Monika Olejniczak Kontakt mail:

Monika Olejniczak
Kontakt mail: [email protected]
Tytuł pracy doktorskiej: Ocena siatkówki, ze szczególnym uwzględnieniem warstwy włókien
nerwowych u chorych z cukrzycą bez cech retinopatii, przy pomocy spektralnej optycznej
koherentnej tomografii (SOCT)
Spektralna optyczna koherentna tomografia (SOCT) jest nowoczesną, w pełni nieinwazyjną
i bezkontaktową techniką badania stosowaną w okulistyce. W metodzie tej wykorzystuje się
interferencję wiązek światła częściowo spójnego do obrazowania tkanek. W sposób precyzyjny
ukazuje ona kolejne warstwy przekroju badanej tkanki. Dzięki zastosowaniu światła uzyskano
wysoką rozdzielczość i dużą szybkość badania. Przesuwając promień w kierunku poprzecznym do
kierunku rozchodzenia się światła otrzymujemy kolejną porcję informacji o położeniu centrów
rozpraszających. Złożenie wyników kolejnych pomiarów daje obraz przekroju badanego obiektu.
SOCT może służyć do obrazowania zarówno przedniego, jak i tylnego odcinka gałki ocznej.
Umożliwia wizualizację przekroju przez wybrane fragmenty dna oka, pomaga w diagnozowaniu
chorób oczu, monitorowaniu przebiegu choroby oraz kwalifikacji chorych do zabiegów
chirurgicznych. Ułatwia kontrolowanie i ocenę tarczy nerwu wzrokowego w jaskrze, upraszcza
również ocenę zmian grubości siatkówki.
Wzrok jest jednym z najważniejszych zmysłów człowieka, pozwalającym na jego kontakt ze
światem zewnętrznym. W procesie widzenia udział bierze sprzężony na stałe układ oczu oraz
ośrodek wzroku zlokalizowany w płatach potylicznych mózgu. Oko jest narządem wysoce
wyspecjalizowanym i podobnie jak mózg ma ograniczone możliwości regeneracyjne. Dotyczy to w
szczególności siatkówki, która składa się z wielu cienkich i półprzezroczystych warstw
komórkowych.
Siatkówka składa się z dziesięciu warstw, niektóre z jej elementów charakteryzują się
rozmiarami rzędu kilku mikrometrów, dużą przezroczystością oraz niewielkimi zmianami
współczynnika załamania, co w przypadku obrazowania optycznego wiąże się z uzyskaniem
niskiego kontrastu. Dlatego obrazowanie tych struktur wymaga doboru metody o wysokiej czułości
i rozdzielczości. Takie możliwości daje zastosowanie tomografii optycznej SOCT, która z
rozdzielczością rzędu kilku mikrometrów, pozwala na szczegółową analizę wszystkich klinicznie
istotnych warstw siatkówki.
Warstwa włókien nerwowych (retinal nerve fibre layer – RNFL) jest warstwą znajdująca się w
powierzchownej części siatkówki. Najbardziej zaawansowaną technologią, którą stosuje się
obecnie do oceny grubości warstwy włókien nerwowych jest między innymi SOCT.
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom
cukru we krwi (hyperglikemia). Stała się ona jedną z ważniejszych chorób cywilizacyjnych.
Charakteryzuje ją nieprawidłowa przemiana cukrów, białek i tłuszczów. Zaburzenia te wynikają z
niewłaściwego wydzielania i działania insuliny. Przewlekle utrzymujący się podwyższony poziom
cukru powoduje zaburzenia funkcji, a w konsekwencji niewydolność wielu narządów.
