacyjnych oraz obra" w•a$ciwy kierunek
dzia•ania w celu osi gni!cia powodzenia operacyjnego. Wymagania dotycz ce modyfikacji
procesu kszta•cenia zosta•y równie# okre$lone w odniesieniu do polskiego systemu
doskonalenia kadr. Dzia•ania zmierzaj ce do modyfikacji sposobu kszta•cenia przysz•ych
liderów zosta•y ju# podj!te m. in. w Akademii Obrony Narodowej w ramach najwy#szej
formy kszta•cenia oficerów jak s Podyplomowe Studia Polityki Obronnej. Dostrzegaj c
potrzeb! kszta•towania umiej!tno$ci w•a$ciwej interpretacji sytuacji oraz czynników
warunkuj cych prowadzenie dzia•a% w zró#nicowanym i nieprzewidywalnym $rodowisku,
podj!te zosta•y kroki zmierzaj ce do umi!dzynarodowienia wspomnianych studiów oraz ich
integracji z innymi formami kszta•cenia34.
Po trzecie, przysz•o$ciowe operacje po• czone opieraj
si! na tzw. globalnej
sprawno$ci – oznacza to, #e mog by" realizowane w ten sam sposób w ka#dym miejscu na
ziemi. Obecnie wi!kszo$" operacji po• czonych rozpoczyna si! z chwil utworzenia baz
operacyjnych i prowadzone s one w oparciu o si•y wydzielane z jednostek wojskowych,
które s nast!pnie przerzucane i rozmieszczane w rejonie operacji. Jednak#e, du#a dynamika
zdarze% zachodz cych na $wiecie wymaga w•a$ciwej odpowiedzi militarnej. W tym celu si•y
po• czone musz posiada" i wykorzystywa" zdolno$ci takie jak atak w cyberprzestrzeni
czy uderzenie w dowolnym miejscu na $wiecie. Ugrupowania bazuj ce na masowym u#yciu
si• i $rodków nadal stanowi" b!d pewn opcj! u#ycia si• zbrojnych, jednak#e b!dzie to opcja
coraz mniej preferowana. Inne rozmieszczenie si• oraz zintensyfikowanie wykorzystania
zasobów
logistycznych
pozwoli
na
zwi!kszenie
zasi!gu
prowadzonych
operacji.
34
Zob. D. Kozerawski, R. Nied&wiecki, A. Brzozowski, Jak kszta•ci strategicznie? Koncepcja podyplomowych
studiów bezpiecze!stwa narodowego, Kwartalnik Bellona, 2012, nr 1.
49
49
Sprawniejszy
i
bardziej
zaawansowany
dystrybuowanie wszystkich si• i
system
dowodzenia
pozwoli
na
p•ynne
rodków pomi!dzy walcz"cymi dowódcami w miar!
ewolucji priorytetów strategicznych. W rezultacie powstan" si•y po•"czone zdolne
do ze rodkowania, roz rodkowania i zmiany ugrupowania w zale#no ci od potrzeb.
Po czwarte, operacje zintegrowane globalnie b!d" si! opiera$ na zaanga#owaniu
pozosta•ych uczestników operacji (partnerów). Pozwoli to na integracj! analiz i ekspertyz
powstaj"cych w ramach szerokiego i zró#nicowanego kontekstu operacyjnego. Z•o#one
wyzwania pojawiaj"ce si! w przysz•o ci w obszarze bezpiecze%stwa prawie zawsze wymaga$
b!d" czego wi!cej ni# jedynie interwencji militarnej. Si•y po•"czone musz" posiada$
zdolno $ skutecznej integracji z innymi agencjami rz"dowymi danego pa%stwa, partnerami
regionalnymi lub lokalnymi i ich si•ami zbrojnymi. Integracja ta musi zachodzi$ na
wszystkich poziomach i obejmowa$ zarówno zdolno $ wykorzystania ekspertyzy
opracowanej przez partnera niewojskowego, jak i tworzenie koalicji podczas prowadzenia
operacji wielonarodowych.
Po pi"te, operacje po•"czone zapewniaj" wi!ksz" elastyczno $ w tworzeniu
i wykorzystaniu posiadanych si• oraz rodków. Obecnie obowi"zuj"ce doktryny definiuj" si•y
po•"czone jako si•y powstaj"ce w wyniku oddzia•ywania czynników geograficznych,
funkcjonuj"ce w ci le okre lonym rejonie/obszarze, którego granice mog" ulega$ zmianom
w zale#no ci od potrzeb. W przysz•o ci zak•ada si!, #e zagro#enia bezpiecze%stwa nie b!d"
wi"za•y si! z czynnikiem geograficznym. Si•y po•"czone przysz•o ci b!d" zatem
organizowane jako reakcja na okre lone zagro#enia i wyzwania. Mo#na tego dokona$
globalnie, czego przyk•adem jest synchronizacja operacji przeciwdzia•ania terroryzmowi
realizowana przez Dowództwo Si• Specjalnych USA lub te# mo#na tego dokona$,
dostosowuj"c dzia•ania do specyficznych warunków, np. po•"czone si•y zadaniowe
funkcjonuj"ce w ró#nych rejonach geograficznych, których celem jest realizacja okre lonego
zadania i eliminacja okre lonego zagro#enia. Zamiarem nadrz!dnym jest wypracowanie
rozwi"za% hybrydowych, czyli •"cz"cych w sobie ró#ne sposoby dowodzenia tak,
aby zapewni•y one wi!ksz" elastyczno $ w realizacji zada% przez si•y po•"czone.
