Nr 14 Wrzesień 2015 - Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych

INSTYTUT EKOLOGII TERENÓW UPRZEMYSŁOWIONYCH
Wiadomości
w w w. i e t u . k a t o w i c e . p l
Nr 14, wrzesień 2015
Restrukturyzacja IETU
W ostatnich latach zmienił się charakter
tworzenia i finansowania nauki oraz wykorzystywania jej wyników w praktyce. Obecnie w projektach badawczych kładziony jest
duży nacisk na udział merytoryczny i finansowy odbiorców końcowych, w tym głównie
przemysłu. W związku z tymi zmianami IETU
rozpoczął w kwietniu 2018 r. restrukturyzację,
która potrwa do 2019 r. Jej celem jest dostosowanie IETU do zmieniającego się otoczenia
w jakim funkcjonuje obecnie i będzie działał
w przyszłości.
Celem IETU jest wzmocnienie pozycji,
jako nowoczesnej jednostki naukowej w kraju, Europejskiej Przestrzeni Badawczej oraz
w świecie. IETU zamierza osiągnąć pozycję
twórcy i dostawcy rozwiązań na potrzeby zarządzania środowiskiem i korzystania z jego
zasobów w oparciu o solidne podstawy naukowe i najnowsze osiągnięcia nauki. Cel
ten wymaga zmiany działania IETU zarówno
w obszarze naukowo-badawczym, jak i organizacyjnym oraz rynkowym.
Prowadzenie wielodyscyplinarnych badań
naukowych i prac rozwojowych wymaga
dostosowania się do zapotrzebowania gospodarki oraz elastycznych ram współpracy
kadry naukowej z przedsiębiorcami, przy
jednoczesnym zachowaniu wysokiego stopnia specjalizacji. W ramach restrukturyzacji
określono pięć głównych obszarów badawczych – przekształcenia środowiska zurbani-
Warsztat ICT naukowca
zowanego, gospodarka odpadami i zasobami,
diagnozowanie stanu i prognozowanie zmian
jakości środowiska, remediacja środowiska
oraz mikrobiologia środowiska. Obszary te
wynikają zarówno z dotychczasowego doświadczenia IETU, jak i założeń unijnej i krajowej polityki naukowej. Ponadto planuje się
wdrożenie i realizację działań marketingowych oraz rozbudowę sieci powiązań kooperacyjnych. W efekcie stworzony zostanie
system sprzyjający prowadzeniu badań, tworzeniu innowacji oraz ich transferowi do praktyki rynkowej.
Osiągnięcie założonego celu wymaga zwiększenia liczby prac o utylitarnym charakterze.
IETU ma spełniać zadanie kreatora i integratora
wiedzy w oparciu o rezultaty badań stosowanych, czego efektem ma być oferta konkretnych innowacyjnych rozwiązań do wdrożenia
na rynku. IETU ma stać się łącznikiem pomię-
dzy jednostkami realizującymi badania podstawowe (uczelnie i instytuty PAN), a rynkiem
jako odbiorcą wyników prac badawczo-rozwojowych, przetransferowanych na ofertę technologiczną, usługową i produktową.
Restrukturyzacja IETU została poparta przez
Ministra Środowiska i jest finansowana przez
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
dr Janina Fudała
p.o. Zastępcy Dyrektora ds. Badań i Rozwoju
[email protected]
Rezultaty projektu in2in
Wdrożenie zaawansowanej infrastruktury informatycznej wraz z rozbudową systemu bazodanowego i zastosowaniem zaawansowanych
aplikacji pozwoliło na stworzenie w IETU specjalistycznego warsztatu generowania wiedzy
i tworzenia narzędzi do prowadzenia badań
w zakresie zarządzania zasobami środowiska
oraz komunikacji i edukacji. Pracownicy IETU
mają dostęp do rozwiązań ICT, z których korzystają naukowcy w Europejskim Obszarze
Badawczym.
