Macedonia - Centrum Obsługi Inwestorów

Transkrypt

Rynek macedoński
Przewodnik dla polskich przedsiębiorców
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Skopje
2013
Ambasada RP w Skopje – Rynek macedoński. Przewodnik dla polskich przedsiębiorców
PołoŜenie Macedonii
Mapa Macedonii
2
Spis treści:
Wstęp …………………………...…………………….……………………………...….…… 4
O gospodarce Macedonii …………………………………….…………………..……….….. 5
Polsko-macedońskie stosunki gospodarcze …………………………………….….…............ 9
SprzedaŜ towarów i usług …………………………………………..…………..……...…... 11
Drogi transportu ……………………………………………………………………………. 13
Zamówienia publiczne ……………………………………………………………………... 14
Koncesje ……………………………………………………….…………………...………. 15
Informacje o aktach prawnych ……………………………………….……......…………… 16
Taryfy celne …………………………………………………………...……....……………. 17
Rejestracja działalności gospodarczej …………………………...………………..………... 18
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością .………………………… …….…..…… 20
Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością …...….........................…. 20
Spółka akcyjna …………………………………… ………………………….…….. 21
Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego …………………………………….....….. 21
System podatkowy ……..…………………………………………….……..……………… 21
Porady praktyczne ………………………………………………………………..………… 22
Przydatne strony internetowe ……………………………...…….……..………….……….. 24
Instytucje i organizacje ………………………..………………………….………… 24
Firmy konsultingowe i usługi prawnicze ……………………………….………..…. 25
Banki ………………………………………………...…………….…………...…… 25
Stacje telewizyjne ……………………………………………………..…………….. 25
Prasa ……………………………….……………………………………….………. 25
Macedońskie internetowe portale informacyjne ……………………………....…… 26
Firmy ubezpieczeniowe ……………………………………….…………………… 26
Zakwaterowanie w Macedonii ……………………...…………………………...… 26
3
Wstęp
Celem niniejszego przewodnika jest wstępne zapoznanie polskich
przedsiębiorców z warunkami prowadzenia działalności gospodarczej i
handlowej w Macedonii.
Polsko-macedońska współpraca gospodarcza, rozwija się dość dobrze.
Dowodem na to są generalnie rosnące obroty handlowe – przede wszystkim
polski eksport do Macedonii (obroty handlowe podlegają krótkookresowym
wahaniom i załamaniom, ale długookresowo zauwaŜalna jest tendencja
wzrostowa), wzrost zainteresowania polskich firm rynkiem macedońskim oraz
rosnąca liczba polskich turystów odwiedzających Macedonię (przede
wszystkim Skopje i Ochrydę).
W przewodniku zostały zaprezentowane wybrane, najbardziej przydatne dla
polskich przedsiębiorców zagadnienia. Szersze informacje moŜna uzyskać na
odpowiednich stronach internetowych lub bezpośrednio od odpowiednich
macedońskich instytucji i urzędów. Przewodnik został oparty na ogólnie
dostępnych materiałach macedońskich publicznych instytucji i urzędów oraz na
własnym doświadczeniu i wiedzy.
Celem niniejszego przewodnika jest przybliŜenie polskim biznesmenom
niewielkiego rynku tego ponad 2-milionowego kraju o powierzchni 25713 km2,
dostarczenie podstawowych informacji polskim przedsiębiorcom, którzy są
zainteresowani nawiązaniem stosunków handlowo-inwestycyjnych z
Macedonią oraz przyczynienie się do wzrostu obecności polskich firm i
produktów na rynku macedońskim.
Uprzejmie informujemy, Ŝe niniejszy przewodnik ma charakter wyłącznie
orientacyjno-informacyjny. KaŜdorazowo przed podjęciem decyzji handlowoinwestycyjnych naleŜy sprawdzić aktualny stan prawny i faktyczny i korzystać
z wyspecjalizowanego konsultingu. Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w
Skopje nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji i działań podjętych na
podstawie informacji zawartych w niniejszym przewodniku.
4
O gospodarce Macedonii
8 września 1991 roku Macedonia po przeprowadzonym referendum stała się
niepodległym państwem, 17 listopada 1991 roku została uchwalona Konstytucja Republiki
Macedonii. W momencie ogłoszenia niepodległości, macedońska gospodarka była częścią
systemu gospodarczego byłej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Niepodległe
państwo macedońskie otrzymało w spadku centralnie planowaną gospodarkę z bardzo
małym, ale jednak istniejącym, sektorem prywatnym. Gospodarka Macedonii nie jest bardzo
rozwinięta. Wydobywa się węgiel brunatny, rudy Ŝelaza, chromu, cynku i ołowiu
oraz antymonu. W przemyśle dominuje przetwórczość, który skoncentrowany jest w
większych miastach (spoŜywczy, włókienniczy, metalurgiczny, chemiczny i drzewny), w
Skopje istnieje huta Ŝelaza. Rzemiosło artystyczne: wyroby ze srebra, złota, drewna, dywany.
Handel rozwija się stopniowo, wraz ze wzrostem zamoŜności obywateli. Udział w PKB:
rolnictwo 11,9%, przemysł 28,2%, usługi 59,9%.
W ostatnich dwóch dekadach 1993-2012, mimo negatywnego wyniku w 2009 roku
(rzędu -0,9%) i w 2012 roku (rzędu -0,2%), utrzymuje się ogólna tendencja wzrostu
gospodarczego na dość wysokim poziomie – średnia wzrostu gospodarczego w okresie 19932012 wynosi około 3,36%. Rekordowy wzrost gospodarczy został zanotowany w 2007 roku,
kiedy wynosił 6,1%. Na rok 2013 prognozowany jest wzrost gospodarczy na poziomie 2,9%.
W 2012 roku poziom produktu krajowego brutto per capita wynosił 4 683 USD.
Od momentu uzyskania niepodległości, nieprzerwanie przeprowadzana jest
transformacja gospodarcza oraz reformy mające na celu zbudowanie gospodarki opartej
zgodnie z kryteriami i normami stosowanymi w państwach członkowskich Unii Europejskiej,
poniewaŜ integracja euroatlantycka Macedonii jest jednym z celów strategicznych tego kraju
od pierwszych dni niepodległości.
Skutkiem przeprowadzonej, a w niektórych sektorach nadal przeprowadzanej lub
dopiero planowanej, prywatyzacji jest wysoka stopa bezrobocia, która oscyluje około 30%.
Od czasu ogłoszenia niepodległości, najniŜsza stopa bezrobocia była w 1993 roku – 27,7%, a
najwyŜsza w 2005 roku – 37,3%. Ostatnio macedoński rząd rozpoczął intensywniejsze
działania mające na celu zmniejszenie bezrobocia m.in. rzetelna weryfikacja spisu
bezrobotnych (czy naprawdę poszukują pracy) oraz kilka programów aktywizacji
zawodowej, w tym kilka programów stymulujących samozatrudnienie i w 2012 roku stopa
bezrobocia wynosiła 31%, a w pierwszym kwartale 2013 roku – 29,9%.
W raporcie Banku Światowego oceniającym łatwość prowadzenia działalności
biznesowej – Doing Business 2013, Macedonia zajmuje 23 miejsce w rankingu 185 krajów,
tym samym wyprzedzając wszystkich sąsiadów i wszystkie kraje Półwyspu Bałkańskiego
oraz większość krajów europejskich. W Indeksie Percepcji Korupcji 2013 opublikowanym
5
przez Transparency International Macedonia zajęła 69 miejsce, wyprzedzając wszystkich
swoich sąsiadów (w 2011 r. Macedonia równieŜ była na 69 miejscu, a w 2010 r. na 62).
Macedonia jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych oraz
sygnatariuszem następujących porozumień wielostronnych o charakterze ekonomicznogospodarczo-handlowym: BIS (Bank for International Settlements), CEI (Central European
Initiative), EBRD (European Bank for Reconstruction and Development), FAO (Food and
Agricultural Organization), IAEA (International Atomic Energy Agency), IBRD
(International Bank for Reconstruction and Development), IFAD (International Fund for
Agriculture Development), IFC (International Finance Corporation), ILO (International
Labor Organization), IMF (International Monetary Fund), IOM (International Organization
for Migration – obserwator), ISO (International Organization for Standardization), ITUC
(International Trade Union Confederation), MIGA (Multilateral Investment Guarantee
Agency), UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development), UNWTO
(World Tourism Organization), WCO (World Customs Organization), WHO (World Health
Organization), WIPO (World Intellectual Property Organization), WTO (World Trade
Organization) – członkostwo od 4 kwietnia 2003 roku, CEFTA (Central European Free
Trade Agreement), EFTA (European Free Trade Agreement).
W kwietniu 2001 roku Macedonia podpisała Umowę o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z
Unią Europejską. 22 marca 2004 roku złoŜyła wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej i
w grudniu 2005 roku została uznana przez Komisję Europejską za oficjalnego kandydata do
członkostwa w Unii Europejskiej. Raporty Komisji Europejskiej dotyczące postępów
Macedonii na drodze do członkowstwa w Unii Europejskiej z lat 2009, 2010, 2011, 2012
rekomendują rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, jednak ze względu na nadal nierozwiązany
spór z Grecją o nazwę państwa, ich rozpoczęcie jest przesuwane w czasie. Według ostatniej
rekomendacji Rady Unii Europejskiej z grudnia 2012 r., moŜliwe jest uzyskanie daty
rozpoczęcia negocjacji w 2013 r. pod warunkiem znaczących postępów w dialogu z Grecją.
Macedonia jako kraj kandydujący do Unii Europejskiej ma dostęp do funduszy
przedakcesyjnych IPA. W roku 2011 z funduszy dla Macedonii przeznaczono środki w
wysokości 39,3 mln euro. W okresie przejściowym fundusze były rozdzielane przez
Europejską Agencję Odbudowy (EAR), a obecnie przez Delegaturę Unii Europejskiej w
Skopje.
