Załącznik do uchwały nr XXXIV-252-2010
Transkrypt
Załącznik do uchwały nr XXXIV-252-2010
Załącznik do uchwały nr XXXIV/252/2010 Rady Gminy Chrząstowice z dnia 18 marca 2010 r. AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA dla Gminy Chrząstowice KIEROWNIK PROJEKTU: MGR INŻ. KSENIA CZACHOR KONSULTANT WIODĄCY: MGR INŻ. HUBERT PLITA Z ESPÓŁ PROJEKTOWY: MGR KATARZYNA KĘDZIERSKA MGR INŻ. KRZYSZTOF OKRASIŃSKI Opole, marzec 2010 r. 1 Spis treści Rozdział I. WSTĘP ............................................................................................................... 3 I.1. Przedmiot i cel opracowania ................................ ................................ ............................ 3 I.2. Zakres i metodyka wykonania opracowania................................ ................................ ... 3 Rozdział II. CHARAKTERYSTYKA GMINY CHRZĄSTOWICE ........................................ 3 Rozdział III. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA .......................................... 8 III.1. Wody powierzchniowe i podziemne ................................ ................................ ................ 8 III.2. Gospodarka odpadami ................................ ................................ ................................ ..... 8 III.3. Powietrze atmosferyczne ................................ ................................ ................................ . 8 III.4. Klimat akustyczny ................................ ................................ ................................ ............. 9 III.5. Promieniowanie elektromagnetyczne ................................ ................................ ............. 9 III.6. Ochrona przyrody ................................ ................................ ................................ ........... 10 III.7. Poważne awarie, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz klęski żywiołowe . 13 Rozdział IV. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE CHRZĄSTOWICE .................................................................................................. 13 IV.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi................................ ................................ .................. 13 IV.2. Gospodarka wodno- ściekowa ................................ ................................ ...................... 14 IV.3. Gospodarka odpadami ................................ ................................ ................................ ... 15 IV.4. Ochrona powietrza atmosferycznego ................................ ................................ ........... 15 IV.5. Ochrona przed hałasem................................ ................................ ................................ . 16 IV.6. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ................................ ........... 16 IV.7. Ochrona przyrody ................................ ................................ ................................ ........... 17 IV.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii oraz bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne ................................ ................................ ................................ ...................... 17 IV.9. Edukacja ekologiczna................................ ................................ ................................ ..... 18 Rozdział V. PROGRAM WYKONAWCZY........................................................................ 19 V.1. Instytucje odpowiedzialne ................................ ................................ .............................. 19 V.2. Narzędzia realizacji programu ................................ ................................ ....................... 19 V.3. Źródła finansowania ................................ ................................ ................................ ....... 21 V.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu ................................ .......... 25 V.5. Monitoring i ocena realizacji programu ................................ ................................ ......... 34 2 Rozdział I. WSTĘP I.1. Przedmiot i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest aktualizacja programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Chrz ąstowice. Niniejszy program został sporządzony jako realizacja obowi ązków gminy wynikających z zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150, z późn.zm.) oraz ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251, z pó źn.zm.), dotyczących sporządzania gminnych programów ochrony środowiska oraz gminnych planów gospodarki odpadami. Dokumenty te s łużą realizacji polityki ekologicznej pa ństwa na szczeblu lokalnym. Przyjęte w programie priorytety oraz zadania gminy Chrząstowice służyć będą realizacji obowiązujących wymogów ustawowych w dziedzinie ochrony środowiska, zasad wynikających z programów rządowych, zasad zrównoważonego rozwoju Polski oraz innych dokumentów strategicznych w gminie. Efektem realizacji programu b ędzie poprawa stanu środowiska oraz wdrożenie efektywnego zarządzania środowiskiem w gminie. I.2. Zakres i metodyka wykonania opracowania Zakres opracowania spełnia wymagania określone w przepisach ustawy Prawo ochrony środowiska. Program obejmuje działania gminy na najbliższe cztery lata, tj. 2008 - 2011 oraz obejmujące w perspektywie kolejne cztery lata, tj. 2012 – 2015. Treść programu jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, programami rządowymi z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiednich dokumentów programowych rangi regionalnej i lokalnej. Aktualizacja programu zawiera ogólną charakterystykę gminy oraz charakterystykę i ocenę aktualnego stanu środowiska, sporządzoną na podstawie inwentaryzacji i analizy zagadnień związanych z ochroną środowiska w gminie Chrząstowice. Analizę przeprowadzono w oparciu o: - informacje uzyskane bezpośrednio z gminy, - studium zebranych materiałów wejściowych, - dostępne wyniki monitoringu środowiska, Opracowanie określa cele, priorytety i zadania ochrony środowiska w zakresie: ochrony gleb i powierzchni ziemi, gospodarki wodno -ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza atmosferycznego, ochrony przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, ochrony przed skutkami poważnych awarii oraz edukacji ekologicznej. Założone cele podzielono na cele krótkotermi nowe, do realizacji w latach 2008 – 2011 oraz średnioterminowe, do realizacji w perspektywie kolejnych czterech lat, czyli do roku 2015. Podstawą formułowania celów i priorytetów były wyniki przeprowadzonej analizy stanu środowiska oraz identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska. Przy formułowaniu priorytetów i celów ekologicznych kierowano si ę wytycznymi zawartymi w obowiązujących przepisach prawa polskiego, obowi ązujących dokumentów rządowych oraz innych dokumentów strategicznych. Opracow anie zawiera program wykonawczy, tj. okre śla: instytucje odpowiedzialne za realizację programu, narzędzia realizacji programu, źródła jego finansowania, harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu oraz procedury kontroli realizacji programu. ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA GMINY CHRZĄSTOWICE Ogólna charakterystyka. Położenie administracyjne i geograficzne Gminy Gmina Chrząstowice położona jest w centralnej części województwa opolskiego, na wschód od stolicy regionu w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Opola. Administracyjnie gmina należy do powiatu opolskiego. Poza Opolem Gmina Chrząstowice graniczy z gminami: • Turawa – gmina wiejska (powiat opolski), • Ozimek – gmina miejsko-wiejska (powiat opolski), • Izbicko – gmina wiejska (powiat strzelecki), • Tarnów Opolski – gmina wiejska (powiat opolski). W skład gminy wchodzi 9 sołectw: • Chrząstowice – 8,68 km2, • Daniec – 22,04 km2, • Dąbrowice – 2,82 km2, • Dębie – 7,89 km2, • Dębska Kuźnia – 9,73 km2, • Falmirowice – 9,48 km2, • Lędziny – 10,72 km2, • Niwki – 7,43 km2, • Suchy Bór – 3,25 km2. 3 Pod względem podziału fizyczno-geograficznego Polski gmina Chrząstowice położona jest w makroregionie Niziny Śląskiej i jej mezoregionie Równina Opolska. Mezoregion obejmuje w znacznym stopniu zalesione obszary zalegania utworów wodnolodowcowych, na znacznych obszarach wtórnie zwydmionych, poprzecinane równolegle przebiegaj ącymi dolinami rzek. Lokalnie, w szczególności w granicznych obszarach mezoregionu z innymi jednostkami, wyst ępują ostańcowe formy trzeciorzędowe i triasowe. Od zachodu do anal izowanego obszaru przylega mikroregion Garbu Opolskiego zbudowany ze skał węglanowych górnej kredy. Powierzchnia gminy wynosi 8 231 ha, w tym: tereny rolne zajmują 3 940 ha, a tereny leśne 3 470 ha. Gmina Chrząstowice położona jest pomiędzy dwoma ważnymi szlakami komunikacji drogowej: w kierunku Częstochowy (Warszawy) droga nr 46 oraz w kierunku Katowic - droga A-4. Długość dróg krajowych na terenie gminy wynosi 10,5 km, sieć 9 dróg powiatowych wynosi 47 km, natomiast sie ć 105 dróg gminnych stanowi odcinek o łącznej długości 72 km. Budowa geologiczna i hydrogeologiczna W wyniku występowania licznych procesów geologicznych gmina charakteryzuje si ę znacznym zróżnicowaniem budowy litologicznej. W powierzchniowych utworach wyst ępują zarówno formacje kenozoiczne jak i mezozoiczne. Mezozoik reprezentowany jest przez ska ły górnotriasowe (południowa część gminy), natomiast na kenozoik składają się skały wulkaniczne (trzeciorzęd – bardzo niewielkie izolowane obszary w obrębie intruzji żyłowych skał magmowych) oraz liczna grupa utworów glacjalnych, fluwioglacjalnych, eolicznych i fluwialnych czwartorzędu (najistotniejszy, dominuje na terenie gminy). Sieć hydrograficzna Gmina Chrząstowice leży w dorzeczu rzek Odry. Przez jej teren przepływa rzeka Jemielnica z dopływami: Sucha, Swornica związana z Jemielnicą – Ptaszkówka (Cienka), oraz szereg mniejszych cieków, kanałów i rowów melioracyjnych. Na terenie gminy wyst ępują nieliczne, małe zbiorniki wodne związane są z wyrobiskami poeksploatacyjnymi, torfowiskami, namuliskami i nieckami bezodpływowymi. Obszar gminy należy do Bytomsko-Olkuskiego Regionu Hydrogeologicznego z poziomami wodonośnymi w środkowym i dolnym triasie (poziom główny) oraz czwartorzędzie. Na zachodnich krańcach gminy występuje strefa graniczna tego regi onu z Regionem Opolskim, dla którego w analizowanej części charakterystyczny jest dodatkowy górnokredowy poziom wodono śny. Pod obszarami gminy zalegają 4 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, w tym 2 obj ęte są najwyższą ochroną (ONO) (Kleczkowski red. 1990): • GZWP 333 - obejmuje południową część gminy, • GZWP 336 - graniczy z zachodnią częścią gminy w zasięgu skał górnej kredy, • GZWP 335 - obejmuje całą gminę, • GZWP 334 - obejmuje całą gminę. Społeczność lokalna Gminę zamieszkuje 6 641 osób (według stanu na 31.12.2007 r.). Gęstość zaludnienia gminy 2 Chrząstowice w 2007 roku wynosiła 81 osoby/km . To wartość około 31% mniejsza od wartości 2 gęstości zaludnienia dla województwa opolskiego - 112 osób/km . Gęstość zaludnienia gminy Chrząstowice jest