roczniki bieszczadzkie - Bieszczadzki Park Narodowy

ROCZNIKI
BIESZCZADZKIE
Tom 15
OŚRODEK NAUKOWO-DYDAKTYCZNY
BIESZCZADZKIEGO PARKU NARODOWEGO
ROCZNIKI
BIESZCZADZKIE
Tom 15
Ustrzyki Dolne 2007
RADA REDAKCYJNA
Barbara Ćwikowska, Zbigniew Głowaciński, Krzysztof Kukuła,
Oksana Maryskevych, Stefan Michalik, Stefan Skiba, Tomasz Winnicki,
Wojomir Wojciechowski, Bogdan Zemanek (przewodniczący)
REDAKCJA
Redaktor naczelny – Tomasz Winnicki
Sekretarz redakcji – Barbara Ćwikowska
RECENZENCI
Marek Drewnik, Zbigniew Głowaciński, Krzysztof Kukuła, Stefan Michalik,
Piotr Patoczka, Jerzy Pawłowski, Kajetan Perzanowski, Stefan Skiba, Tomasz Winnicki,
Bogdan Zemanek
ADRES REDAKCJI
38-700 Ustrzyki Dolne, ul. Bełska 7
tel. (0-13) 461-10-91
tel./fax (0-13) 461-30-62
e-mail: [email protected]
Korekta – Bogdan Zemanek, Barbara Ćwikowska
Tłumaczenia i weryfikacja – Bogdan Zemanek
Projekt okładki – Hanna Juraszyńska
Fotografia na okładce – Cmentarz w Wołosatem
– fot. Grażyna Holly
© Copyright by Bieszczadzki Park Narodowy
ISSN 1233-1910
Oficyna Wydawnicza „Impuls”
tel. (0-12) 422-41-80, fax: 422-59-47
Skład i łamanie: „Impuls”
Wydanie I, Nakład 1000 egz. Kraków 2007
„Roczniki Bieszczadzkie” — wydawnictwo Bieszczadzkiego Parku Narodowego
— utworzono dla publikowania referatów z odbywającej się corocznie konferencji
naukowej pod hasłem: Ochrona zasobów przyrodniczych Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”.
Ponadto w rocznikach publikowane są prace naukowe, projekty dotyczące
ochrony zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego oraz koncepcje rozwoju
edukacji przyrodniczej, turystyki i rekreacji w granicach Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Zamieszczane są również materiały poświęcone innym częściom Karpat Wschodnich, które mogą mieć znaczenie dla analiz
porównawczych.
Redakcja
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 15 (2007)
SPIS TREŚCI
Krystyna Przybylska, Stanisław Kucharzyk
Lasy górskich parków narodowych jako przedmiot ochrony
i obiekt badań naturalnych procesów lasotwórczych................................ 15
Bogdan Zemanek
Rola parków narodowych w ochronie rzadkich i ginących gatunków
roślin naczyniowych....................................................................................... 35
Zbigniew Głowaciński
Problem ochrony i zarządzania populacjami zwierząt łownych
w krajowych parkach narodowych i ich bezpośrednim otoczeniu......... 41
Jerzy Pawłowski
Obecne i przyszłe zadania polskich parków narodowych
w zakresie ochrony cennych gatunków zwierząt bezkręgowych............. 63
Tadeusz J. Chmielewski
Ochrona krajobrazów hydrogenicznych w nizinnych parkach
narodowych Polski......................................................................................... 71
Stefan Skiba
Rola parków narodowych w ochronie walorów środowiska
abiotycznego i gleb......................................................................................... 95
Oksana Maryskevych, Iryna Shpakivska, Olga Didukh
Wyzwania i szanse dla ochrony przyrody w karpackich parkach
narodowych na Ukrainie............................................................................... 105
Robert Kościelniak, Józef Kiszka
Nowe i rzadkie gatunki porostów (Lichenes) w Bieszczadzkim Parku
Narodowym i jego otulinie – część IX........................................................ 119
Jerzy Szwagrzyk, Jan Bodziarczyk, Anna Bożek
Szata roślinna projektowanego rezerwatu przyrody „Przełom Wołosatego”
w Bieszczadach............................................................................................... 123
8
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 2007 (15)
Jan Bodziarczyk, Tomasz Rużyło
Warunki występowania, struktura oraz stan zdrowotny populacji cisa
pospolitego Taxus baccata L. w rezerwacie przyrody „Cisy na górze
Jawor” w Bieszczadach.................................................................................. 163
Jacek Błażuk
Herpetofauna doliny Sanu pod Otrytem i terenów przyległych
(Bieszczady Zachodnie). Gady..................................................................... 181
Krzysztof Kukuła, Aneta Bylak
Struktura pokarmu pstrąga potokowego Salmo trutta m. fario L.