PODSTAWOWE WSKAŹNIKI EKONOMICZNE REPUBLIKI MACEDONII1
1
PKB (wskaźniki realnego wzrostu, w %)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw. 1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
-7,5
-1,8
4,6
4,4
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
1,2
2,9
6,1
4,1
-1,6
3,0
2,8
4,7
3,1
4,2
/
/
-1,1
1,2
1,4
3,4
4,3
4,5
-4,5
0,9
2,8
5,0
6,1
5,0
-0,9
2,9
2,8
-0,2*
2,9*
/
/
/
Inflacja (koniec okresu, na poziomie rocznym, w %)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
229,6
55,4
-1,9
9,2
0,2
4,5
-1,0
2,3
6,1
3,7
1,1
2,6
Inflacja (średnia, na zasadzie kumulacji, w %)1
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
349,8
121,8 15,9
-0,4
3,0
4,4
0,8
-1,1
5,8
5,5
1,8
1,2
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
0,5
3,2
2,3
8,3
-0,8
1,6
3,9
3,3
3,5
3,6
/
/
Wskaźnik cen detalicznych (koniec okresu, na poziomie rocznym, w %)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
229,6
55,4
-0,1
3,2
1
9,2
0,2
4,5
-1,0
2,3
10,8
1,2
2,2
2,9
2,9
4,6
2,8
-0,9
3,7
3,1
3,9
1,0
2,3
/
/
Źródło: Bank Narodowy Republiki Macedonii. Stan na 01.08.2013 roku.
6
Wskaźnik cen detalicznych (średnia, na zasadzie kumulacji, w %)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
349,8
121,8 15,9
0,9
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
2,1
3,9
2,6
6,7
-1,4
2,6
4,0
3,3
1,7
1,6
/
/
3,0
4,4
0,8
-1,1
10,6
5,2
1,4
2,4
Stopa bezrobocia (w %)2
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
27,7
30,0
37,2
37,3
35,6
31,9
36,0
34,5
32,4
32,2
30,5
31,9
36,7
36,0
34,9
33,8
32,2
32,0
31,4
31,0
2013 2013 2013 2013
29,9 /
/
/
Bilans budŜetu (saldo budŜetu centralnego i funduszy, jako % PKB)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
-13,4
-2,9
0,0
-1,2
-0,5
-0,4
-1,7
0,0
2,5
-6,3
-5,6
-1,0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
0,2
-0,5
0,6
-0,9
-2,7
-2,4
-2,5
-3,9
/
/
/
/
Masa pieniądza M1 (roczne stopy zmiany w %)3
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
3,4 razy 87,9
19,3
-3,1
15,2
8,5
29,8
12,3
14,5
3,5
2004
7,8
2,0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
6,4
17,9 30,7 14,5 -3,5
9,8
6,9
7,6
11,6 6,7
/
/
Masa pieniądza M2 - część denarowa (roczne stopy zmiany w %)3
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
4,5 razy 56,0
10,1
0,4
13,2
11,1
33,5
15,2
13,6
6,9
2004
18,7
12,6
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
11,7 31,7 41,1 0,8
-5,5
10,9 10,1 3,3
2,4
0,7
/
/
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
16,5
15,0
Masa pieniądza M4 (roczne stopy zmiany w %)3
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
6,9 razy 42,3
5,2
-0,9
14,9
17,4
29,6
19,3
65,0
-11,4
18,6
25,0
29,3
11,2
6,0
12,2
Kredyty w sektorze prywatnym udzielone przez banki i kasy oszczędnościowe (roczne stopy zmiany w %)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
/
/
25,0
/
29,0
7,6
21,6
2,3
16,1
1,1
3,2
19,7
9,7
4,4
2013 2013 2013 2013
5,0
3,0
/
/
3
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
21,0 30,5 39,2 34,4 3,5
7,1
8,5
5,4
4,3
3,7
/
/
Średnie waŜone oprocentowanie ogółu udzielonych kredytów w denarach (w % na poziomie rocznym, średnia dla okresu)4
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
676,3
151,7 47,8
12,4
23,2
21,6
21,0
20,5
18,9
19,4
18,4
16,0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
12,1 11,3 10,2 9,7
10,1 9,5
8,9
8,5
8,2
8,1
/
/
Średnie waŜone oprocentowanie ogółu depozytów w denarach (w % na poziomie rocznym, średnia dla okresu)5
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
483,8
118,5 22,0
6,5
5,2
11,7
13,0
12,5
11,5
11,2
9,9
9,6
8,0
4,7
4,9
5,9
7,0
7,0
5,9
5,1
2013 2013 2013 2013
4,7
4,6
/
/
Średni kurs wymiany MKD/DM
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
14,16
26,62 26,54 26,58 28,70 30,95 30,99 31,05 31,14 /
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
2013 2013 2013 2013
/
/
/
/
Średni kurs wymiany MKD/EUR
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
/
/
60,62 60,73 60,91 60,98 61,26
61,34
2013 2013 2013 2013
61,30 61,19 61,18 61,27 61,27 61,51 61,53 61,53 61,59 61,66 /
/
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
23,57
43,24 38,04 39,99 49,79 54,46 56,88 65,87 68,03 64,76 54,32
49,41
2013 2013 2013 2013
49,28 48,80 44,73 41,85 44,10 46,45 44,23 47,90 46,66 47,22 /
/
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
1.674,9
2.040,6 2.410,7 3.391,5 3.983,3 2.702,3 3.345,0 4.428,9 3.974,7 949,7
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
1.345,0
1.642,9 1.914,0 2.472,2 2.692,6 1.932,6 2.530,1 3.178,9 3.092,6 719,6
/
/
/
/
Średni kurs wymiany MKD/USD
Eksport towarów (w milionach USD) FOB
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2013 2013 2013 2013
1.055,3 1.086,3 1.204,0 1.147,4 1.236,8 1.291,5 1.190,0 1.320,7 1.155,4 1.112,1 1.362,7
/
/
/
Eksport towarów (w milionach euro) FOB
1993
/
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
/
/
/
/
/
/
/
/
/
1.203,2
**
/
/
/
Import towarów (w milionach USD) FOB
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
1.012,5
1.271,3 1.426,8 1.462,1 1.623,1 1.807,1 1.685,9 2.011,6 1.682,2 1.917,7 2.213,7
2.813,8
3.103,6 3.671,2 5.030,0 6.573,2 4.871,0 5.264,0 6.759,4 6.272,8 1.445,7 /
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
2.259,3
2.501,4 2.915,5 3.653,2 4.455,1 3.492,2 3.977,9 4.860,6 4.877,0 1.094,9 /
2013 2013 2013 2013
/
/
Import towarów (w milionach euro) FOB
1993
/
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
/
/
/
/
/
/
/
/
/
1.956,2
**
/
/
Bilans handlowy (w milionach USD) FOB
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
42,8
-184,9
-1.139,0
-1.063,0 -1.260,5 -1.638,5 -2.589,9 -2.168,8 -1.918,9 -2.330,5 -2.298,1 -496,0
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
-914,3
-858,5
2013 2013 2013 2013
-222,8
-314,7
-386,3
-515,6
-495,9
-690,8
-526,7
-805,6
-851,0
/
/
/
Bilans handlowy (w milionach euro) FOB
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
-753,0**
-1.001,5 -1.181,0 -1.762,5 -1.559,6 -1.447,8 -1.681,8 -1.784,4 -375,3
/
/
/
Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (w milionach USD)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
-82,5
-262,9
-451,6
-159,3
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
-2,7
-0,4
-7,4
-12,6 -6,5
-2,1
-3,0
-4,0
/
/
/
/
-298,9
-339,8
-286,5
-280,1
-65,6
-103,1
-235,4
-378,8
-185,5
-28,5
-605,7
-1.235,8 -609,6
-197,8
-310,6
-385,2
-144,1
/
/
/
Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (jako % PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
-3,3
-7,8
-8,2
-6,7
-7,7
-7,7
-7,8
-1,8
-2,9
-6,8
-10,0
-3,9
7
Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (w milionach euro)
1993
/
1994
/
1995
/
1996
/
1997
/
1998
/
1999
/
2000
/
2001
/
2002
/
2003
2004
2005
-169,8** -361,8
2006
-122,5 -23,4
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Kw.1
Kw.2
Kw.3 Kw.4
2013
2013
2013 2013
-421,2 -862,2 -457,1 -143,6 -224,3 -291,4 -109,1 /
/
/
Saldo rachunku bieŜącego bilansu płatniczego (% PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
/
/
-8,1
-2,5
2013 2013 2013 2013
/
/
/
/
/
/
/
/
-4,0
-0,4
-7,1
-12,8
-6,8
-2,0
-3,0
-3,9
/
/
/
/
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (w milionach USD)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
/
24,0
323,0
9,5
11,2
58,1
150,5 88,4
215,1 447,1 105,6 117,8
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
97,0 424,2 699,1 587,0 197,1 211,0 463,3 132,2 99,8 /
/
/
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (% PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
/
0,7
5,9
0,2
0,3
1,6
4,2
2,4
6,0
13,0
2,8
2,5
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
1,6
6,5
8,6
6,0
2,1
2,3
4,5
1,4
/
/
/
/
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (w milionach euro)
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
100,4**
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
77,2 344,8 506,0 399,9 145,0 160,0 336,8 104,8 75,6 /
/
/
260,7
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Macedonii (% PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
/
/
5,9
/
/
/
/
/
/
/
/
2,4
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
1,6
6,6
8,5
6,0
2,2
2,3
4,5
1,4
/
/
/
/
Rezerwy walutowe (w milionach USD, na koniec okresu)7
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
123,2
172,4
975,3
1.324,7 1.865,8 2.239,6 2.107,6 2.290,5 2.276,9 2.676,9 2.891,5 2.859,8 2.667,3 /
282,9
277,5
258,7
323,9
449,9
699,5
755,6
725,2
893,4
/
Pokrycie importu rezerwami walutowymi (rezerwy walutowe w USD/ średni miesięczny import towarów FOB i koszt usług w bieŜącym
roku), miesiącami
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
1,2
1,3
3,5
1,9
1,9
1,6
1,9
2,8
3,7
4,7
4,0
4,1
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
4,3
5,3
4,6
3,3
4,8
4,5
4,1
4,7
/
/
/
/
Rezerwy walutowe (w milionach USD, na koniec
okresu)7
1993
/
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
/
/
/
/
/
/
/
/
/
715,0
**
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
716,9
1.122,9 1.416,7 1.524,4 1.494,9 1.597,5 1.714,5 2.068,9 2.193,3 2.230,4 2.039,2 /
/
Pokrycie importu rezerwami walutowymi (rezerwy walutowe w USD/ średni miesięczny import towarów FOB i koszt usług w bieŜącym
roku), miesiącami
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
/
/
3,2
4,6
/
/
/
/
/
/
/
/
3,7
5,0
4,3
3,5
4,7
4,5
4,5
4,6
2013 2013 2013 2013
/
/
/
/
Dług zewnętrzny (w milionach USD, koniec okresu)8
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
1.140,0
1.260,0 1.430,0 1.170,0 1.130,0 1.470,0 1.502,1 1.547,9 1.494,4 1.640,6 1.840,5
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Dług zewnętrzny (jako % PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
45,4
37,2
/
/
32,1
26,5
30,3
41,1
40,9
43,1
43,5
43,5
38,7
/
/
/
/
/
/
/
2013 2013 2013 2013
/
/
/
/
Dług zewnętrzny brutto (w milionach USD, koniec okresu)9
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
/
/
2.829,9
2.982,6 3.297,0 4.174,1 4.658,2 5.420,3 5.452,4 6.271,0 6.806,6 7.048,0 /
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
49,8 50,3 51,1 47,4 58,2 58,3 60,3 70,8 /
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Dług zewnętrzny brutto (jako % PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
/
/
51,3
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Dług zewnętrzny brutto (w milionach USD, koniec okresu)9
1993
/
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
2004
2.080,2
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
**
2.528,2 2.503,4 2.841,1 3.304,2 3.780,4 4.105,7 4.846,6 5.163,2 5.496,8 /
/
/
Dług zewnętrzny brutto (jako % PKB)6
1993
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2004
/
/
46,8
/
/
/
/
/
/
/
/
/
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Kw.1 Kw.2 Kw.3 Kw.4
2013 2013 2013 2013
52,5 47,9 47,6 49,2 56,4 58,2 64,9 69,0 /
/
/
/
* Szacunkowe dane na rok 2012 i 2013 (Państwowy Urząd Statystyczny).