Przygotowany w latach 2011-2015 warsztat
ICT obejmuje:
– bazy danych, w tym bazę informacji przestrzennej wraz z Geoportalem,
– tematyczną bibliotekę cyfrową, w której
znajdują się ucyfrowione publikacje naukowe oraz prace własne związane z tematyką
środowiskową,
cd. na str. 2
W numerze:
Restrukturyzacja IETU . . . . . . . . . . . .str. 1
Warsztat ICT naukowca. . . . . . . . . . str. 1
Z projektem New_InnoNet w stronę
gospodarki obiegowej . . . . . . . . . . . str. 2
Projekt BioSuck. . . . . . . . . . . . . . . . . str. 3
Monografia Innowacyjne rozwiązania
rewitalizacji... . . . . . . . . . . . . . . . . . str. 4
Projekt BONUS OPTITREAT . . . . . . . str. 4
IETU WIADOMOŚCI
1
www.ietu.katowice.pl
Warsztat ICT cd. ze str. 1
Z projektem New_InnoNet w stronę gospodarki obiegowej
– system bezpieczeństwa danych zabezpieczający przed utratą danych spowodowaną awarią
sprzętu, cyber atakami czy przypadkowym skasowaniem danych przez użytkownika,
– system wideokonferencyjny i system zdalnej
edukacji służące udostępnianiu wiedzy przy
pomocy wideotransmisji, zdalnych szkoleń
i aplikacji internetowych.
W ramach projektu in2in przebudowano dwa
systemy wspomagające prace badawcze i dostarczające informacji o środowisku – System
Zarządzania Ryzykiem Zdrowotnym – HRA2
oraz System Identyfikacji Napływu Zanieczyszczeń – SINZaP2.
Dzięki szkoleniom pracownicy IETU zyskali nowe
kompetencje w zakresie użytkowania wdrożonych
rozwiązań informatycznych i narzędzi. Bazują one
głównie na technologiach firmy Microsoft oraz PGI,
Intel, Matlab, ESRI, Adobe, Corel, 4System. Szkolenia objęły głównie oprogramowanie systemowe,
serwerowe, GIS oraz do tworzenia aplikacji, a także
narzędzia graficzne i oprogramowanie Matlab.
Infrastruktura informatyczna wdrożona w IETU
uzupełniła multipoligon badawczy środowiska
i wraz z kompetentnym zespołem programistów
stanowi wsparcie dla interdyscyplinarnych badań
środowiska związanych z modelowaniem procesów w nim zachodzących.
NEW_InnoNet to projekt utworzenia Europejskiej
Sieci Innowacji na rzecz Gospodarki Prawie Zeroodpadowej. Jest to inicjatywa mająca na celu stworzenie europejskiej platformy interesariuszy, której
podstawowym zadaniem jest zademonstrowanie
wdrażania koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym poprzez zmniejszenie lub wyeliminowanie
odpadów, promowanie eko-innowacji czy generowanie nowych możliwości dla biznesu.
Projekt Rozbudowa infrastruktury informatycznej, gromadzenia, przetwarzania i analizy danych
środowiskowych – in2in, zrealizowano dzięki
środkom uzyskanym z Unii Europejskiej w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
Więcej informacji www.in2in.pl
Piotr Cofałka
Zespół Wsparcia Informatycznego Badań
[email protected]
New_InnoNet koncentruje się na trzech łańcuchach wartości: sprzęt elektroniczny, wraki
samochodowe oraz odpady opakowaniowe. Celem projektu jest opracowanie wizji potencjalnych
możliwości jakie stwarza gospodarka o obiegu zamkniętym, na której powinna opierać się europejska
polityka dotycząca badań i innowacji. Zaangażowanie interesariuszy jest niezbędne dla prawidłowego
funkcjonowania takiej gospodarki. Gwarantuje
ono, że strategia oraz narzędzia wspomagające jej
wdrażanie będą bardziej skuteczne i korzystne dla
wszystkich stron, w tym społeczeństwa. Dlatego
też New_InnoNet, jako platforma interesariuszy, poprzez stworzenie odpowiedniego kanału wzajemnej
komunikacji umożliwi przekazywanie, decydentom
z UE, opinii i poglądów gremiów podejmujących
współpracę w ramach projektu. Interesariusze będą
mogli uczestniczyć w analizie i budowaniu docelowych łańcuchów wartości o obiegu zamkniętym
dla ww. odpadów oraz wskazać przeszkody natury
technologicznej i nietechnologicznej, które obecnie
uniemożliwiają z różnych powodów zamykanie
obiegów materiałowych dla tych odpadów.
