Spis treści

Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
ROZDZIAŁ I. Geneza „nowego romantyzmu” w muzyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Uwarunkowania historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Pluralizm nurtów po drugiej awangardzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Sytuacja „polskiej szkoły kompozytorskiej” w latach siedemdziesiątych . . . 1.3. Przyczyny odwrotu od awangardy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Zmiana pokoleniowa w muzyce polskiej po roku 1975 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Postawy rodzimej krytyki wobec przemian na gruncie „polskiej szkoły kompozytorskiej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Głosy przedstawicieli starszej generacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Opinie młodego pokolenia krytyków i okoliczności ich debiutów . . . . . . . 4. Symptomy powrotów do postaw romantycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. „Nowy romantyzm” w twórczości amerykańskiej i europejskiej . . . . . . . . . . . . . 30
30
30
39
51
61
ROZDZIAŁ II. Zakres znaczeniowy „nowego romantyzmu” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Wyznaczniki estetyczne i technicznokompozytorskie „nowego romantyzmu”
w muzyce polskiej – w świetle opinii kompozytorów, krytyków i badaczy . . . . . .
1.1. Emocjonalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. „Nowy liryzm” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Sacrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Panteizm i kult natury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5. Programowość i związki muzyki z literaturą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6. „Nowa tonalność” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7. Eufonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.8. Technika cytatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.9. „Nowy humanizm” i przywracanie kategorii piękna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.10. Powrót do tradycyjnych form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.11. „Spowolniony” czas muzyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.12. Afirmacja tradycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. „Nowy romantyzm” wobec innych nurtów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. „Nowy romantyzm” a postmodernizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. „Nowy romantyzm” a „surkonwencjonalizm” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
69
72
93
101
110
110
112
115
117
120
122
124
127
129
130
132
133
135
137
137
143
Spis treści
ROZDZIAŁ III. Narodziny „nowego romantyzmu” w twórczości przedstawicieli „pokolenia 1933” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Zjawiska prekursorskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Przełom w twórczości Krzysztofa Pendereckiego, Henryka M. Góreckiego i Wojciecha Kilara w drugiej połowie lat siedemdziesiątych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. I Koncert skrzypcowy Krzysztofa Pendereckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. III Symfonia („Symfonia pieśni żałosnych”) Henryka M. Góreckiego . . . . . . 2.3. Kościelec 1909 Wojciecha Kilara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Podsumowanie: cechy przełomowych utworów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ROZDZIAŁ IV. „Nowy romantyzm” w twórczości tzw. „pokolenia stalowowolskiego”
– postawy głównych przedstawicieli nurtu i charakterystyka ich wybranych kompozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Eugeniusz Knapik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Faza pierwsza: melodyka i eufonia w skojarzeniu z idiomem „polskiej szkoły
kompozytorskiej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Faza druga: emancypacja tradycyjnych trójdźwięków . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Faza trzecia: „nowy romantyzm” – ekspresywna i spowolniona narracja oparta na „nowej tonalności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Ewolucja stylu. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Aleksander Lasoń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Faza pierwsza: wczesna eufonia wobec awangardowego bruityzmu . . . . . . . 2.2. Faza druga: centralizacja języka dźwiękowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Faza trzecia: romantyzująca ekspresja oparta na „nowej tonalności” . . . . . . 2.4. Ewolucja stylu. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Andrzej Krzanowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Faza pierwsza: koegzystencja bruityzmu i eufonii wsparta przez technikę cytatu, efekty multimedialne i środki czysto teatralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Faza druga: łagodzenie języka dźwiękowego w utworach akordeonowych
z przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Faza trzecia: czas „spowolniony” połączony z lokalnymi ostinatami i modalną eufonią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Ewolucja stylu. Wnioski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Próba porównania indywidualnych idiomów przedstawicieli „pokolenia stalowowolskiego” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ROZDZIAŁ V. „Nowy romantyzm” w kręgu warszawskim, krakowskim i katowickim
1. Ośrodek warszawski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Symfonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Koncert solowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Utwory na orkiestrę smyczkową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Kameralistyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Muzyka wokalno-instrumentalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
146
148
148
154
163
166
171
171
174
187
206
223
224
227
236
252
265
267
271
293
298
315
317
320
320
321
336
356
362
375
Spis treści
2. Ośrodek krakowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Symfonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Koncert solowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Utwory na orkiestrę smyczkową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Kameralistyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Muzyka wokalno-instrumentalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ośrodek katowicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Symfonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Koncert solowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Utwory na orkiestrę smyczkową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Muzyka wokalno-instrumentalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Porównanie tendencji „noworomantycznych” w ośrodku warszawskim, krakowskim oraz katowickim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
380
382
386
389
393
394
397
399
402
404
405
410
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424
* * *
ANEKS. Wypowiedzi kompozytorów, krytyków i przedstawicieli myśli humanistycznej 435
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
I. Wypowiedzi kompozytorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Przedstawiciele „polskiej szkoły kompozytorskiej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Penderecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zbigniew Bargielski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Włodzimierz Kotoński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marta Ptaszyńska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adam Sławiński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. „Pokolenie stalowowolskie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aleksander Lasoń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eugeniusz Knapik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Inni kompozytorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Baculewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zbigniew Bagiński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paweł Buczyński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzesimir Dębski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andrzej Dziadek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zygmunt Krauze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maciej Małecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stanisław Moryto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maciej Negrey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
438
438
443
444
445
446
451
451
455
457
457
460
462
465
465
466
469
470
472
Spis treści
II.Wypowiedzi krytyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Bilica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andrzej Chłopecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Droba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magdalena Dziadek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stanisław Kosz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bohdan Pociej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marek Podhajski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Leszek Polony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elżbieta Szczepańska-Lange . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mieczysław Tomaszewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tadeusz Andrzej Zieliński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475
475
476
478
480
481
483
486
486
487
489
489
III.Wypowiedzi przedstawicieli myśli humanistycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bohdan Cywiński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krzysztof Dybciak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jacek Juliusz Jadacki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492
492
493
499
Spis przykładów muzycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 500
Spis wykresów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 505
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 507
Indeks osób i utworów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 509