** Dane w euro dotyczące bilansu płatniczego oraz rezerw walutowych brutto dostępne są począwszy od 2003 roku, a dotyczące zewnętrznego długu brutto
od 2004 roku.
1/ Do 1999 roku ceny detaliczne, a od 2000 roku jako oficjalny wskaźnik inflacji analizowane są koszty utrzymania.
2/ Dla lat 1993-1995 została przedstawiona stopa bezrobocia opublikowana przez Państwowy Urząd Statystyczny Republiki Macedonii, a dla lat 1996-2004
została przedstawiana stopa bezrobocia wg Ankiety siły roboczej Państwowego Urzędu Statystycznego.
3/ Począwszy od stycznia 2009 roku, dane są zgodne z nową Metodologią opracowywania standardowych form bilansów monetarnych oraz przeglądów ich
planów kont.
4/ Do 2004 roku dotyczy stopy procentowej kredytów denarowych z terminem zapadalności do jednego roku, a od 2005 roku dotyczy kredytów denarowych
ze wszystkimi terminami zapadalności i sektorami, przy czym zostały równieŜ włączone kredyty denarowe z klauzulą walutową.
5/ Do 2004 roku dotyczy stopy procentowej depozytów trzymiesięcznych, a od 2005 roku dotyczy depozytów denarowych ze wszystkimi terminami
zapadalności i sektorami, przy czym zostały równieŜ włączone depozyty denarowe z klauzulą walutową.
8
6/ Obliczenia zostały oparte na podstawie danych dotyczących PKB z Państwowego Urzędu Statystycznego w denarach przeliczonych na USD (euro) po
średnim rocznym kursie.
7/ Począwszy od 01.01.2008 roku, rezerwy dewizowe brutto zawierają wymagalne, a niezainkasowane odsetki.
8/ Całkowity dług zewnętrzny – stara metodologia.
9/ Dług zewnętrzny brutto – nowa metodologia. Brak danych dla okresu przed 2004 r.
Polsko-macedońskie stosunki gospodarcze
W 2011 r. w porównaniu z 2010 r. Polska odnotowała wzrost obrotów handlowych z
Macedonią, w tym takŜe wzrost polskiego eksportu. Tendencja ta była wynikiem dobrej
sytuacji gospodarczej Polski w dobie światowego kryzysu, dobrych relacji polskich
przedsiębiorców od lat współpracujących z rynkiem bałkańskim, z ich tutejszymi partnerami.
Dane za 2012 r. wskazują, Ŝe, w porównaniu z 2011r., polsko-macedońskie obroty
handlowe wzrosły o 26% i osiągnęły wartość 79,9 mln euro, w tym polski eksport osiągnął
wartość – 58,2 mln euro (wzrost o 54,8%), a import z Macedonii – 21,7 mln euro (spadek
o ok. 16%).
Dane za okres styczeń – maj 2013 r. wskazują, Ŝe polsko-macedońskie obroty handlowe
osiągnęły wartość 32,3 mln euro, w tym polski eksport – 24,4 mln EUR ( wzrost o ok. 56% w
stosunku do analogicznego okresu 2012r.). Import z Macedonii wyniósł natomiast 7,9 mln euro
(spadek o ok. 24% w stosunku do analogicznego okresu 2012r.).
2009
2010
2011
2012
Dynamika
(%)
Eksport
35,2
29,6
37,6
58,2
154,8
Import
9,9
23,2
25,8
21,7
84,2
Obroty
45,1
52,8
63,4
79,9
126,1
Saldo
25,3
6,4
11,8
36,5
-
W milionach euro. Dane: Główny Urząd Statystyczny.
NajwaŜniejsze pozycje w polskim eksporcie:
- metale nieszlachetne i wyroby z nich
- urządzenia mechaniczne i elektryczne
- produkty pochodzenia zwierzęcego
- artykuły rolno-spoŜywcze
- 32,8%
- 17,4%
- 12,1%
- 10,1%
NajwaŜniejsze pozycje w imporcie z Macedonii:
- artykuły rolno-spoŜywcze
- metale nieszlachetne i wyroby z nich
- produkty pochodzenia roślinnego
- pojazdy i urządzenia współdziałające
- 23,3%
- 21,3%
- 18,2%
- 15,4%
9
- urządzenia mechaniczne i elektryczne
- 9,5%
- wyroby włókiennicze
- 8,1%
Od 1 maja 2004 r., po akcesji Polski do Unii Europejskiej współpraca gospodarcza i
handel między Polską a Macedonią odbywa się w oparciu o Umowę o Stabilizacji i
Stowarzyszeniu podpisaną między Unią Europejską a Macedonią z dnia 9 kwietnia 2001 roku.
Umowa weszła w Ŝycie w dniu 1 kwietnia 2004 r. (Official Journal L 084, 20/03/2004 p.00130197). Umowa ta określa i reguluje stosunki Macedonii z Unią Europejską w fundamentalnych
dziedzinach: współpraca na rzecz stabilizacji politycznej, instytucjonalnej i gospodarczej
Macedonii, reforma administracji publicznej, współpraca handlowa i gospodarcza, współpraca
w zakresie sądownictwa i spraw wewnętrznych. W związku z rozszerzeniem Unii Europejskiej
niezbędna była modyfikacja ww. Umowy. Protokół do Umowy o Stabilizacji i Stowarzyszeniu
między WE a Macedonią, uwzględniający przystąpienie do Unii Europejskiej 10 nowych
państw – członków, jest prowizorycznie stosowany od dnia 1 maja 2004 r. NajwaŜniejsze
obowiązujące umowy dwustronne między Polską a Macedonią, które dotyczą bezpośrednio lub
pośrednio współpracy gospodarczej i wymiany handlowej, to:
- Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim w sprawie unikania podwójnego
opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z dnia 28.11.1996 r. (Dz. U z
2002 r., Nr 206, poz. 1744);
- Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim w sprawie popierania i wzajemnej
ochrony inwestycji z dnia 28.11.1996 r. (Dz. U. z 1997 r., Nr 63, poz. 393);
- Umowa między Rządem RP a Rządem Macedońskim o międzynarodowych przewozach
drogowych z dnia 05.02.1998 r. (M. P. z 2001 r. Nr 46, poz. 755).
Inwestycje polskie w Macedonii są na dość niskim poziomie pod względem ich wartości,
struktury i dynamiki. W 2006 r. polska firma Arlen zainwestowała ok. 0,5 mln euro w fabrykę
nowoczesnej odzieŜy ochronnej i specjalistycznej w Delčevie (na wschodzie Macedonii),
uzyskując w niej 50% udziałów. Fabryka ma powierzchnię 1600 m2 i była pierwszą tak duŜą
inwestycją w tym mieście. W 2008 r. polska firma z certyfikatem ISO 9000 specjalizująca się w
galwanotechnice (pokrywanie cynkiem, niklem, miedzią, cyną). oraz sprzedaŜy hurtowej i
usługach transportowych poszukiwała partnerów podwykonawców, pośrednictwo w handlu.
W 2009 r. polski producent cystern śmieciarek i samochodów sprzątających poszukiwał
zainteresowanych do promocji i dystrybucji swoich produktów. W listopadzie 2009 r. firma
Solaris bez powodzenia wystartowała w przetargu o produkcję autobusów dla miasta Skopje.
Firma zaproponowała konstrukcję 80 autobusów, które miały być wstępem do otwarcia w kraju
fabryki. W styczniu 2010 r. firma z branŜy IT Pexim Solutions - Skopje została wykupiona
przez ASSECO South Eastern Europe, która jest członkiem polskiej grupy ASSECO. ASSECO,
która notowana jest na warszawskiej giełdzie, wchodzi na cały obszar Bałkanów Zachodnich
przejmując miejscowe firmy IT (jest obecna w całym regionie, m.in. w Serbii, Chorwacji, Bośni
i Hercegowinie, Czarnogórze, Albanii oraz w Kosowie). W październiku 2012 r. macedoński
wiceminister obrony Emil Dimitriev wziął udział w prezentacji pojazdu kołowego transportera
opancerzonego Rosomak na poligonie wojskowym Krivolak (w centralnej Macedonii)
zorganizowanej przez Polski Holding Obronny. Bezpośrednio po prezentacji Dimitriev
podkreślił, Ŝe zgodnie z dokumentacją strategiczną Armii Republiki Macedonii przewidziany
jest zakup opancerzonego transportera dla wyposaŜenia batalionów piechoty. Potrzeba 37 takich
10
pojazdów. Na razie Macedonia rozwaŜa zakup pierwszego. Wiceminister zapewnił, Ŝe wkrótce
powinno nastąpić porozumienie w rządzie i zapaść decyzja w sprawie zakupu.
SprzedaŜ towarów i usług
Pierwszym krokiem polskich firm, które chcą skutecznie funkcjonować na macedońskim
rynku to znalezienie miejscowego dystrybutora. Zbieranie niezbędnych informacji oraz
dostęp do rynku moŜe się okazać trudne bez lokalnego przedstawiciela, który posiada
odpowiednią pozycję na rynku, przydatne kontakty oraz know-how w prowadzeniu
działalności gospodarczej na tym małym, ale dość złoŜonym rynku. Dla wielu zagranicznych
firm sprzedających swoje produkty lub usługi na macedońskim rynku wynajęcie dobrego
lokalnego agenta lub dystrybutora okazało się tańsze i efektywniejsze niŜ prowadzenie
bezpośredniej sprzedaŜy. Polscy przedsiębiorcy, którzy chcą sprzedawać swoje towary i
usługi na macedońskim rynku mają do dyspozycji znaczną liczbę handlowców, agentów,
pośredników, hurtowników i detalistów. Wszystkie typowe kanały dystrybucji są dostępne w
Macedonii. Dostępne sposoby i kanały dystrybucji praktycznie nie odbiegają od polskich,
oczywiście z uwzględnieniem szczegółów róŜnicujących kaŜdy pojedynczy rynek.
