Lekcja 2

Materiały edukacyjne przygotowane w ramach programu
Socrates Grundtvig Action 1,
“Law through Experience” / 116881-CP-1-2004-SK-GRUNDTVIG-G11
TEMAT: PRAWA, OBOWIĄZKI,
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
LEKCJA 2:
(Autork: Sevastiana Lagonika
Komentarze prawnika: Vassilis Papastergiou, Sevastiana Lagonika)
Naucz się chronić swoje prawa
Cele:
Ćwiczenie umiejętności prezentacji i wysławiania się.
Promowanie umiejętności współpracy.
Zamierzenia:
Uczestnicy uczą się na konkretnych przykładach tego, do jakich praw stosuje się termin
naruszenia prawa oraz jakie są sposoby wynagrodzenia szkody.
Metody:
studium przypadku, praca w grupie, odgrywanie ról/ scenek (opcjonalnie) oraz dyskusja.
Czas:
90 -120 minut. ZaleŜnie od grupy moŜna rozbić ten czas na więcej niŜ jedną sesję.
Materiały:
długopisy, tablica typu flipchart, karty z opisem historii (kopia historii analizowanej przez grupę
powinna być dostępna dla kaŜdego z członków tej grupy), Europejska Konwencja Praw
Człowieka (lub Powszechna Deklaracja Praw Człowieka).
Procedura:
1
Wersja uproszczona:
Podziel klasę na trzy grupy i przekaŜ im tablice flipchart. KaŜda z grup powinna otrzymać jedną
historię oraz Europejską Konwencję Praw Człowieka (lub Powszechną Deklarację Praw
Człowieka). Zadaniem kaŜdej z grup jest starannie przeczytać otrzymane historie, nazwać te
prawa, które według nich zostały złamane oraz rozwaŜyć, w jaki sposób kaŜda z
poszkodowanych stron powinna być chroniona przed naruszaniem jej praw (zapisują wszystkie
wyniki na kartkach tablicy flipchart). Na pracę w grupach powinno wystarczyć dwadzieścia
minut. Następnie kaŜda z grup musi wybrać swoich rzeczników, którzy odczytają na głos całej
klasie fabułę historii i przedstawią wyniki uzyskane przez swoją grupę. NaleŜy przeznaczyć
trochę czasu na ewentualne komentarze ze strony innych grup lub na dyskusje pomiędzy
grupami na tematy, które zostaną ustalone na podstawie kaŜdej historii. Na zakończenie kaŜdej
z trzech prezentacji i dyskusji, ty jako trener powinieneś dokonać podsumowania, przekazując
klasie prawidłowe informacje zebrane na podstawie Uwag prawnika.
Pierwsza wersja (alternatywna):
Podziel klasę na trzy grupy i przekaŜ kaŜdej z nich długopisy i papier do notowania. KaŜda z
grup powinna otrzymać do analizy tylko jedną historię oraz Europejską Konwencję Praw
Człowieka (lub Powszechną Deklarację Praw Człowieka). Poinformuj grupy, Ŝe ich zdaniem jest
omówienie swojej historii, a bardziej szczegółowo, opracowanie na jej podstawie fabuły i
bohaterów. Po wykonaniu tego zadania grupy będą odgrywać scenki (role). KaŜda z grup
powinna się skoncentrować wyłącznie na własnej historii nie ujawniając jej innym grupom. Daj
uczestnikom trzydzieści minut (lub więcej czasu, w razie potrzeby) na pracę grupową. Role
odgrywane przez członków kaŜdej z grup powinny być wybrane losowo.
Po kaŜdej scence poproś wszystkie grupy o połączenie i zainicjuj dyskusję, stawiając im
następujące pytania (zdawaj pytania pojedynczo):
Czy sądzisz, Ŝe w tym przypadku doszło do naruszenia praw? Jeśli tak, nazwij prawa,
które w Twojej opinii zostały naruszone i umotywuj w sposób zwięzły swoją opinię (np.
naruszenie wolności osobistej i bezpieczeństwa, itp.)
W jaki sposób poszkodowane strony powinny starać się o ochronę swoich praw?
Po zakończeniu dyskusji dotyczącej kaŜdej ze scenek, dokonaj podsumowania lekcji,
przekazując klasie informacje zawarte w Uwagach prawnika.
Druga wersja (alternatywna):
Podziel klasę na trzy grupy. KaŜda z grup powinna otrzymać do analizy tylko jedną historię
oraz Europejską Konwencję Praw Człowieka (lub Powszechną Deklarację Praw Człowieka).
Poinformuj grupy, Ŝe ich zdaniem jest omówienie swojej historii, a bardziej szczegółowo,
opracowanie na jej podstawie fabuły i bohaterów. Po wykonaniu tego zadania będą odgrywać
scenki. KaŜda z grup powinna się skoncentrować wyłącznie na własnej historii nie ujawniając jej
innym grupom. Daj uczestnikom trzydzieści minut (lub więcej w razie potrzeby) na pracę
grupową. Role odgrywane przez członków kaŜdej z grup powinny być wybrane losowo.
