Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem na wzrost wierzby

wierzba, nawożenie azotem, biomasa, odnawialne źródła energii
Monika IGNATOWICZ, Leszek STYSZKO*
WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA AZOTEM NA
WZROST WIERZBY KRZEWIASTEJ (SALIX VIMINALIS L.)
W związku z koniecznością znacznego zwiększenia powierzchni upraw roślin energetycznych konieczne jest określenie optymalnych warunków uprawy tych roślin. W artykule zostały przedstawione
dane literaturowe z badań dotyczących stosowania i wpływu zróżnicowanego nawożenia azotem na
wzrost i plon wierzby krzewiastej.
1. WSTĘP
Zwiększone zapotrzebowania na energię, typowe dla XX i XXI wieku, powoduje negatywne oddziaływanie na środowisko poprzez wzrost emisji do atmosfery CO2 oraz
innych gazów cieplarnianych [2]. Brak działań ograniczających emisję tych gazów może
spowodować wzrost średniej rocznej temperatury na Ziemi o 20 C. Spowoduje to niekorzystne i nieodwracalne zmiany klimatu [4]. Troska o zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych sugeruje zastępowanie kopalnych źródeł energii źródłami odnawialnymi (OZE),
wśród których biomasa lignino-celulozowa ma duże znaczenie[7].
Unia Europejska 23 kwietnia 2009 roku opracowała dyrektywę 2009/28/EC, w której
ustalono, że do 2020 r. 20% energii elektrycznej powinno pochodzić z OZE, zaś w transporcie jej udział powinien wynosić 10%. Krajowy cel dla Polski został ustalony na 15%.
Zobowiązanie krajów UE, do zwiększenia produkcji i zużycia OZE, wynika z postanowień paktu klimatyczno-energetycznego z 2008 roku, który obliguje kraje członkowskie
do:
 redukcji emisji CO2 o 20% w roku 2020 w porównaniu do 1990 roku,
 zwiększenie do 20% w 2020 r. udziału energii ze źródeł odnawialnych w całkowitej
produkcji energii,
__________
* Politechnika Koszalińska, Wydział Inżynierii Lądowej, Środowiska i Geodezji, Katedra Biologii
Środowiskowej, ul. Śniadeckich 2, 75-453 Koszalin, [email protected]
204
M. IGNATOWICZ, L. STYSZKO

zmniejszenie zużycia energii o 20% w stosunku do poziomów przewidywanych
w 2020 r., poprzez znaczące zwiększenie efektywności energetycznej [34].
Wśród najważniejszych dokumentów regulujących wykorzystanie OZE w Polsce należy wymienić ustawę Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia, 1997 r., która zdefiniowała
pojęcie odnawialnych źródeł energii, określiła warunki zrównoważonego rozwoju kraju,
zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw oraz energii. Dokumentami kierunkowymi są: Wieloletni program promocji
biopaliw i innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008-2014 oraz Polityka
energetyczna Polski do 2030 roku opracowana w 2009 roku. Przyjęto w niej, iż rozwój
wykorzystania OZE stanowi jeden z sześciu podstawowych kierunków polskiej polityki
energetycznej. Główne cele obejmują wzrost udziału OZE w finalnym zużyciu energii do
poziomu 15% w 2020 r. oraz osiągnięcie w 2020 r. 10% udziału biopaliw w rynku transportowym, ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych cele OZE [ 17].
Wśród odnawialnych źródeł energii w Polsce największe znaczenie ma biomasa [6, 18,
23]. Ze względu na pochodzenie biomasę możemy podzielić na: rolniczą, leśną i odpady
organiczne. W zależności od stopnia przetworzenia biomasy można wyróżnić surowce
energetyczne: pierwotne: drewno, słoma, rośliny energetyczne; wtórne: gnojowica, obornik, inne produkty dodatkowe i odpady organiczne, osady ściekowe; nośniki energii: biogaz, bioetanol, biometanol, biodiesel, biooleje,biobenzyna i inne pochodne np. wodór [7,
32]. Biomasę na cele energetyczne w Polsce pozyskuje się głównie z produktów ubocznych leśnictwa, rolnictwa i organicznych odpadów komunalnych. W przyszłości większa
ilość biomasy będzie pochodzić z wieloletnich plantacji roślin energetycznych [13, 16]
bowiem energetyka zawodowa potrzebuje stałych i stabilnych dostaw surowca [5]. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 2008 roku definiuje uprawy energetyczne, jako plantacje zakładane w celu wykorzystania pochodzącej z nich biomasy w procesie wytwarzania
energii [36]. Za rośliny energetyczne uznawane są wszystkie rośliny przeznaczone do
przetwarzania na produkty energetyczne [33].