Wyró#niaj"c" cech" nowych rozwi"za% hybrydowych b!dzie konieczno $ wspó•pracy.
Wi!ksze wykorzystanie si• po•"czonych, które zosta•y powo•ane na potrzeby realizacji danego
zadania, zwi!kszy prawdopodobie%stwo tego, #e wielu dowódców prowadzi$ b!dzie swoje
dzia•ania blisko siebie. Relacje mi!dzy dowódcami stan" si! zatem bardziej z•o#one.
Na przyk•ad okre lony dowódca mo#e wspiera$ innego dowódc! w pewnym zakresie,
pozostaj"c dowódc" przez niego wspieranym w innym obszarze problemowym.
50
50
Obaj dowódcy stan• si
wówczas dowódcami wzajemnie si
wspieraj•cymi. Potrzeba
wspó!pracy podczas przysz!ych operacji po!•czonych oraz koncepcja wzajemnie si
wspieraj•cych dowódców jest jednym z wiod•cych wniosków wynikaj•cych z nadrz dnej
koncepcji operacji po!•czonych CCJO. Dowodzenie opieraj•ce si na zasadzie wzajemnego
wspierania si jest w wielu aspektach swoistym przed!u"eniem praktyki wywodz•cej si
z d!ugoletniego do#wiadczenia prowadzenia po!•czonych dzia!a$ bojowych, w której
uprawnienia dowódcy si! po!•czonych oraz jego relacje z innymi dowódcami by!y #ci#le
okre#lone przez organ powo!uj•cy si!y po!•czone.
Po szóste, przysz!e si!y po!•czone b d• wykorzystywa% lepsz• integracj posiadanych
si! i #rodków celem podniesienia poziomu wspó!pracy pomi dzy poszczególnymi obszarami
(wymiarami)
#rodowiska
dzia!a$.
Zdolno#ci,
które
pojawi•
si
w
przysz!o#ci
najprawdopodobniej umo"liwi• osi•gni cie wspomnianego efektu na ni"szych poziomach
dowodzenia (poziom taktyczny). Przysz!e si!y po!•czone zostan• wi c rozwini te w taki
sposób, aby wykorzysta% nawet niewielk• przewag w jednym obszarze celem stworzenia lub
zwi kszenia przewagi w innych obszarach. Efekt synergii, czyli wspó!dzia!anie, kooperacja
czynników, skuteczniejsza ni" suma ich oddzielnych dzia!a$35 mi dzy poszczególnymi
obszarami dzia!a$ jest szczególnie istotny dla pokonania #rodków ograniczaj•cych dost p do
okre#lonego
rejonu/obszaru
i
uniemo"liwiaj•cych
kontrol
kluczowych
szlaków
komunikacyjnych (szlaków wykorzystywanych do transportowania surowców naturalnych)
opisanych w Joint Operational Access Concept36. W zwi•zku z tym zasada synergii powinna
si sta% fundamentaln• zasad• prowadzenia wszystkich operacji po!•czonych.
Po siódme, zdolno#% do dzia!ania w cyberprzestrzeni, przestrzeni kosmicznej, operacje
specjalne, zdolno#% do wykonania uderzenia w skali globalnej oraz dzia!alno#% rozpoznawcza
b d• odgrywa% kluczow• rol w przysz!ych dzia!aniach po!•czonych. Zdolno#ci te stanowi•
unikalne &ród!o przewagi militarnej wszystkich przysz!o#ciowych armii. Cho% sta!y si one
bardziej widoczne w ostatnich latach, si!y zbrojne wci•" stosuj• je jako dodatek, a nie jako
integralny sk!adnik operacji po!•czonych. My#l•c o przysz!o#ci, nale"y stwierdzi%,
"e ich pe!niejsza integracja b dzie rozwija% potencja! bojowy ka"dej armii na #wiecie. Tak jak
mia!o to miejsce w przypadku si! specjalnych i si! ogólnowojskowych, dalsze integrowanie
zdolno#ci w ramach ca!ych si! zbrojnych ma szans
znacznie zwi kszy% skuteczno#%
wykorzystania innych istniej•cych zdolno#ci. Nowe zdolno#ci równie" przyczyni• si
35
W. Kopali$ski, S•ownik wyrazów obcych i zwrotów obcoj zycznych z almanachem, 'wiat Ksi•"ki, Warszawa
2000, s. 484.
36
Joint Operational Access Concept, Department of Defense, 17 January 2012.
51
51
do osi•gni cia elastyczno!ci si" i podj cia w"a!ciwej reakcji na wyst puj•ce zagro#enia
zarówno
w
ma"ej,
jak
i
du#ej
skali.
Umo#liwi•
one
szybkie
rozmieszczenie
si" i !rodków, a tak#e prowadzenie dzia"a$ niezale#nie od zewn trznego wsparcia
logistycznego (w oparciu o organiczne zdolno!ci logistyczne). B d• mia"y ponadto zasi g
operacyjny oraz trwa"y charakter. I co by% mo#e jest tu najwa#niejsze, ich u#ycie nie zawsze
stanowi% b dzie nieodwracalne zobowi•zanie polityczne.
