pełna wersja w pdf

Alergia
148-153Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153
Alergia
148 Astma Immunologia, 2005, 10(3),
Wystêpowanie alergii na lateks w grupie 100
pracowników oddzia³ów zabiegowych szpitali
bydgoskich
The prevalence of occupational latex allergy among 100 healthcare
workers of surgical departments in two hospitals in Bydgoszcz
KRYSTYNA ROMAÑSKA-GOCKA1/, JACEK GOCKI2/, MAGDALENA ¯BIKOWSKA-GOTZ2/, WALDEMAR PLACEK1/,
ANDRZEJ DZIEDZICZKO2/
1/
2/
Katedra i Klinika Dermatologii, Bydgoszcz, 85-096, ul. Kurpiñskiego 5, CM im. Rydygiera, UMK w Toruniu
Katedra i Klinika Alergologii i Chorób Wewnêtrznych, Bydgoszcz, ul. Ujejskiego 75, CM im. Rydygiera, UMK w Toruniu
Wprowadzenie. Wœród pracowników szpitali uczulenie na lateks
dotyczy przede wszystkim personelu oddzia³ów zabiegowych. Alergia
na lateks mo¿e rozwijaæ siê przez wiele lat od chwili rozpoczêcia
pracy w rêkawiczkach, a objawy kliniczne wyst¹pi¹ nieuchronnie
u znacz¹cego odsetka osób eksponowanych. Powinno siê zatem
rozpoznawaæ alergiê na lateks u osób z grup ryzyka mo¿liwie wczeœnie
i umo¿liwiæ im podjêcie dzia³añ profilaktycznych dla bezpiecznego
kontynuowania pracy zawodowej.
Cel pracy. Celem pracy by³a ocena wystêpowania i objawów
klinicznych alergii na lateks wœród personelu oddzia³ów zabiegowych
szpitali bydgoskich. Przebadano 100 pracowników, 20 mê¿czyzn i 80
kobiet. U wszystkich badanych przeprowadzono szczegó³owy
wywiad, wykonano punktowy test skórny ze standaryzowanym
alergenem lateksu oraz oznaczono sIgE w surowicy krwi. U 14 osób
ze zmianami skórnymi o charakterze ostrego wyprysku kontaktowego
wykonano testy p³atkowe z 5 sk³adowymi gumy.
Materia³ i metody. Spoœród 100 badanych osób u 60% wystêpowa³y
objawy wymagaj¹ce diagnostyki w kierunku alergii IgE zale¿nej, takie
jak: napadowy kaszel i/lub astma (12%), nie¿yt nosa (53%), nie¿yt
spojówek (38%), pokrzywka i/lub uogólniony œwi¹d skóry (17%).
Wyniki. Alergiê IgE zale¿n¹ na lateks rozpoznano u 13 osób (13%),
u 5 z nich wystêpowa³y ponadto inne choroby atopowe. U 60% osób
wystêpowa³y objawy kontaktowe nietolerancji rêkawiczek
lateksowych. Wyprysk kontaktowy alergiczny na sk³adowe gumy
rozpoznano u 4 spoœród 14 osób poddanych testom p³atkowym.
Wnioski. Z badañ wynika, ¿e zarówno alergia IgE zale¿na na lateks
(typu I), jak uczulenie kontaktowe na sk³adowe gumy (typu IV),
a zw³aszcza nietolerancja rêkawic gumowych, jest powa¿nym
problemem wœród pracowników oddzia³ów zabiegowych, a objawy
znacz¹co obni¿aj¹ komfort pracy i wymagaj¹ przewlek³ego leczenia.
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153
S³owa kluczowe: alergia na lateks, pracownicy oddzia³ów zabiegowych
Introduction. Occupational allergy to latex is particularly frequent
among the surgical department workers. Moreover, the latex allergy
will develop in the large percentage of employees after several years
of exposure. That is why the early diagnosis of latex allergy is so
important.
Aim of the study. The aim of the study was to assess the frequency
of latex allergy in the group of 100 surgical department workers, 20
men and 80 women. Questionnaire survey and prick tests with standard
latex allergen were performed and blood serum latex sIgE were
determined in all subjects. In 14 subjects with cutaneous lesions in the
form of acute contact eczema, patch tests with 5 rubber allergens were
performed.
