pobierz artykuł - Podlaska Akademia Przyrody

OCHRONA PRZYRODY I ŚRODOWISKA NATURALNEGO
W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM
PARKI NARODOWE
Województwo podlaskie to stolica dziewiczych krajobrazów, prawie nieskażonych
ręką człowieka ekosystemów i tętniącej życiem fauny. Na terenie województwa istnieją
4 parki narodowe, które zajmują ponad 30% powierzchni wszystkich parków narodowych
w Polsce. Są to:
1.
2.
3.
4.
Białowieski Park Narodowy
Biebrzański Park Narodowy
Narwiański Park Narodowy
Wigierski Park Narodowy
Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3
parki krajobrazowe:
1. Suwalski Park Krajobrazowy
2. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
3. Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi
Oraz 87 rezerwatów przyrody i 2051 pomników przyrody.
Parki narodowe
Ustawa o ochronie przyrody definiuje PARK NARODOWY jako:
"Obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi,
społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na
którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe."
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
Obszary parków narodowych i krajobrazowych na terenie województwa podlaskiego (źródło: WIOŚ)
Białowieski Park Narodowy
Zaczątkiem Białowieskiego Parku Narodowego było utworzone w 1921 roku
Leśnictwo "Rezerwat" (obszar objęty obecnie ochroną ścisłą w granicach BPN), które
w 1932 roku zostało przekształcone w specjalną jednostkę administracyjną "Park
Narodowy w Białowieży".
Białowieski Park Narodowy znajduje się w centralnej części Puszczy Białowieskiej,
zajmuje 10502 ha i był pierwszym parkiem narodowym utworzonym w Polsce.
Powstał na podstawie aktu: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947 r.
o utworzeniu Białowieskiego Parku Narodowego (Dz. U. Nr 74, poz. 469. Celem była
ochrona unikalnych w skali całego kraju i świata walorów przyrodniczych w postaci
ostatniego na Niżu Europejskim fragmentu lasu o charakterze naturalnym. Ekosystemy
leśne zajmują ponad 90% obszaru parku.
Chroniony obszar lasów stał się ostoją dla liczącego kilkaset sztuk stada żubrów.
Obszar ten w 1977 roku został uznany przez UNESCO za Światowy Rezerwat Biosfery,
a w 1979 roku wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości.
Park podzielony jest na obwody ochronne Orłówka, Hwoźna i Ośrodek Hodowli
Żubrów. W samej Białowieży znajduje się interaktywne muzeum przyrodnicze, zaś w
bezpośrednim pobliżu Rezerwat Pokazowy Żubrów, tzw. "Miejsce Mocy" oraz "Dęby
Królewskie".
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN jest najstarszym muzeum w polskich
parkach narodowych i równocześnie najstarszym, czynnym muzeum województwa
podlaskiego. Jego historia sięga przełomu lat 1921/1922, kiedy to podjęto pierwsze kroki
organizacji muzeum. Rozpoczęto gromadzenie zbiorów przyrodniczych, wykonywano
dokumentację fotograficzną. Pod koniec lat 20 XX w. przygotowano pierwszą stałą
ekspozycję muzealną. Na ekspozycji stałej prezentowane są najbardziej charakterystyczne
dla Puszczy zbiorowiska leśne, procesy ekologiczne i zjawiska przyrodnicze. W części
kulturowej ekspozycji ukazano sposoby historycznego użytkowania Puszczy na przestrzeni
wieków. Poza stałą ekspozycją w muzeum wystawiane są prace fotograficzne, których
głównym tematem jest Puszcza Białowieska, tzw. ekspozycje czasowe.
Rezerwat pokazowy żubra położony jest przy szosie Hajnówka-Białowieża.