Ponadto, interesariusze będą mieli możliwość
współuczestniczenia w opracowaniu map drogowych na rzecz zamykania obiegów materiałowych, na podstawie których opracowana zostanie
w 2017 r. Strategiczna Agenda Badań i Innowacji
IETU WIADOMOŚCI
2
dla gospodarki obiegowej w zakresie docelowych
łańcuchów wartości. Określać ona będzie ogólne
cele i strategie w związku z wyzwaniem, jakie stanowi tego typu gospodarka odpadami w kontekście
rozwoju eko-innowacyjności, w przypadku tworzyw
sztucznych, metali i minerałów. Oprócz Agendy,
wspólnie z zainteresowanymi stronami, stworzony
zostanie zestaw zaleceń i wskazówek, opracowany w ramach organizowanych cyklów warsztatów,
konsultacji, czy forów interesariuszy.
Dzięki zaangażowaniu w New_InnoNet interesariusze będą mieli możliwość szybkiego i bezpośredniego wglądu do informacji o działaniach
podejmowanych przez Komisję Europejską, dotyczących wdrażania modelu gospodarki o obiegu
zamkniętym. Pozwoli im to dostosować strategie
swoich organizacji oraz przygotować się do wyzwań przyszłej gospodarki.
Wszystkie organizacje zainteresowane współpracą zapraszamy na stronę internetową projektu
www.newinnonet.eu gdzie można zarejestrować
się do grona interesariuszy.
Projekt jest realizowany przez konsorcjum składające się z 12 partnerów koordynowanych przez
PNO Consultants z Holandii, gdzie IETU jest jednym
z partnerów. W skład konsorcjum wchodzą organizacje badawcze oraz praktycy w dziedzinie gospodarki odpadami i recyklingu.
Izabela Ratman-Kłosińska
Biuro Obsługi Projektów, Marketingu
i Komercjalizacji Badań
[email protected]
www.ietu.katowice.pl
Optymalizacja zbierania odpadów z przemysłu
przetwórstwa spożywczego
Przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego mogą stanowić źródło zanieczyszczeń
dla wszystkich elementów środowiska.
Głównymi problemami środowiskowymi
w tym przemyśle są: duże zużycie wody,
odprowadzanie, trudnych w oczyszczaniu, ścieków oraz odpadów organicznych.
Racjonalne wykorzystanie dużych ilości
pozostałości poprodukcyjnych powstających w przetwórstwie rolno-spożywczym
jest koniecznością dyktowaną względami
gospodarczymi i ekologicznymi.