Results. In the studied group of 100 subjects, 60 patients (60%)
showed symptoms requiring testing for IgE mediated latex allergy,
such as: paroxysmal cough or/and asthma (12%), rhinitis (53%),
conjunctivitis (38%), urticaria and/or generalised skin itch (17%). The
test revealed IgE mediated latex allergy in 13 subjects. Five out of 13
these subject showed other atopy symptoms. Latex gloves intolerance
contact symptoms appeared in 60% of the subjects.
Conclusions. The research data shows that both latex allergy and
contact sensitisation to rubber components and especially non-specific
intolerance to rubber gloves is a serious problem among the workers of
surgical departments of hospitals in Bydgoszcz, and the symptoms
adversely affect the comfort of working and require long-term
treatment.
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153
Key words: latex allergy, health care workers
Romañska-Gocka K., Gocki J., ¯bikowska-Gotz M. i wsp. Wystêpowanie alergii na lateks w grupie …
Czêstoœæ wystêpowania alergii na lateks oceniana jest
na mniej ni¿ 1% w ogólnej populacji, jest natomiast wy¿sza w grupach ryzyka [1,2]. Dane mog¹ siê ró¿niæ w zale¿noœci od badanej populacji, np. u dzieci z alergi¹ na
pokarmy dodatnie odczyny skórne na lateks wystêpuj¹
wg badañ Liebke’go a¿ w 20,8% przypadków [3]. Z kolei
Novembre i wsp. wykryli u 3% dzieci z atopi¹ pozytywne
odczyny na lateks, z czego po³owa by³a klinicznie objawowa [4].
Gwa³towny wzrost czêstoœci alergii na lateks zanotowano w latach 1980-1990. Alergia na lateks typu I jest
obserwowana przede wszystkim w grupach ryzyka, które stanowi¹ pracownicy s³u¿by zdrowia, szczególnie zatrudnieni na salach operacyjnych, pracownicy zak³adów
wytwarzaj¹cych gumê i zatrudnieni przy zbieraniu mleczka, pacjenci poddawani wielokrotnie operacjom z powodu wrodzonych anomalii, jak spina bifida, po urazach rdzenia krêgowego, z wadami uk³adu moczowo-p³ciowego oraz
atopicy [5,6,7]. Objawy alergii na lateks zale¿¹ dodatkowo od reakcji krzy¿owych z innymi alergenami, przede
wszystkim owoców. Wszystko wskazuje na to, ¿e podstawowym ryzykiem wyst¹pienia objawów alergii na lateks jest ekspozycja na ten alergen i ¿e ryzyko wzrasta
równolegle do czêstoœci ekspozycji, nie zale¿y natomiast
od p³ci i wieku [7]. Wykazano, ¿e pracownicy s³u¿by zdrowia na pocz¹tku swojej pracy zawodowej maj¹ ryzyko
wyst¹pienia alergii na lateks takie, jak populacja ogólna
i ¿e wzrasta ono z up³ywem lat [7]. Tarlo i wsp. przebadali grupê studentów stomatologii i nie stwierdzili alergii
na lateks u ¿adnego z nich na 1 i 2 roku studiów, podczas
gdy czêstoœæ alergii na lateks na 3 roku wynosi³a ju¿ 6%,
a na 4 roku wzros³a do 10% [8].
Wg Turjanmaa pracownicy s³u¿by zdrowia stanowi¹
wprawdzie najwiêksz¹ grupê ryzyka alergii na lateks, jednak wiêkszoœæ przypadków uczuleñ obserwuje siê u osób
nie zatrudnionych z s³u¿bie zdrowia [9]. Charous i wsp.
podkreœlaj¹, ¿e ryzyko rozwoju alergii na lateks dotyczy
tych pracowników s³u¿by zdrowia, którzy u¿ywaj¹ rêkawiczek pudrowanych [2]. Reunala i wsp. przeprowadzili
badania, w których wykazali gwa³towny spadek rozpoznawania alergii na lateks wœród pracowników s³u¿by
zdrowia w Finlandii, w latach 1997-2001, w zwi¹zku z rozpowszechnieniem u¿ywania rêkawiczek hipoalergicznych
w tym kraju [10]. Dane te potwierdzaj¹ tak¿e autorzy
niemieccy, którzy podaj¹, ¿e w Niemczech w ci¹gu kilku
ostatnich lat znacz¹co spad³a czêstoœæ rozpoznawania
pokrzywki kontaktowej wywo³anej alergi¹ na lateks i ¿e
zjawisko to jest zwi¹zane z wycofaniem z u¿ycia pudrowanych rêkawiczek [11].