W rezerwacie, w warunkach zbliżonych do naturalnych, można podziwiać żubry, koniki
polskie typu tarpana, łosie, jelenie, sarny, dziki, żubronie (krzyżówka żubra z bydłem
domowym), wilki oraz rysia. Rezerwat pokazowy służy również edukacji przyrodniczej
młodzieży szkolnej odwiedzającej Białowieżę. W Rezerwacie zwierzęta mieszkają w dużych
zagrodach pokrytych naturalną roślinnością, możemy tu spotkać największych
przedstawicieli ssaków Puszczy Białowieskiej. Rezerwat obecnie zajmuje powierzchnię
27,90 ha. Został utworzony w 1936 roku. Początkowo był miejscem restytucji tarpana
leśnego. W 1955 roku utworzono tu zagrody dla żubrów a rezerwat zaczął pełnić rolę
obiektu turystycznego. Wcześniej, bo w roku 1951, dobudowano do niego nową zagrodę
o powierzchni 43,12 ha, która stanowi jego zaplecze.
Uroczysko nazwane „Miejscem Mocy” wyróżnia się niezwykłymi formami drzew
i krzewów oraz nietypowym kamiennym kręgiem z wielkim głazem pośrodku. Miejsca
mocy to punkty koncentracji stymulującej energii przyrody. Pulsują dziwną, nie do końca
poznaną energią. Są rozsiane po całym świecie. To między innymi piramida w Gizie, Machu
Picchu, czy kaplica na Wawelu. Z reguły znajdują się one na terenie świątyń. Są to obszary
o pozytywnym promieniowaniu, tzn. występuje w nich taka forma wibracji, która jest
najzdrowsza dla człowieka. Legenda głosi, że Miejsce Mocy w Puszczy Białowieskiej było
miejscem kultu dawnych Słowian, którzy gromadzili się, by wykorzystując swoją moc i moc
kamieni powstrzymywać wrogów i złe siły.
Puszcza Białowieska jest terenem specyficznym pod względem turystycznorekreacyjnym. Lasy przypuszczańskie reprezentują ogromne bogactwo i duże
zróżnicowanie siedlisk leśnych. Najbardziej rozpowszechniona formą zbiorowiska leśnego
jest wielogatunkowy las dębowo-grabowo-lipowy z udziałem klonu, świerka, jesionu
i wiązu zwany grądem. Grądy stanowią 58% wszystkich drzewostanów Puszczy.
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
Faunę Parku tworzy 11 000 gatunków zwierząt, w tym: bezkręgowce: ok. 8 500
gatunków owadów, kręgowce: 12 gatunków płazów, 7 gatunków gadów, m.in. żółw błotny,
249 gatunków ptaków (w tym 120 gniazdujących) bocian czarny, żuraw, jarząbek, orlik
krzykliwy, sóweczka, muchołówka mała i białoszyja, orzechówka, dziwonia, kruk,
8 gatunków dzięciołów, 44 gatunki ssaków, m.in.: żubr, łoś, bóbr, ryś, wilk, gronostaj,
wydra, lis, jenot, kuna, łasica, tchórz, koszatka, popielica, smużka, zając bielak, jeż, kret,
ryjówki, rzęsorek rzeczny i mniejszy. W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli
żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim
oraz wilkiem.
Biebrzański Park Narodowy
Biebrzański Park Narodowy jest największym pod względem powierzchni parkiem
narodowym w Polsce. Zajmuje 59223 ha. Został utworzony w 1993 r. w celu ochrony
najbardziej rozległych w Polsce i Europie Środkowej torfowisk, położonych wzdłuż rzeki
Biebrzy.
BPN skrywa przede wszystkim naturalne, nietknięte przez człowieka rozległe
mokradła, bagna oraz torfowiska. Z tego powodu jest jedną z najbogatszych w gatunki
ptaków wodno-błotnych ostoją w Polsce.
Zaobserwowano tu ich ok. 270 gatunków, w tym blisko 180 gniazduje nad Biebrzą.