w potoku Wołosaty (Bieszczady Zachodnie).............................................. 231
Marek Holly
Nowe stanowiska rzadkich gatunków chrząszczy na terenie Bieszczadz kiego Parku Narodowego oraz w Bieszczadach Zachodnich................... 243
Tomasz Zaleski, Joanna Korzeniak, Andrzej Kalemba
Antropogeniczne przekształcenia pokrywy glebowej łąk porolnych
w Wołosatem (Bieszczadzki Park Narodowy)............................................ 253
Wojciech Szymański, Stefan Skiba
Geneza i znaczenie poziomu fragipan w glebach płowych (Albeluvisols)
pogórza karpackiego...................................................................................... 297
Andrzej Górecki, Katarzyna Nieszporek, Anna Ostruszka,
Lidia Skolarczyk, Marta Wójcik
Świadomość ekologiczna młodzieży zamieszkującej okolice
wybranych parków narodowych.................................................................. 285
Grażyna Holly
Stan zachowania zabytkowych cmentarzy chrześcijańskich na terenie
Bieszczadzkiego Parku Narodowego........................................................... 305
Kronika ważniejszych wydarzeń BdPN w roku 2006 – Adam Leń................ 333
Wskazówki dla autorów ........................................................................................ 345
9
CONTENTS
CONTENTS
Krystyna Przybylska, Stanisław Kucharzyk
Montane forests of national parks as subject of protection and object
of studies of natural forest formation processes......................................... 15
Bogdan Zemanek
National parks in conservation of rare and endangered species
of vascular plants............................................................................................ 35
Zbigniew Głowaciński
Protection and management problems of game populations
in Polish national parks and their surroundings....................................... 41
Jerzy Pawłowski
The present and future tasks of the Polish national parks in protection
of the valuable invertebrate species............................................................. 63
Tadeusz J. Chmielewski
Hydrogenic landscapes conservation in Polish lowland
national parks................................................................................................. 71
Stefan Skiba
The role of the national parks in the protection of the abiotic
environments and soils.................................................................................. 95
Oksana Maryskevych, Iryna Shpakivska, Olga Didukh
Challenges and opportunities for nature protection
in the Carpathian national parks in Ukraine............................................. 105
Robert Kościelniak, Józef Kiszka
New and rare lichen species in the Bieszczady National Park
and its environs – part IX.............................................................................. 119
Jerzy Szwagrzyk, Jan Bodziarczyk, Anna Bożek
Vegetation of the projected nature reserve „Przełom Wołosatego”
in the Bieszczady Mts.................................................................................... 123
10
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 2007 (15)
Jan Bodziarczyk, Tomasz Rużyło
Conditions of occurrence, structure, and health status of the population
of common yew Taxus baccata L. in the “Cisy na górze Jawor” nature
reserve, Bieszczady Mts, Poland................................................................... 163
Jacek Błażuk
Herpetofauna of the San river valley along the Otryt mountain ridge
and of the adjacent areas (Western Bieszczady Mts.). Reptiles................ 181
Krzysztof Kukuła, Aneta Bylak
The diet of brown trout Salmo trutta m. fario L. from the Wołosaty
stream (Western Bieszczady Mts.)............................................................... 231
Marek Holly
New sites of some rare species of beetles in the Bieszczady
National Park and the Western Bieszczady Mts......................................... 243
Tomasz Zaleski, Joanna Korzeniak, Andrzej Kalemba
Anthropogenic disturbances of soil cover at grasslands of Wołosate
village (Bieszczady National Park)............................................................... 253
Wojciech Szymański, Stefan Skiba
Genesis and significance of the fragipan horizon in the Albeluvisols
of the Carpathian Foothills........................................................................... 267
Andrzej Górecki, Katarzyna Nieszporek, Anna Ostruszka, Lidia Skolarczyk,
Marta Wójcik
Environmental awareness of schoolchildren living in the vicinity
of selected national parks.............................................................................. 285
Grażyna Holly
State of preservation of monumental Christian cemeteries
in the Bieszczady National Park................................................................... 305
Chronicle of important events of Bieszczady National Park in 2006
– Adam Leń.................................................................................................... 333
Informations for authors . ..................................................................................... 345
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 15 (2007)
XV KONFERENCJA MIĘDZYNARODOWEGO REZERWATU
BIOSFERY „KARPATY WSCHODNIE”
„CELE, ORGANIZACJA I USYTUOWANIE PARKÓW
NARODOWYCH WE WSPÓŁCZESNEJ OCHRONIE PRZYRODY”
W Ośrodku Naukowo-Dydaktycznym Bieszczadzkiego Parku Narodowego
w Ustrzykach Dolnych, w dniach 14–16.09.2006 r., odbyła się XV konferencja
Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Temat przewodni konferencji brzmiał: „Cele, organizacja i usytuowanie parków narodowych
we współczesnej ochronie przyrody”. Po raz kolejny konferencja połączona była
z wyjazdową sesją Państwowej Rady Ochrony Przyrody i Radą Naukową Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
W pierwszym dniu obrad uczestnicy wysłuchali 11 referatów dotyczących
roli parków narodowych w zakresie ochrony flory, fauny, przyrody abiotycznej
i krajobrazu, wygłoszonych przez specjalistów z poszczególnych dziedzin, reprezentujących polską i ukraińską stronę Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery
„Karpaty Wschodnie”.