Objawy kliniczne alergii na lateks mog¹ byæ miejscowe i/lub uogólnione. Wed³ug Rudzkiego alergia na rêkawice chirurgiczne posiada charakterystyczne cechy, poniewa¿ mamy w niej do czynienia zarówno z reakcj¹ opóŸnion¹ (typu IV), spowodowan¹ przez sk³adowe gumy,
a tak¿e z reakcj¹ natychmiastow¹ (typu I), bêd¹c¹ wyni-
149
kiem nadwra¿liwoœci na lateks. Oba mechanizmy nierzadko wspó³istniej¹ u jednego chorego [12].
Podstawê rozpoznania alergii na lateks stanowi:
1. Wywiad, szczególnie istotna jest zbie¿noœæ pomiêdzy
ekspozycj¹ na lateks a objawami chorobowymi i niewystêpowanie tych objawów w czasie wolnym od
kontaktu z lateksem [13,14].
2. Wykrywanie swoistych IgE w skórze i/lub krwi. Dwa
rodzaje testów s¹ u¿ywane do potwierdzenia alergii
na lateks, s¹ to testy punktowe oraz wykrycie sIgE
w surowicy. W przypadku gdy oba testy wypadn¹
negatywnie, rozstrzygn¹æ mo¿e próba prowokacyjna
in vivo. Jest to aktualnie obowi¹zuj¹cy algorytm postêpowania w diagnostyce alergii na lateks [13,14].
Istniej¹ ponadto doniesienia o skutecznoœci testu aktywacji bazofilów do diagnostyki alergii na lateks [15].
Celem pracy by³o zbadanie czêstoœci wystêpowania
alergii na lateks u pracowników oddzia³ów zabiegowych
i stwierdzenie objawów tego uczulenia.
MATERIA£ I METODY
Pacjenci
Badania przeprowadzono w latach 2003-2004. Na
udzia³ w badaniu wyrazi³o zgodê 100 pracowników oddzia³ów zabiegowych Szpitala Klinicznego im. dra Jurasza i Szpitala Wojewódzkiego im. dra Biziela w Bydgoszczy, takich jak: ortopedia, neurochirurgia, anestezjologia,
laryngologia, okulistyka, blok operacyjny, urologia i chirurgia. Przebadano 20 mê¿czyzn (18 chirurgów, 2 pielêgniarzy) w wieku 27-60 lat (œr. 42,2) oraz 80 kobiet (60 pielêgniarek oddzia³ów zabiegowych, 1 chirurg, 11 instrumentariuszek, 8 sanitariuszek) w wieku 22-53 lata (œr. 33,6).
U wszystkich badanych wykonano:
• Szczegó³owy wywiad. Pytania dotyczy³y czasu pracy
i dziennego czasu pracy w rêkawiczkach, rodzinnego
wystêpowania chorób atopowych, osobniczego wywiadu w kierunku chorób atopowych, wystêpowania
objawów ze strony uk³adu oddechowego (kaszel, dusznoœæ sta³a lub napadowa), objawów nosowych i ocznych, objawów skórnych w pracy i/lub poza prac¹.
Pytano ponadto o wystêpowanie niepo¿¹danych objawów po spo¿yciu pokarmów, w szczególnoœci owoców, o reakcjê na inne ni¿ rêkawiczki lateksowe wyroby (rêkawice do prac domowych, prezerwatywy),
ewentualne objawy alergiczne po wizycie u stomatologa i/lub ginekologa.
• Badanie przedmiotowe ze szczególnym uwzglêdnieniem stanu skóry.
• Test punktowy ze standaryzowanym alergenem lateksu
(Allergopharma, Niemcy). Jako kryterium reakcji dodatniej przyjêto œrednicê b¹bla > 3mm.
• Pobranie 5 ml krwi do badañ immunologicznych celem oznaczenia sIgE (Hytec).
• U 14 chorych z ostrymi zmianami wypryskowymi na
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153
150
skórze r¹k wykonano testy p³atkowe ze sk³adowymi
gumy: 1% Merkaptobenzotiazol, 1% Tiuram, 1% Przyspieszacz DM, 2% Tioheksam, 0,25% IPPD, pos³uguj¹c siê gotowymi zestawami do wykrywania alergii
kontaktowej.