dość wysoka jak na gminy wiejskiej ze względu na znaczny wpływ bezpośredniego sąsiedztwa aglomeracji opolskiej. Według Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, mieszkańców gminy Kolonowskie zakwalifikowano do mieszkańców terenów wiejskich. Prognoza liczby ludności w latach 2007-2015 przedstawia się następująco: Rok 2007 2011 2015 Liczba ludności 6 641 6 600 6 564 Źródło: GUS (stan na dzień 31.12.2007 r.) Charakterystyka rolniczego i pozarolniczego sektora gospodarczego W gminie dominuje funkcja rolnicza i mieszkaniowa. Funkcją uzupełniającą są usługi. W gminie istnieją dobre warunki dla rozwoju rzemiosła i handlu. W ostatnich latach powstało wiele nowych podmiotów gospodarczych. Obecnie na terenie gminy zarejestrowanych jest oko ło 600 podmiotów gospodarczych, są to przede wszystkim małe i średnie zakłady rodzinne. Branżami dominującymi jest: obróbka drewna (tartaki, zakłady stolarskie), gastronomia, przetwórstwo owoców i warzyw, mechanika i blacharstwo samochodowe oraz usługi budowlane i ślusarskie. Jeden z większych zakładów na terenie gminy to m.in.: „ROLNIK” Sp. z o.o. w Dańcu. Gmina posiada mało korzystne warunki do produkcji rolnej oraz słabą strukturę gospodarstw rolnych. Głównym kierunkiem produkcji indywidualnych gospodarstw rolnych jest produkcja zwierzęca i mleka. Z upraw roślinnych dominują 4 zboża, ziemniaki i rośliny pastewne. W przyszłości rolnictwo gminne cechować powinien rozwój gospodarstw specjalistycznych oraz dostosowanie kierunków produkcji ro ślinnej i zwierzęcej oraz poziomu usług do wymogów rynku lokalnego i unijnego (rozwój agroturystyki). W kierunku rozwoju przestrzennego gminy należy dążyć do rozwoju funkcji rekreacyjnej. Na rozwój w/w funkcji ma wpływ sąsiedztwo Jezior Turawskich. Struktura gruntów: • Grunty orne – 2382; • Sady – 10; • Łąki – 1626; • Pastwiska – 127; • Lasy – 3488; • Grunty zadrzewione i zakrzewione – 10; • Pozostałe grunty i nieużytki – 430 Sytuacja gospodarcza. Dominującą dziedziną gospodarki gminy jest rolnictwo. Ze wzgl ędu na niską jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej i położenie, gmina predysponowana jest do rozwoju pozarolniczych dziedzin gospodarki, głównie usług i turystyki. Gmina jest w nieznacznym stopniu uprzemys łowiona. Podstawowe branże przemysłowe to: przemysł drzewny (tartaczny), przemysł rolno-spożywczy, przemysł materiałów budowlanych. W gminie zarejestrowanych jest ok. 300 podmiotów gospodarczych, są to przede wszystkich małe i średnie przedsiębiorstwa rodzinne. Znaczącym atutem dla rozwoju przemysłu jest położenie gminy sąsiedztwo miasta Opola a także dogodne położenie w układzie sieci komunikacyjnych zwiększa rynek zbytu towarów i usług. Infrastruktura techniczna. Komunikacja drogowa • Komunikacja drogowa oparta jest na dwóch drogach krajowych przebiegaj ących przez gminę Chrząstowice: nr 4 Zgorzelec – Medyka oraz nr 46 Opole – Warszawa. Drogi te nie posiadają ograniczonego tonażu w przeciwieństwie do dróg gminnych, z których droga nr 27714 Dębska Kuźnia – Falmirowice posiada ograniczenie do 5 ton. Długość dróg krajowych na terenie gminy wynosi 8,8 km. • Przez południowe tereny gminy przebiega droga krajowa nr 4 (III klasy technicznej) o znaczeniu międzyregionalnym Zgorzelec-Przemyśl. Długość odcinka na terenie gminy wynosi 1,7 km. • Sieć 9 dróg powiatowych o łącznej długości 47 km. • Sieć 105 dróg gminnych o łącznej długości 72 km. W przyszłości planuje się budowę obwodnicy Lędzin i Dębskiej Kuźni. W najbliższej perspektywie jest przebudowa. Komunikacja kolejowa Linia kolejowa PKP nr 144 Opole - Fosowskie (odcinek długości 14 km), przy niej 1 stacja – Chrząstowice i 2 przystanki osobowe: D ębska Kuźnia i Suchy Bór. Łączy Opole z