pobierz

ZASADY ORTOGRAFICZNE DO ĆWICZENIA OD 5 GRUDNIA DO 5 STYCZNIA
H czy Ch
H
Wymienia się na:g,z,ż, np.
hańba –(staropolska) gańba,
błahy – błazen,
druh – drużyna.
Występuje w rozpoczynającej
wyraz cząstce: hekto-, higro-,
hiper-, hipo-, homo-, hetero-,
homeo-, helio-, hydro-, np.
hektolitr, hektopaskal,
higrometr, higroskop,
hiperinflacja, hiperpoprawność;
hipoalergiczny, hipodrom;
homofonia, homologacja,
heteroatom, heteroseksualny,
homeopatia, homeostaza,
heliocentryzm,helioenergetyczny
hydrobus,hydroelektrownia,
hydrologia.
W „hałaśliwych słowach”, np.:
huk, harmider, hałas, hej, hop,
hola, hasać, wataha, hejnał,
hulać...
Ch
Wymienia się na sz w
wyrazach pokrewnych
lub innych ich formach
gramatycznych, np.:
mucha – muszka,
cicho – cisza,
słuchać – słyszę, itd.
Występuje zawsze na
końcu wyrazu, np.:
mech,
rolnikach,
puszystych,
polach,
pisklętach,
czerstwych,
miłych,
wysokich, itd.
Wyjątki: druh, Boh(rzeka)
Piszemy po spółgłosce
„s” w wyrazach
pochodzenia obcego,
np.:
schemat,
pascha,
schizma, itd.
W wyrazach
W wyrazach nieobjaśnionych (do
nieobjaśnionych (do
zapamiętania), hotel, huśtawka,
zapamiętania), np.
itd.
chichotać, chochlik, itd.
Rymowany słowniczek wyrazów h niewymiennym:
Wystarczy nauczyć się na pamięć tych trudnych do objaśnienia wyrazów, a w pozostałych
przypadkach stosować zasad, Twoje dyktanda będą bezbłędne!!!
Czyhać, hen, ohydna, hiena,
harcerz, hasło, hart(ducha), higiena.
Bohdan, Henryk, hoża Hania,
honor, hańba, huk, Hiszpania.
Helikopter, hol, hydroplan.
Halo, hola, hura, hopla,
herbatniki, hurt, hektolitr.
Hamak, huśtać, hak, Hipolit,
horda, hultaj, herszt, hołota,
hałaśliwy, hipopotam.
Himalaje, Kopenhaga,
hangar, hulać, hełm, huragan.
Hektar, Hucuł, haft z Podhala,
hufnal, hacel, handlarz, hala.
Bohater, historia błaha,
hetman, hejnał, hymn, wataha.
Humor, hotel, zahamować,
harmonogram, huta, hojny.
Zapamiętaj wszystkie słowa,
gdy z pisownią nie chcesz wojny.
Naucz się wiersza na pamięć! – to pomoże Ci poprawnie pisać zawarte w nim
wyrazy.
Ćwiczenie 1.
Uzupełnij tekst brakującymi literami „h” i „ch”. Objaśnij pisownię uzupełnionych wyrazów.
Żyję sobie jak w pu…u. Leżę na brzu…u wśród m…u i paproci i obserwuję pracowite
mu…y. Słu…am muzyki koników polny… brzęczący… mi do u…a. Leżę i nic nie robię. Nie
muszę s…odzić po s…oda…, s…ylać się przy sprzątaniu. Orzeźwiam się s…łodzonymi
napojami. Bez wa…ania zamieszkałbym lesie – to wspaniałe tak leniu…ować! Uśmie…am
się do wszystkiego, cieszę się z bła…ostek. Nie… żyje wolność!
np.puchu - puszek
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….
Ćwiczenie 2.
Wpisz formy celownika, narzędnika i miejscownika liczby pojedynczej mnogiej podanych
rzeczowników.
Liczba pojedyncza Liczba mnoga
M. czeremcha ………………………………
C. ………………………… ………………………………..
N. ………………………… ………………………………..
Msc. (o) ………………………….. ………………………………
M. strzecha ………………………………
C. ………………………………… ……………………………….
N. ………………………………… ………………………………
Msc. (o) ………………………….. ………………………………
M. skrucha ………………………………
C. ………………………………… ……………………………….
N. ………………………………… ……………………………….
Msc. (o) ………………………….. ……………………………….