Spotkać tu można dubelta, wodniczkę, cietrzewia i orlika grubodziobego Poza nimi
występują tam także dość rzadkie ptaki, jak batalion kszyk, kulik wielki, biegus zmienny,
żuraw, rybitwa białoskrzydła i białowąsa oraz ptaki drapieżne: puchacz, sowa błotna,
błotniak łąkowy i zbożowy.
Dolinę rzeki zamieszkuje 48 gatunków ssaków, np. wydry, borsuki, gronostaje,
jenoty i wilki. Park słynie z największej w Polsce populacji łosi (ok. 650 sztuk) oraz
przywróconej na te tereny populacji bobra (ponad 1000 osobników), od którego to Biebrza
zawdzięcza swoją nazwę (nazywano ją dawniej Bobra, Biber albo Bebra, co znaczyło-rzeka
bobrów.
Biebrzański Park Narodowy jest największym i najbardziej bagiennym parkiem
Polski. W wielu miejscach parku wybudowano wieże i pomosty widokowe oraz położono
kładki ułatwiające przejścia po grząskim terenie.
Atrakcją wartą zobaczenia jest bez wątpienia Twierdza Osowiec i jej fortyfikacje.
Muzeum Twierdzy oraz część tras turystycznych znajduje się na terenie jednostki
wojskowej. Zwiedzanie odbywa się wyłącznie z przewodnikiem. Budowę Twierdzy
rozpoczęto w 1882 r. a zakończono w 1892 r. Swego czasu była punktem strategicznym
umożliwiającym obronę zachodnich granic imperium rosyjskiego. Ze schronami, tunelami i
innymi budowlami wojskowymi wiążą się liczne legendy.
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
„Biebrzańskie Sianokosy” – Mistrzostwa Europy w Koszeniu Bagiennych Łąk.
Jest to rywalizacja sportowa kosiarzy a zarazem zabawa, jak i promocja walorów parku
oraz czynny udział w ochronie mokradeł. Celem Mistrzostw jest ocalenie liczącej setki lat
tradycji koszenia podmokłych łąk oraz spopularyzowanie idei czynnej ochrony przyrody
terenów bagiennych. Organizatorzy mają na celu rozwinięcie współpracy pomiędzy
parkami narodowymi i krajobrazowymi, a organizacjami lokalnymi i regionalnymi w takich
dziedzinach jak: ochrona przyrody, edukacja ekologiczna, kultura, turystyka oraz rozwój
społeczno-gospodarczy.
W skład Biebrzańskiego Parku Narodowego
wchodzi „Czerwone Bagno
i Uroczysko Grzędy”. Przez rezerwat ciągnie się 5 znakowanych szlaków turystycznych
oraz 700-metrowa ścieżka dydaktyczna kończąca się platformą widokową. W wielu
miejscach parku wybudowano wieże i pomosty widokowe oraz położono kładki
ułatwiające przejścia po grząskim terenie.Jest to wyjątkowe miejsce, ponieważ składa
się z rozmaitych krajobrazów i siedlisk i obejmuje bardzo duży obszar, na którym
występuje olbrzymia różnorodność gatunkowa zarówno roślin jak i zwierząt. Na terenie
rezerwatu odbywają się „Lekcje czytania przyrody” poprzez tropienie zwierząt. Wędrując
po wilczym terytorium można odczytać historie zapisane śladami zwierząt i poznać tajniki
życia trzech jej mieszkańców: wilka, łosia i rysia.
Tereny bagien i lasów nie tylko są ostoją zwierząt, ale także udzielały schronienia
uczestnikom powstań narodowych i walk partyzanckich. Położona w obrębie Czerwonego
Bagna wieś Grzędy w roku 1943, w ramach odwetu za akty dywersyjne oddziałów AK
którym miejscowa ludność udzielała pomocy i schronienia, została spacyfikowana. Wieś
Grzędy to miejsce niezwykłe i szczególne. Chociaż osada nie istnieje już od 70 lat - jednak
historia i życie jej mieszkańców ciągle wzbudzają żywe zainteresowanie turystów,
miłośników regionu i historyków.
