rys historyczny Nordwolle

Nordwolle – rys historyczny
1884 Martin Christian Leberecht Lahusen (1820-1898) zakłada 5 marca 1884 w
Delmenhorst (północne Niemcy) gręplarnie i przędzalnie „NW&K”. Na
gotowe wyroby z Bremy nakładane było wysokie cło, co spowodowało, że
kupcy zakładali swoje firmy na obrzeżach miasta. Dogodne położenie
Delmenhorstu – na trasie kolejowej między Bremą a Oldenburgiem, oraz w
pobliżu rzeki Delmy stanowiło się idealny punkt wyjścia dla założenia
gręplarni i przędzalni.
1893 Powstaje tzw. „miasto w mieście”. Pomiędzy linią kolejową a rzeką Delmą
zaczęły powstawać hale produkcyjne i zakłady. W 1886 roku pomiędzy
fabryka a ogrodem, do dziś zwanym wełnianym, fabrykant Lahusen
zbudował willę. Powstały pierwsze placówki urzędnicze i noclegownie dla
pracowników.
1898 Powstają pierwsze instytucje społeczne np. internat dla 150 dziewcząt z
krajów Europy Wschodniej. Już w latach 80 XIX wieku wzrosło
zapotrzebowanie na nowe mieszkania, w roku 1888 powstało pierwsze
osiedle robotnicze. Od 1895 roku przedsiębiorstwo zaczęło sukcesywnie
przynosić coraz większe zyski, tak że było możliwe zbudowanie kąpieliska,
szpitala i spółdzielni z własną piekarnią.
1900 Wzrastające koszty rozbudowy Nordwolle spowodowały, że zaczęto
sprowadzać robotników z krajów Europy Wschodniej. Były to głównie młode
kobiety, które pracowały przy obróbce delikatnej wełny. Masowy przypływ
siły roboczej do Delmenhorstu spowodował na początku XIX wieku wiele
problemów socjalnych, które związane były przede wszystki z brakiem
przestrzeni mieszkalnej. Powstały przysłowiowe „warunki
Delmnehorstowskie.“
1902 Zakładowy architekt Henrich Deetjen buduje nową maszynownię. Do roku
1929 w tym, dla pracowników, quasi-sakralnym pomieszczeniu znajdowała
się maszyna parowa o mocy 2500 KM.
1911 Za czasów Carla Lahusena wzrosła liczba pracowników fabryki wzrosła do
3009 osób, zwiększyła się także liczba zatrudnionych pracowników
umysłowych oraz uczniów.
1912 Carl Lahusen (1858-1921) przejął zakład po ojcu w roku 1888. Od tamtej
pory firma rozwinęła sie do ram miedzynarodowego koncernu. W ramach
wielkiego uznania Wielki Książę Oldenburski przyznał mu tytuł doradcy
handlowego.
1920 W latach 20 koncern NW&K rozszerzył swoją działalność do tego stopnia,
że produkcja surowej przędzy wynosiła 25% produkcji światowej.
Przedsiębiorstwo Delespa w Delmenhorst również prężnie się rowijało.
Delespa, produkowała mydła i perfumy na bazie lanoliny, do produkcji
których używano tłuszczu pozyskiwanego z obróbki wełny. We wschodniej i
połnócnej części Delmenhorstu powstały nowe osiedla, oddzielone od
centralnej części imponujacą ceglaną fasadą z wieżyczkami.
1921 Po śmierci Carla Lahusena w 1921 roku firmę przejmuje jego syn Carl
Lahusen wraz z braćmi: Heinzem i Friedlem. Niestabilna polityka firmy i
nieostrożna doprowadziły do upadku koncernu. W roku 1931 NW&K ogłosił
upadłość. Dwa lata poźniej bracia Lahusen zostali oskarżeni o oszustwo i
malwersacje.
1929 Pod koniec lat 20 XX wieku wzniesiono dwa reprezentacyjne budynki,
których budowa przyczyniła się do pogorszenia sytuacji finansowej firmy.
Jednym z budynkow była centrala koncernu w Bremie (pózniejszy Dom
Trzeciej Rzeszy, dzisiejszy urząd skarbowy), drugi objekt to dworek
Hohehorst położony w północnej Bremie, dzisiejsze Centrum Leczenia
Uzależnień.
1932 Z dotychczasowej NW&K powstała północno-niemiecka spółka akcyjna
przemysłu przędzalniczego, co pozwoliło zachować ciągłość pracy linii
produkcyjnej i uchroniło pracowników od zwolnienia.
1937 Dawna willa rodziny Lahusen stała sie siedzibą nazistowskiej instytucji
"Heim Friesland“.
1938 Nordwolle pod rządami nazistów. Od tego momentu produkcja
podporządkowana zostaje przemysłowi zbrojeniowemu. Z okupowanych
przez wojska niemieckie terenów sprowadzano pracowników na roboty
przymusowe.
1948 Po zakończeniu wojny przedsiębiorstwo przeszło reorganizacje. NW&K
ponownie zaczęło sprowadzać wełnę zza oceanu. Wzrastająca produkcja
przyczyniła się do ekonomicznego sukcesu, tak że już w latach 1951\52
powstać musiała nowa kotłownia.
1961 Ogolne ożywienie gospodarcze w Niemczech na początku lat 60
doprowadziło do wzrostu zapotrzebowania na siłę robocza. Pierwsi
„gastarbeitrzy” w Nordwolle pochodzili z Hiszpanii. Wynagrodzenie dla
zagranicznych
pracowników
było
niskie,
warunki
pracy
bardzo
niekorzystne.
1970
Fuzja Nordwolle z przedzalnią z Düsseldorf, w wyniku której powstaje
zjednoczona spółka akcyjna AG (VKS). Wkrótce potem następuje kryzys w
branży, produkcję zostaje przeniesiona do krajów gdzie wynagrodzenie za
pracę było o wiele niższe, miejsca pracy w Delmenhorst zostały
zlikwidowane.
1981 Produkcja zsotaje definitywnie wstrzymana. Zwolniono 850 pracowników.
Po świetlanej przeszłości przędzalni pozostały tylko opustoszałe hale.
W latach 80 XX wieku teren fabryki Nordwolle został poddany daleko
posuniętej restrukturyzacji . Części fabryki uznane za zabytkowe uchroniły
się od rozbiórki. Puste budynki zostały zaadoptowane na Muzeum Miejskie i
Muzeum Fabryczne, centrum technologii, budynki szkoły dla dorosłych i
inne instytucje. Na terenie otoczonym przez pozostałości zabytkowych
fasad powstały nowe osiedla mieszkaniowe.