Kaszel napadowy i/lub
astma
Pokrzywka i/lub œwi¹d
skóry
Nie¿yt nosa
i spojówek
12,00%
17,00%
31,00%
38,00%
Nie¿yt spojówek
Nie¿yt nosa
53,00%
Zmiany na skórze r¹k
WYNIKI
Charakterystyka pacjentów
60,00%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Ryc. 1. Objawy kliniczne zg³aszane przez badanych
Na podstawie wywiadu uzyskano nastêpuj¹ce dane.
D³ugoœæ czasu pracy w rêkawiczkach lateksowych by³a
bardzo zró¿nicowana w badanej grupie i wynosi³a od
1 roku do 35 lat (œrednio 11,8 lat). Dzienny czas pracy
w rêkawiczkach zale¿a³ od charakteru wykonywanej pracy i wynosi³ od 2 do 12 godzin (œrednio 6,5 godz.). W badanej grupie 19 osób (19%) podawa³o rodzinne wystêpowanie chorób atopowych, a wystêpowanie choroby atopowej w badanej populacji dotyczy³o a¿ 26 osób (26%).
By³y to: py³kowica (9 osób), AZS (6 osób), uczulenie na
jad owadów (1 osoba), OAS (1 osoba), astma i py³kowica (1 osoba), alergia na pokarmy (8 osób).
Na rycinie 1 przedstawiono charakter objawów klinicznych zg³aszanych przez badanych, które sugerowa³y wystêpowanie nadwra¿liwoœci na lateks i/lub inne alergeny.
Objawy skórne stanowi³y najczêœciej podawan¹ dolegliwoœæ po kontakcie z rêkawicami lateksowymi. Z wywiadu wynika³o, ¿e a¿ 60 osób (60%) doœwiadcza³o wystêpowania u nich zmian skórnych o ró¿nym stopniu nasi-
lenia, z czego u 17 osób wystêpowa³a pokrzywka i/lub
uogólniony œwi¹d skóry w miejscu pracy. Najczêœciej podawanymi objawami nadwra¿liwoœci na rêkawice lateksowe by³y zmiany zlokalizowane na skórze r¹k: suchoœæ
skóry, zaczerwienienie, pieczenie, œci¹ganie, pêkniêcia,
wykwity wypryskowe, œwi¹d.
Objawy po kontakcie z innymi ni¿ rêkawice wyrobami gumowymi podawa³y 3 badane osoby. U 3 ankietowanych wystêpowa³ œwi¹d i obrzêk okolic p³ciowych po kontakcie z prezerwatyw¹, a u jednej z nich dodatkowo tak¿e
po badaniu ginekologicznym.
Objawy ze strony uk³adu oddechowego zg³asza³o 12
osób. By³y to napady kaszlu (3 osoby), napady dusznoœci
(4 osoby), œwiszcz¹cy oddech (4 osoby), a u 1 osoby dusznoœæ napadowa nocna. Jedna osoba kojarzy³a napady
kaszlu z pobytem w wilgotnym mieszkaniu, a u pozosta³ych objawy wystêpowa³y zarówno w pracy, jak i poza
ni¹. Spoœród wymienionych 12 osób 3 by³y atopikami.
Tabela I. Charakterystyka grupy osób z alergi¹ IgE zale¿n¹ na lateks
Lp. P³eæ Wiek
1 M
34
2
K
25
3
K
24
4 K
5 K
6 K
7 K
8 K
9 K
10 M
43
27
26
22
42
27
53
11
K
44
12
13
K
K
45
40
Stanowisko
Chirurg
Objawy
skórne
Œwi¹d skóry
Wyprysk r¹k
Pielêgniarka Obrzêk r¹k
Wyprysk r¹k
Pielêgniarka Œwi¹d skóry
Wyprysk r¹k
Pielêgniarka Instrumentar. Instrumentar. Wyprysk r¹k
Instrumentar. Œwi¹d skóry
Pielêgniarka Pielêgniarka Wyprysk r¹k
Sanitariusz
Œwi¹d skóry
Wyprysk r¹k
Pielêgniarka Œwi¹d skóry
Wyprysk r¹k
Pielêgniarka Wyprysk r¹k
Pielêgniarka Wyprysk r¹k
Nie¿yt Nie¿yt Lata Dzienny
Atopia
Atopia
Lateks sIgE
nosa spojówek pracy czas pracy w rodzinie osobnicza /PRICK/
+
+
9
4h
-
-
+
-
_
+
5
12
+
+
+
+
+
+
4
9
+
+
-
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
23
6
6
3
21
9
9
9
5
6
7
12
10
8
+
+
-
+
-
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
24
2
+
+
+
-
+
-
-
11
20
5
5
-
+
+
+
-
Romañska-Gocka K., Gocki J., ¯bikowska-Gotz M. i wsp. Wystêpowanie alergii na lateks w grupie …
Objawy nosowe zg³asza³y a¿ 53 osoby (53%). By³ to
katar napadowy i/lub wyciek z nosa w miejscu pracy, katar
sezonowy lub katar ca³oroczny. W tej grupie na atopiê
cierpia³o 7 osób.
