problemy • nowoŹci • informacje 75 lat „Przeglądu Mechanicznego”

problemy • nowoÊci • informacje
75 lat „Przeglàdu Mechanicznego”
10 stycznia 1935 r. ukaza∏ si´
pierwszy numer „Przeglàdu Mechanicznego”. Stowarzyszenie In˝ynierów Mechaników Polskich podj´∏o
decyzj´ o przekszta∏ceniu wydawnictwa „Mechanik” (wydawanego od
1 stycznia 1909 r.) w dwutygodnik
„Przeglàd Mechaniczny” obejmujàcy
wszystkie dzia∏y zwiàzane z budowà
i eksploatacjà maszyn, w tym zagadnienia zwiàzane z nowoczesnymi
w tamtych czasach konstrukcjami
samochodów i samolotów. Genezà
jego powstania by∏a potrzeba integracji Êrodowiska in˝ynierskiego
zajmujàcego si´ budowà maszyn.
W „S∏owie wst´pnym” zamieszczonym w pierwszym zeszycie czasopisma przedstawiono jego zakres
tematyczny oraz okreÊlono cel utworzenia pisma dla in˝ynierów mechaników.
„Przeglàd Mechaniczny” mia∏
publikowaç: „...
1. rozprawy i referaty z nast´pujàcych obejmowanych przez to pismo
dzia∏ów: a) energetycznego, b) konstrukcyjnego, c) obróbki metali,
d) metaloznawczego; z uwzgl´dnieniem równie˝ takich wyodr´bniajàcych si´ dziedzin, jak automobilizm i lotnictwo, odlewnictwo, spawalnictwo, komunikacja, zarzàdzanie
zak∏adami wytwórczemi itd.;
2. sprawozdania ze zjazdów mi´dzynarodowych i krajowych oraz pokazów, wystaw, konkursów itd.;
3. sprawozdania z prasy technicznej polskiej i zagranicznej;
4
4. wiadomoÊci z dziedziny zagadnieƒ przemys∏owo-gospodarczych
i spo∏ecznych;
5. bibliografie wydawnictw technicznych polskich i cudzoziemskich;
6. kronik´ dzia∏alnoÊci SIMP;
7. zagadnienia spo∏eczno-techniczne.
W przekonaniu o potrzebie takiego
czasopisma oraz o donios∏oÊci roli,
jakà b´dzie ono mia∏o do spe∏nienia,
przyst´pujemy do jego wydawania,
wypisujàc na jego sztandarze s∏owa
dewizy SIMP: s∏u˝b´ krajowi przez
wyt´˝onà prac´ na polu techniki
i wytwórczoÊci, majàcà na celu wyzyskanie bogactw przyrody ku zapewnieniu najwi´kszego rozwoju
gospodarczego i bezpieczeƒstwa
Rzplitej.
Wierzymy, i˝ „Przeglàd Mechaniczny” spotka si´ wÊród in˝ynierów mechaników nie tylko z zainteresowaniem, lecz i poparciem, zarówno przez
rozpowszechnianie pisma, jak i przez
czynnà w niem wspó∏prac´. O takie
wspó∏dzia∏anie z nami goràco prosimy”.
Pierwszym redaktorem odpowiedzialnym zosta∏ in˝. Czes∏aw Mikulski, a w Zarzàdzie Czasopisma i Komitecie Redakcyjnym by∏o wielu znakomitych in˝ynierów, w tym wielu
profesorów (por. nr 1/1935 do∏àczony w wersji elektronicznej).
Przy lekturze pierwszych numerów
„Przeglàdu Mechanicznego” nasuwa
si´ spostrze˝enie, ˝e problemy wtedy istotne i wa˝ne nadal sà aktualne.
Dotyczy to przyk∏adowo takich zagadnieƒ, jak: energetyczne, paliwowe, konstrukcyjne, materia∏owe, diagnostyka maszyn i urzàdzeƒ.