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
Narwiański Park Narodowy
Narwiański Park Narodowy nazywany jest często Polską Amazonią. Utworzony
został 14 lipca 1996 roku i zajmuje obszar 7350 ha. Obejmuje on bagienną dolinę górnej
Narwi od Suraża do Rzędzian i jest jednym z największych obszarów mokradłowych
w Europie.
Bagienna dolina Narwi w granicach Narwiańskiego Parku Narodowego jest obecnie
jednym z nielicznych obszarów zalewowych dolin rzecznych Europy. Narew jest rzeką
typowo nizinną, wije się licznymi zakolami tworząc labirynt.
Roślinność
Narwiańskiego
Parku
Narodowego
zdominowały
szuwary
wielkoturzycowe. Są to mokre siedliska z niewielkimi wahaniami poziomu wód.
Specyficzne dla Doliny Narwi są wilgotne łąki, które podczas kwitnięcia tworzą barwne
kobierce.
O różnorodności biologicznej terenu świadczy występowanie ok. 40 gatunków
ssaków. Do gatunków objętych ścisłą ochroną prawną należą: kret, ryjówka aksamitna,
ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, wiewiórka, gronostaj i łasica . Bóbr oraz wydra są
objęte ochroną częściową. Wąski i rozciągnięty wzdłuż koryta Narwi obszar stanowi
niewielką przestrzeń i nie może służyć w całości jako rewir dużych ssaków ale ze względu
na specyficzną rzeźbę terenu z układem charakterystycznych środowisk podmokłych jest
typowym szlakiem migracyjnym dla niektórych kopytnych – łoś, dzik i występujący tu
sporadycznie jeleń.
Bagienny teren sprzyja występowaniu płazów, gadów oraz mnóstwa gatunków
owadów a w wodach Narwi spotykamy 22 gatunki ryb. W dolinie Narwi występują 203
gatunki ptaków w tym 28 zagrożonych w skali światowej. Symbolem parku jest błotniak
stawowy.
Jednym z ważniejszych zadań Narwiańskiego Parku Narodowego oprócz ochrony
przyrody jest działalność edukacyjna. Park jest organizatorem wielu imprez dydaktycznych
a jedną z nich jest Podlaska Biesiada Miodowa w Kurowie przyciągająca tysiące
turystów.
Narwiański Park Narodowy obejmuje swoim zasięgiem obszary bagienne, więc
najlepiej poznawać go z wody. W Parku są szlaki wodne przeznaczone dla kajakarzy. Jedną
z atrakcji jest spływ „Kajakiem wokół Kurowa”. Na trasie spływu można zwiedzić fort
„Koziołek”, jedyny w swoim rodzaju przykład dawnej sztuki fortyfikacyjnej.
Niecodzienną atrakcją turystyczną są przewozy łodzią zwaną „pychówką”. Dawniej
te łodzie używane były do przewozu siana z łąk położonych pomiędzy korytami rzeki oraz
do połowu ryb.
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
Wigierski Park Narodowy
Położony na północnym skraju Puszczy Augustowskiej - Wigierski Park Narodowy został utworzony na początku 1989r. i jest jednym z największych polskich parków
narodowych. Zajmuje powierzchnię ponad 15 tys. ha, z czego 9 tys. ha stanowią grunty
leśne, a 2 tys. ha – woda. To rozległe terytorium posiada zróżnicowaną rzeźbę terenu oraz
wyjątkowo bogatą florę i faunę.
Jeziora i rzeki znajdujące się na terenie WPN, wpływają na jego unikatowe piękno,
krajobraz i wartości przyrodnicze. Czterdzieści dwa zbiorniki, w tym największy
i najgłębszy z nich - jez. Wigry wraz z przepływającą przez nie rzeką Czarna Hańcza są
siedliskiem wielu gatunków ryb.
Wody w WPN to nie tylko jeziora, są tu piękne rzeki, strumienie, żródliska.