Objawy oczne (œwi¹d spojówek, ³zawienie) podawa³o 38%, a wspó³istnienie objawów nosowych i ocznych
wystêpowa³o u 31% badanych.
151
Na podstawie wywiadu i badania klinicznego stwierdzono, ¿e a¿ 60% badanych zg³asza³o wystêpowanie
objawów klinicznych o mo¿liwym zwi¹zku z nadwra¿liwoœci¹ na lateks i wymagaj¹cych dalszej diagnostyki w tym kierunku. By³ to du¿y odsetek badanych,
w porównaniu z badaniami epidemiologicznymi Reduty
i wsp. [20], w których tylko 22% pracowników bloku operacyjnego podawa³o wystêpowanie objawów klinicznych
po kontakcie z rêkawicami. Z kolei w badaniach ankietoPotwierdzenie IgE zale¿nego charakteru objawów
wych lekarzy i pielêgniarek przeprowadzonych przez
Test punktowy z alergenem lateksu by³ dodatni u 12
Kowalskiego i wsp. [21] tylko 16% osób zg³asza³o takie
osób (12% badanych). Swoiste IgE wykryto u 2 osób,
objawy. W badaniach Pa³czyñskiego i wsp. objawy aleru jednej osoby w klasie 4 (48,30 IU/ml), a u jednej w klagiczne w miejscu pracy zg³asza³o 39,8% badanych chisie 2 (1,78 IU/ml). U tej drugiej osoby test punktowy z larurgów i by³y to objawy bardzo zbli¿one do stwierdzateksem wypad³ ujemnie.
nych w badanych w³asnych, a mianowicie: b¹ble pokrzywNa podstawie wymienionych dwóch badañ alergiê kowe (22%), nie¿yt nosa (20%), wyprysk (11%), zapalerozpoznano u 13 osób (13%). Byli to: 1 chirurg pracuj¹cy nie spojówek (16%), trudnoœci w oddychaniu (3,3%) [22].
od 9 lat, 8 pielêgniarek pracuj¹cych od 4 do 24 lat w zaZ przeprowadzonego wywiadu i analizy zg³aszanych
wodzie, 1 sanitariusz pracuj¹cy 5 lat i 3 instrumentariuszobjawów chorobowych w miejscu pracy wynika, ¿e wyki pracuj¹ce od 3 do 6 lat.
wiad ma tylko pomocnicze znaczenie w rozpoznawaniu
Charakterystykê grupy osób uczulonych na lateks alergii na lateks. Wykonuj¹c u ka¿dej badanej osoby punkprzedstawiono w tabeli I, a objawy na rycinie 2.
towy test skórny i test serologiczny wykazano, ¿e odsetek uczulonych w lateks w losowo wybranej grupie 100
pracowników oddzia³ów zabiegowych wynosi³ 13%. WyObjawy ze strony
7,60%
narz¹dów p³ciowych
nik ten jest zgodny z badaniami innych autorów, którzy
7,60%
Kaszel napadowy
analizowali alergiê na lateks w tej grupie pracowników,
15,30%
Zaostrzenie ZAZS
uzyskuj¹c liczbê uczulonych w granicach 5,8-22%
23,00%
Obrzêk r¹k
[22,23,24]. W badaniach Reduty i wsp. [20] nie wykony53,80%
Œwi¹d skóry
wano testów punktowych u pracowników podejrzanych
61,50%
Nie¿yt spojówek
o alergiê na lateks, a uczulenie rozpoznano na podstawie
69,20%
Nie¿yt nosa
oznaczenia sIgE, które by³y dodatnie a¿ u 22,7% bada0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
nych. Pa³czyñski i wsp. przebadali 241 chirurgów i wyRyc. 2. Objawy kliniczne wystêpuj¹ce u osób z alergi¹ IgE zale¿kryli alergiê na lateks na podstawie dodatniego skórnego
n¹ na lateks
testu punktowego u 5,8% badanych, a u 2% z nich wykryli
sIgE w surowicy [22]. W badaniach Grzybowskiej i wsp.