Aby uniknąć lub przynajmniej maksymalnie zminimalizować skomplikowanych sytuacji,
sugeruje się korzystanie z usług miejscowych kancelarii prawniczych i firm konsultingowych
oraz wyspecjalizowanych agencji i organizacji, które mogą oferować istotne informacje
dotyczące wiarygodności potencjalnego macedońskiego partnera handlowego, a takŜe
informacje dotyczące istotnych regulacji prawnych oraz uzansów i zwyczajów handlowych
stosowanych w Macedonii.
Dobrym źródłem informacji o wiarygodności osób fizycznych i prawnych z Macedonii
jest Macedońskie Biuro Kredytowe SA Skopje (zapis oryginalny: Македонско кредитно
биро АД Скопје; transkrypcja: Makedonsko kreditno biro AD Skopje). Jest to pierwsze w
Macedonii prywatne biuro kredytowe utworzone przez 15 z 17 banków działających w
Macedonii. Jego podstawową funkcją jest całościowe lub częściowe gromadzenie i
przetwarzanie danych dotyczących zobowiązań finansowych osób fizycznych i prawnych
i/lub innych danych przewidzianych Ustawą o biurze kredytowym (Dziennik Urzędowy
Republiki Macedonii nr 81/2008 i 24/2011), w celu zapewnienia sprawozdań o zadłuŜeniu i
regularności w spłacaniu zobowiązań przez daną osobę fizyczną lub prawną. Do
Macedońskiego Biura Kredytowego dostarczane są dane o osobach fizycznych i prawnych
dotyczące zobowiązań finansowych powstałych na podstawie: kredytów, gwarancji,
akredytyw, poŜyczek, kart płatniczych, leasingu finansowego, ubezpieczeń, zobowiązań
podatkowych, zobowiązań za usługi telekomunikacyjne, zobowiązań za usługi energetyczne,
opłaty komunalne, składki, a takŜe zobowiązania finansowe powstałe w związku z
korzystaniem z innych usług. Produktem Macedońskiego Biura Kredytowego jest Raport.
Istnieje 5 rodzajów raportów o innych podmiotach (osobach fizycznych lub prawnych) oraz
raport własny (o stanie zadłuŜenia i historii dłuŜniczej wnioskodawcy). Podstawową zasadą
jest to, Ŝe Macedońskie Biuro Kredytowe moŜe opracować i udostępnić raport
zainteresowanemu wyłącznie na podstawie uprzedniej zgody udzielonej przez podmiot,
którego ma dotyczyć raport, w formie pisemnej. Sprawozdania z Macedońskiego Biura
Kredytowego, po uprzednim uiszczeniu stosownej opłaty, moŜna uzyskać w formie
11
papierowej lub elektronicznej (jako odpowiednio zaszyfrowaną widomość e-mail, po
złoŜeniu wniosku drogą elektroniczną podpisanego podpisem elektronicznym – certyfikatem
kwalifikowanym). Dane kontaktowe Macedońskiego Biura Kredytowego: Makedonsko
kreditno biro AD Skopje; adres: bulevar Kuzman Josifovski Pitu br. 1, 1000 Skopje; telefon
kontaktowy: +389 2 3251-291; faks: +389 2 3251-290; e-mail: [email protected]. Godziny
pracy z interesantami: poniedziałek-piątek w godzinach 9.00-16.00.
W Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii (zapis oryginalny: Централен регистар на
Република Македонија; transkrypcja: Centralen registar na Republika Makedonija), po
uiszczeniu odpowiedniej opłaty, moŜna uzyskać w formie papierowej lub elektronicznej
wiele raportów i sprawozdań, które mogą być pomocne przy ocenie wiarygodności
potencjalnego partnera handlowego z Macedonii m.in.: [1] z Rejestru Handlowego i Rejestru
Innych Osób Prawnych: stan bieŜący podmiotu wpisu; [2] z Rejestru Rocznych Sprawozdań
Finansowych: bilans roczny, rachunek zysków i strat oraz informacja o stanie ekonomicznofinansowym. Do uzyskania jakiegokolwiek sprawozdania lub raportu z Rejestru Centralnego
Republiki Macedonii nie jest wymagana zgoda podmiotu, którego dotyczą dane informacje.
Rejestr Centralny Republiki Macedonii jest organem administracji publicznej Republiki
Macedonii, którego główna siedziba znajduje się w Skopje, a na terenie Macedonii istnieje w
sumie 28 Regionalnych Biur Rejestracyjnych oraz Biur Rejestracyjnych (jednostki terenowe
niŜszego szczebla znajdujące się w mniejszych miejscowościach, podległe Regionalnym
Biurom Rejestracyjnym). Rejestr Centralny Republiki Macedonii został utworzony i działa
na podstawie Ustawy o Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii (Dziennik Urzędowy
Republiki Macedonii nr 50/2001, 49/2003, 109/2005, 88/2008 i 35/2011). Dane kontaktowe
centrali Rejestru Centralnego Republiki Macedonii: Centralen registar na Republika
Makedonija; adres: bulevar Kuzman Josifovski Pitu br. 1, 1000 Skopje; telefon kontaktowy:
+389 2 3288-100; faks: +389 2 3123-169; e-mail: [email protected].
NajwaŜniejsze sieci sprzedaŜy detalicznej w Macedonii to: Tinex, Vero, SP Market,
KAM Market, Tediko, Maxi D, Ramstore. W październiku 2012 roku francuska sieć
handlowa Carrefour w Skopje, w nowo wybudowanym centrum handlowym City Mall,
otworzyła swój pierwszy hipermarket w Macedonii (poprzez swojego franczyzobiorcę –
grecką firmę Marinopoulos).
Bankowość elektroniczna i handel elektroniczny rozwijają się w Macedonii bardzo
szybko. Praktycznie kaŜdy bank działający w Macedonii oferuje usługi związane z
bankowością elektroniczną. RównieŜ szybko powstają e-sklepy. Od 2009 roku w związku z
wprowadzeniem obowiązku wypłacania pensji oraz emerytur wyłącznie w formie
bezgotówkowej, przelewem na konto bankowe, drastycznie wzrosła liczba wydanych i
uŜywanych kart debetowych. Wraz z wzrostem ilości kart debetowych, równieŜ nastąpił
wzrost w segmencie kart kredytowych. Terminale POS instalowane są coraz powszechniej,
nawet w terenach mniej zurbanizowanych. RównieŜ nie ma problemu z dostępem do
bankomatów. W Macedonii wydawane i akceptowane są karty płatnicze sygnowane marką i
logo organizacji płatniczych: MasterCard Worldwide, Visa International, American Express
oraz Diners Club. W maju 2013 roku jeden z macedońskich banków jako pierwszy rozpoczął
wdraŜanie kart zbliŜeniowych z systemu MasterCard PayPass, więc coraz powszechniejsza
stanie się dostępność terminali POS obsługujących karty zbliŜeniowe. Limit transakcji
12
zbliŜeniowych, które nie wymagają potwierdzenia PIN-em ani podpisem to 1200 denarów
(20 euro). Mimo coraz powszechniejszego uŜywania kart płatniczych, według Banku
Narodowego Republiki Macedonii w Macedonii utrzymuje się nadal dość wysoki przeciętny
roczny poziom udziału gotówki w masie pieniądza M1, który w 2012 roku wynosił ok. 30 %
(w krajach z wysokorozwiniętymi gospodarkami udział ten wynosi od 10 do 25 %). W
związku z tym, w „Strategii rozwoju systemu płatniczego w Republice Macedonii w okresie
2013-2017 r.”, która została uchwalona w maju 2013 roku przez Bank Narodowy Republiki
Macedonii – Krajową Radę ds. Systemów Płatniczych, zostały określone środki i działania
jakie zostaną podjęte w celu dalszego zwiększenia uŜywania kart płatniczych, popularyzacji
innych mechanizmów płatności bezgotówkowych z wykorzystaniem wszystkich dostępnych
nowinek technicznych oraz w celu stworzenia warunków do łatwego i efektywnego
włączenia macedońskiego systemu płatniczego do systemów płatniczych w ramach
Jednolitego Obszaru Płatniczego w Euro (SEPA) po akcesji Republiki Macedonii do Unii
Europejskiej.
Wszystkie formy mediów są wykorzystywane przy promocji towarów i usług: telewizja,
prasa, radio oraz wszelkie formy reklamy outdoorowej (billboardy, citylighty, reklamy
wielkoformatowe, reklamy na autobusach itp.). Coraz większy rozmach nabiera rynek
reklamy w macedońskim Internecie. Praktycznie nie ma obecnie kampanii reklamowej w
Macedonii, która nie jest prowadzona równieŜ poprzez umieszczenie bannerów na
najpopularniejszych macedońskich internetowych portalach informacyjnych oraz na portalu
społecznościowym Facebook. Linki do najpopularniejszych macedońskich internetowych
portali informacyjnych znajdują się na końcu niniejszego przewodnika. Z Facebooka w
Macedonii korzysta 46,23 % ludności, a odsetek uŜytkowników Internetu w Macedonii
wynosi 56,7 %, natomiast odsetek uŜytkowników Facebooka wśród uŜytkowników Internetu
w Macedonii to 81,54 %. Od 1 czerwca 2013 r. naziemna telewizja w Macedonii jest w 100
% cyfrowa (w standardzie DVB-T/MPEG-4). Stacje telewizyjne o zasięgu ogólnokrajowym
to: MRT 1 (pierwszy program telewizji publicznej); MRT 2 (drugi pogram telewizji
publicznej; MRT 2 nadaje audycje w językach mniejszości narodowych w Macedonii); MRT
Sobraniski Kanal (program telewizji publicznej transmitujący obrady posiedzeń plenarnych
oraz obrady komisji Zgromadzenia Republiki Macedonii); Sitel; Sitel 3; Kanal 5; Kanal 5+;
Alfa TV; Telma; Naša TV; Alsat M. Telewizja kablowa jest dobrze rozwinięta w Macedonii,
z penetracją na poziomie 67 %. W Macedonii funkcjonuje 49 operatorów sieci telewizji
kablowej, wśród których dominuje dwóch operatorów Blizoo i Telekabel łącznie
posiadających 80 % w rynku. Większość uŜytkowników telewizji kablowej w Macedonii
korzysta z usług wiązanych triple play.