Do uprawy roślin na plantacjach trwałych mogą być wykorzystywane takie rośliny jak:
wierzba krzewiasta, ślazowiec pensylwański, mozga trzcinowata i in. [15]. Badania wskazują, że rośliny wieloletnie dające biomasę lignino-celulozową, takie jak np. wierzba,
pozwalają osiągnąć wyższe plony na cele energetyczne niż z typowych upraw rolniczych
[1]. Aby pokryć zapotrzebowanie na biomasę przeznaczoną na paliwa stałe konieczne
należy założyć plantacje trwałe na powierzchni 660 tys. ha do 2020 roku [12, 15].
2. WIERZBA, JAKO ROŚLINA ENERGETYCZNA
Wieloletnie rośliny uprawiane na cele energetyczne powinny charakteryzować się:
wysokim plonem biomasy, niskim nakładem na uprawę, prostą technologią zbioru,
Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem na wzrost wierzby krzewiastej (Salix viminalis L.)
205
łatwością magazynowania i niezawodnością w lokalnych warunkach uprawy [14]. Do
produkcji biomasy z uprawy wierzby wykorzystywana jest energia słoneczna. Wartość
energetyczna wierzby waha się w granicach 18,6÷19,6 MJ·kg-1. Stanowi równoważnik
energetyczny około 0,70 wartości opałowej węgla kamiennego [20].
Na świecie występuje nawet do 500 gatunków wierzby w formie drzew, krzewów
i krzewinek. Większość gatunków zasiedla miarkowane i chłodne tereny Europy, Azji
i Ameryki Północnej [29, 31]. Tereny Polski są naturalnymi siedliskami występowania
wierzby. Z opracowanej przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) komputerowej prognozy wzrostu i produktywności wierzby krzewiastej wynika, że w Polsce istnieją dogodniejsze warunki do produkcji drewna z Salix sp. niż np. w Szwecji
[28]. Wierzba ma małe wymagania glebowe. Może być uprawiana na zróżnicowanych
siedliskach: od mineralnych gleb bielicowych o niskim poziomie wód gruntowych do
dobrze uwodnionych gleb organicznych [3]. Do uprawy wierzby mogą być wykorzystywane tereny o niskiej produktywności rolniczej i nieużytki [35]. Może być ona
również uprawiana na glebach słabo zanieczyszczonych oraz gruntach rekultywowanych. Niektóre klony wierzby o relatywnie dużej tolerancji na zanieczyszczenie mogą
być uprawiane na glebach średnio i silnie zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Potwierdzona również została możliwość nawożenia plantacji roślin energetycznych
osadami ściekowymi [9].
Do założenia plantacji wykorzystuje się zrzezy wierzbowe, które łatwo się ukorzeniają. Plantacja jest łatwa w utrzymaniu, a największy nakład pracy w pierwszym roku
uprawy związany jest z odchwaszczaniem. W kolejnych latach uprawy bardziej pracochłonny i kosztowny jest zbiór wierzby. Stąd na dużych plantacjach powinien odbywać się mechanicznie z wykorzystaniem odpowiednich maszyn. Produktywność takiej
plantacji może trwać 25-30 lat [28].
3. WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA WZROST WIERZBY
Wierzbę krzewiastą można uprawiać na terenie całego kraju. Czynnikami ograniczającym jej uprawę są głównie niedobory wody i składników pokarmowych, głownie
azotu. Optymalna dawka azotu wpływa korzystnie na plon biomasy oraz wartość
energetyczną surowca. Nadmiar azotu może powodować nadmierne rozgałęzienie
i łamliwość pędów, a niedobór - zahamowanie wzrostu i obniżenie plonu biomasy
[19]. Nawożenie azotowe, oprócz wpływu na plon pędów, oddziałuje także na chemiczny skład biomasy, w tym na zawartość azotu [11].
3.1. WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA GRUBOŚĆ, DŁUGOŚĆ I LICZBĘ PĘDÓW W KARPIE
Z badań własnych autorów prowadzonych na plantacji wierzby energetycznej
w Kościernicy pod Koszalinem wynika, że poziom nawożenia azotem ma wpływ na
206
M. IGNATOWICZ, L. STYSZKO
grubość, długość i liczbę żywych pędów w karpie. W doświadczeniu tym zastosowano
4 poziomy nawożenia azotem: 0, 60, 120 i 180 N kg·ha -1.
Na obiektach z dawką 180 kg·ha -1 N ilość pędów była o 20,2% mniejsza niż na
obiektach bez nawożenia, a liczba pędów w karpie malała w kolejnych latach uprawy
(tab. 1).
Tabela 1. Wpływ interakcji lat odrastania pędów z dawkami azotu na liczbę pędów w karpie [8].
Lata odrastania pędów
1
2
3
4
Przeciętnie
Dawki azotu [kg·ha-1]
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
Liczba żywych pędów w karpie [sztuk]
9,36
9,77
7,88
7,60
6,07
5,82
4,96
4,84
4,58
4,81
3,96
3,65
3,72
3,88
3,05
2,84
5,93
6,07
4,96
4,73
Różne dawki azotu miały również istotny wpływ na grubość i długość pędów poszczególnych klonów wierzby. Z danych w tabeli 2, wynika, że wszystkie klony zareagowały wytworzeniem grubszych i dłuższych pędów w miarę intensyfikowania nawożenia. Największe przyrosty długości stwierdzono po zastosowaniu dawki 180
kg·ha-1 N u odmian: 1047, Oloff i 1047D; natomiast największy przyrost grubości
pędów zaobserwowano u odmian: Star i Ekotur, a najmniejszy u klonu 1054. Podobne
wyniki uzyskano również w innych badaniach autorów [24, 27].
W badaniach prowadzonych przez Nowaka i in. [19] w 2003 roku w ZD-B Pawłowice k. Wrocławia, wykazano, że wzrost dawki azotu o 40 kg przy corocznym pozyskiwaniu biomasy, powodował przyrost długości pędów, a zwiększenie dawki do 80
kg spowodowało zmniejszenie długości pędów średnio o 30 cm. Przy zbiorze pędów,
co dwa lata dawka azotu w ilości 80 kg powodowała zwiększenie długości pędów
w stosunku do dawki 40 kg średnio o około 26 cm.
Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem na wzrost wierzby krzewiastej (Salix viminalis L.)
Tabela 2. Wpływ interakcji odmian wierzby z dawkami azotu na grubość i długość pędów [8].