przeprowadzonych na bardzo du¿ej populacji 741 ameryTesty naskórkowe z 5 alergenami gumy wykonano kañskich pielêgniarek alergiê na lateks wykryto na podstau 14 osób z objawami ostrego wyprysku. Alergiê kontak- wie testów immunologicznych u 8,9% badanych [25].
tow¹ na sk³adowe gumy wykryto tylko u 4 osób (u 1 na
W badaniach w³asnych, najczêstszym objawem uczutiuram, a u 4 na wszystkie sk³adowe badane).
lenia na lateks by³ nie¿yt nosa. Z wysok¹ czêstoœci¹ wystêpowa³ tak¿e nie¿yt spojówek oraz uogólniony œwi¹d
DYSKUSJA
skóry. Podobne wyniki podaj¹ Reduta i wsp. [20], w baPodczas minionych 15 lat reakcja nadwra¿liwoœci typu danej przez nich grupie najczêstszym objawem nietoleI na lateks sta³a siê najwa¿niejszym nara¿eniem zawodo- rancji rêkawic lateksowych by³y ³¹cznie objawy ze strony
wym u pracowników s³u¿by zdrowia [16,17]. Zgodnie skóry, dróg oddechowych oraz spojówek (64,3% badaz aktualn¹ nomenklatur¹ EAACI i WAO (World Allergy nych). Z kolei w badanej przez Pa³czyñskiego i wsp. poOrganisation) alergia na lateks jest immunologicznie pulacji chirurgów najczêstszym objawem uczulenia by³a
uwarunkowan¹ nieprawid³ow¹ reakcj¹ o charakterze pokrzywka (7,7%) [22].
nadwra¿liwoœci przy kontakcie z wyrobami lateksowymi.
Uznanym czynnikiem ryzyka alergii na lateks jest atopia
Nale¿y j¹ odró¿niaæ od stanu nadwra¿liwoœci definiowa- [9]. W badaniach w³asnych nie stwierdzono wyraŸnie
nego powstaniem nieprawid³owej reakcji na czynnik czêstszego wystêpowania alergii na lateks u osób z rozœrodowiskowy, w tym przypadku wyroby lateksowe, poznan¹ wczeœniej chorob¹ atopow¹. Osoby te nale¿¹
w dawkach tolerowanych przez osoby oceniane jako zdro- jednak do grupy zwiêkszonego ryzyka ujawnienia siê nadwe [18,19].
wra¿liwoœci w przysz³oœci.
152
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153
Drugim uznanym czynnikiem ryzyka jest d³ugotrwa³a
ekspozycja na lateks. W przeprowadzonych badaniach
stwierdzono, ¿e najkrótszy czas pracy u osoby uczulonej
na lateks wynosi³ 3 lata, a œrednia d³ugoœæ sta¿u pracy
osób uczulonych wynosi³a 11,1 lat, podczas gdy w ca³ej
badanej grupie wynosi³a 11,8 lat. Wed³ug badañ Chodynickiej i wsp. natomiast œredni czas pracy, jaki up³yn¹³ od
rozpoczêcia pracy w rêkawiczkach do wyst¹pienia nadwra¿liwoœci, wynosi³ 16,8 lat [26].