Ostatni numer 8 z 1939 r. nie zapowiada∏ zawieruchy II wojny Êwiatowej i tego, ˝e przez najbli˝sze kilka
lat czasopismo nie b´dzie wydawane. Dopiero w styczniu 1947 r. wznowiono wydawanie „PM”, uzasadniajàc to nast´pujàco:
„Po siedmioletniej przerwie, wywo∏anej wypadkami wojennymi,
wznawiamy wydawnictwo czasopisma „Przeglàd Mechaniczny” o poziomie i zakresie zbli˝onym do przedwojennego, ograniczajàc si´ jeno do
ram miesi´cznika. Potrzeba takiego
wydawnictwa wystàpi∏a wyraênie
w okresie, kiedyÊmy je stracili, kiedy jego ∏amy zosta∏y zamkni´te
w zwiàzku z rozp´taniem wojny na
ziemiach polskich.
Centralny Zarzàd Przemys∏u Metalowego skupiajàcy dziÊ prawie
ca∏oÊç problemów przemys∏u metalowego podjà∏ inicjatyw´ w tej
sprawie i upowa˝ni∏ dotychczasowego redaktora tego wydawnictwa do wznowienia pisma jako
organu Centralnego Zarzàdu Przemys∏u Metalowego. Czasopismo
pozostaje równie˝ organem Stowarzyszenia In˝ynierów i Techników Mechaników Polskich „SIMP”
b´dàcego dalszym ciàgiem zreorganizowanego Stowarzyszenia In˝ynierów Mechaników Polskich „SIMP”
– za∏o˝yciela czasopisma…
„Przeglàd Mechaniczny” pojawia
si´ po ukazaniu si´ i zdobyciu ju˝
pewnych tradycji powojennych
bratniego pisma „Mechanik”.
Jaki chcemy mieç poziom i kierunek czasopisma „Przeglàd Mechaniczny”?
Zgodnie z uchwa∏ami Komitetu
Redakcyjnego czasopisma „Mechanik” podanymi w Nr 7 i 8 tego czasopisma, artyku∏y zamieszczane
w „Mechaniku” powinny byç dost´pne dla wykwalifikowanych rzemieÊlników, którzy przez pog∏´bianie swych wiadomoÊci dà˝à do
zaj´cia stanowisk przodowników,
instruktorów i mistrzów technicznych. „Przeglàd Mechaniczny” b´dzie mia∏ poziom wy˝szy, in˝ynierski, dost´pny równie˝ dla technika,
który przez prac´ nad sobà i rozszerzenie horyzontów technicznych
dà˝y do zaj´cia stanowisk in˝ynierskich.
ROK WYD. LXIX 앫 ZESZYT 1/2010
problemy • nowoÊci • informacje
Zakres dzia∏alnoÊci „Przeglàdu
Mechanicznego” obejmuje w prawdzie wszystkie dziedziny, na których
opiera si´ dzia∏alnoÊç przemys∏u metalowego, ze szczególnym uwzgl´dnieniem nast´pujàcych tematów:
a) zagadnienia gospodarcze z dziedziny przemys∏u metalowego,
b) zagadnienia odzwierciadlajàce
post´p techniczny w przemyÊle metalowym w kraju i zagranicà,
c) artyku∏y o charakterze naukowym, lecz zwiàzane z post´pem
techniki,
d) metaloznawstwo,
e) odlewnictwo,
f) konstrukcje maszyn i urzàdzeƒ
mechanicznych,
g) zagadnienia energetyczne,
h) organizacja pracy i przedsi´biorstw metalowych…”.
W tym pierwszym powojennym
numerze ze stycznia 1947 r. artyku∏y publikowali znakomici autorzy,
z których wymieni´ tylko prof. Maksymiliana Tytusa Hubera, który omawia∏
hipotezy wytrzyma∏oÊciowe (PM nr
1/1947, s. 2). Od tego momentu „PM”
jest wydawany nieprzerwanie a˝ do
dziÊ, a jego skromna szata graficzna
ulega zmianom.
Przez wiele lat „PM” by∏ organem
SIMP. Informowa∏ o pracach SIMP
i ludziach go tworzàcych. Od poczàtku swojego istnienia w latach przedwojennych i powojennych, niezale˝nie od prze∏omowych dat w historii
kraju, „PM” pokazywa∏ rozwój polskiego i Êwiatowego przemys∏u
i polskiej nauki. Pilnie obserwowa∏
i rejestrowa∏ zmiany zachodzàce
w mechanice oraz budowie i eksploatacji maszyn. W kolejnych rocz-
nikach „PM” jak w soczewce widaç
rozwój techniki i nauki, który dokona∏
si´ w czasie jego istnienia na rynku
wydawniczym. Z lektury archiwalnych
roczników wynika prawda oczywista:
Êwiat dokona∏ rewolucji naukowej,
technicznej i informatycznej, ale nadal
borykamy si´ z nierozwiàzanymi do
koƒca problemami korozji, zm´czenia, kszta∏towania, recyklingu itp.