Wyrazem uznania dla wyjątkowych walorów wód wigierskich było umieszczenie jeziora
Wigry w 1975 roku w "Projekcie Aqua", na liście najcenniejszych ekosystemów wodnych
świata, przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody.
Lasy, jeziora i rzeki to naturalne środowisko przebogatej flory i fauny. Występuje tu
np. rosiczka nie spotykana gdzie indziej, storczyki, widłaki, bagno. Coraz częściej
obserwowane są bieliki i wszędobylskie bobry.
Głównym i niepodważalnym walorem Wigierskiego Parku Narodowego jest
oczywiście krajobraz i fascynująca przyroda. Przez najciekawsze miejsca parku wiodą
specjalnie przygotowane i opisane ścieżki edukacyjne. Szlaki turystyczne piesze i rowerowe
mają łączną długość prawie 190km. Jeziora udostępnione do uprawiania turystyki objęte są
strefą ciszy tzn., że obowiązuje na nich zakaz używania silników spalinowych. Do
wędkowania udostępnione są na podstawie specjalnych zezwoleń następujące jeziora:
Wigry, Pierty, Omułówek, Mulaczysko, Czarne k. Bryzgla, Leszczewek, Postaw. Zezwolenia
te objęte są obostrzeniami takimi jak m.in. całkowity zakaz połowu suma, siei, troci
jeziorowej i pstrąga potokowego, zakaz używania zanęt oraz żywca, a szczupak objęty jest
10miesięcznym okresem ochronnym.
Wigry to znakomity i ciekawy akwen dla żeglarstwa. Jezioro można poznawać
również z pokładu kajaka, bowiem jest tu wiele cichych, spokojnych zatok, zakamarków
pośród trzcinowisk oraz małych wysepek. W popularnych miejscowościach nad jeziorem
znajdziemy dogodne zejścia do wody i kąpielisk.
Jedną z ciekawszych tras jest ścieżka przyrodnicza "Suchary", która prowadzi
wokół śródleśnych jeziorek dystroficznych, zwanych na Suwalszczyźnie sucharami.
Z roślinnością parku oraz geomorfologią jeziora Wigry zapoznać nas może przygotowana
pod tym kątem ścieżka poznawcza "Jeziora".
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]
Najcenniejszym zabytkiem Suwalszczyzny jest Zespół Klasztory nad jeziorem Wigry.
We wsi Wigry na Półwyspie Klasztornym nad budynkami góruje kościół Niepokalanego
Poczęcia NMD z dwiema barokowymi wieżami, które są widoczne nawet z drugiej strony
jeziora. Klasztor w Wigrach i jego powstanie, wiąże się z działalnością św. Brunona
z Kerfurtu, który w XI w. był misjonarzem na Suwalszczyźnie. W owym czasie w puszczach
oraz na Półwyspie Wigierskim mieszkał bałtyjski lud Jaćwingów, rozproszony potem przez
Krzyżaków. To tu ponoć, podczas łowów, król Władysław Jagiełło natknął się na pustelnię.
Wiadomość ta dotarła do krakowskich ojców Kamedułów, którzy odwiedziwszy ową
pustelnię, postarali się o zamieszkanie w niej. Stało się to jednak dopiero w XVII w.
Klasztor kamedulski nazwano Eremem Wyspy Wigierskiej. Klasztor zbudowany jest z paru
poziomów tarasów. We wschodniej części górnego tarasu znajduje się 10 eremów - czyli
domków, w których mnisi wiedli pustelnicze życie. Teren ten zamknięty jest murem
obronnym. Znajduje się tutaj również wieża zegarowa, z której roztacza się przepiękny
widok na jezioro Wigry i okolicę.
Projekt "Podlaska Akademia Przyrody” korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN
pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
www.akademiaprzyrody.eu
L I D E R:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok,
Tel./fax. 85 652 61 07, e-mail: [email protected]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
Tel./fax. +48 (85) 653 77 53, e-mail: [email protected]