Drogi transportu
Macedonia jest krajem śródlądowym. NajbliŜsze porty morskie znajdują się w
Salonikach w Grecji oraz w Durrës w Albanii. Przez Macedonię biegną dwie trasy
europejskie kategorii A: E65 i E75 (obie w kierunku północ-południa). Macedonia posiada
połączenie kolejowe z trzema ze swoich sąsiadów (z Grecją, Serbią i z Kosowem, nie ma
połączenia z Bułgarią i Albanią). Długość autostrad w Macedonii to 228 km (płatne w
systemie bramkowym). W Macedonii istnieją dwa międzynarodowe porty lotnicze w Skopje i
13
w Ochrydzie, które mogą być wykorzystane do transportowania towarów (na obu istnieją
terminale cargo).
Zamówienia publiczne
Procedury związane z zamówieniami publicznymi w Macedonii regulowane są
Ustawą o zamówieniach publicznych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr
24/2012 – tekst jednolity oraz 15/2013). Celem ww. Ustawy jest zapewnienie konkurencji
między oferentami, jednakowe traktowanie i niedyskryminacja oferentów, przejrzystość i
integralność procesu udzielania zamówień publicznych oraz racjonalne i efektywne
wykorzystywanie zasobów w procesie udzielania zamówień publicznych. W zaleŜności od
warunków wyszczególnionych w dokumentacji przetargowej konkretnego postępowania,
zagraniczne firmy mogą uczestniczyć samodzielne w postępowaniach o udzielenie
zamówienia publicznego lub we współpracy z macedońską firmą. Procesy zamówień
publicznych są nadzorowane i regulowane przez Biuro Zamówień Publicznych (zapis
oryginalny: Биро за јавни набавки; transkrypcja: Biro za javni nabavki) jako organ
macedońskiej administracji publicznej w ramach Ministerstwa Finansów RM. Biuro posiada
osobowość prawną. Strona internetowa Biura to: http://bjn.gov.mk. Biuro Zamówień
Publicznych zarządza Elektronicznym Systemem Zamówień Publicznych (zapis oryginalny:
Електронски систем за јавни набавки – ЕСЈН; transkrypcja: Elektronski sistem za javni
nabaki – ESJN). ESJN jest jednolitym skomputeryzowanym systemem dostępnym za
pośrednictwem Internetu, który jest wykorzystywany w celu umoŜliwienia większej
efektywności i oszczędności w dziedzinie zamówień publicznych. ESJN jest dostępny pod
adresem: https://e-nabavki.gov.mk/. Państwowa Komisja Odwoławcza Zamówień
Publicznych (zapis oryginalny: Државна комисија за жалби по јавни набавки;
transkrypcja: Državna komisija za žalbi po javni nabavki) jest organem odwoławczym od
decyzji podjętych w ramach postępowań związanych z udzieleniem zamówień publicznych.
Strona internetowa Komisji to: http://dkzjn.mk/. Oferent niezadowolony decyzją Komisji
moŜe wnieść skargę administracyjną do Sądu Administracyjnego Republiki Macedonii.
W Macedonii występują następujące rodzaje zamówień publicznych:
- postępowanie otwarte;
- postępowanie ograniczone;
- dialog konkurencyjny;
- postępowanie z negocjacjami z ogłoszeniem;
- postępowanie z negocjacjami bez ogłoszenia;
- zapytanie o cenę;
- konkurs projektowy.
Część zamówień publicznych, w zaleŜności od szczegółowych regulacji ustawowych
oraz specyfiki danego zamówienia, kończy się licytacją elektroniczną za pośrednictwem
ESJN. Licytacja elektroniczna jest powtarzalnym procesem negatywnej aukcji, w która jest
przeprowadzana po wstępnej całkowitej weryfikacji oferentów, w którym to postępowaniu
oferenci mają moŜliwość, wyłącznie za pomocą ESJN, zrewidowania zaoferowanej ceny,
które podlegają automatycznej klasyfikacji.
14
Ogłoszenia przetargowe zamieszczane są w Dzienniku Urzędowym Republiki
Macedonii oraz w ESJN. JeŜeli szacunkowa wartość zamówienia publicznego bez VAT
wynosi powyŜej 500.000 euro – towary i usługi oraz powyŜej 2.000.000 euro – roboty,
ogłoszenie o postępowaniu przetargowym musi być równieŜ zamieszczone w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej oraz w biznesowym, branŜowym lub technicznym
czasopiśmie, które jest dostępne dla szerokiego kręgu odbiorców. Większość organów
przeprowadzających procedury przetargowe zamieszcza ogłoszenia równieŜ na swoich
stronach internetowych.
Ustawa o zamówieniach publicznych przewiduje dwa kryteria wg których udzielane
są zamówienia publiczne: najlepsza wartość ekonomiczna lub najniŜsza cena. JeŜeli
ewaluacja oferty złoŜonej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest
przeprowadzana wg kryterium najlepsza wartość ekonomiczna, ewaluacja jest
przeprowadzana w systemie punktowym, a częściami składowymi za które otrzymuje się
punkty mogą być m.in.: cena, jakość, parametry funkcjonalne i techniczne, parametry
ekologiczne, koszty operacyjne, ekonomiczność, usługi posprzedaŜowe i wsparcie
techniczne, czas dostawy lub realizacji. W ramach postępowań związanych z zamówieniami
publicznymi, organ zawierający umowę na zamówienie publiczne moŜe zaŜądać od
oferentów dostarczenia gwarancji, która nie moŜe przekraczać 3% wartości oferty bez VAT.
Koncesje
Zgodnie z Ustawą o koncesjach i partnerstwie publiczno prywatnym („Dziennik
Urzędowy Republiki Macedonii” nr 6/2012) Republika Macedonii, gminy, Miasto Skopje
oraz gminy w ramach Miasta Skopje mogą udzielać koncesji. Partnerem publicznym
zawierającym umowę ustanawiającą partnerstwo publiczno prywatne zgodnie z ww. Ustawą
moŜe być Republika Macedonii, gmina, Miasto Skopje, gminy w ramach Miasta Skopje oraz
przedsiębiorstwa publiczne, instytucje publiczne i spółki prawa handlowego utworzone przez
Republikę Macedonii, Miasto Skopje lub gminę w ramach Miasta Skopje lub
przedsiębiorstwa, instytucje lub spółki w których posiadają bezpośrednio lub pośrednio
wpływ poprzez prawo własności, udział w kapitale, mają większość głosów
udziałowców/akcjonariuszy lub mianują więcej niŜ połowę członków zarządów, a takŜe inne
osoby prawne upowaŜnione do działania w obrębie sfery administracji publicznej.
Koncesje na roboty lub usługi publiczne są umowami takiego samego rodzaju jak
umowy na zamówienia publiczne robót lub usług z tą róŜnicą, Ŝe rekompensatą za roboty lub
usługi jest prawo korzystania z tych robót lub usług lub takie prawo wraz z dodatkową
płatnością. Koncesja na dobra publiczne to koncesja róŜniąca się od koncesji na roboty lub
usługi publiczne, której przedmiotem jest przyznanie prawa korzystania ze zasobów
wspólnych. Partnerstwo publiczno prywatne to współpraca między partnerem publicznym a
podmiotami prywatnymi w sferze usług publicznych. Partnerstwo obejmować moŜe m.in.
takie dziedziny jak budowa centrów sportowo-rekreacyjnych, dróg i autostrad, lotnisk,
parkingów, szkół, siedzib władz samorządowych, a takŜe gospodarka komunalna. Przepisy
Ustawy o zamówieniach publicznych dotyczące postępowań o udzielnie zamówień
publicznych stosuje się odpowiednio i przy ustanawianiu partnerstwa publiczno prywatnego.
15
Przy Macedońskim Rządzie działa organ doradczy – Rada Partnerstwa Publiczno
Prywatnego, a organem właściwym dla koncesji i PPP w Macedonii jest Ministerstwo
Gospodarki.
Informacje o aktach prawnych
Macedońskie ustawodawstwo w znacznej mierze zostało juŜ dostosowane do
standardów Unii Europejskiej, jednak nadal trwa proces dostosowywania, a w
poszczególnych dziedzinach nadal obowiązują akty prawne uchwalone przed 1991 r., z
czasów Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii po licznych zmianach i
uzupełnieniach. Ciągłe zmiany i uzupełnienia ustaw są ogólną cechą macedońskiego
porządku prawnego. Czasami niektóre ustawy w dość krótkim okresie są nowelizowane
kilkunastokrotnie. Dość kłopotliwy jest brak oficjalnych tekstów ujednoliconych
poszczególnych ustaw. Organem przygotowującym teksty jednolite ustaw jest Komisja
Ustawowo-Prawna Zgromadzenia Republiki Macedonii, po otrzymaniu upowaŜnienia w
którejś z ustaw zmieniających daną ustawę. W praktyce Komisja pracuje bardzo wolno, przez
co brakuje wielu tekstów jednolitych istotnych ustaw systemowych, a niektóre teksty
jednolite nie zostają opracowane aŜ do uchwalenia całkowicie nowej ustawy derogującej
poprzednią i jej zmiany.
Podstawowym oraz jedynym oficjalnym źródłem wiedzy o obowiązujących aktach
prawnych w Macedonii jest Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii, który jest wydawany
okresowo, w zaleŜności od zapotrzebowania. Ustawy ogłaszane są w języku macedońskim
oraz w języku albańskim, a akty wykonawcze tylko w języku macedońskim. Na stronie
internetowej Dziennika: http://www.slvesnik.com.mk/ obecnie dostępne są bezpłatne
wydania Dziennika od 1945 do 2012 r. Wydania bieŜące dostępne są po opłaceniu
prenumeraty. Prenumerata dostępna jest w dwóch wersjach: jako prenumerata wydań
bieŜących w formacie PDF, jako prenumerata elektronicznej bazy prawnej od 1945 r. do
chwili obecnej, która zawiera moŜliwość wyszukiwania tematycznego oraz nieoficjalne
teksty ujednolicone większości ustaw. Istnieje równieŜ moŜliwość prenumeraty
elektronicznego rejestru aktów prawnych. Teksty ustaw (teksty pierwotne oraz teksty ustaw
zmieniających i uzupełniających) bezpłatnie, ale po uprzedniej rejestracji, dostępne są
równieŜ na stornie internetowej: http://www.pravo.org.mk/. Na tej stronie teksty ustaw
zamieszczane są z dość duŜym opóźnieniem po ich uchwaleniu, a takŜe praktycznie na tej
stronie nie ma aktów wykonawczych oraz brak nawet nieoficjalnych teksów ujednoliconych
(oprócz oficjalnie ogłoszonych w przez ww. Komisję). Jedną z nowszych stron z
macedońskimi aktami prawnymi to: http://www.justice.gov.mk/LDBISReader/default.aspx,
która działa w ramach strony internetowej macedońskiego Ministerstwa Sprawiedliwości; na
tej stronie dostępne są wszelkiego rodzaju akty prawne: ustawy, akty wykonawcze,
konwencje itp., a nowe akty prawne zamieszczane są praktycznie na bieŜąco, ale niestety
równieŜ brakuje tekstów ujednoliconych. Teksty aktów prawnych na tych dwóch stronach
internetowych są nie są oficjalnym źródłem macedońskiego prawa. Brak źródeł wiedzy o
aktach prawnych w języku angielskim. Na stronach internetowych Agencji Inwestycji
Zagranicznych i Promocji Eksportu: http://www.investinmacedonia.com/ moŜna znaleźć
16
fragmentaryczne informacje o niektórych macedońskich aktach prawnych w języku
angielskim.
