pobierz pdf

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły
Pedagogiki i Administracji w Poznaniu
Nr 3
2007
Grażyna Szypuła, Magdalena Rusin
Bielski Szkolny Ośrodek Gimnastyki Korekcyjno-Kompensacyjnej
im. R. Liszki w Bielsku-Białej
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WAD KOŃCZYN
DOLNYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY
A FREQUENCY APPEARANCE DEFECTS OF LEGS
BY CHILDREN AND ADOLESCENT
Słowa kluczowe: kolana koślawe, kolana szpotawe, stopy płaskie i płasko-koślawe, wpływ płci
Key words: genu valgum, genu varum, flet feet, talipes valgus, influence of gender
Wady stóp i kolan, choć nie są tematem tak medialnym jak skoliozy, to jednak dla specjalistów stanowią również ważny problem, tym bardziej że dotyczy on coraz większej
liczby dzieci i młodzieży. Badania przeprowadzone w latach osiemdziesiątych ubiegłego
wieku w trzech przedszkolach wykazały, że koślawość kolan osiąga swoje maksimum
w wieku 2-3 lat i w tym okresie traktowana jest jako norma fizjologiczna, po czym
zmniejsza się systematycznie. W grupie badawczej w wieku 6 lat dotyczyła jedynie lub aż
26% dzieci1 i była silnie skorelowana z nadwagą. Zarówno stopy płaskie, jak i kolana
koślawe to wynik osłabionego aparatu więzadłowo-mięśniowego, stąd tak oczywiste
powiązanie z nadwagą. Codzienne obserwacje dzieci na zajęciach gimnastyki korekcyjnej
w BSOGKK zwróciły naszą uwagę na znacznie częstsze występowanie tej wady u dzieci
niż kilkanaście lat wcześniej. Badania przesiewowe przeprowadzone przez pracowników
naszego Ośrodka na uczniach bielskich szkół podstawowych w wieku od 10. do 12. roku
życia dały nam możliwość skonfrontowania spostrzeżeń z faktami. Uzyskane wyniki
potwierdziły nasze wcześniejsze obserwacje. Analizie poddaliśmy 1744 dzieci, w tym 820
dziewcząt i 924 chłopców. Badając, braliśmy pod uwagę następujące kryteria: wiek, płeć,
występowanie kolan koślawych i szpotawych z uwzględnieniem 1. i 2. stopnia zaawansowania wady oraz występowanie stóp płaskich i płasko-koślawych z uwzględnieniem
trzech stopni zaawansowania wady wg punktowej typologii T. Kasperczaka2.
1
G. Kandzierski, Badania osi kończyn dolnych i stóp dzieci w wieku od 3 do 6 lat, Warszawa
1986, s. 392-397.
2
T. Kasperczyk, Wady postawy ciała, diagnostyka i leczenie, Kraków 2001.
218
Człowiek – Zdrowie
Kolana szpotawe (GENUA VARUM) i kolana koślawe (GENUA VALGUM)
WYNIKI
Liczbowy i procentowy rozkład częstości występowania kolan koślawych i kolan
szpotawych z uwzględnieniem wieku badanych i stopnia zaawansowania wady ilustruje tabela 1.