Po ósme, przysz"e operacje po"•czone b d• d•#y% do coraz wi kszej selektywno!ci
w doborze celów ra#enia po to, aby zminimalizowa% niezamierzone konsekwencje (np. straty
w!ród ludno!ci cywilnej). Wi ksza przejrzysto!% przysz"ego !rodowiska bezpiecze$stwa
zwi ksza potrzeb dok"adnego i selektywnego u#ycia !rodków ra#enia. Dzia"ania bojowe
nie b d• wi c obejmowa% wy"•cznie u#ycie minimalnej si"y stosowanej z chirurgiczn•
precyzj•. Pokonanie zdeterminowanego przeciwnika zazwyczaj wi•#e si z wywo"aniem
fizycznych zniszcze$ na szerok• skal . Si"y zbrojne mog• by% stosowane w szerokim
zakresie, ale ich dzia"anie musi by% ograniczone do zamierzonych celów. Cho% jest to
najbardziej widoczne w przypadku prowadzenia ognia, selektywno!% dotyczy równie#
operacji manewrowych i informacyjnych. W przysz"ym !rodowisku dzia"a$ nasyconym
informacjami nawet drobne uchybienia w stosowaniu !rodków ra#enia ogniowego mog•
powa#nie nadszarpn•% mi dzynarodow• reputacj si" zbrojnych.
Wspólne zastosowanie tych o!miu elementów tworz•cych now• koncepcj operacji
po"•czonych b dzie wykorzystywa% tera&niejsze i przysz"e &ród"a przewagi militarnej
zaanga#owanych pa$stw. Operacje zintegrowane globalnie umo#liwi• dowódcom sprostanie
wymogom przysz"ej przestrzeni dzia"a$. Rozwin• one w dowódcach umiej tno!%
dostosowania rozmiaru i struktury anga#owanych si" do aktualnej sytuacji. Wspomog•
te# dowódców wszystkich poziomów w przej ciu i utrzymaniu inicjatywy oraz
koordynowaniu dzia"a$ w lokalnym !rodowisku przy jednoczesnym zrozumieniu szerszego
obrazu sytuacji.
W szerszym znaczeniu przysz"o!ciowe operacje po"•czone b d• stanowi% form
promocji wspó"pracy w ramach si" po"•czonych oraz wspó"pracy z partnerami tych si"
w ramach prowadzonych operacji. Pozwoli to wszystkim uczestnikom dzia"a$ na zapoznanie
si
z ró#nymi punktami widzenia i zdolno!ciami, z jakimi przyjdzie im si
zmierzy%
w z"o#onych operacjach. Kolejn• korzy!ci• jest zwi kszenie skuteczno!ci w wymiarze
wojskowym, nawet w obliczu zmniejszania si liczebno!ci ameryka$skich si" zbrojnych.
Pozwoli to lepiej zarz•dza% finansami publicznymi i jednocze!nie broni% kraju oraz swoich
interesów narodowych. Naturalnie wdro#enie nowej koncepcji prowadzenia operacji
52
52
po••czonych wi•za si! b!dzie z okre"lonymi zmianami w szeroko poj!tym "rodowisku
prowadzonych dzia•a#. Nast!pstwa te, okre"lane te$ mianem implikacji, dotyka b!d• szeregu
wymiarów (obszarów) aktywno"ci si• zbrojnych.
4. Wybrane implikacje dla koncepcji si• po• czonych po roku 202037
Koncepcja przysz•o"ciowych operacji po••czonych poci•ga za sob• okre"lone
implikacje dla ca•o"ciowo rozumianego rozwoju si• zbrojnych. Najprawdopodobniej obejm•
one obszar dowodzenia, rozpoznania, ra$enia ogniowego, ruchu i manewru, ochrony wojsk
oraz podtrzymanie dzia•a#, a tak$e wspó•dzia•anie. Nale$y tutaj zaznaczy , $e wi!kszo"
aktualnie obowi•zuj•cych dokumentów po"wi!conych zasadom prowadzenia operacji
stosunkowo du$o uwagi po"wi!ca w•a"nie ró$nego rodzaju implikacjom. Jest tak te$
w przypadku dokumentu kluczowego dla kszta•towania wspó•czesnych i przysz•ych operacji
prowadzonych przez NATO, czyli AJP-01 Allied Joint Doctrine, który prezentuje implikacje
w odniesieniu do trwa•ego charakteru wybuchaj•cych wspó•cze"nie konfliktów, ewoluuj•cej
natury
operacji
wojskowych,
zaanga$owania
Sojuszu
we
wdro$enie
podej"cia
kompleksowego, wspó•pracy, konfrontacji i konfliktu, ewolucji kampanii, rodzajów operacji
i innych dzia•a#38.
W dziedzinie dowodzenia w operacjach po••czonych ka$dy rodzaj si• zbrojnych
wdra$a swoiste opcje dowodzenia poprzez cele. Istniej• jednak pewne ró$nice wynikaj•ce
z charakteru realizowanych zada#. Zapewnienie stosowania zasad dowodzenia poprzez cele
na poziomie danego rodzaju si• zbrojnych w ramach operacji po••czonych wymaga
jednakowego interpretowania ró$nych jego przejawów i sposobu, w jaki wspomniane zasady
ze sob• wspó•graj•. Zasadnicze znaczenie ma zatem ponowne skupienie si! na "rodowisku
dowodzenia w wojskowym kszta•ceniu zawodowym. Dowodzenie poprzez cele musi by
rozumiane szerzej w kontek"cie nowoczesnego "rodowiska informacyjnego obejmuj•cego
rozwój technologii dowodzenia i kierowania oraz jej wady i zalety. Kszta•cenie dowódców
i pozosta•ego personelu w celu dostosowania filozofii dzia•ania do konkretnych wymaga#
okre"lonego zadania jest równie wa$ne, podobnie jak wpajanie dowódcom pow"ci•gliwo"ci,
poniewa$
technologie
komunikacyjne
mog•
zwi!ksza
sk•onno"
do
zarz•dzania
charakteryzuj•cego si! wysokim poziomem szczegó•owo"ci.