System sądowniczy Macedonii składa się z 27 Sądów Podstawowych, 4 Sadów
Apelacyjnych, Sądu NajwyŜszego, Sądu Administracyjnego, Sądu Administracyjnego
Drugiej Instancji oraz z Sądu Konstytucyjnego.
Taryfy celne
Od 1 stycznia 2013 r. w Macedonii zostały wprowadzone zmiany dotyczące taryf i
opłat celnych. Zmniejszono lub zniesiono akcyzę na materiały wykorzystywane do produkcji
części samochodowych, folii polietylenowych, obrabiarek, towarowych wagonów
kolejowych oraz autobusów. W ten sposób rząd macedoński pragnie realizować plan rozwoju
i pomocy dla pięciu gałęzi macedońskiego przemysłu. Zmiany stawek celnych, w odniesieniu
do wyŜej wymienionych towarów wynikają z potrzeby polepszenia warunków dla rozwoju
gospodarki macedońskiej, rozwoju przemysłu i rozszerzenia eksportu.
NajwaŜniejsze zmiany, jakie wprowadzono w stawkach celnych:
• zniesiono 15% cło na okładziny i klocki hamulcowe, materiały cierne i inne produkty
wykonywane z Ŝelaza przez macedońskie fabryki, będące podwykonawcami duŜych
firm motoryzacyjnych nastawionych na eksport;
• zmniejszono cło o 5 i więcej procent na ponad 105 produktów, przede wszystkim
obrabiarek;
• zmniejszono cło dla przemysłu transportowego: cła na autobusy i minibusy z
pierwszej kategorii zmniejszono z 10 % na 5 %, a te z drugiej kategorii zmniejszono z
15 na 5 %; cła na wagony i cysterny, które wynosiły 4 % zostały zniesione;
• zniesiono cło na folie polietylenowe, które są częściowo wykorzystywane w
przemyśle spoŜywczym i drukarskim w aparacie kopiarki.
W wyniku zmniejszenia i zniesienia niektórych ceł przewiduje się, Ŝe budŜet
macedoński uzyska dodatkowo około 30 milionów denarów macedońskich.
Dotychczas Rząd Republiki Macedonii kaŜdego roku uzgadniał taryfy celne na
kolejny rok zgodnie ze zobowiązaniami wobec Światowej Organizacji Handlu i Unii
Europejskiej. Dotychczasowa taryfa, była ustalona zgodnie z protokołem w sprawie
przystąpienia Republiki Macedonii do Światowej Organizacji Handlu w okresie
przejściowym od 2003 do 2012 roku i została zakończona. Ww. zmiany Ustawy o taryfie
celnej, wynikają z decyzji rządu macedońskiego podjętej po konsultacjach i naradach
przeprowadzonych z udziałem macedońskich związków przedsiębiorców oraz izb
handlowych.
Dokumenty wymagane przy imporcie lub eksporcie: deklaracja celna, faktura,
dokument transportowy, pozwolenie (jeŜeli import lub eksport danego towaru objęty jest
obostrzeniami wynikającymi z odrębnych ustaw szczegółowych).
17
Na
stronie
internetowej
Administracji
Celnej
Republiki
Macedonii:
http://www.customs.gov.mk/ dostępne są szczegółowe i zwięzłe informacje o macedońskim
systemie celnym, taryfach celnych, ograniczeniach pozataryfowych oraz wszelkich innych
informacjach przydatnych przy eksportowaniu i importowaniu towarów do i z Macedonii.
Zwięzłe i szczegółowe informacje dostępne są równieŜ w języku angielskim.
Rejestracja działalności gospodarczej
Zgodnie z Ustawą o Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii („Dziennik
Urzędowy Republiki Macedonii” nr 50/2001, 49/2003, 109/2005, 88/2008 i 35/2011),
Ustawą o systemie jednookienkowym i o prowadzeniu Rejestru Handlowego i Rejestry
Innych Osób Prawnych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 84/2005, 13/2007,
150/2007, 140/2008, 17/2011, 53/2011 i 70/2013) oraz Ustawą o spółkach handlowych
(„Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii” nr 28/2004, 84/2005, 25/2007, 87/2008,
42/2010, 48/2010, 24/2011, 166/2012 i 70/2013) w Macedonii rejestracja działalności
gospodarczej została maksymalnie uproszczona i przyspieszona. Proces rejestracji firmy trwa
jeden dzień roboczy. Praktycznie wszystkie formalności załatwia się w Rejestrze Centralnym
Republiki Macedonii (w jednym z Regionalnych Biur Rejestracyjnych / Biur Rejestracyjnych
zgodnie z przyszłą siedzibą rejestrowanego podmiotu). Dane kontaktowe centrali Rejestru
Centralnego Republiki Macedonii znajdują się na stronie 12 niniejszego przewodnika.
Informacje dotyczące niezbędnych dokumentów i innych formalności oraz niezbędne druki
znajdują się na stornie internetowej Rejestru: www.crm.com.mk. Rejestr Centralny Republiki
Macedonii nie przyjmuje Ŝadnego dokumentu wydanego za granicą bez tłumaczenia na język
macedoński wykonanego przez tłumacza przysięgłego mianowanego przez Ministerstwo
Sprawiedliwości Republiki Macedonii. Nie są honorowane tłumaczenia wykonane poza
Macedonią. W zaleŜności od rodzaju konkretnego dokumentu Rejestr lub inny organ
administracji publicznej moŜe zaŜądać by został on poświadczony klauzulą (pieczęcią)
apostille; w Polsce klauzule apostille wydawane są przez Dział Legalizacji Ministerstwa
Spraw Zagranicznych: http://www.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/apostille/. Po
złoŜeniu wniosku o rejestrację, Rejestr Centralny Republiki Macedonii nowego podmiotowi
automatycznie nadaje Niepowtarzalny Numer Identyfikacyjny Podmiotu (odpowiednik
polskiego nr KRS), Niepowtarzalny Numer Podatkowy (odpowiednik polskiego NIP) oraz w
wybranym przez wnioskodawcę banku automatycznie generuje numer rachunku bankowego
(potem trzeba tylko udać się do danego banku w celu aktywowania przydzielonego juŜ
rachunku bankowego oraz podpisania umowy rachunku bankowego). KaŜda firma musi mieć
przynajmniej jednego pracownika zatrudnionego na cały etat (jeŜeli firma zatrudnia jedną
osobę, osoba ta automatycznie jest jednoosobowym zarządem), więc dopełnieniem
formalności przy rejestrowaniu działalności gospodarczej jest złoŜenie odpowiednich druków
i dokumentów w Agencji Zatrudnienia Republiki Macedonii oraz w Macedońskim Funduszu
Ubezpieczenia Zdrowotnego. KaŜda firma w Macedonii misi mieć dwie pieczęcie – okrągłą i
nagłówkową (podłuŜną). Zgodnie z sugestiami macedońskiego rządu w celu polepszenia
klimatu biznesowego w Macedonii oraz zgodnie z rekomendacjami zawartymi w raporcie
18
„Doing Business 2012”, Rejestr Centralny Republiki Macedonii umoŜliwił składanie
wniosków na wykonanie pieczęci razem z wnioskiem o rejestrację. Pieczęcie wykonuje firma
wybrana poprzez procedurę przetargu publicznego. Ceny pieczęci są identyczne z cenami
rynkowymi, para zwykłych pieczęci drewnianych kosztuje 8 euro, a para pieczęci
automatycznych 30 euro. Opłaty administracyjne za rejestrację moŜna wnieść przelewem na
lub kartą płatniczą – w Rejestrze Centralnym Republiki Macedonii zostały zainstalowane
terminale POS. Po spełnieniu wymagań – odpowiedni podpis elektroniczny, moŜliwe jest
złoŜenie wniosku on-line poprzez stronę internetową Rejestru, przy rejestracji on-line
wymagane załączniki dostarcza się w formie skanów.
Zgodnie z macedońską Ustawą o spółkach handlowych w Macedonii moŜliwe są
następujące formy działalności gospodarczej: osoba fizyczna wykonująca działalność
gospodarczą (macedoński skrótowiec: TP), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
(macedoński skrótowiec: DOO), jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
(macedoński skrótowiec: DOOEL), spółka jawna (macedoński skrótowiec: JTD), spółka
akcyjna (macedoński skrótowiec: AD), spółka komandytowa (macedoński skrótowiec: KD)
oraz spółka komandytowo-akcyjna (macedoński skrótowiec: KDA). W praktyce w
Macedonii większość firm zarejestrowana jest jako TP, DOO/DOOEL lub AD, praktycznie
nie ma firm zarejestrowanych jako JTD, KD lub KDA. Większość inwestorów zagranicznych
w Macedonii albo tworzy nowy podmiot (nową firmę) jako DOO/DOOEL lub AD albo
tworzy oddział przedsiębiorstwa zagranicznego. Dlatego poniŜej w niniejszym przewodniku
zostaną przedstawione najwaŜniejsze zagadnienia dotyczące macedońskich spółek
DOO/DOOEL i AD oraz najwaŜniejsze zagadnienia dotyczące utworzenia i działalności
oddziału przedsiębiorstwa zagranicznego.