Lata odrastania pędów
1047
1054
1047D
Start
Sprint
Turbo
Ekotur
Oloff
Jorr
Tordis
Dawki azotu
[kg·ha-1 ]
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
0
60
120
180
Grubość pędów
[mm]
12,03
15,61
17,27
20,08
11,20
12,54
13,60
13,44
12,40
16,17
15,85
19,97
10,75
15,16
13,60
19,35
13,08
15,83
16,30
19,05
12,56
15,73
17,64
17,08
20,89
23,23
26,49
29,49
15,33
16,61
18,52
22,33
11,07
16,95
15,37
16,80
17,13
19,15
18,31
24,18
Długość pędów
[cm]
201,3
262,5
282,3
317,3
194,8
215,7
243,7
233,3
198,8
273,2
271,7
308,9
170,4
247,2
215,4
264,9
219,3
275,9
285,9
319,0
204,9
264,9
287,6
274,1
322,9
357,5
380,5
406,8
256,1
280,0
306,5
371,1
188,7
302,1
261,7
275,5
296,8
327,3
311,9
381,6
207
208
M. IGNATOWICZ, L. STYSZKO
3.2. WPŁYW NAWOŻENIA AZOTEM NA PLON BIOMASY WIERZBY
Nowak i współpracownicy stwierdzili przy trzech poziomach nawożenia azotem
(0, 40, 80 N kg·ha-1), że plony suchej masy wierzby były istotnie zróżnicowane
w zależności od częstotliwości zbioru i dawek azotu [19]. Wzrost dawki azotu z 40 do
80 N kg·ha-1 przy zbiorze corocznym powodował zmniejszenie plonu suchej masy
wszystkich klonów, a natomiast przy zbiorze, co dwa lata zaznaczyła się indywidualna
reakcja poszczególnych klonów na zwiększoną dawkę azotu. Przyczyną słabej reakcji
klonów w plonie na dawkę 80 N kg·ha-1 było niedostateczne zaopatrzenie ich w wodę.
Na plon biomasy wierzby energetycznej znaczący wpływ ma przebieg pogody, jakość gleby, zastosowane nawożenie oraz długość rotacji zbioru [30].Wszystkie rośliny
energetyczne wymagają dużej ilości wody w glebie, a na przesuszenie gleby najsilniej
reaguje wierzba. W latach o dużym niedoborze opadów w okresie wegetacji, wierzba
z uprawa nawadnianych dawała wyższy plon biomasy o 41% niż z nienawadnianych
[21]. Według Stolarskiego nawożenie mineralne powoduje różny wzrost produktywności wierzby krzewiastej w stosunku do obiektów nienawożonych w zależności od
cyklu zbioru (tab.3) [22].
Tabela 3. Wpływ nawożenia mineralnego na plon biomasy wierzby [22]
Wariant nawożenia
Bez nawożenia
Nawożenie NPK
Plon suchej masy w zależności od zbioru [t/ha]
co rok
co 2 lata
co 3 lata
9,76
12,90
14,45
12,33
16,17
18,37
Średni plon
12,37
15,62
Kalembasa i współpracownicy zastosowali nawożenie osadem ściekowym w dawce zawierającej: 100, 150, 200 N kg·ha-1 oraz nawożenie mocznikiem w dawce 50 N
kg·ha-1 [10]. Największy plon uzyskano na obiekcie nawożonym osadem ściekowym
zawierającym 200 kg·ha-1 N, natomiast nie stwierdzono istotnego zróżnicowania plonu przy dawkach 100 i 150 kg·ha-1 N. Na obiektach nawożonych mocznikiem w dawce 50 N kg·ha-1, stwierdzono zmniejszenie plonu w stosunku do obiektów kontrolnych
oraz z osadem ściekowym zawierającym 100 i 150 N kg·ha-1 N. Przypuszczają oni, że
dawka 50 kg·ha-1 N jest zbyt niską, a azot w formie mocznika prawdopodobnie ulega
sorpcji biologicznej w glebie.
Z badań prowadzonych na doświadczeniach z wierzbą w Kościernicy w latach
2005-2009 wynika, że kombinacje nawozowe wyraźnie różnicują przeciętne plony
w latach uprawy wierzby, a różnice między nimi powiększały się w miarę upływu lat
(tab. 4).
Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem na wzrost wierzby krzewiastej (Salix viminalis L.)
209
Tabela 4. Wpływ nawożenia na plony świeżej masy w kolejnych latach uprawy wierzby [26].