Ćwiczenie 4.
Uzupełnij sylabami zawierającymi „h” lub „ch”.
…………..- re – o –gra - fia
………… - po –po –tam
………….. –rą –giew –ka
………… -le –ste –rol
…………. –o –tycz –nie
………... –li –kop –ter
………… -po –chon –dryk
……… -mo –no –gram
………… -li –gań –stwo
……….. –ge –mo –nia
………… -fiec
……….. –ro –man –cja
………... –no –ra –rium
………. –zan –te –ma
………... –do –wla
……….. –laj –no –ga
……….. –łu –pa
………. –tecz –ka
……….. –gie –nicz –ny
……… -cho –tać
Ćwiczenie3.
A) Z rozsypanki sylabowej utwórz po pięć:
a) czasowników
b) przysłówków
c) przymiotników
d) rzeczowników
a) cho, chrzą, lić, chwy, za, kać, cho, cić, wy, dzić, wać, się, chwa,
b) le, sty, chy, ry, nie, cha, chwac, kte, cznie, chęt, zu, żo, ko, chwa, ra,
c) chu, ny, cho, za, ryz, der, ma, cha, rob, chłan, la, li, chi, ny, me, tycz, wy, rycz, ny,
wa,
d) chło, chłys, rus, mo, chryp, chyt, cha, nar, ka, piec, tek,
a)…………………………………. b)…………………………………..
…………………………………. ……………………………………
…………………………………. …………………………………….
………………………………….. …………………………………….
………………………………….. …………………………………….
c)…………………………………. d)……………………………………
…………………………………. ……………………………………
…………………………………. ……………………………………
…………………………………. …………………………………….
…………………………………. …………………………………….
B) Z otrzymanych wyrazów utwórz:
a) pięć wyrażeń b) pięć zwrotów
a)…………………………………….
…………………………………….
…………………………………….
…………………………………….
b)………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
…………………………………….
………………………………………………..
Zwrot – związek wyrazowy, który zawiera czasownik, np. pisać starannie, łapać szansę.
Wyrażenie – związek wyrazowy niezawierający czasownika, rzeczownik przymiotnikiem
lub wyrażeniem przyimkowym, np. zielona łąka, most ze stali.
Ćwiczenie 4.
Uzupełnij tekst brakującymi literami: h i ch.
..rabia ..ipolit postanowił zorganizować ..uczne przyjęcie. Wiadomość ta narobiła wiele
..ałasu, wszystki.. bardzo zdziwiła. Cała okolica wiedziała, że ..rabia jest wielkim
..ytrusem, który nade wszystko ko..a pieniądze
i nie ..ce się nimi z nikim dzielić. Każdy miał ogromną o..otę uczestniczyć w tym
..istorycznym wydarzeniu. W dniu przyjęcia w zamku ..rabiego zjawili się wszyscy
szla..etnie urodzeni goście. Panowie przybyli
w czarnych fraka.., na ich biały.. koszula.. pyszniły się duże mu..y,
a w butonierka.. pączki różnokolorowy.. kwiatów. Panie wyglądały uroczo w długi..,
bogato zdobiony.. suknia... Przed bramami zamczyska czy..ała spragniona sensacji
..mara ciekawski...
Ćwiczenie 5.
Do podanych wyrazów dopisz wyrazy pokrewne, w których ch wymienia się na sz.
brzuch - .......................
pociecha - ....................
strach - ........................
suchy - ........................
kicha - .........................
blacha - .......................
proch - .........................
zawierucha - .................
Ćwiczenie 6.
Utwórz wyrażenia, dopisując przymiotniki pochodzące od podanych rzeczowników.
hala – zawody halowe
hetman – buława ......................................
hipoteka – kredyt ......................................
hydraulik – prasa .......................................
mahoń – meble .........................................
handel – przedsiębiorstwo ..........................
herb – pierścień ........................................
heroizm – czyn .........................................
hotel – pokój ............................................
ohyda – czyn ............................................
Ćwiczenie 7.