Ty, jako trener powinieneś podjąć szybką decyzję dotyczącą tego, która grupa zacznie
odgrywanie scenek jako pierwsza. Przed rozpoczęciem kaŜdej ze scenek powinieneś
przekazać pewne pytania (patrz poniŜej) dwóm innym grupom, które będą odgrywać rolę
2
publiczności. Poinformujesz ich, Ŝe będą mieli do dyspozycji około pięć do dziesięciu minut na
pracę grupową po zakończeniu scenki, a w tym czasie będą musieli odpowiedzieć na zadane
pytania. Ten czas zostanie wykorzystany przez grupę, która właśnie odgrywała scenkę, aby
mogła wyjść ze swoich ról (patrz: Wskazówki dla trenera).
1. Czy sądzisz, Ŝe w tym przypadku doszło do naruszenia praw? Jeśli tak, nazwij prawa,
które w Twojej opinii zostały naruszone i umotywuj w sposób zwięzły swoją opinię (np.
naruszenie wolności osobistej i bezpieczeństwa, itp.)
2. W jaki sposób poszkodowane strony powinny starać się o ochronę swoich praw?
Po zakończeniu dyskusji dotyczącej kaŜdej ze scenek, dokonaj podsumowania lekcji,
przekazując klasie informacje zawarte w Uwagach prawnika.
Pełniąc rolę trenera powinieneś znać niektóre sposoby, jakimi osoby poszkodowane mogą
poszukiwać zadośćuczynienia w przypadku naruszenia ich praw (patrz: Uwagi prawnika). Na
przykład osoba opisywana w pierwszej historii moŜe:
Poinformować o zaistniałej sytuacji Inspekcję Pracy,
Zgłosić sprawę na najbliŜszym posterunku policji,
Skierować pismo do stosownego Ministerstwa,
ZaskarŜyć sprawę do sądu, ubiegając się o odszkodowanie.
(MoŜna takŜe skontaktować się z innymi instytucjami pomocowymi, takimi jak Rzecznik praw
Obywatelskich - w przypadku osób zatrzymanych oraz pacjentów lub z organizacjami
pozarządowymi takimi jak Amnesty International - w przypadku pracowników fabryki, a takŜe
poprosić się o bezpłatną pomoc prawną w ramach Legal Aid, jeśli dana osoba jest
niezamoŜna).
1. Historia o fabryce
Fabryka przetwórstwa płodów rolnych znajduje się w regionie o wysokim bezrobociu, gdzie
dostępnych jest niewiele miejsc pracy oraz gdzie kontrola ze strony Inspekcji Pracy jest
prowadzona w bardzo niewielkim stopniu. Pracodawca wymaga od swoich pracowników
wzrostu wydajności produkcji. ObraŜa ich a nawet uŜywa przemocy fizycznej w stosunku do
mniej sprawnych lub wolniejszych pracowników, szczególnie kobiet lub osób starszych.
Degraduje takŜe pracowników, którzy nie wykazują się odpowiednią wydajnością (według
ustalonych przez niego standardów)i, kierując ich aŜ do tak upokarzających prac jak mycie
toalet, szorowanie podłogi, etc.
Jak moŜna chronić tych pracowników?
2. Historia o włamaniu
Policja zaaresztowała trzy osoby pod zarzutem włamania do domu, a dokładniej mówiąc,
oskarŜa ich o obrabowanie piętnastu domów. Złapano ich na gorącym uczynku podczas
jednego z włamań a policja ma pewne poszlaki, które sugerują, Ŝe mogli być zamieszani takŜe
w inne przypadki włamań. Chcąc obciąŜyć aresztowanych odpowiedzialnością za wszystkie
3
piętnaście włamań, policja prowadzi ich przesłuchania. Ale przesłuchania te nie dają
oczekiwanych rezultatów, dlatego teŜ funkcjonariusze policji odwołują się do innych środków:
bicia zatrzymanych, przetrzymywania ich bez kontaktu z innymi, izolacji.
Co mogą zrobić oskarŜeni?
3. Historia o domu opieki społecznej
Pielęgniarki pracujące w domu opieki społecznej, w którym przebywają osoby upośledzone
psychicznie, otrzymują polecenie od administracji, aby pozbawić moŜliwości poruszania się,
umieścić w izolacji oraz aby podać dodatkowe ilości leków osobom, których zachowanie
stwarza problemy (nadmiernie krzyczą, niszczą mienie, itp.). Jednak krewny jednego z
pacjentów odwiedza tę instytucję i jest świadkiem całej sytuacji.
Co moŜe zrobić ten krewny?
Wskazówki dla instruktora/ trenera:
Po zakończeniu kaŜdej scenki naleŜy pozostawić uczestnikom nieco czasu, aby mogli wyjść ze
swoich ról. Zapytaj ich jak się czuli odgrywając daną rolę. Zapytaj publiczność, jak się czuła
podczas obserwacji tych scenek. Odgrywanie ról to metoda, która wymaga starannego
prowadzenia, a poniewaŜ kwestie podejmowane w ramach tego ćwiczenia są delikatne,
powinieneś zawsze przypominać uczestnikom, Ŝe to co widzą lub odgrywają stanowi tylko ich
rolę i nie ma nic wspólnego z ich rzeczywistym charakterem.