Rok uprawy
2
3
4
Plon świeżej masy na obiektach z różnym nawożeniem [t/ha]
a
b
c
d
21,17
21,02
30,86
35,84
31,68
32,87
46,68
48,24
42,52
47,92
56,97
66,96
W doświadczeniu zastosowano cztery warianty nawożenia: „a” -obiekty bez nawożenia, „b” - obiekty nawożone kompostem 15 t·ha-1, „c” - obiekty nawożone kompostem i nawozem Hydrofoska 16, który zawierał w czystym składniku: N-90 kg·ha-1,
i „d” - obiekty nawożone kompostem i nawozem Hydrofoska 16, który zawierał
w czystym składniku: N-180 kg·ha-1. Po drugim roku uprawy plony świeżej masy
pędów na obiektach bez nawożenia (a) i nawożonych samym kompostem (b) nie różniły się istotnie, natomiast na obiektach (c) gdzie zastosowano oprócz kompostu nawożenie mineralne w dawce 90 kg·ha-1 N, były większe o 45,8%, a na obiektach (d) z
dodatkowym nawożeniem mineralnym w dawce 180 kg·ha-1 N były większe o 69,3%
niż na obiektach bez nawożenia. Podobnie zależności te kształtowały się po trzecim
roku uprawy. Po czwartym roku uprawy plony świeżej masy na obiektach bez nawożenia (a) były istotnie mniejsze niż na nawożonych kompostem o 12,7%, na obiektach
(c)
z dodatkowym nawożeniem mineralnym w dawce 90 kg·ha-1 N, były większe o
34,0%, a na obiektach (d) z dodatkowym nawożeniem mineralnym w dawce
180kg·ha-1 N, były większe o 57,5 %. Zastosowanie kompostu nie zwiększyło plonu
świeżej masy pędów, a dodatkowe nawożenie mineralne nawozem Hydrofoska 16 u 8
klonów, na 9 badanych istotnie zwiększyło ten plon (tab. 5).
Tabela 5. Wpływ nawożenia na plony świeżej masy klonów wierzby przeciętnie z lat uprawy [26].
Klon wierzby
1047
1054
1023
1013
1052
1047D
1056
1018
1033
Plon świeżej masy na obiektach z różnym nawożeniem [t/ha]
a
b
c
d
33,82
36,10
47,49
61,05
27,57
32,17
37,03
53,33
34,24
35,40
59,26
50,83
37,24
38,02
49,16
44,80
26,36
26,29
36,38
55,54
31,22
29,93
48,69
52,37
37,07
39,42
42,56
35,46
28,56
32,05
43,88
52,12
30,01
36,03
39,05
47,61
210
M. IGNATOWICZ, L. STYSZKO
Analiza plenności klonów w zależności od nawożenia kompostem oraz nawozem
mineralnym- Hydrofoska 16, dowodzi możliwości uprawy wierzby na glebach lekkich, klasy IVb-V, o głębokim zaleganiu wód gruntowych, ale przy znacznych opadach w okresie wegetacji. Wskazuje również, że w takich warunkach należy dodatkowo zintensyfikować nawożenie, różnicując je dla poszczególnych klonów.
2. PODSUMOWANIE
W 2010 roku w Polsce wieloletnie uprawy energetyczne zajmowały powierzchnię
10200 ha, co stanowi 0,05% użytków rolnych. Szacuje się, że powierzchnia plantacji
towarowych wierzby w 2010 roku wyniosła 6160 ha. Wielkość plonu wierzby zależy
od częstotliwości zbioru, obsady roślin na hektarze, przebiegu pogody, i zasobności
gleby w składniki pokarmowe. Z badań własnych oraz z literatury wynika, że zróżnicowane nawożenie azotem ma wpływ na wzrost i plon biomasy wierzby krzewiastej.
W celu określenia optymalnej dawki azotu, która będzie gwarantowała wysoki plon
biomasy wierzby należy wziąć po uwagę rodzaj gleby, na której uprawiana jest wierzba, dostępność wody, a także wymagania nawozowe odmian, które mogą różnie reagować na określoną dawkę azotu. Do uprawy wierzby można zastosować oprócz
nawożenia mineralnego, osady ściekowe, ścieki surowe oraz różne rodzaje kompostów, w tym również komposty z osadów komunalnych. Warunkiem stosowania tych
nawozów jest niski poziom zanieczyszczenia ich metalami ciężkimi.
LITERATURA
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
BORJESSON P.I., Energy analysis of biomass production and transportation, Biomass and Bioenergy, 1996, 11, 305-318.