Mnie przypad∏o prowadzenie „PM”
w ostatnich 10 latach. By∏y to trudne lata transformacji ustrojowej
w Polsce. W tym okresie pismo
musia∏o znaleêç swoje miejsce na
rynku prasy naukowo-technicznej.
StaliÊmy si´ liczàcym miesi´cznikiem
naukowo-technicznym, istotnym dla
Êrodowiska naukowego Polski.
Prze∏omowà datà w historii „PM”
by∏ rok 2001. Jego wydawcà zosta∏
Instytut Mechanizacji Budownictwa
i Górnictwa Skalnego. Decyzji podj´tej przez ówczesnego dyrektora
prof. dr. hab. in˝. Eugeniusza Budnego czasopismo zawdzi´cza swoje
dalsze istnienie. Nadal pozostaje
organem SIMP, a od 2007 r. wydawane jest pod patronatem tego Stowarzyszenia.
Przez te wszystkie lata publikowali
w „Przeglàdzie Mechanicznym” znakomici autorzy: naukowcy i in˝ynierowie. Nie starczy∏oby miejsca i czasu
na wymienienie ich wszystkich. Przybli˝my tutaj sylwetki kilku z nich,
którzy zapisali si´ w historii rozwoju
Êwiatowej i polskiej in˝ynierii mechanicznej:
– prof. Jan Czochralski ( Nowoczesne kolejowe metale ∏o˝yskowe
– PM nr 12/1936 ), znany metalurg,
chemik i metaloznawca. Twórca metody pomiaru szybkoÊci krystalizacji
metali do otrzymywania monokryszta∏ów pó∏przewodników, zwanej metodà Czochralskiego,
– prof. Maksymilian Tytus Huber
(Teorie wytrzyma∏oÊciowe – PM nr
1/1947), znakomity mechanik, twórca
hipotezy odkszta∏cenia postaciowego majàcej istotny wp∏yw na rozwój
teorii plastycznoÊci,
– prof. Mieczys∏aw Wolfke ( Zagadnienia naukowe lotów stratosferycznych – PM nr 7/8/1938 ), polski
fizyk – twórca podstaw telewizji i holografii, uczeƒ Alberta Einsteina oraz
odkrywca dwóch odmian ciek∏ego
helu,
– prof. Wac∏aw Moszyƒski ( W
sprawie normalizacji tolerancji wymiarowych pó∏wyro bów hutniczych
– PM nr 10/1937 ), znakomity specjalista w zakresie podstaw budowy
ROK WYD. LXIX 앫 ZESZYT 1/2010
maszyn. Autor doskona∏ych podr´czników akademickich,
– prof. Bohdan Stefanowski (Mo˝liwoÊci rozwojowe turbin parowych
na tle post´pów w roku 1935 – PM
nr 1/1936), znakomity termodynamik,
twórca Instytutu Techniki Cieplnej
Politechniki Warszawskiej,
– prof. Gustaw Andrzej Mokrzycki
(Samoloty w 14 Salonie Lotniczym
w Pary˝u – 16.XI-2.XII.1934 – PM
nr 5/1935), znakomity uczony pracujàcy w Polsce, Kanadzie i USA. Autor
licznych prac i patentów z dziedziny
aerodynamiki, nawigacji i automatyki
lotniczej. Twórca samolotu PZL 22,
– prof. Aleksander Krupkowski
(Prace VII-go Kongresu Mi´dzynarodowego Górnictwa, Metalurgii i Geologii Stosowanej – 1936 ) metalurg.