Zgodnie z Ustawą o operacjach dewizowych („Dziennik Urzędowy Republiki
Macedonii” nr 34/2001, 49/2001, 103/2001, 54/2002, 81/2008, 24/2011 i 135/2011),
począwszy od 1 października 2008 r., Rejestr Centralny Republiki Macedonii prowadzi
Rejestr Bezpośrednich Inwestycji Rezydentów za Granicą oraz Rejestr bezpośrednich
Inwestycji Nierezydentów w Republice Macedonii. Inwestycje bezpośrednie to inwestycje,
którymi inwestor zamierza ustanowić trwałe powiązania gospodarcze i/lub uzyskać prawo
zarządzania spółką handlową, w której inwestuje. Inwestycje bezpośrednie mają formę
transakcji kapitałowych. Inwestycje bezpośrednie realizowane są poprzez inwestowanie w:
pieniądze, rzeczy, prawa.
-
Inwestycjami bezpośrednimi są:
utworzenie spółki handlowej, która jest w 100 % własnością inwestora;
zwiększenie kapitału zakładowego spółki handlowej, która jest w 100 % własnością
inwestora;
utworzenie oddziału;
uzyskanie 100 % prawa własności nad istniejącą spółką handlową;
udział w nowoutworzonej lub w istniejącej spółce handlowej, jeŜeli przez to inwestor
będzie posiadał więcej niŜ 10 % udziałów w kapitale zakładowym spółki handlowej
lub więcej niŜ 10 % prawo podejmowania decyzji;
19
-
długoterminowa poŜyczka z terminem pięcioletnim lub dłuŜszym terminem zwrotu,
jeŜeli jest to poŜyczka udzielona przez inwestora spółce handlowej będącej jego
własnością w 100 %;
długoterminowa poŜyczka z terminem pięcioletnim lub dłuŜszym terminem zwrotu,
jeŜeli jest to poŜyczka, która słuŜy ustanowieniu trwałego powiązania ekonomicznego
i jeŜeli została udzielona pomiędzy powiązanymi pomiotami.
Rezydenci, w których nierezydenci mają wkład traktowany jako inwestycja
bezpośrednia, zobowiązani są w terminie 60 dni od dnia zawarcia transakcji kapitałowej,
która jest podstawą prawną do uzyskania inwestycji bezpośredniej w Republice Macedonii,
do zgłoszenia inwestycji i wszystkich dalszych zmian tej inwestycji w Republice Macedonii.
Rejestr Centralny Republiki Macedonii dokonuje wpisu inwestycji nierezydentów w
Macedonii i wszystkich późniejszych zmian tych inwestycji, które traktowane są jako
inwestycje bezpośrednie i wydaje zaświadczenie o dokonanym wpisie (pierwotnym lub o
wpisie zmiany). Rejestracja inwestycji zagranicznej umoŜliwia inwestorom przeniesienie za
granicę zysku, przeniesienie za granicę środków finansowych uzyskanych ze sprzedaŜy
udziałów, a takŜe przeniesienie za granicę pozostałości majątku, jaki pozostał po likwidacji
spółki. Takie przeniesienie jest bez Ŝadnych ograniczeń pod warunkiem, Ŝe inwestor
zarejestrował swoją inwestycję bezpośrednią i uregulował w Macedonii wszystkie ustawowe
zobowiązania – podatki i składki. Niezarejestrowanie inwestycji bezpośredniej, zgodnie z art.
56 Ustawy o operacjach dewizowych jest wykroczeniem. Postępowanie wykroczeniowe
prowadzone jest i sankcja wykroczeniowa wymierzana jest przez Ministerstwo Finansów –
Państwowy Inspektorat Dewizowy.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Macedońska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (DOO) moŜe być utworzona
przez przynajmniej dwóch wspólników (wspólnikami mogą być osoby fizyczne lub prawne –
inne spółki), maksymalna liczba wspólników to 50. Podpisy wspólników na umowie spółki
muszą zostać poświadczone przez notariusza. W umowie spółki wspólnicy określają główny
obszar działalności spółki, sposób podejmowania decyzji (zebranie wspólników, zarząd,
dyrektor itd.), sposób reprezentowania spółki oraz sposób podziału dochodu / pokrycia straty
(jeŜeli w umowie spółki nie zostanie określony sposób podziału dochodu, z mocy ustawy
dochód rozdzielany jest proporcjonalnie do wysokości udziałów wspólnika). Minimalny
kapitał zakładowy, jaki jest potrzebny do utworzenia DOO wynosi 5000 euro. Kapitał
zakładowy moŜe zostać wniesiony, jako wkłady pienięŜne lub jako aporty rzeczowe.
Pojedynczy wkład nie moŜe być mniejszy niŜ 100 euro. Wartość aportów rzeczowych musi
zostać oszacowana przez licencjonowanego rzeczoznawcę, który wystawia sprawozdanie o
wartości aportów rzeczowych.
Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Zgodnie z macedońską Ustawą o spółkach handlowych, spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością moŜe zostać utworzona przez jedną osobę (fizyczną lub prawną – inną
20
spółkę). Taka spółka oznaczana jest skrótowcem DOOEL. Zamiast umowy spółki, jedyny
wspólnik sporządza oświadczenie o utworzeniu DOOEL, podpis na oświadczeniu równieŜ
musi zostać poświadczony przez notariusza. Zgodnie z ww. Ustawą, w Macedonii ta sama
osoba fizyczna nie moŜe być jedynym udziałowcem w więcej niŜ jednej DOOEL. Jedyny
udziałowiec moŜe, ale nie musi być zarządem DOOEL.
Spółka akcyjna
W Macedonii spółka akcyjna (AD) moŜe zostać utworzona na dwa sposoby:
tworzenie symultaniczne i tworzenie sukcesywne. Tworzenie symultaniczne oznacza
utworzenie AD poprzez przejęcie wszystkich akcji przez załoŜycieli, bez ogłoszenia oferty
publicznej i podpisanie przez nic statutu. Utworzenie sukcesywne oznacza uchwalanie statutu
AD przez załoŜycieli oraz ogłoszenie oferty publicznej na zakup akcji pierwszej serii (akcji
załoŜycielskich). Minimalna nominalna wysokość kapitału zakładowego AD tworzonej
symultanicznie wynosi 25000 euro, a w przypadku AD tworzonej sukcesywnie 50000 euro.
Minimalna nominalna wartość pojedynczej akcji to 1 euro. Oprócz przepisami Ustawy o
spółkach handlowych, działalność spółek akcyjnych w Macedonii regulowana jest takŜe
przepisami Ustawy o papierach wartościowych („Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii”
nr 95/2005, 25/2007, 7/2008, 57/2010, 135/2011 i 13/2013). Szczegółowe i wyczerpujące
informacje dotyczące tworzenia i działalności spółek akcyjnych w Macedonii moŜna uzyskać
na stronach internetowych Komisji Papierów Wartościowych: http://www.sec.gov.mk oraz
Centralnego Depozyt Papierów Wartościowych: http://www.cdhv.mk/. Informacje dostępne
są równieŜ w języku angielskim.
Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego
Zagraniczna spółka handlowa nie moŜe prowadzić działalności na terytorium
Macedonii bez utworzenia oddziału. Zagraniczna spółka handlowa moŜe utworzyć oddział w
Macedonii, jeŜeli w państwie swojej siedziby prowadzi działalność przynajmniej 2 lata.
Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego rejestruje się w Rejestrze Centralnym Republiki
Macedonii. Zagraniczne spółki handlowe mogą utworzyć w Macedonii więcej niŜ jeden
oddział, w takim przypadku zgłasza, który z oddziałów będzie głównym oddziałem
(macedońską centralą), a pozostałe oddziały traktowane są jako oddziały głównego oddziału.
Oddział działa w imieniu i na rzecz zagranicznej spółki. PoniewaŜ oddział nie jest osobą
prawną, za zobowiązania zaciągnięte przez oddział w obrocie prawnym odpowiada
zagraniczna spółka, która utworzyła oddział, całym swoim majątkiem. Oprócz oddziałów,
zagraniczne spółki handlowe mogą tworzyć w Macedonii przedstawicielstwa, które jednak
mogą jedynie prowadzić działalność w zakresie reklamy i promocji zagranicznej spółki
zagranicznej.
System podatkowy
Według broszury wydanej przez PricewaterhouseCoopers „Taxes at A Glance 2013”,
Macedonia jest jednym z krajów z najniŜszymi podatkami w środkowej i wschodniej
21
Europie. Stawka podatków PIT i CIT, które w Macedonii są podatkami liniowymi, to 10 %.
Obowiązuje stawka 0 % na zatrzymany zysk. W Macedonii podstawowa stawka podatku
VAT w Macedonii wynosi 18 %, na niektóre towary obowiązuje obniŜona stawka 5 %,
istnieje takŜe stawka 0 %.
Obecnie na terenie Macedonii działają 4 technologiczno-przemysłowe strefy
rozwojowe: 2 na przedmieściach Skopje, jedna w Tetovie i jedna w Štipie. Planowane jest
utworzenie jeszcze 7 takich stref. Dla przedsiębiorstw inwestujących w tych strefach
przewidziane zostały specjalne, preferencyjne warunki prowadzenia działalności oraz
znaczne ulgi podatkowe, m.in.: subsydia do 500000 euro na koszty budowlane oraz
moŜliwość dzierŜawy długoterminowej działek na okres do 99 lat. Szczegółowe informacje
o zasadach inwestowania w tych specjalnych strefach ekonomicznych moŜna uzyskać w
Dyrekcji Technologiczno-Przemysłowych Stref Rozwojowych: http://www.fez.gov.mk/.
PoniŜej znajduje sie dwie tabele pokazujące wysokość poszczególnych stawek podatkowych i
celnych w strefach i poza nimi.
Stawka
Rodzaj podatku
CIT
PIT
VAT
W specjalnych strefach
ekonomicznych
0 % (w pierwszych 10 latach)
0 % (w pierwszych 10 latach)
0%
Podatek od nieruchomości
Podatek akcyzowy
0,1 % - 0,2 %
0%
Poza specjalnymi strefami
ekonomicznymi
10 %
10 %
18 %
(na niektóre towary i usługi 5 % lub 0 %)
Rodzaj produktu
Surowce
Sprzęt
W specjalnych strefach
ekonomicznych
0%
0%
0,1 % - 0,2 %
5 % - 62 %
Opłata celna
Poza specjalnymi strefami
ekonomicznymi
Do 15 %
5 % - 20 %
Porady praktyczne
-
W Macedonii działa trzech operatorów sieci komórkowych: T-Mobile MK, ONE i
VIP.
-
Strefa czasowa w Macedonii jest taka sama jak w Polsce.