37
38
Opracowano na podstawie: Capstone Concept for Joint Operations, op. cit., s. 8-13.
Zob. AJP-01 (D) Allied Joint Doctrine, NSA, December 2012.
53
53
Uwzgl•dniaj c
efekty
rewolucyjnych
zmian
zachodz cych
w
mobilnych
technologiach teleinformatycznych, nowe platformy dowodzenia i kontroli umo!liwi
dowódcom dowodzenie poza centrum dowodzenia, jednocze"nie zwi•kszaj c ich zdolno"#
do budowania "wiadomo"ci sytuacyjnej, opracowania planów i kierowania dzia$aniami.
Technologie te powinny umo!liwia# dowódcom i innym osobom dost•p do zobrazowania
przestrzeni dzia$ania oraz innych informacji dotycz cych aktualnej sytuacji. •
W przypadku istotnego wzrostu zdolno"ci przeciwnika do zak$ócenia, degradacji lub
zniszczenia systemów funkcjonuj cych w cyberprzestrzeni i przestrzeni kosmicznej,
niezb•dne staje si• efektywne dzia$anie si$ po$ czonych podejmowane pomimo zak$ócenia
funkcjonowania tych systemów. Techniczna architektura struktury dowodzenia musi
charakteryzowa# si• wi•ksz
odporno"ci , a si$y zbrojne musz
regularnie szkoli# si•
do dzia$ania w warunkach informatycznie zdegradowanego "rodowiska.
W kontek"cie coraz bardziej z$o!onych wyzwa% dla bezpiecze%stwa operacje
po$ czone mog wymaga# tego, aby przysz$e si$y po$ czone tworzone by$y w coraz wi•kszym
stopniu w odniesieniu do charakteru tego wyzwania, a nie wcze"niej ustalonych zobowi za%.
Nale!y zacz # eksperymentowa# ze wspólnym dowodzeniem i hybrydowymi, czyli $ cz cymi
w sobie elementy wojskowe oraz cywilne, architekturami dowodzenia i kierowania.
Interoperacyjno"# jest cech
kluczow , która umo!liwia dowódcom osi gni•cie
wspomnianego ju! efektu synergii w operacjach po$ czonych. Poj•cie to odnosi si• nie tylko
do zasobów materia$owych, ale równie! do zagadnie% doktrynalnych, organizacji, szkolenia
i rozwoju liderów. Interoperacyjno"# powinna by# powszechna w ramach si$ po$ czonych.
Powinna by# te! obecna na wszystkich poziomach dowodzenia i we wszystkich rodzajach si$
zbrojnych. Mo!na stwierdzi#, !e interoperacyjno"# jest warunkiem zasadniczym wszelkich
wspó$cze"nie prowadzonych dzia$a%, szczególnie tych prowadzonych w wymiarze
wielonarodowym (np. w ramach NATO lub UE).
Wysoki poziom skutecznej integracji si$ ogólnowojskowych i si$ specjalnych
osi gni•ty w ci gu ostatniej dekady, jak równie! integracja operacji oraz dzia$a%
rozpoznawczych, zapewni$y poziom wspó$dzia$ania umo!liwiaj cy si$om po$ czonym
zdominowanie przeciwników w aktualnie toczonych konfliktach. Aby sprosta# przysz$ym
wyzwaniom, odpowiedni poziom integracji poszczególnych rodzajów si$ zbrojnych musi by#
utrzymany i w miar• mo!liwo"ci rozwijany.
Kolejnym obszarem jest rozpoznanie wojskowe. Aby w$a"ciwie zareagowa# na
wyzwania i zagro!enia w zakresie bezpiecze%stwa, si$y po$ czone musz rozwija# zdolno"ci
analityczne zapewniaj ce podmiotowi decyzyjnemu szerszy zakres danych z rozpoznania.
54
54
Obecnie si•y zbrojne pozyskuj znaczn ilo!" danych, które mog by" przechowywane
w formie cyfrowej. Istnieje potrzeba wdro#enia lepszych technik, które umo#liwi•yby
wykorzystanie danych w ramach realizacji poszczególnych potrzeb operacyjnych. Niezb$dny
jest tu jednak post$p w dziedzinie zautomatyzowanego przetwarzania danych i interakcji typu
maszyna-cz•owiek.
W sferze ra#enia ogniowego niezwykle istotne jest zapewnienie zdolno!ci koordynacji
wsparcia ogniowego, które integruje wszystkie rodzaje ognia, w tym ataki cybernetyczne.