W roku 2014 IETU przystąpił do realizacji
międzynarodowego
projektu
naukowo-badawczego BioSuck – System wspomagania decyzji w zakresie
optymalizacji zbierania odpadów z zastosowaniem technologii podciśnieniowej z jednoczesną produkcją bioenergii
z odpadów. Celem trzyletnich badań, finansowanych w ramach 7. Programu Ramowego Unii Europejskiej – ERA NET,
a koordynowanych przez Instytut Fraunhofera, jest wsparcie przedsiębiorstw
przemysłu przetwórstwa spożywczego
w przeprowadzeniu zmian podnoszących
efektywność systemów gospodarowania
odpadami. Zmiany te związane są z zastosowaniem systemów podciśnieniowych
do selektywnego usuwania uwodnionych
odpadów powstałych w procesie produkcji. Zastosowanie systemu podciśnieniowego w przetwórstwie spożywczym
może przynieść korzyści środowiskowe,
a dla zakładów branży rolno-spożywczej
znaczące korzyści ekonomiczne, co wiąże się z podniesieniem ogólnej efektywności w tym przemyśle. Wynikają one
przede wszystkim z możliwości ograniczenia ilości odprowadzanych ścieków
procesowych, oszczędności zużywanej
wody (w systemie podciśnieniowym
odpady są zasysane z minimalnym wykorzystaniem wody, a nie spłukiwane),
ponadto z racjonalnego wykorzystania
pozyskanego materiału organicznego
na przykład do produkcji energii – biogazu, nawozu czy też wykorzystania gospodarczego substancji wytworzonych
w procesie produkcyjnym. Zastosowanie
systemu podciśnieniowego pozwala również na elastyczne dostosowanie systemu
gospodarki odpadami do zmian w procesie produkcji żywności.
IETU – jeden z pięciu par tnerów konsorcjum z Niemiec i Polski, jest odpowiedzialny za ocenę proponowanego
rozwiązania pod kątem jego zrównoważoności z wykorzystaniem analizy cyklu życia i oceny oddziaływania na środowisko.
W efekcie dla głównych branż przemysłu przetwórstwa spożywczego opracowany zostanie system wspomagania
decyzji (DSS) w zakresie zarządzania
gospodarką odpadami i ściekami procesowymi, który ułatwi ocenę potencjalnych korzyści wynikających z wdrożenia,
w danym zakładzie produkcyjnym, systemu podciśnieniowego odprowadzania
ścieków i odpadów.
Więcej informacji www.biosuck.eu
IX Międzynarodowa
Konferencja Naukowa
INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA
REWITALIZACJI TERENÓW
ZDEGRADOWANYCH
Chorzów/Zabrze
6-8 października 2015
Rejestracja do 18 września
www.revitare-conf.pl
Organizatorzy
Partner wspierający
Patronat medialny
Instytut Ekologii Terenów
Uprzemysłowionych
zaprasza na otwarte warsztaty
dr Janusz Krupanek
[email protected]
Nowe przepisy w remediacji
terenów zdegradowanych
wprowadzenie
oceny ryzyka zdrowotnego
Chorzów
5 października 2015
www.revitare-conf.pl
Zakładka WARSZTATY
Schemat idei projektu BioSuck
IETU WIADOMOŚCI
3
www.ietu.katowice.pl
Monografia Innowacyjne
rozwiązania rewitalizacji
terenów zdegradowanych
tom 7
Optymalizacja funkcjonowania biologicznych
przydomowych oczyszczalni ścieków
Przydomowe oczyszczalnie ścieków (POŚ) są alternatywnym sposobem rozwiązania gospodarki
ściekowej na terenach, gdzie budowa zbiorczego
systemu zbierania i oczyszczania ścieków jest ekonomicznie nieuzasadniona. W Polsce oznacza
to obiekt, który obsługuje do 50 mieszkańców,
a jego przepustowość nie przekracza 5 m3/d.
Rozwiązania technologiczne POŚ muszą gwarantować właściwe oczyszczanie ścieków i zapewniać bezpieczeństwo środowiska odbiorników
ścieków oczyszczonych jakimi mogą być woda lub
ziemia. Przy ich prawidłowym użytkowaniu POŚ nie
będą uciążliwe dla użytkownika, a ścieki oczyszczone nie będą stanowiły zagrożenia dla środowiska.
Kolejny tom wydawanej przez IETU oraz
CBiDGP od 2009 roku stanowi swoiste kompendium wiedzy o wynikach polskich i międzynarodowych badań naukowych dotyczących
przekształcania terenów zdegradowanych oraz
koncepcji nowych technologii oczyszczania
gruntów i wód podziemnych. Prezentowane
w niej są również zastosowane praktycznie
rozwiązania dotyczące zarówno remediacji
terenów zdegradowanych przez przemysł,
jak i ponownego zagospodarowania obiektów
poprzemysłowych oraz postindustrialnych obszarów miejskich.