-
Macedonia
znajduje
się
w
strefie klimatu
podzwrotnikowego. Dolina
Vardaru i Strumicy umoŜliwia masom powietrza śródziemnomorskiego docieranie w
głąb kraju. Tereny górskie cechują się klimatem umiarkowanym, zaś obszary gdzie
występują wysokie góry to region występowania pięter klimatycznych. Warto
zaznaczyć fakt,
Ŝe
w Macedonii
zaznacza się wyraźny wpływ
suchych, kontynentalnych mas powietrza. Pogoda w kraju cechuje się długimi i
stosunkowo suchymi latami, oraz chłodnymi i mroźnymi na terenach górskich
zimami. Roczna średnia temperatura to 24 °C. Temperatury latem na terenach
22
niskopołoŜonych są wysokie i średnie wartości wynoszą 31 °C. Występuje duŜa liczba
dni z upałami. Maksymalne wartości dochodzą latem do +40 °C w okolicach
miasta Demir Kapija. W górach temperatury są niŜsze. Zimy są dość chłodne, gdzie
średnie wartości wynoszą około -1 °C na terenach niskopołoŜonych, zaś na terenach
górskich występują mrozy do, a nawet poniŜej -20 °C. Temperatura ta zaleŜy od
wysokości nad poziomem morza. Pomimo pewnych cech kontynentalnych opady w
kraju są stosunkowo wysokie, co wiąŜe się z obecnością gór. Na terenach górskich
średnia roczna opadowa przekracza 1 200 mm. W zachodniej Macedonie opady
wynoszą od 700 do 800 mm rocznie. Jedynie w dolinach na południu i na wschodzie
wartości te wynoszą średnio od 500 do 600 mm rocznie. Minimum opadowe to 400
mm. Zimą opady występują głównie pod postacią śniegu, zwłaszcza na terenach
górskich.
-
Nie ma bezpośredniego połączenia lotniczego pomiędzy Polską a Macedonią.
Najpopularniejszymi rejsami z Polski do Macedonii z przesiadką to połączenia przez
Wiedeń, Belgrad, Zagrzeb, Lublanę lub Zurych, Macedonia nie ma własnej linii
lotniczej. Rząd Republiki Macedonii podjął decyzję o subsydiowaniu
niskobudŜetowego przewoźnika lotniczego, by ten uruchomił połączenia ze Skopje (a
w dalszej perspektywie równieŜ z Ochrydy) i utrzymywał ceny biletów na najniŜszym
moŜliwym poziomie. W drodze przetargu publicznego węgierki przewoźnik
niskobudŜetowy Wizz Air uruchomił kilka połączeń ze Skopje do stolic europejskich,
a zapowiadane są kolejne.
-
W Macedonii dominują prawosławie i islam. Nie ma szczególnych norm
obyczajowych, z wyjątkiem tych związanych z islamem, zwłaszcza na prowincji.
Macedończycy są tradycyjnie gościnni, do Polski i Polaków odnoszą się z duŜą
Ŝyczliwością.
-
Instytucje publiczne generalnie pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8.3016.30. Sklepy przewaŜnie czynne są od poniedziałku do piątku od 8.00 do 20.00, w
soboty od 8.00 do 15.00 (w sezonie turystycznym w regionach wypoczynkowych do
23.00). Banki najczęściej czynne są od poniedziałku do piątku w godzinach 8.0018.00; w sobotę 8.00-12.00. Ceny produktów o porównywalnej jakości są podobne
lub wyŜsze niŜ w Polsce.
-
Obywatele RP nie potrzebują wiz przy pobytach nieprzekraczających 90 dni (w
okresie 180 dni) oraz na przejazd tranzytem. Od 2008 r. granicę Macedonii moŜna
przekraczać na podstawie waŜnego polskiego paszportu lub dowodu osobistego (brak
paszportu moŜe jednak utrudnić załatwienie na miejscu niektórych spraw, jak
korzystaniu z hoteli, wypoŜyczanie samochodu, korzystanie z usług bankowych, itp.).
Macedonia zniosła wymóg posiadania przez obywateli UE ubezpieczenia podróŜnego
przy wjeździe to tego kraju. Podczas podróŜy samochodem wymagana jest tzw.
zielona karta. W razie jej braku istnieje moŜliwość wykupienia polisy (waŜnej tylko
na Macedonię) na przejściu granicznym. Przy wjeździe do Macedonii na podstawie
dowodu osobistego naleŜy Ŝądać od macedońskiej policji granicznej stosownego
23
blankietu, gdzie powinna być wbita pieczątka graniczna. Macedońskie słuŜby
graniczne mogą zaŜądać okazania tego blankietu przy opuszczaniu terytorium kraju.
-
Znajomość języków obcych, w szczególności języka angielskiego jest dość
powszechna, przede wszystkim wśród młodszej części społeczeństwa i w miastach.
Przydatne strony internetowe
Instytucje i organizacje
Ambasada RP w Skopje:
Ambasada RM w Warszawie
Rząd Republiki Macedonii
Gabinet Prezydenta R. Macedonii
Ministerstwo Spraw Zagranicznych RM
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
Ministerstwo Gospodarki
Ministerstwo Finansów
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Ministerstwo Transportu i Łączności
Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i
Gospodarki Wodnej
Ministerstwo Zdrowia
Ministerstwo Obrony
Ministerstwo Kultury
Ministerstwo Samorządu Terytorialnego
Ministerstwo Środowiska Naturalnego i
Planowania Przestrzennego
Ministerstwo Sprawiedliwości
Ministerstwo Społeczeństwa
Obywatelskiego i Administracji
Ministerstwo Edukacji i Nauki
Agencja Inwestycji Zagranicznych i
Promocji Eksportu
Rejestr Centralny Republiki Macedonii
Administracja Celna Republiki Macedonii
Urząd Dochodów Publicznych RM
Dyrekcja Technologiczno-Przemysłowych
Stref Rozwojowych
Komisja Papierów Wartościowych
Centralny Depozyt Papierów
Wartościowych
Biuro Zamówień Publicznych
Elektroniczny System Zamówień
http://skopje.msz.gov.pl/pl/
http://www.missions.gov.mk/warsaw/home/
http://www.vlada.mk/
http://www.president.gov.mk/
http://www.mfa.gov.mk/
http://www.mvr.gov.mk/
http://www.economy.gov.mk/
http://www.finance.gov.mk/
http://www.mtsp.gov.mk/
http://mtc.gov.mk
http://www.mzsv.gov.mk/
http://mz.gov.mk/
http://www.morm.gov.mk/
http://www.kultura.gov.mk/
http://www.mls.gov.mk/
http://www.moepp.gov.mk/
http://www.pravda.gov.mk/
http://www.mioa.gov.mk/
http://www.mon.gov.mk/
http://www.investinmacedonia.com/
http://www.crm.com.mk
http://www.customs.gov.mk/
http://www.ujp.gov.mk/
http://www.fez.gov.mk/.
http://www.sec.gov.mk/
http://www.cdhv.mk/
http://bjn.gov.mk/
24
Publicznych
Państwowa Komisja Odwoławcza
Zamówień Publicznych
Macedońskie Biuro Kredytowe
Państwowy Urząd Statystyczny
Dziennik Urzędowy Republiki Macedonii
Izba Gospodarcza Macedonii
Związek Izb Gospodarczych Macedonii
Izba Gospodarcza Północnozachodniej
Macedonii
Macedońska Izba Gospodarcza Turystyki
https://e-nabavki.gov.mk/
http://dkzjn.mk/
http://www.mkb.mk/
http://www.stat.gov.mk/
http://www.slvesnik.com.mk/
http://www.mchamber.org.mk/
http://www.sojuzkomori.org.mk/
http://oemvp.org/
http://www.sktm.org.mk/
Firmy konsultingowe i usługi prawnicze
PricewaterhouseCoopers Macedonia
Deloitte Macedonia
KPMG Macedonia
FV Konsalting Skopje
Konsalting BS Skopje
Rafajlovski Konsalting Skopje
Izba Adwokacka Republiki Macedonii
Rejestr internetowy wszystkich
Adwokatów w Macedonii
http://www.pwc.com/mk/en/index.jhtml
http://www.deloitte.com/view/en_MK/mk/
http://www.kpmg.com/MK/
http://fvkonsalting.com.mk/
http://www.konsaltingbs.com.mk/
http://www.rafajlovski.com.mk/
http://www.mba.org.mk/index.php
http://www.advokat.org.mk/
Banki
Bank Narodowy Republiki Macedonii
http://www.nbrm.mk/
w ramach strony BNRM na poniŜszej podstronie znajduje się spis zarejestrowanych
banków w Republice Macedonii wraz z ich danymi kontaktowymi:
http://www.nbrm.mk/default.asp?ItemID=399A27D11EC83242A0FD970E35D44CA3
Stacje telewizyjne
Telewizja publiczna
Kanal 5
Sitel
Telma
Alfa TV
Naša TV
Alsat M
http://www.mtv.com.mk/
http://www.kanal5.com.mk/
http://www.sitel.com.mk/
http://www.telma.com.mk/
http://www.alfa.mk/
http://www.nasatv.com.mk/
http://alsat.mk/
25
Prasa
Dnevnik
Utrinski vesnik
Vest
Nova Makedonija
Večer
Koha
Lajm
http://www.dnevnik.mk/
http://www.utrinski.mk/
http://www.vest.mk/
http://www.novamakedonija.com.mk/
http://www.vecer.com.mk/
http://www.koha.mk/
http://lajmpress.com/
Macedońskie internetowe portale informacyjne
Plus Info
Kuriur
Press24
Telegraf MK
Brif
Nova
A1ON
MKD MK
Maktel
Libertas
Mkd News
Top Post
http://www.plusinfo.mk/
http://www.kurir.mk/
http://press24.mk/
http://www.telegraf.mk/
http://brif.mk/
http://novatv.mk/
http://a1on.mk/
http://www.mkd.mk/
http://maktel.mk/
http://libertas.mk/
https://mkd-news.com/
http://toppost.mk/
Firmy ubezpieczeniowe
http://www.aso.mk/
Agencja Nadzoru Ubezpieczeń
w ramach strony ASO na poniŜszej podstronie znajduje się spis zarejestrowanych firm
ubezpieczeniowych w Republice Macedonii wraz z ich danymi kontaktowymi:
http://www.aso.mk/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=46&It
emid=40&lang=mk
Zakwaterowanie w Macedonii
Na stronie internetowej: http://macedonian-hotels.mk/ znajdują się dane wszystkich hoteli w
Macedonii, istnieje takŜe moŜliwość rezerwacji.
26

Macedonia - Centrum Obsługi Inwestorów

Transkrypt

Podobne dokumenty

Podróże po krajach kandydujących

rozszerzenie unii europejskiej: zaangażuj się!

Pobierz PDF - Biuletyn Migracyjny

Wrzesień 2008

Document 22653