IV
V
Suma
VI
2
%
58 25 21
9
%
1
%
2
%
Dziewczęta
4
6
2
3
6
Chłopcy
45 13
0
0
45 13 117 35 19
6 136 41 181 54 153 46 334
Dziewczęta
16
5
0
0
16
5
6
Chłopcy
15
5
4
1
19
6 108 36 33 12 141 48 160 54 139 46 299
Dziewczęta
28 10
4
1
32 11 53 19 51 18 104 37 136 69 144 52 280
Chłopcy
23
8
2
1
25
8
Dziewczęta
48
6
6
1
54
7 185 23 91 11 276 34 330 40 490 60 820
Chłopcy
83
9
6
1
89 10 294 32 70
2
%
%
Liczba badanych
1
%
Norma
%
Poza normą
Płeć
GENUA
VALGUM
Suma
GENUA
VARUM
Suma
Klasa
Tabela 1
74 24 19
69 24 18
7
79 34 85 36 149 64 234
93 30 109 35 197 65 306
87 31 112 56 179 44 291
8 364 40 453 50 471 50 924
M. Rusin, G. Szypuła, J. Nabielska, E. Kowalska, G. Kępys – Częstość występowania...
219
Uzyskane wyniki obrazują poniższe wykresy
Wykres 1. Występowanie kolan szpotawych u dziewcząt i chłopców w zależności od wieku
badanych
Występowanie kolan szpotawych u obu płci waha się w granicach od 2 do 13%,
przy czym u dziewcząt ma tendencję rosnącą, od 2% w klasie czwartej do 11%
w klasie szóstej.
U chłopców tendencja ta jest nieznacznie malejąca, od 13% w klasie czwartej do
8% w klasie szóstej.
Kolana szpotawe 2. stopnia występują niezwykle rzadko u obu płci i wahają się od
0 do 3% (tabela 1).
Wykres 2. Występowanie kolan koślawych u dziewcząt i chłopców w zależności od wieku
badanych
Powyższy wykres pokazuje, że kolana koślawe występują znacznie częściej niż
szpotawe zarówno u chłopców, jak i dziewcząt. Jednak w klasie czwartej i piątej
zdarzają się częściej u chłopców (nawet o 18% w klasie V). Natomiast w klasie szóstej
proporcje te zmieniają się na niekorzyść dziewcząt.
220
Człowiek – Zdrowie
Wykres 3. Występowanie kolan koślawych wśród dziewcząt i chłopców w klasie VI w zależność od stopnia zaawansowania wady
Powyższy wykres wskazuje, że problem kolan koślawych drugiego stopnia dotyczy
przede wszystkim dziewcząt z klasy szóstej (18% w stosunku do 7% chłopców i 9%
dziewcząt z klasy czwartej). Można założyć, że jest to wynikiem wchodzenia przez
dziewczęta w okres dojrzewania, czyli między innymi zwiększenia się ich wagi
i zmniejszenia siły mięśniowej.
Stopy płaskie (PES PLANUS) i płasko-koślawe (PES PLANUM VALGUM)
Liczbowy i procentowy rozkład częstości występowania stóp płaskich i płaskokoślawych wśród badanych ilustruje tabela 2.
221
M. Rusin, G. Szypuła, J. Nabielska, E. Kowalska, G. Kępys – Częstość występowania...
IV
V
Suma
VI
Liczba badanych
%
Norma
%
1
%
2
%
3
%
Poza normą
Klasa
Tabela 2
Dziewczęta
61
26
95
41
66
28
12
5
173
74
234
Chłopcy
113
34
173
52
30
9
18
5
221
66
334
Dziewczęta
108
35
106
35
73
24
19
6
198
65
306
Chłopcy
63
28
179
60
42
18
15
7
236
72
299
Dziewczęta
113
40
84
30
68
24
15
5
167
60
280
Chłopcy
109
37
129
44
37
13
16
5
182
63
291
Dziewczęta
282
34
285
35
207
25
46
6
538
66
820
Chłopcy
285
31
481
52
109
12
49
5
639
69
924
PES PLANUS / PES PLANUM VALGUM
Płeć
Poniższe wykresy przedstawiają kształtowanie się częstości występowania wad
stóp u dziewcząt i chłopców z rozbiciem na stopień zaawansowania wady.
Wykres 4. Płaskostopie pierwszego stopnia
Różnice między płciami w częstości występowania stóp koślawych i płaskokoślawych pierwszego stopnia wahają się w granicach 21-25% na niekorzyść chłopców bez względu na wiek. Natomiast u dziewcząt zaobserwować można zmniejszanie
się ich liczby z tym stopniem zaawansowania wady z 41 do 30%.
222
Człowiek – Zdrowie
Wykres 5. Płaskostopie drugiego stopnia
Ten wykres zwraca uwagę na następującą prawidłowość: bez względu na wiek
dziewczęta dominują liczbowo w grupie z drugim stopniem zaawansowania wady.