Kluczem do maksymalizacji efektu wspó•pracy pomi$dzy ró#nymi obszarami b$dzie
wdro#enie systemu planowania, wywo•ywania i kierowania wszystkimi dost$pnymi
rodzajami ognia tak, aby ka#dy element si• po• czonych mia• dost$p do najbardziej
odpowiedniego systemu wspieraj cego. Rozwijanie potencja•u si• po• czonych b$dzie
wymaga•o dost$pno!ci do zdolno!ci wcze!niej nieznanych takich jak ofensywna bro%
cybernetyczna. Kolejnym istotnym zagadnieniem jest w tej sferze zdolno!" utrzymania
dost$pu do okre!lonego obszaru i zapewnienie swobody dzia•ania wojskom w•asnym.
W obszarze manewru i ruchu wojsk kluczowe znaczenie ma zdolno!" do szybkiego
u#ycia si• w szerszej skali. Natomiast posiadanie zdolno!ci zmasowanego u#ycia si• i !rodków
z pewno!ci b$dzie jednym ze sposobów realizacji celów operacji. Uniwersalno!" odgrywa
tutaj istotn rol$. Efektywnie pozycjonowane oraz dostosowane do ró#nego rodzaju zada% si•y
maksymalizuj
szanse w•a!ciwego przygotowania pa%stwa do nadchodz cego kryzysu
militarnego. Rozwijaj ce si$ zdolno!ci transportowe, zmniejszaj ce si$ wymagania w zakresie
podtrzymywania dzia•a% oraz umiej$tne wykorzystanie posiadanego sprz$tu mog zwi$kszy"
stopie% mobilno!ci na poziomie strategicznym i operacyjnym. Po dekadzie ukierunkowania
na jednoznacznie okre!lone granice operacji stabilizacyjnych i dzia•a% przeciwpartyzanckich
nadszed• czas na przywrócenie si•om po• czonym – a zw•aszcza ich elementom l dowym –
zdolno!ci do wykonywania manewru na odleg•o!". Naturalnie wymaga" to b$dzie
innowacyjnego podej!cia do procesu szkolenia. Istotn rol$ odgrywa w tym kontek!cie
odpowiednia synchronizacja dystrybucji si• i !rodków transportowych. Osi gni$cie
sprawno!ci w tym zakresie w maksymalnej skali wymaga odpowiednich zdolno!ci
transportowych oraz mo#liwo!ci szybkiego udost$pnienia portów morskich i lotniczych
znajduj cych si$ w obszarze operacji lub w jego pobli#u. Rozwijanie tych zdolno!ci b$dzie
kluczowe dla pomy!lnej realizacji przysz•ych operacji po• czonych. Ostatnim z elementów
tego obszaru problemowego jest standaryzacja procedur obowi zuj cych w dowództwach
bior cych udzia• w operacjach. Zdolno!" do p•ynnego przemieszczenia si• ze struktur jednego
dowództwa do drugiego wymaga okre!lonego poziomu standaryzacji. Si•y zbrojne musz
55
55
stale •wiczy• i stosowa• standardowe procedury zarówno w ramach szkolenia po !czonego,
jak i w a"ciwego dla danego rodzaju si zbrojnych. D!#enie do standaryzacji nie powinno
wp ywa• na konkretne wymagania dowódców bior!cych udzia w danej operacji.
Kolejny obszar uj$ty we wspomnianej koncepcji to ochrona wojsk. Bior!c pod uwag$
siln! zale#no"• si po !czonych od sieci komputerowych i infrastruktury cywilnej nale#y
zapewni• zdolno"• tych si do obrony kluczowych systemów i zapewnienia ci!g o"ci
krytycznych funkcji sieciowych, tak#e w obliczu wyst$puj!cych zak óce%. Si y po !czone s!
tak#e zale#ne od systemów operuj!cych w przestrzeni kosmicznej. W zwi!zku z tym istotne
jest, aby si y po !czone mog y chroni• swoje zdolno"ci w tym zakresie. Obejmuje to równie#
integracj$ systemów przysz o"ciowej obrony przeciwrakietowej. W miar$ rozwoju
i rozpowszechniania si$ technologii rakietowej, pociski stan! si$ powa#nym zagro#eniem dla
si rozmieszczonych w teatrze dzia a%, a nawet dla si pozostaj!cych w miejscu sta ej
dyslokacji. Nowa koncepcja prowadzenia operacji po !czonych wymaga zdolno"ci
do ochrony przed takim zagro#eniem. Integracja istniej!cych zdolno"ci z kompleksowym
systemem obrony b$dzie wobec tego równie wa#na jak rozwój nowych zdolno"ci.
Nie mniej wa#n! sfer! poruszan! w omawianej koncepcji jest podtrzymywanie
dzia a%. Po !czone wsparcie logistyczne decyduje o osi!gni$ciu odpowiedniego poziomu
sprawno"ci
w
skali
globalnej.
Poprzez
u atwiony
wgl!d
w
procesy,
zasoby
i wymagania logistyczne, wsparcie tego rodzaju b$dzie obejmowa o wydajne i elastyczne
zarz!dzanie zasobami. Jest to naturalnie zwi!zane ze zmniejszeniem potrzeb energetycznych
i rozwojem alternatywnych &róde
energii, która jest najwa#niejszym elementem
w dzia aniach logistycznych. Bardziej efektywne wykorzystanie energii przez zaanga#owane
si y i "rodki jest wynikiem zredukowanego zapotrzebowania na paliwa p ynne oraz
zmniejszenia ilo"ci "rodków, które s! przeznaczone do transportu wojsk. Efektywno"•
energetyczna wzmocni wytrzyma o"• i zwi$kszy mobilno"• operacyjn!. Zmniejszenie zu#ycia
energii oraz rozwój jej alternatywnych &róde pozwoli na zwi$kszenie ilo"ci opracowanych
wariantów dzia ania.