Do podanych wyrazów dopisz po dwa wyrazy pokrewne spośród słów znajdujących się
w ramce.
herezja - .............................., .............................
hipnoza - .............................., ............................
histeria - ................................, ...........................
higiena - ................................, ...........................
rehabilitacja - .........................., ..........................
inhalacja - ..............................., ..........................
chaos - ....................................., .........................
chart ( rasa psa ) - ......................, ........................
charakter - ................................., ........................
chciwiec - ..................................., .........................
chytrus - ..................................., .........................
wychowanek - ............................, .........................
heretyk, chaotycznie, histeryzować, charcik, higienistka, heretycki,
charakteryzować, chciwość, histeryk, chciwy, higieniczny, hipnotyzować,
chytrzyć, hipnotyzer, chaotyczny, rehabilitować, charcica, rehabilitacyjny,
charakteryzacja, chytrusek, inhalatorium, wychowanie, inhalować,
wychowywać
Ćwiczenie 8.
Podane niżej wyrazy wpisz do odpowiednich rubryk tabeli.
Chiny, archipelag, hufiec, Henryków, Bochnia, szlachta, herbarz, monarcha, husaria,
Himalaje, Chartum, chorągiew, historyk, Chełm, hełm, Podhale, Hel, hrabia, Chęciny,
Hrubieszów, chochlik
Rzeczowniki pospolite
zh
z ch
Rzeczowniki własne
zh
z ch
Ćwiczenie 9.
Dopisz po jednym wyrazie bliskoznacznym zawierającym h lub ch do podanych
wyrazów. Wybierz je spośród słów zawartych w ramce, w razie potrzeby skorzystaj ze
słownika wyrazów bliskoznacznych.
humanitarny, hołubić, chuchrowaty, hojny, anarchiczny, chluba,
heroiczny, honor, chmara, cecha, chochlik, chóralnie, niepohamowany,
chciwie, hardo, chwalić się, harmonizować, chwilowo
ludzki - ..................................
ozdoba - ................................
mnogość - ..............................
szczodry - ...............................
pożądliwie - .............................
zbiorowo - ...............................
cześć - ....................................
wyniośle - ................................
wątły - ......................................
bezrządny - ...............................
bohaterski - ................................
właściwość - ..............................
skrzat - ......................................
pieścić - ....................................
szczycić się -..............................
pasować - ...................................
nieopanowany - ............................
czasowo -.....................................
Ćwiczenie 10.
Wypisz znaczenie następujących wyrazów z „h” ze słownika języka polskiego.
hoży –
hol horda –
herszt –
hołota –
hangar –
Hucuł –
hufnal –
hacel –
wataha –
hojny –
Ćwiczenie 11.
„H” cz „ch”? Wpisz brakujące litery, w razie niepewności sprawdź w Słowniku
ortograficznym.
alko__ol, __armonia, __lor, z__ołdować, __ałwa, __ała, __emia, bo__ater,
__aos, pu__ar, __arcica, __olewa, za__aczyć, __inina, __andra, __łeptać, pu__acz,
__erbatnik, __uśtawka, __erubin, __odowla, wy__ować, __yżo, __umor, __ronometr,
__ybić, czmy__nąć, czy__ać, __iszpański, __ytry,
Ćwiczenie 12.
Odgadnij wyrazy z h lub ch o podanych znaczeniach.
a) następstwo, kolejność wydarzeń w czasie.-……………………………..
b) sztuka taneczna, układ tańców i baletu - ……………………………….
c) źle namalowany obraz - …………………………………………………
d) pomieszczenie pod dachem, przystosowane do przechowywania samolotów
– ………………………….....
e) przewlekły, stale trwający -……………………………………………..
Ćwiczenie 13.
Uzupełnij brakujące litery „h” lub „ch” w przysłowiach.
Żadna praca nie …ańbi.
…istoria lubi się powtarzać.
…onor nie kapota, nie zmyjesz zeń błota.
Nie mów „…op”, dopóki nie przeskoczysz.
Ko…ajmy się jak bracia, a liczmy się jak Żydzi.
…abit nie czyni mni…em.
Co u mądry… w myśli, to u głupi… w usta… .
Ci…a woda brzegi rwie.
Stra… ma wielkie oczy.