W przeprowadzonych badaniach wykazano zwi¹zek
z charakterem wykonywanej pracy a wystêpowaniem
uczulenia. Czêœciej wystêpowa³o uczulenie wœród pielêgniarek, które wiêcej godzin dziennie pracuj¹ w rêkawiczkach. Podobne spostrze¿enia poczynili Kowalski
i wsp. [21]. Tak¿e Rudzki zauwa¿y³, ¿e z³e znoszenie
rêkawic gumowych dotyczy przede wszystkim pielêgniarek i stomatologów [27]. W badaniach w³asnych alergiê
na lateks wykryto tylko u jednego chirurga, w pozosta³ych przypadkach by³y to natomiast pielêgniarki oddzia³ów zabiegowych, instrumentariuszki i sanitariusz pracuj¹cy w rêkawicach œrednio 7,8 godzin dziennie, podczas
gdy œredni czas pracy chirurgów w badanej grupie wynosi³ 4,5 godziny.
Wed³ug obserwacji Rudzkiego i wsp. [27] wzrasta liczba pracowników s³u¿by zdrowia zg³aszaj¹cych siê do dermatologa z powodu z³ego znoszenia rêkawic. Obserwacje polskich autorów nie s¹ jednak zbie¿ne z badaniami
w krajach Europy Zachodniej, w których zakaz stosowania rêkawiczek pudrowanych spowodowa³ gwa³towny
spadek czêstoœci wystêpowania uczulenia na lateks.
Jak wspomniano powy¿ej, a¿ 60% osób z badanej grupy zg³asza³o ró¿nego stopnia dyskomfort po za³o¿eniu rêkawiczek Wydaje siê, ¿e u znacz¹cego odsetka pracowników s³u¿by zdrowia objawy zale¿¹ od dra¿ni¹cego dzia³ania talku, wysuszenia r¹k i podra¿nienia przez czêsto
u¿ywane przez te osoby œrodki czyszcz¹ce i dezynfekuj¹ce. Na podstawie badañ w³asnych mo¿na stwierdziæ, ¿e
wszyscy badani pracownicy kojarzyli wystêpuj¹ce u nich
zmiany na skórze r¹k z alergi¹ na lateks, ¿aden natomiast
nie zdawa³ sobie sprawy ze znaczenia innych objawów,
a tak¿e ewentualnego zagro¿enia, jakie niesie ze sob¹ wieloletnia ekspozycja na lateks, zw³aszcza u osób uczulonych i/lub obci¹¿onych atopi¹. Ponadto, brak zainteresowania proponowanymi badaniami w dwóch du¿ych szpitalach, zw³aszcza wœród lekarzy, potwierdza wci¹¿ powszechny brak œwiadomoœci zagro¿enia, jakie stwarza
uczulenie na lateks.
Na podstawie przeprowadzonych badañ stwierdzono, ¿e alergia IgE zale¿na na lateks jest znacz¹cym problemem wœród pracowników oddzia³ów zabiegowych,
w badanej grupie 100 osób dotyczy³a 13% badanych. Alergia na lateks wystêpowa³a czêœciej wœród pielêgniarek
i instrumentariuszek ni¿ w grupie chirurgów, co wi¹za³o
siê z d³u¿sz¹ dzienn¹ ekspozycj¹ na rêkawice lateksowe.
Najczêstszym objawem uczulenia na lateks w przebadanej grupie by³ nie¿yt nosa. Warto podkreœliæ, ¿e a¿ 60%
pracowników oddzia³ów zabiegowych zg³asza³o objawy
nadwra¿liwoœci po kontakcie z rêkawicami lateksowymi,
która u wiêkszoœci osób mia³a charakter wyprysku niealergicznego.
Piœmiennictwo
1. Yip E, Cacioli P. The manufacture of gloves from natural rubber
latex. J Allergy Clin Immunol 2002; suppl 10, 110, 2: 3-14.
2. Charous BL, Blanco C, Tarlo S i wsp. Natural rubber latex allergy
after 12 years: Recommendations and perspectives. J Allergy
Clin Immunol 2002; 109,1: 31-34.
3. Liebke C, Niggemann B, Wahn U. Sensitivity and allergy to latex
in atopic and non – atopic children. Pediatr All Immunol 1996; 7:
103-7.
4. Novembre E, Bernardini R, Brizzi I i wsp. The prevalence of
latex allergy in children seen in a universitary hospital allergy.
Allergy 1997; 52: 101-5.
5. Bernardini R, Novembre E, Lombardini E i wsp. Prevalence and
risk factors for latex sensitization in patients with spina bifida.
J Urolog 1998; 100: 1775-8.
6. Lieberman P. Anaphylactic reactions during surgical and medical
procedures. J Allergy Clin Immunol 2002; suppl 10, 110, 2: 64-69.