Ostatnim,
ale
nie
mniej
wa#nym
obszarem
wspomnianej
koncepcji
jest
wspó dzia anie. Nale#y poszukiwa• najlepszych sposobów wspó pracy ze wszystkimi
potencjalnymi partnerami. Osi!gni$cie wysokiego poziomu wspó pracy w ramach
partnerstwa wymaga• b$dzie dog $bnego poznania podmiotów, z którymi si y po !czone b$d!
wspó pracowa y
najcz$"ciej,
a
nast$pnie
wypracowanie
wspólnych
procedur
koordynacyjnych oraz standardów interoperacyjno"ci. Dlatego te# wa#ne jest wykorzystanie
"rodowiska informacyjnego w celu u atwienia integracji z innymi partnerami zewn$trznymi.
56
56
Si•y po• czone b!d posiada•y bardziej zaawansowany system dowodzenia i kierowania
ni" którykolwiek z partnerów. Zatem ca•y ci!"ar zwi zany z utworzeniem #rodowiska
informacyjnego u•atwiaj cego integracj! z potencjalnymi partnerami spoczywa na si•ach
po• czonych. Wspomniane #rodowisko powinno zapewnia$ mo"liwo#$ wspó•pracy na
ró"nych poziomach bezpiecze%stwa bez potrzeby anga"owania dodatkowego sprz!tu
komputerowego.
Wymienione
powy"ej
konsekwencje
(implikacje)
wdro"enia
koncepcji
przysz•o#ciowych operacji po• czonych, jak ka"de zmiany wprowadzone w okre#lonym
wymiarze #rodowiska bezpiecze%stwa, s nierozerwalnie zwi zane z szeregiem wyzwa% oraz
potencjalnych zagro"e%.
5.
Zagro•enia
i
operacji po! czonych
wyzwania
zwi zane
z
prowadzeniem
przysz!o"ciowych
39
Wymagania dotycz ce • czno#ci i informatyki zawarte w analizowanej koncepcji
mog by$ trudne do zrealizowania. Najwi!kszym zagro"eniem dla zaawansowanych sieciowo
si• po• czonych jest to, "e dost!p do komunikacji w skali globalnej mo"e by$ uniemo"liwiony
w wyniku dzia•a% podejmowanych przez potencjalnego przeciwnika, ci!$ bud"etowych lub
innych
ogranicze%.
uwarunkowana liczb
Zdolno#$
si•
po• czonych
do
efektywnego
dzia•ania
b!dzie
podmiotów dysponuj cych dost!pem do ró"nego rodzaju sieci
komputerowych. Zapewnienie ró"norodno#ci • czy teleinformatycznych oraz odpowiedniego
szkolenia z zakresu wykorzystania alternatywnych systemów • czno#ci i informatyki
znacz co zredukuje to zagro"enie.
Potencjalni partnerzy mog
nie dysponowa$ zdolno#ci
do dzia•ania w ramach
wspomnianej wcze#niej wspó•pracy. Istnieje wiele powodów, dla których dany partner nie
b!dzie w stanie zintegrowa$ si! z si•ami po• czonymi. Mog one mie$ charakter przyczyn
technicznych,
politycznych,
prawnych,
finansowych,
kulturowych
oraz
przyczyn
z obszaru bezpiecze%stwa. Dlatego te" istnieje ryzyko wyst pienia sytuacji, w której wybrane
kontyngenty pa%stw zaanga"owanych w dan operacj! nie b!d zdolne do integracji z si•ami
sojuszników. W takich przypadkach u"yteczno#$ tej koncepcji ulega znacznej redukcji.
D "enie do pozyskania zaawansowanych technologii mo"e okaza$ si! zbyt kosztowne.
Omawiana koncepcja przewiduje, "e si•y po• czone b!d
39
zdolne do zastosowania
Opracowano na podstawie: Capstone Concept for Joint Operations, op. cit., s. 14-15.
57
57
zaawansowanych technologii podczas dzia•a w obszarze globalnej komunikacji, operacji
sieciowych, przestrzeni kosmicznej, cyberprzestrzeni, robotyki oraz transportu. Technologie
te, szczególnie w dobie ograniczonych bud!etów przeznaczonych na cele obronne, mog"
okaza# si$ zbyt kosztowne do opracowania i stosowania.
Si•y zbrojne mog" nie by# w stanie osi"gn"# wymaganego poziomu sprawno%ci.
Podstawowe za•o!enie tej koncepcji opiera si$ na tym, !e si•y po•"czone dysponuj"ce
mniejszym zakresem zdolno%ci ogólnych nadal mog" spe•nia# wymagania poprzez swoj"
zwi$kszon" sprawno%#. B$dzie to zale!a•o od kilku czynników. Najwa!niejszym z nich jest
fakt, !e si•y te s" zdolne do szybkiego rozmieszczenia i przerzutu na du!e odleg•o%ci.