Publikacja przedstawia aspekty przyrodnicze, technologiczno-inżynierskie, projektowo-planistyczne, ekonomiczne oraz społeczne
przekształcania terenów zdegradowanych i poprzemysłowych. W kolejnych rozdziałach,
na przykładach krajowych i zagranicznych,
przedstawiono sposoby postępowania z tymi
terenami – nowoczesne metody służące
do monitorowania stanu środowiska obszarów
zdegradowanych, technologie oczyszczania,
rozwiązania organizacyjne oraz podejście do rewitalizacji miejskiej przestrzeni poprzemysłowej.
Dobór tematyki pozwala prześledzić całość procesu odnowy terenu.
Szerokie spektrum zagadnień opisywanych
w monografii, od typowo technicznych przez
ekonomiczne do artystycznych, z pewnością
przyciągnie uwagę Czytelnika, przyczyniając się
do wzbogacenia jego warsztatu naukowego.
Trzyletnie badania (2014-2016) prowadzą:
Szwedzki Instytut Badań nad Środowiskiem (IVL)
– koordynator projektu, niemiecki Instytut Rozwoju
i Oceny Technologii Oczyszczenia Ścieków RWTH
Aachen oraz IETU.
Badania mikrobiologiczne, prowadzone w IETU
obejmują: charakterystykę mikrobiologiczną ścieków surowych i oczyszczonych pochodzących
z testowanych technologii, identyfikację, charakterystykę i określenie wielkości populacji bakterii
opornych na antybiotyki (tetracyklinę, streptomycynę, penicylinę, kanamycynę) w ściekach surowych
i oczyszczonych. Do badań antybiotykoodporności
wybranych grup bakterii wykorzystane zostaną za-
Schemat technologii opartej na procesach biologicznego oczyszczania ścieków
Projekt BONUS OPTITREAT dotyczy poprawy
efektywności działania biologicznych przydomowych oczyszczalni ścieków w kierunku zwiększenia usuwania biogenów, mikroorganizmów
patogennych i związków szkodliwych m.in. farmaceutyków i antybiotyków. Do badań wybrano
trzy biologiczne systemy oczyszczania ścieków
opracowane w Szwecji, Francji i Niemczech, które
są dostępne na rynku w krajach regionu Morza
Bałtyckiego. Ponadto analizowane są również narzędzia prawne oraz dobre praktyki związane z zapewnieniem właściwych warunków eksploatacji
POŚ. Specjalne forum umożliwia transfer wiedzy
i wyników do producentów, dystrybutorów POŚ
oraz administracji publicznej.
równo metody mikrobiologiczne, jak i nowoczesne
metody molekularne (izolacja DNA i PCR) oraz
system Biolog (płytki PM). Wyniki posłużą do opracowania metody biodegradacji antybiotyków i wyboru zestawu mikroorganizmów odpowiedzialnych
za ten proces.
Więcej informacji na stronie:
www optitreat.ivl.se
Łukasz Jałowiecki
[email protected]
Joanna Chojniak
[email protected]
dr hab. Grażyna Płaza, prof. IETU
[email protected]
Wszystkie wydania monografii (tomy 1-7) dostępne są w Bibliotece Cyfrowej IETU pod adresem – bc.ietu.katowice.pl
Red.
Projekt BONUS OPTITREAT jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Międzynarodowego Programu
BONUS-185 oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
Redakcja: Wanda Jarosz, Ewa Cimander-Staszak – Biuro Obsługi Projektów, Marketingu i Komercjalizacji Badań
Kontakt: tel. 32 254 60 31 wew. 136, 280, e-mail: [email protected]
Zdjęcia: W. Łukasik, Projekt in2in, Projekt BioSuck, Projekt OPTITREAT
IETU WIADOMOŚCI
4
© Copyright by IETU, Katowice 2015
Skład i druk: Werdan
Wydrukowano na papierze w 100% z recyklingu