Opracowa∏ termodynamicznà teori´
procesów utleniania oraz redukcji
tlenków metali, jak równie˝ rafinacji
metali technicznych,
– prof. Boles∏aw To∏∏oczko (Budowa kot∏ów parowych w roku 1935 –
PM 1/1936 ), maszynoznawca i energetyk. Specjalizowa∏ si´ w budowie maszyn cieplnych i energetyce
cieplnej,
– prof. Stanis∏aw Kocaƒda (Badania mikrobudowy prze∏omów zm´czeniowych w latach 1954-2004 –
PM nr 1/2004), wybitny uczony w zakresie zm´czeniowego p´kania metali
i konstrukcji. Twórca polskiej szko∏y
badaƒ zm´czeniowych,
– prof. Karol Taylor (Wspó∏czesne samochody osobowe – PM nr
1/1936), konstruktor silników spalinowych. Projektowa∏ konstrukcje
pierwszego polskiego ciàgnika rolniczego z Ursusa,
5
problemy • nowoÊci • informacje
– prof. Ignacy Brach (cz∏onek Rady
Programowej inaugurujàcej wydawanie pisma po II wojnie Êwiatowej ),
wybitny in˝ynier, twórca Hipotezy
Wielokrotnego Kruszenia Ska∏, wspó∏autor razem z in˝ynierem Ryszardem
Walczewskim unikalnego rozwiàzania
przesuwnego osprz´tu do koparek
jednonaczyniowych,
– prof. Zbigniew Osiƒski ( Poszukiwanie prawdy w mechanice – PM
nr 16/1996), twórca teorii konstrukcji
i zasad konstrukcji.
W ciàgu 75 lat istnienia czasopisma „Przeglàdem Mechanicznym” kierowali nast´pujàcy redaktorzy naczelni:
1. 1935 r. – 1939 r. – redaktor odpowiedzialny – in˝. Czes∏aw Mikulski
2. 1947 r. – 1949 r. – prof. in˝. Edmund Oska
3. 1950 r. – in˝. mechanik Adam
Tadeusz Troskolaƒski
4. 1951 r. – 1960 r. – prof. mgr in˝.
Marian Wakalski
5. 1961 r. – 1977 r. – in˝. mechanik
W∏adys∏aw Kaw´cki
6. 1978 r. – 1990 r. – mgr in˝. Leszek Buczyƒski
7. 1991 r. – 1992 r. – mgr in˝. Jacek
Kostmanowicz
8. 1993 r. – 1994 r. – mgr in˝. Henryka Kopacz
9. 1995 r. – 1999 r. – prof. dr hab.
in˝. Wies∏aw Tràmpczyƒski
10. 2000 r. – i obecnie – prof. dr
hab. in˝. Jan Szlagowski
Radà Programowà „Przeglàdu Mechanicznego” kierowali:
1. 1935 r. – prof. dr Bogdan Stefanowski (Przewodniczàcy Komitetu
Redakcyjnego)
6
2. 1960 – 1990 – prof. dr hab. in˝.
Zdzis∏aw Paw∏owski
3. 1995 – 2001 – prof. dr hab. in˝.
Zbigniew Osiƒski
4. 2002 – 2005 – prof. dr hab. in˝.
Maciej Zarzycki
6. 2005 – 2008 – prof. dr hab. in˝.
Dionizy Dudek
7. 2008 r. i aktualnie – prof. dr hab.
in˝. Stanis∏aw Oziemski
Przez lata istnienia „Przeglàdu Mechanicznego” wspó∏pracowa∏o z nim
wielu redaktorów dzia∏owych, redaktorów merytorycznych, redaktorów
technicznych, grafików, pracowników
administracyjnych, korektorów. Wiele
z tych osób zwiàza∏o si´ z redakcjà
na d∏ugie lata. WÊród wieloletnich
redaktorów dzia∏ów nale˝y wymieniç: prof. Eugeniusza Budnego, prof.
Tadeusza Burakowskiego, prof. Zbigniewa Dàbrowskiego, dr. in˝. Krzysztofa Chodnikiewicza, dr. Jerzego Jachimowicza, prof. Stanis∏awa Kocaƒd´, prof. Stanis∏awa Oziemskiego,
prof. Jerzego Wróbla, a wÊród pracowników etatowych Zofi´ Bieszczanin, Lucyn´ ¸abudzkà, Teres´ Szymanek, Kazimierza Wielgusa.