Standaryzacja mo!e doprowadzi# do zmniejszenia ró!norodno%ci, elastyczno%ci,
wszechstronno%ci i ostatecznie, efektywno%ci dzia•aj"cych si•. Standaryzacja mo!e równie!
doprowadzi# do ujednolicenia rozwi"za stosowanych w ca•ych si•ach zbrojnych, co stanowi
zagro!enie dla samej idei po•"czono%ci si• b$d"cej de facto sposobem wykorzystania
ró!norodnych zdolno%ci poszczególnych rodzajów si• zbrojnych. Eliminacja tego rodzaju
ró!norodno%ci mo!e prowadzi# do os•abienia potencja•u operacyjnego zaanga!owanych si•
i %rodków. Nadmiar w niektórych obszarach mo!e zosta# zredukowany bez wywierania
negatywnego wp•ywu na efektywno%# operacyjn". Zredukowanie nadwy!ek mo!e
spowodowa#
mniejsz"
elastyczno%#
dzia•ania
si•
po•"czonych
oraz
zwi$kszenie
ich podatno%ci na dzia•anie przeciwnika.
Po•o!enie nacisku na organizacyjn" elastyczno%# si• zbrojnych mo!e zmniejszy# ich
efektywno%#. Przysz•o%ciowe operacje po•"czone k•ad" du!y nacisk na elastyczno%#
operacyjn" wyra!aj"c" si$ zdolno%ci" ka!dego podmiotu do integracji z innymi. Jednak!e
prawdziwie efektywna integracja rodzajów si• zbrojnych wymaga zaufania, pracy zespo•owej
w czasie wspólnych #wicze , jak równie! w•a%ciwego •"czenia okre%lonych zdolno%ci. Si•om
zbrojnym nie wolno zwi$ksza# ich modu•owo%ci kosztem efektywno%ci realizowanych zada .
Wobec tego musi zaistnie# równowaga pomi$dzy elastyczno%ci" operacyjn" a mo!liwo%ci"
integracji si•.
Zako•czenie
Przysz•e si•y po•"czone b$d" dzia•a•y w coraz bardziej z•o!onym, niepewnym i szybko
zmieniaj"cym si$, ale jednocze%nie przejrzystym %rodowisku charakteryzuj"cym si$
wyst$powaniem wyzwa
58
z obszaru bezpiecze stwa. Konflikty mog" wyst"pi# pomi$dzy
58
pa•stwami lub rosn cymi w si!" podmiotami niepa•stwowymi dysponuj cymi dost"pem
do zaawansowanej technologicznie broni.
Nowa koncepcja prowadzenia operacji po! czonych zg!"bia zagadnienie operacji
po! czonych, opisuj c wyzwania operacyjne wynikaj ce z przysz!ego #rodowiska
bezpiecze•stwa. Pododdzia!y, oddzia!y i zwi zki taktyczne/operacyjne si! po! czonych
rozlokowane w du$ej odleg!o#ci od siebie potrafi szybko ! czy% si" ze sob lub z innymi
partnerami operacyjnymi w celu p!ynnej harmonizacji zdolno#ci we wszystkich obszarach,
uwzgl"dniaj c jednocze#nie granice geograficzne i przynale$no#% organizacyjn . Sieci te b"d
si" tworzy%, rozwija%, rozwi zywa% i zmienia% w ró$nych konfiguracjach w czasie
i przestrzeni w sposób znacznie bardziej elastyczny i p!ynny ni$ obecne si!y po! czone.
Mocn stron si! po! czonych by!o zawsze wykorzystanie specyficznych zdolno#ci
we wspólnych dzia!aniach. Przysz!e si!y zbrojne b"d
wykorzystywa% kombinacje
zró$nicowanych zdolno#ci cz"#ciej ni$ kiedykolwiek wcze#niej. Dzia!ania tego typu b"d
podejmowane w celu osi gni"cia odpowiedniego poziomu efektywno#ci oraz synergii.
Uzasadnione wydaje si" twierdzenie, $e poprzez przysz!o#ciowe operacje po! czone si!y
po! czone b"d w stanie chroni% narodowe interesy sprzymierzonych i to pomimo faktu
dysponowania ograniczonymi zasobami.
Przysz!o#ciowe operacje po! czone opieraj
si" na dowodzeniu poprzez cele,
co zapewnia odpowiednie zdolno#ci adaptacyjne oraz w!a#ciwe tempo wymagane
w przysz!ych operacjach. Niezb"dne jest wobec tego zapewnienie zdolno#ci do przej"cia,
utrzymania oraz wykorzystania inicjatywy w czasie i przestrzeni.
Operacje tego typu wykorzystywa% b"d
udzia! ró$nego rodzaju partnerów.
Charakteryzuj
si" bardziej elastycznym podej#ciem do tworzenia si! po! czonych
i umo$liwiaj
osi gni"cie efektu synergii mi"dzy poszczególnymi obszarami na coraz
ni$szych poziomach dzia!a•. Kolejnym za!o$eniem jest tak$e wykorzystanie cyberprzestrzeni,
przestrzeni kosmicznej, operacji specjalnych, globalnego uderzenia oraz szeroko poj"tego
rozpoznania. Obszary te odgrywa% b"d znacznie wa$niejsz rol" w przysz!ych operacjach
po! czonych, co pozwoli w coraz wi"kszym stopniu rozró$nia% ra$one cele/obiekty
i minimalizowa% niezamierzone konsekwencje z tym ra$eniem zwi zane.
Literatura
1. Brockmann W., Kszta•t i rola Bundeswehry po roku 2008, Raport Wojsko Technika
Obronno#%, wydanie specjalne 2003.