W pierwszej części obrad, pod przewodnictwem Prof. Joanny Pijanowskiej
wygłoszono następujące referaty:
1.Stiepan Stojko – Wielofunkcyjne znaczenie parków narodowych jako
części rezerwatów biosfery wg Strategii sewilskiej (na przykładzie Karpat
Ukraińskich).
2.Zbigniew Głowaciński – Problem ochrony dużych drapieżników i zwierząt
łownych w parkach narodowych i ich otoczeniu.
3.Jerzy Pawłowski– Zadania parków narodowych dziś i w przyszłości w zakresie ochrony cennych gatunków zwierząt bezkręgowych.
Dalszym obradom przewodniczył Prof. Jacek Wasilewski. Wysłuchano następujących referatów:
1. Kajetan Perzanowski – Potencjalna rola parków narodowych w programach restytucyjnych i ochronie populacji dużych ssaków.
2. Bogdan Zemanek – Rola parków narodowych w ochronie rzadkich i zagrożonych gatunków flory naczyniowej w Polsce.
3. Krystyna Przybylska, Stanisław Kucharzyk – Lasy górskie w parkach narodowych przeznaczone do badań naturalnych procesów.
4. Stefan Skiba – Znaczenie parków narodowych dla ochrony naturalnych
walorów zasobów abiotycznych i gleb.
Trzecim blokiem obrad kierował Prof. Stefan Skiba. Tematyka referatów
przedstawiała się następująco:
1.Zbigniew Myczkowski – Ochrona krajobrazu kulturowego w wybranych
parkach narodowych.
12
ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 2007 (15)
2. Tadeusz J. Chmielewski – Ochrona krajobrazów hydrogenicznych w nizinnych parkach narodowych w Polsce.
3. Oksana Maryskevych, Iryna Shpakivska, Olga Didukh – Wyzwania i szanse dla ochrony przyrody w karpackich parkach narodowych na Ukrainie.
4. Volodymyr Kramarets, Jurij Kramarets, Jaroslav Dubyna – Czynniki oddziaływujące na stan ochrony przyrody na terenie PN Beskidy Skolskie.
W godzinach popołudniowych odbyło się posiedzenie Państwowej Rady
Ochrony Przyrody oraz otwarte posiedzenie Rady Naukowej Bieszczadzkiego
Parku Narodowego.
Drugiego dnia konferencji dyskutowano nad zaletami i wadami aktualnie
obowiązującej w Polsce Ustawy o ochronie przyrody oraz o przygotowywanych
zmianach. Głos zabrali m.in. przedstawiciele Ministerstwa Środowiska. Obradom
przewodniczył Prof. Bogdan Zemanek, a wygłoszono następujące referaty:
1. Bogdan Jaroszewicz – Koncepcja restrukturyzacji i wykonywania ochrony
przyrody w Polsce.
2. Ludwik Tomiałojć – Międzynarodowe kategorie obszarowej ochrony przyrody – wnioski dla Polski.
3. Ryszard Kapuściński – Analiza przygotowywanych kierunków zmian prawa ochrony przyrody.
4. Tomasz Winnicki – Zalety i wady aktualnie obowiązującej Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r.
W godzinach popołudniowych pracownicy Parku zaprezentowali System Informacji Przestrzennej (GIS), po czym dyskutowano o przyszłości pracowni naukowych w parkach narodowych, o planach ochrony oraz przydatności GIS dla
realizacji tych planów.
Trzeciego dnia konferencji odbyła się sesja terenowa – uczestnicy przeszli od
strony Przełęczy Bukowskiej na Rozsypaniec i Halicz.
15th CONFERENCE – „AIMS, ORGANISATION
AND PLACE OF NATIONAL PARKS IN CONTEMPORARY
NATURE CONSERVATION”
On September 14–16, 2006 in the Scientific-Didactic Centre of the Bieszczady National Park in Ustrzyki Dolne, the 15th conference of the International
Biosphere Reserve „Eastern Carpathians” took place. The main topic of conference was: „Aims, organisation and place of national parks in contemporary nature
conservation”. The conference was accompanied by the sessions of the State Council for Nature Conservation, and the Scientific Council of the Bieszczady National
Park.
On the first day of conference the 11 lectures on the role of national parks in
protection of flora, fauna, abiotic nature, and landscape were presented by specialists representing Polish and Ukrainian side of the International Biosphere Reserve. In the afternoon a session of the State Council for Nature Conservation,
and open session of the Scientific Council of the Bieszczady National Park took
place.
The second day of conference was devoted to discussion on virtues and faults
of the Law of nature protection being in effect in Poland at the moment and on
changes being in preparation. The representative of the Ministry of Environment
took part in discussion.
In the afternoon the Park scientists presented information system (GIS) prepared for the BNP, then discussion on the future of scientific units in national
parks, protection plans and the use of GIS in their execution was started.
On the third day of conference a field session took place – the participants
visited Mt Rozsypaniec and Mt Halicz from the side of Bukowska Pass.