7. Poley GE, Slater JE. Latex allergy. J Allergy Clin Immunol 2000;
105: 1054-62.
8. Tarlo SM, Susdsman GL, Holness DL. Latex sensitivity in dental
studies and staff: a cross – sectional study. J Allergy Clin Immunol
1997; 99: 396-401.
9. Turjanmaa K, Makinen-Kiljunen S, Reunala T i wsp. Natural
latex rubber allergy: The European Experience. Immunol Allergy
Clin North Am 2000; 15: 71-78.
10. Reunala T, Turjanmaa K, Alenius H i wsp. A significant decrease
in the incidence of latex-allergic health care workers parallels
with a decreasing percentage of highly allergenic latex gloves in
the market in Finland. J Allergy Clin Immunol 2004; 113,2.
11. Schmengler J, Swen MalteJ. Decreasing incidence of occupational
contact urticaria caused by natural rubber latex allergy in German
health care workers. J Allergy Clin Immunol 2004; 114,2: 347-51.
12. Rudzki E, Parapura K. Alergia na rêkawice chirurgiczne. Alergia
Astma Immunologia 2000; 5(4): 215-219.
13. Kelly KJ, Kurup VP, Reijula KA i wsp. The diagnosis of natural
rubber latex allergy. J Allergy Clin Immunol 1994; 93: 813.
14. Hamilton RG, Peterson EL, Ownby DR. Clinical and laboratory
based methods in the diagnosis of natural rubber latex allergy.
J Allergy Clin Immunol 2002; suppl 10, 110: 47-56.
15. Hemery M, Rongier M, Dhivert-Donnadieu H i wsp. Diagnosis
of natural latex allergy by the basotest method. J Allergy Clin
Immunol 2004; suppl 113,2.
16. Editorial, Occupational latex allergy: the magnitude of the problem
and its prevention. Clin Exp All 2000; 30: 458-60.
17. Turjanmaa K. Incidence of immediate allergy to latex gloves in
hospital personel. Contact Dermatitis 1987;17: 270-5.
18. Johansson SGO, Bieber T, Danl R i wsp. Revised nomenclature
for allergy for global use: Report of the Nomenclature Review
Committee of the World Allergy Organisation, October
2003.J Allergy Clin Immunol 2004; 113: 832-6.
Romañska-Gocka K., Gocki J., ¯bikowska-Gotz M. i wsp. Wystêpowanie alergii na lateks w grupie …
19. Johansson SGO, Hourihane JOB, Bousquet J i wsp.
Zmodyfikowana terminologia alergologiczna. Stanowisko
Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej.
Alergia Astma Immunologia 2002; 7(1): 1-12.
20. Reduta T, Laudañska H, Chodynicka B. Reakcje na rêkawice
lateksowe wœród pracowników bloku operacyjnego. Przegl
Dermatol 1999; 86, 2: 137-141.
21. Kowalski ML, £ucka D, Kowalewski M. Objawy alergii na
wyroby lateksowe wœród lekarzy i pielêgniarek oddzia³ów
zabiegowych. Medycyna 2000; 1995: 45-48.
22. Pa³czyñski C, Walusiak J, Hanke W i wsp. Natural rubber-latex
immediate hypersensitivity in surgeaons. A cross-sectional study.
Int Rev Allergol Clin Immunol 2000; 6,1: 15-19.
153
23. Kaczmarek RG, Silvermay BG, Gross TP i wsp. Prevalence of
latex – specific IgE antibodies in hospital personnel. Am All
Asthma Immunol 1996; 76: 51-6.
24. Safadi GS, Corey EC, Taylor JS i wsp. Latex hypersensitivity in
emergency medical revice providers. Am All Asthma Immunol
1996; 83: 17-23.
25. Grzybowski M, Ownby DR, Peyser PA i wsp. The prevalence
of anti – latex IgE antibodies among registered nurses. J Allergy
Clin Immunol 1996; 98: 535-44.
26. Chodynicka B, Reduta T, Laudañska H i wsp. Badania nad
uczuleniem na lateks wœród pracowników opieki zdrowotnej.
Przegl Dermatol 1997; 84,3: 209-218.
27. Rudzki E, Rebandel P, Grzywa Z i wsp. Alergia na rêkawice
gumowe. Przegl Dermatol 1996; 83,1: 17-22.