2. Czupry•ski A., Operacje czy dzia•ania po• czone?, Przegl d Wojsk L dowych, 2008,
nr 1(007).
59
59
3. Existing Crisis Management Practices and the Future Development of Comprehensive
Crisis Management in Germany, [w:] Seminar Publication on Comprehensive Approach.
Trends, Challenges and Possibilities for Cooperation in Crisis Prevention and
Management, Helsinki 2008.
4. Górski J., Analiza Strategii Bezpiecze•stwa Narodowego Federacji Rosyjskiej, CDiS SZ,
Bydgoszcz 2012.
5. Gryz J., Adaptacja NATO do rodowiska bezpiecze•stwa, Kwartalnik Bellona, 2011, nr 1.
6. Joniak J., Ewolucja sztuki operacyjnej wybranych pa•stw europejskich na pocz!tku XXI
wieku, Zeszyty Naukowe AON 2010, nr 4(81).
7. Karpowicz J., Bezpiecze•stwo pa•stwa. Wybrane problemy, WSOSP, D•blin 2012.
8. Kopali ski W., S"ownik wyrazów obcych i zwrotów obcoj#zycznych z almanachem, !wiat
Ksi"#ki, Warszawa 2000.
9. Kozerawski D., Nied$wiecki R., Brzozowski A., Jak kszta"ci$ strategicznie? Koncepcja
podyplomowych studiów bezpiecze•stwa narodowego, Kwartalnik Bellona, 2012, nr 1.
10. Kr•cikij J., Wo%ejszo J., Podstawy dowodzenia, AON, Warszawa 2007.
11. Lipi ska J., G"os armii, Zeszyty Naukowe AON, 2011, nr 3(84).
12. Na%•cz M., Reforma Si" Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, Kwartalnik Bellona, 2012, nr 1.
13. Peter Pham J., France’s New Recipe.
Wojskowe dokumenty normatywne
1. AJP-01 (D) Allied Joint Doctrine, NSA, December 2010.
2. A Secure Europe in a Better World. European Security Strategy, EU, Brussels,
12 December 2003.
3. Capstone Concept for Joint Operations (CCJO): Joint Force 2020, Joint Chiefs of Staff,
10 September 2012.
4. Delivering Security in a Changing World: Future Capabilities, Secretary of State for
Defence, Londyn, lipiec 2004.
5. French White Paper on Defence and National Security, Paris 2008.
6. Future Land Operational Concept 2008, General Development, Concepts and Doctrine,
Swindon 2008.
7. Future Maritime Operational Concept 2007, General Development, Concepts and
Doctrine, Swindon 2007.
8. Future Navy Vision 2006, Chief of Naval Staff, 2006.
9. High Level Operating Conceptual Framework, General Development, Concepts and
Doctrine, Swindon 2007.
10. Joint Operational Access Concept, Department of Defense, 17 January 2012.
11. Metodyka planowania i programowania rozwoju SZ RP w latach 2013-2022, SG WP,
Warszawa, marzec 2011.
12. Strategia bezpiecze•stwa narodowego RP, Warszawa 2007.
13. Strategia obronno ci RP. Strategia sektorowa do Strategii bezpiecze•stwa narodowego
RP, Warszawa 2009.
14. Sustaining U.S. Global Leadership: Priorities for 21st Century Defense, Department of
Defense, January 2012.
15. Towards on Army 2025, ECAB, 2007.
Abstrakt: Nadrz•dna koncepcja prowadzenia operacji po%"czonych przez Si%y Zbrojne USA
okre&la wizj• Kolegium Po%"czonych Sztabów SZ USA dotycz"c" tego, w jaki sposób si%y
po%"czone USA b•d" prowadzi%y operacje w przysz%ym &rodowisku bezpiecze stwa
i wskazuje zdolno&ci jakich b•d" potrzebowa%y do prowadzenia operacji w perspektywie 2020
60
60
roku. Zgodnie z przedstawion• koncepcj• przysz e !rodowisko bezpiecze"stwa b#d•
cechowa y nast#puj•ce trendy: proliferacja broni masowego ra$enia, pojawienie si#
przeciwników pa"stwowych posiadaj•cych nowoczesny potencja zbrojny, brutalne
ekstremizmy, niestabilno!% regionalna, transgraniczna dzia alno!% kryminalna i rywalizacja
o dost#p do zasobów naturalnych. We wspomnianej koncepcji szczególn• rol# przypisuje si#
cyberprzestrzeni i przestrzeni kosmicznej.
S•owa kluczowe: koncepcja, operacje zintegrowane globalnie, si y po •czone, !rodowisko
bezpiecze"stwa, proliferacja broni masowego ra$enia, ekstremizm, niestabilno!%,
cyberprzestrze", przestrze" kosmiczna.
Abstract: Capstone Concept for Joint Operations: Joint Force 2020 defines the Joint Chiefs
of Staff’s vision concerning the way the US joint forces will conduct operations in the future
security environment and indicates the capabilities they will require in order to carry out
operations beyond 2020. According to the CCJO, the future security environment will be
characterised by the following trends: the proliferation of weapons of mass destruction, the
rise of modern competitor states, violent extremism, regional instability, transnational
criminal activity, and competition for resources. Space and cyberspace play a particularly
important role in the concept.
Keywords: concept, globally integrated operations, joint force, security environment,
proliferation of weapons of mass destruction, extremism, instability, cyberspace, space.
61
61