FUNKCJE TEKSTÓW JĘZYKOWYCH

FUNKCJE TEKSTÓW JĘZYKOWYCH
analizując poszczególne wypowiedzi można wyróżnić kilka funkcji językowych:
a) funkcja poznawcza (informatywna)
cechy charakterystyczne: zdania oznajmujące proste i złożone, duża ilość słownictwa
specjalistycznego, obiektywizm
Uwaga: Odbiorca takiego tekstu koncentruje się na rzeczywistości pozatekstowej, której
dotyczy zawarta w komunikacie informacja.
przykłady: typowymi teksami o funkcji poznawczej są teksty zamieszczane w gazetach i
czasopismach, tego typu komunikaty językowe spotykamy najczęściej w mowie potocznej
oraz informacyjnych i edukacyjnych programach telewizyjnych;
b) funkcja impresywna
cechy charakterystyczne: zdania i równoważniki zdań, najczęściej pytające i wykrzyknikowe,
które służą wywołaniu o odbiorcy jakiejś reakcji; nadawca komunikatu impresywnego
nagminnie stosuje zwroty do odbiorcy:
ty, ciebie, was; czasowniki w formie 2. os. l.poj. lub mn.: pójdziecie, napiszesz; pytania
retoryczne o wyraźnej funkcji nakłaniającej
Uwaga: Czytając teksty o funkcji impresywnej odbiorca koncentruje uwagę na sobie lub
grupie osób, w której i on się znajduje.
przykłady: teksty o funkcji impresywnej można odnaleźć wśród utworów poetyckich (liryka
zwrotu do adresata), są nimi także apele, odezwy i teksty, których nadawcy zamierzają
nakłonić odbiorcę do określonego zachowania, sprowokować go do konkretnych działań lub
refleksji;
c) funkcja ekspresywna
cechy charakterystyczne: służy wyrażeniu emocji nadawcy komunikatu, podmiot wypowiedzi
jest domyślny, zdania wieloczłonowe złożone z części krótkich, nierozwiniętych, często
wykrzyknikowe lub zakończone wielokropkiem
Uwaga: Czytając teksty o funkcji ekspresywnej odbiorca koncentruje uwagę na osobie
nadawcy komunikatu, jego emocjach, przeżyciach.
przykłady: teksty o funkcji ekspresywnej pojawiają się często w dziennikach i pamiętnikach,
a także reportażach czy relacjach "na gorąco", kiedy nadawca jest bezpośrednim świadkiem
wydarzeń i opowiada o nich. Typowym przykładem tekstu ekspresywnego jest
Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego;
d) funkcja poetycka
cechy charakterystyczne: wirtuozeria językowa, liczne środki artystyczne, w prozie (proza
poetycka) pojawia się przestawna składnia; często neologizmy, innowacje językowe,
oryginalna forma tekstów pisanych, liczne przerzutnie
Uwaga: Odbiorca tekstów tego typu koncentruje się na tekście, odbiera oryginalność jego
formy.
przykłady: do teksów o funkcji poetyckiej należy większość utworów powstałych w epoce
Młodej Polski ("sztuka dla sztuki"); typowe przykłady takich tekstów to utwory futurystów,
dadaistów i poetów awangardowych;
e) funkcja fatyczna - funkcja języka służąca nawiązaniu lub podtrzymaniu kontaktu z
partnerem aktu mowy. Taką funkcję pełnią wszelkie formy typu: Cześć!, Hej!, Witaj!, Halo!,
tak... tak..., aha... itp.