Rozróżnia się dwa typy cukrzycy: typ I – dawniej nazywany cukrzycą insulinozależną lub
młodzieńczą (stanowi 5% wszystkich przypadków rozpoznanej cukrzycy); typ II – dawniej
nazywany cukrzycą insulinoniezależną, bądź cukrzycą ludzi dorosłych (ujawnia się w wieku
dojrzałym i dotyczy 95% wszystkich rozpoznanych przypadków cukrzycy). Problem cukrzycy
dotyczy głównie krajów rozwiniętych i rozwijających się, co związane jest m.in. ze zmianą
warunków socjalno-bytowych i takimi czynnikami ryzyka jak: spożywanie nadmiernej ilości
wysokoenergetycznych pokarmów (prowadzącymi do nadwagi i otyłości), zmniejszenie aktywności
fizycznej jak też starzenie się społeczeństwa. Często choroba ta występuje rodzinnie i jest
uwarunkowana genetycznie. Wszystkie prognozy wskazują, że cukrzyca może przybrać rozmiary
prawdziwej epidemii XXI wieku a już dzisiaj stanowi olbrzymi problem ekonomiczno-zdrowotny.
Największą ilość zachorowań na cukrzycę typu II obserwuje się po 60-tym roku życia. Częściej
chorują kobiety, zwłaszcza między 45 a 50 rokiem życia, co wiąże się z okresem menopauzy.
Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 1985 roku było 30 mln ludzi chorujących na
cukrzycę, w roku 2003 chorowało 194 mln ludzi. Przewiduje się, że w roku 2025 będzie około 333
mln ludzi chorych na cukrzycę. Dane te obrazują, jak wielka jest to skala problemu.
W narządzie wzroku w przebiegu cukrzycy dochodzi do zmian zwanych retinopatią
cukrzycową. Zmiany te dotyczą głównie tętniczek i drobnych naczyń żylnych siatkówki i
charakteryzują się zarówno tendencją do zamykania ich jak i zwiększania przepuszczalności ścian
naczyń. Czas trwania cukrzycy i wiek chorego są głównymi czynnikami determinującymi powstanie
retinopatii. Inne czynniki, które mogą mieć niekorzystny wpływ na nasilenie zmian ocznych to:
nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, nadwaga, otyłość, ciąża, choroby nerek, niedokrwistość, palenie
tytoniu. Bezpośrednio po wystąpieniu cukrzycy nie zawsze występują objawy oczne. Po 10-15
latach trwania choroby, w 50% przypadków dochodzi do zmian w siatkówce. Około 20-30%
pacjentów po dwudziestu latach od zachorowania praktycznie traci wzrok.
Retinopatia cukrzycowa jest jednym z najczęstszych wskazań do wykonania badania SOCT.
Głównie ze względu na możliwość wykrywania bardzo wczesnych zmian, niedostępnych do
wykrycia innymi metodami diagnostycznymi, np. ubytki w warstwie włókien nerwowych. Trudno
dziś wyobrazić sobie leczenie cukrzycy bez tomografii optycznej, pomocnej w ocenie grubości
siatkówki, służącej także monitorowaniu skuteczności leczenia.
Istnieją dowody na występowanie zmian w grubości włókien nerwowych u chorych na
cukrzycę, bez cech retinopatii cukrzycowej, co może świadczyć o uszkodzeniu neuronów. Niestety
dotychczasowa literatura, zarówno krajowa, jak i światowa, ma na ten temat mało danych. W
związku z powyższym postanowiłam przeprowadzić badanie grubości siatkówki, ze szczególnym
uwzględnieniem warstwy włókien nerwowych przy pomocy SOCT. Uzyskane wyniki mogłyby być
pomocne w poszukiwaniu właściwych strategii terapeutycznych, niosąc szanse na skonstruowanie
nowych leków. Cukrzyca w znacznym stopniu obniża jakość życia, skazuje czasem osoby
dotychczas samodzielne na opiekę osób trzecich oraz często w znacznym stopniu obciąża
ekonomicznie pacjenta i jego rodzinę. Ze względu na wzrastającą liczbę osób chorych na cukrzycę
oraz rozpoznawanie u nich zmian narządu wzroku, konieczne jest nasilenie opieki okulistycznej w
środowisku życia tych osób. Należy dołożyć wszelkich starań, aby poprawić jakość życia
pacjentów dotkniętych cukrzycą oraz zmniejszyć ekonomiczne i społeczne koszty inwalidztwa
wzrokowego znacznego odsetka społeczeństwa.