Uwagi prawnika:
We wszystkich trzech przykładach istnieją przepisy opisujące podstawy działania administracji,
które obowiązują daną administrację: dotyczące interwencji, takich jak intensyfikacja produkcji,
stosowania metod przesłuchania oraz stosowania środków uspokajających – dozwolonych
przez prawo. JednakŜe, gdy granica dopuszczalnych metod działania zostanie przekroczona,
mamy do czynienia z naruszeniem praw człowieka.
Przypadek 1 – “Historia fabryki”:
Kwestia intensyfikacji produkcji i zwiększenia wydajności pracy jest – po pierwsze – kwestią,
która nie dopuszcza interwencji państwowej. Oznacza to, Ŝe Ŝądanie zwiększenia wydajności
produkcji nie jest nielegalne. JednakŜe, zwykle obowiązują rozszerzone przepisy dotyczące
bezpieczeństwa w miejscu pracy, których naleŜy przestrzegać. Przepisy te są róŜne dla róŜnych
obszarów działalności, a w niektórych przypadkach są bardzo szczegółowe. W omawianym
przykładzie Inspekcja Pracy moŜe zbadać, czy za celami intensyfikacji produkcji nie stoi
naruszenie tych rozszerzonych przepisów. W takim przypadku będzie miała prawo do
interwencji i Ŝądania, aby przepisy te były przestrzegane.
Jeśli chodzi o obraźliwe zachowania i zmuszanie do upokarzających prac, pracownicy mogą
uznać, iŜ stanowi to niekorzystną zmianę warunków pracy. W takim przypadku mają prawo
uznać, Ŝe pracodawca wypowiedział im umowę o pracę z własnej winy. Oznacza to, Ŝe mogą
opuścić miejsce pracy i zaŜądać odszkodowania. JednakŜe, w naszym przypadku, jest bardzo
wątpliwe, czy pracownicy będą chcieli dokonać takiego wyboru, ze względu na wysokie
bezrobocie istniejące w tym regionie. Zatem bardziej realne byłoby rozwaŜenie, Ŝe w tym
4
przypadku pracownicy mają prawo nie zgodzić się na obraźliwe zachowanie pracodawcy i
zmuszanie do wykonywania upokarzających prac oraz poprosić o ochronę Inspekcję Pracy.
Mają takŜe prawo do strajku, aby wymusić na pracodawcy poszanowanie ich godności.
Przypadek 2 – “Historia włamania”:
Zgodnie z konstytucją grecką (Artykuł 6) oskarŜony ma prawo Ŝądać doprowadzenia do
przesłuchującego lub śledczego co najmniej w ciągu 24 godzin od chwili jego aresztowania.
Ponadto bicie, przetrzymywanie bez kontaktu z innymi, izolacja są uznawane za torturę. Tortury
są zabronione zgodnie z Grecką Konstytucją (Artykuł 7) oraz Kodeksem Karnym (Artykuł 137A).
JeŜeli termin, w czasie którego istnieje obowiązek poinformowania oskarŜonego o podstawach
jego oskarŜenia, zostanie przekroczony, ma on prawo skarŜyć policję o nielegalne zatrzymanie.
W kaŜdym przypadku, gdy zostanie doprowadzony do przesłuchującego, ma prawo do
powiadomienia o torturach jakim został poddany, moŜe takŜe prosić o zbadanie przez lekarza i
wystąpić z oskarŜeniem przeciwko policji. Istotnym jest takŜe fakt, Ŝe zgodnie z Kodeksem
Postępowania Karnego (Artykuł 177), dowody zebrane takimi metodami jak tortury, nie mogą
być wykorzystane w sądzie.
Przypadek 3 – “Historia o domu opieki społecznej”:
Konstytucja grecka (Artykuł 2) uznaje prawo kaŜdego człowieka do godności. Ponadto, juŜ
wcześniej stwierdzono, iŜ zakazuje się tortur (Artykuł 7). Grecki Kodeks Karny w sposób
wyraźny uznaje, iŜ przedłuŜająca się izolacja jest torturą (Artykuł137, paragraf 3). W
omawianym przypadku krewny pacjenta moŜe skarŜyć administrację instytucji o stosowanie
tortur i upokarzające praktyki w stosunku do pacjentów.
W przypadku gdy pacjent nie został przyjęty do tej instytucji na mocy decyzji sądowej,
odwiedzający ma prawo do natychmiastowego zabrania swojego krewnego z tej instytucji. W
przeciwnym przypadku musi uzyskać w tym celu zgodę sądu.
Ponadto, krewny pacjenta moŜe poprosić władze o kontrolę tego domu opieki społecznej, (tzn.
skierować skargę do Ministerstwa Zdrowia) z prośbą, aby odebrano tej instytucji zezwolenie na
prowadzenie zakładu.
5