DROSIO A., KLIMKIEWICZ M., Efektywność i samowystarczalność energetyczna rolnictwa, [w]
Ekonomiczne uwarunkowania stosowania odnawialnych źródeł energii pod red. B. Klepackiego,
Wieś Jutra , Warszawa 2009, 23-28.
DUBAS J. W., Wykorzystać odłogi, Agroenergetyka, 2006, nr 1(15), 18-19.
FABER A. Podstawowe problemy produkcji roślin na cele energetyczne-szanse i zagrożenia, Wieś
Jutra 2009, 8-9, 12-14.
GAJEWSKI R., Biomasa paliwo lokalne, Infrastruktura: Ludzie Innowacje Technologie, 2012, nr 9,
28-29.
GRZYBEK A., Ziemia, jako czynnik warunkujący produkcję biopaliw, Probl. Inż. Rol., 2008, 1,6370.
GRZYBEK A. Zapotrzebowanie na biomasę i strategie jej energetycznego wykorzystania, Studia i
Raporty IUNG – BIP, 2008, zesz.11,9-23.
IGNATOWICZ M., STYSZKO L., Wpływ nawożenia azotem na wybrane cechy wierzby krzewiastej w czteroletnim cyklu uprawy, Rocznik Ochrony Środowiska, 2012, T-14, 370-379.
Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem na wzrost wierzby krzewiastej (Salix viminalis L.)
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
211
KABAŁA C., KARCZEWSKA A., KOZAK M., Przydatność roślin energetycznych do rekultywacji i zagospodarowania gleb zdegradowanych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we
Wrocławiu, 2010, Nr. 576, 97-117.
KALEMBASA D., SZCZUKOWSKI S., CICHUTA R., WYSOKIŃSKI A., Plon biomasy i zawartość azotu w wierzbie (Salix viminalis) przy zróżnicowanym nawożeniu azotem, Pamiętnik Puławski, 2006, zesz. 142, 171-178.
KOPER J., LEMANOWICZ J., Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem mineralnym na zmiany
zawartości fosforu w glebie i roślinie, Proccedings of ECOpole, 2007, Vol. 1,No.1/2, 153-157.
KUŚ J., FABER A., Alternatywne kierunki produkcji rolniczej, Studia i Raporty IUNG-PIB,
2007,7, 139-149.
KUŚ J., MATYKA M., Wydajność wybranych gatunków roślin uprawianych na cele energetyczne
w zależności od jakości gleby, Fragm. Agron., 2009, 26(4), 103-110.
MAJTKOWSKI W., Wieloletnie rośliny energetyczne (wierzba, miskantus, ślazowiec pensylwański). Agrotechnika i zagrożenie upraw. Produktywność, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji roślin.
Ogród Botaniczny w Bydgoszczy, 2007.
MATYKA M., Rolnictwo polskie a produkcja roślin na cele energetyczne, Studia i Raporty IUNG
–PIB,2009, zesz. 14, 167-174.
MATYKA M., KUŚ J., Ocena plonowania wybranych roślin uprawnych na cele energetyczne,
Wieś Jutra, 2012, 7/8, 5-6.
NIEDZIÓŁKA D., Zielona energia w Polsce, CeDeWu Sp. z o.o, Warszawa 2012.
NIEDZIÓŁKA I., ZUCHNIARZ A., Analiza energetyczna wybranych rodzajów biomasy pochodzenia roślinnego, Motrol,2006,232-237.
NOWAK W., SOWIŃSKI J., JAMA A., Wpływ częstotliwości zbioru i zróżnicowanego nawożenia
azotem na plonowanie wybranych klonów wierzby krzewiastej (SALIX VIMINALIS L.), Fragm.
Agron., 2011, 28(2), 55-62.
PŁOCKI K., Wierzba na topie, Agroenergetyka,2002, 19-20.
PODLASKI S., CHOŁUJ D., WIŚNIEWSKI G., Kryteria wyboru roślin energetycznych do upraw
w określonych warunkach przyrodniczych, Wieś Jutra, 2009,8-9, 15-17.