Jest ich od dwóch do trzech razy więcej niż chłopców. Ta tendencja utrzymuje się na
dość wysokim poziomie – 24 i 28%.
Wykres 6. Płaskostopie trzeciego stopnia
M. Rusin, G. Szypuła, J. Nabielska, E. Kowalska, G. Kępys – Częstość występowania...
223
Analizując powyższy wykres, możemy stwierdzić, że występowanie trzeciego
stopnia zaawansowania wady nie wykazuje zależności od płci i kształtuje się mniej
więcej na stałym i dość niskim poziomie od 5 do 7% grupy badawczej.
PODSUMOWANIE
Na podstawie analizy uzyskanych wyników możemy stwierdzić, że:
1. Problem nieprawidłowego ustawienia kolan dotyczy 50% chłopców i 40% dziewcząt.
2. U dziewcząt częstość występowania kolan koślawych i szpotawych wyraźnie
wzrasta w klasie szóstej, czyli w okresie pokwitania.
3. Stopy płaskie i płasko-koślawe występują u 69% chłopców i 66% dziewcząt.
4. Zarówno wady stóp, jak i kolan w stopniu zaawansowanym znacznie częściej
zdarzają się u dziewcząt.
W celu lepszego zobrazowania problemu występowania wad stóp u dzieci
przytoczymy wyniki badań przeprowadzonych w Klinice Chirurgicznej AM w
Krakowie w 1984 roku3 na grupie 3765 osób w wieku od 17 do 64 lat. Wykazały
one, że bez względu na rodzaj wykonywanej pracy po 35. roku życia u kobiet i 50.
u mężczyzn następuje tendencja do pojawienia się stopy płaskiej. Wykazano również, że praca stojąca wpływa na spłaszczenie łuku podłużnego stopy oraz że nasila
się
z wiekiem i jest bardziej wyraźna u kobiet niż u mężczyzn. W najmłodszej grupie
badanych (17-19 lat) stopę płaską miało 25% kobiet i 32% mężczyzn, czyli znacznie mniej niż u badanej przez nas młodzieży, która przecież nie podjęła jeszcze
żadnej pracy i jej aparat więzadłowo-mięśniowy powinien być bardziej wydolny
niż w starszym wieku. Należy zaznaczyć, że wg specjalistów charakterystyczne
jest współwystępowanie stopy płaskiej i żylaków kończyn dolnych oraz to, że
w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku ok. 70% populacji ludzi dorosłych
miało różnego rodzaju dolegliwości stóp. Obecnie pracownicy naszego Ośrodka
przeprowadzają badania przesiewowe na młodzieży gimnazjalnej. Liczymy, że
uzyskane wyniki pozwolą określić charakter zmian w częstości występowania tej
wady oraz w jej stopniu zaawansowania.
WNIOSKI
Przedstawione wyniki pozwalają na wysunięcie następujących wniosków:
1. Zapobieganie i leczenie niewydolnych statycznie stóp i kolan ma charakter narastającego problemu społecznego.
2. Niezbędna jest szeroko prowadzona edukacja rodziców i dzieci ze szczególnym
akcentem na:
3
M. Politowski, J. Jamski, H. Knapik, W. Szczygieł, M. Ciążyński, B. Plaskura, Badania nad
wpływem wieloletniej pracy stojącej na częstość występowania obniżenia sklepienia stopy, Warszawa 1984, s. 449-454.
224
Człowiek – Zdrowie
• wczesne wykrywanie zaburzeń aparatu mięśniowo-więzadłowego kończyn dolnych,
• stosowanie prawidłowego obuwia już od momentu nauki chodzenia u dzieci,
• szerzenie wiedzy o prawidłowych i wadliwych pozycjach przyjmowanych
w siadzie i staniu w poszczególnych wadach oraz o ich konsekwencjach zdrowotnych,
• propagowanie aktywnego i zdrowego trybu życia.