Aktualnie redakcja ma sta∏y zespó∏ wypróbowanych pracowników
i wspó∏pracowników. Od oko∏o 30 lat
prace administracyjne wykonuje
p. Maria Popielawska, a redakcjà
technicznà pisma zajmuje si´ pan
Tadeusz Kowalski. Niezwykle skrupulatne korekty na potrzeby czasopisma od kilkunastu lat wykonuje
p. Barbara Ko∏towska, pliki w formacie postscriptowym i w pdf ju˝
prawie 20 lat zapisuje dla nas pani
Anna Wieczorek, dzia∏y tematyczne
od kilku lat przygotowuje redaktor
Martyna Jachimowicz, a wszystkie
prace redakcyjne od 20 lat koordynuje sekretarz redakcji Anna Massé.
Ich systematyczna praca ma decydujàcy wp∏yw na terminowe ukazywanie si´ kolejnych zeszytów.
75 lat to pi´kny wiek, ale „PM”
czuje si´ m∏ody i dalej chce nadà˝aç za lawinowym rozwojem nauki
i techniki w XXI wieku. Aktualnym
wyzwaniem ludzkoÊci jest problem
oszcz´dnoÊci energii i ochrony Êrodowiska i dlatego ten pierwszy
w roku jubileuszowym numer poÊwi´camy rozwa˝aniom dotyczàcym
nowych metod i rozwiàzaƒ w tym
zakresie.
MyÊl´, ˝e zeszyt ten i nast´pne
b´dà dla naszych Czytelników interesujàce oraz stanà si´ impulsem
do dalszego rozwoju naszego czasopisma, któremu ˝ycz´ 100 lat.
Redaktor naczelny
prof. Jan Szlagowski
Najszybszy pociàg Êwiata
W zeszycie 2 „Przeglàdu Mechanicznego” (str. 71) opisany zosta∏ 3-cz∏onowy
pociàg motorowy „Zefir”, zaopatrzony w 600-konny silnik firmy „Winton”. Pociàg
ten rozwinà∏ na przestrzeni 431 mil (oko∏o 690 km) Êrednià szybkoÊç 84 mil
(ok. 135 km/h).
Ostatnio Union Pacific Railroad Co. przeprowadzi∏a próbnà jazd´ z nowym
pociàgiem podobnego typu, sk∏adajàcym si´ z jednego wagonu silnikowego, jednego baga˝owego, jednego restauracyjnego oraz trzech wagonów sypialnych.
Ca∏kowita d∏ugoÊç pociàgu wynosi oko∏o 114 m. Wagon silnikowy nap´dzany
jest przez 12-cylindrowy dwusuwowy silnik 900 KM f-my „Winton” w uk∏adzie V.
Silnik ten posiada Êrednic´ cylindra 8" (20,32 mm). Skok t∏oka 10" (254 mm).
Liczba obrotów 750/min. Ârednie ciÊnienie efektywne 5,8 kg/cm 2. Wydmuch
odbywa si´ tam przez cztery zawory wylotowe, umieszczone w g∏owicy, przep∏ókiwanie zaÊ przez szczeliny w cylindrze, ods∏aniane przez t∏ok. Waga silnika
gotowego do ruchu wynosi 18000 funtów (ca 8200 kg).
Silnik ten nap´dza pràdnice o wadze 11700 funtów (ca 5300 kg). ¸àczny ci´˝ar
czterech nap´dowych silników elektrycznych wynosi 26400 funtów (ca 11700 kg).
Ca∏kowity ci´˝ar urzàdzeƒ nap´dowych, ∏àcznie z ch∏odnicà i pomocniczym
silnikiem nap´dzajàcym pràdnic´ pràdu zmiennego 200 V (oÊwietlenie) wynosi
79 000 funtów (ca 35 000 kg).
Pociàg ten rozwinà∏ maksymalnà szybkoÊç 122 mil/h, t. j. oko∏o 196 km/h, oraz
przeby∏ przestrzeƒ 820 km z przeci´tnà szybkoÊcià 84 mil/h (ca 135 km/h).
W budowie znajdujà si´ dalsze dwa pociàgi, które posiadaç b´dà po 6 sypialnych
wagonów Pullmanowskich, przyczem do nap´du zostanà u˝yte 16-cylindrowe
silniki „Winton” o mocy 1200 KM.
(Oi1 Engine 1934, zesz. 13, 14, 18, 19).
A. W.
Przeglàd Mechaniczny nr 7/1935
ROK WYD. LXIX 앫 ZESZYT 1/2010