STOLARSKI M., Produktywność i pozyskiwanie biomasy wierzby energetycznej, Czysta energia,
2004, 10,30-31.
STOLARSKI M., SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J., Efektywność energetyczna produkcji
biomasy wierzby w systemie EKO-SALIX, Fragm. Agron. 2011, 28(1), 62-69.
STYSZKO L., BORZYMOWSKA A., IGNATOWICZ M., Wpływ zagęszczenia krzaków wierzby
na odrastanie pędów w trzyletnim cyklu jej uprawy, Rocznik Ochrony Środowiska, 2011, T-13.
STYSZKO L., FIJAŁKOWSKA D., SZTYMA M., IGNATOWICZ M., Wpływ warunków uprawy
na pozyskanie biomasy wierzby energetycznej w czteroletnim cyklu, Rocznik Ochrony Środowiska
2010, Tom 12, 575-586.
STYSZKO L., FIJAŁKOWSKA D., SZTYMA-HORWAT, M., IGNATOWICZ M., Ocena nawożenia wierzby kompostem z osadów komunalnych na plon biomasy, ciepło spalania oraz emisję
tlenków azotu NOX podczas jej spalania, [w] Wykorzystanie biomasy w energetyce- aspekty ekonomiczne i ekologiczne, pod. red. M. Jasiulewicza, Koszalin 2011, 171-197.
STYSZKO L., IGNATOWICZ M., BORZYMOWSKA A., Wpływ nawożenia azotem na odrastanie pędów wierzby w trzyletnim cyklu uprawy na glebie lekkiej, Zesz. Probl. Post. Nauk Rolniczych,
2011, 564.
SZCZUKOWSKI S., BUDNY J., Wierzba krzewiasta roślina energetyczna, 2004.
SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J., STOLARSKI M., Wiklina (Salix sp.). Uprawa i możliwości wykorzystania, Olsztyn 2002, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
212
M. IGNATOWICZ, L. STYSZKO
[30] SZCZUKOWSKI S., TWORKOWSKI J., STOLARSKI M., PRZYBOROWSKI J., Plon biomasy
wierzb krzewiastych pozyskiwanych z gruntów rolniczych w cyklach jednorocznych, Fragm. Agron.,
2004 2, 5-18.
[31] SZCZUKOWSKI S., Wierzba, Wieloletnie rośliny energetyczne, Monografia, red. Szczukowski S.,
2012, 11-38.
[32] SZYSZLAK-BARGŁOWICZ J., PIEKARSKI W., Koncepcja wykorzystania biomasy, jako odnawialnego źródła energii, [w:] Konwersja odnawialnych źródeł energii, pod red. A. Lisowskiego,
Wies Jutra 2009, 68-77.
[33] SZYSZLAK-BARGŁOWICZ J., ZAJĄC G., PIEKARSKI W., Rośliny energetyczne - charakterystyka wybranych gatunków, Wieś Jutra 2012, 7/8, 1-4.
[34] TRZCIŃSKA B. Zielona energia w Polsce, pod red. D. Niedziółka, CeDeWu Sp. z o.o, Warszawa
2012.
[35] ZABROCKI R., IGNACEK G., Wykorzystanie wierzby energetycznej w gospodarce rolnej, Roczniki Naukowe, Tom IX, zeszyt 3, 2007, 234-238.
[36] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia,
uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych
źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii. Dz. U. 2008. 156. 969.
INFLUENCE OF DIVERSIFIED FERTILIZATION WITH NITROGEN ON GROWTH OF SHRUBBY
WILLOW (SALIX VIMINALIS L.)
The article reviews literature on the subject concerning the obtaining of biomass of shrubby willow in
Polish conditions. In connection with the need to increase the surface of cultivation of energy crops, it is
necessary to determine the optimal conditions for the cultivation on soils excluded from food production.
The article presents literature data concerning the effect of diversified nitrogen-fertilization on growth and
yield of shrubby willow. The analysis of this data indicates the need to determine the optimal doses of
nitrogen in the cultivation of energy willow in adaptation to variety, soil type, frequency of collection and
water availability during the growing season.