Częstochową. Sieć dróg, ich stan ilościowo-jakościowy Sieć dróg krajowych (ich przebieg w pkt.1) w stanie dobrym; nawierzchnia drogi nr 4 aktualnie modernizowana. Droga nr 46 na odcinku Dębska Kuźnia – Chrząstowice posiada znaczne koleiny. Sieć dróg powiatowych posiada nawierzchnię bitumiczną z wyjątkiem odcinka drogi nr 27748 o nawierzchni tłuczniowej utwardzonej. Sieć 105 dróg gminnych o łącznej długości 72 km, w tym: - 17 km o nawierzchni bitumicznej; - 33 km o nawierzchni gruntowej; - 22 km o nawierzchni twardej nie ulepszonej. Telekomunikacja Gmina jest całkowicie stelefonizowana. W roku 1997 TPSA posiada ła na terenie gminy 844 abonentów, w roku 1999 – 1226 abonentów. Centrala znajduje się w placówce TPSA w dobudowanym budynku gminnym. Przewiduje si ę do roku 2010 zwiększenie central do 1340 abonentów. Planowana inwestycja pozwoli na uzyskanie wska źnika gęstości 20 telefonów na 100 mieszkańców gminy. Elektroenergetyka • Dwutorowa napowietrzna linia 110kV relacji Dobrzeń-Ozimek. Długość linii przebiegającej w granicach gminy wynosi około 13km; 5 • Dwutorowa napowietrzna linia 110kV relacji Opole Proszowice -Ozimek. Długość linii przebiegającej w granicach gminy wynosi około 10km; Zapotrzebowanie mocy szczytowej odbiorców z terenu gminy wyliczono na oko ło 2 MW. Przesył tej mocy dokonywany jest ciągami liniowymi 15kV, w które w łączonych jest przelotowo lub na odczepie 47 stacji transformatorowych 15/0,4kV. Wi ększość stacji to stacje typu słupowego zasilane doczepowo z istniejących ciągów liniowych 15kV. Siec 15kV w przeważającej części wykonana jest jako napowietrzna (niewielkie odcinki linii kablowych wyst ępują w Suchym Borze oraz na trasie Dębska Kuźnia – Niwki). Długość istniejących linii 15kV wynosi około 38km, w tym około 6km linii kablowych. Pracujący układ sieci elektroenergetycznych jest w dobrym stanie technicznym i w pełni zaspokaja istniejące potrzeby. Gazownictwo Przy wschodnio-południowej granicy gminy przebiega gazoci ąg Ř 250 mm relacji Zdzieszowice – Ozimek o ciśnieniu nominalnym 6.3 Mpa. Na granicy so łectwa Suchy Bór przechodzi tranzyt gazociągu Kluczbork - Przywory. Sieci gazowych i ciepłowniczych brak. Wodociągi Gmina zaopatrywana jest w wodę z użytkowego poziomu wodonośnego zbiornika wód podziemnych Grotowice – Krupski Młyn. Woda rozprowadzana jest wodociągami zbiorczymi w całej gminie. Wodociągi występują w każdej wsi. Wszystkie sołectwa zwodociągowano w latach 1976-1992. 6 sołectw zasilanych jest ze stacji w Dębskiej Kuźni, 1 sołectwo (Niwki) ze stacji lokalnej i 2 sołectwa (Daniec i Dąbrowice) z przepompowni zasilanej ze studni w Dańcu. - długość sieci wodociągowej wynosi 73 km, wykonana z rur PCV; - długość przyłączy wynosi 43 km - odbiorców wody jest ok. 2000. Kanalizacja Miejscowości Lędziny, Suchy Bór, Chrząstowice oraz Dębska Kuźnia są skanalizowane, ścieki transportowane są kolektorem ciśnieniowym na oczyszczalnię w Opolu. Ścieki komunalne z pozostałych miejscowości wywożone są do punktu zlewnego w Chrząstowicach oraz na oczyszczalnię w Ozimku - Antoniów i w Opolu. Oczyszczalnie ścieków Ścieki z terenu gminy kierowane są na oczyszczalnię w Opolu rurociągiem tłocznym. Nie istnieje potrzeba budowania oczyszczalni na terenie gminy. Zlokalizowana jest tylko jedna oczyszczalnia działająca dla potrzeb Ośrodka Resocjalizacji Monar w Zbicku. Na terenach nie skanalizowanych proponuje si ę propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków komunalnych. Urządzenia techniczne w zakresie gospodarki komunalnej Urządzeń technicznych w zakresie gospodarki komunalnej na terenie gminy brak, oprócz punktu zlewnego w Chrząstowicach. Wysypisko śmieci na terenie miejscowości Dębie-nieczynne od 1996 roku – zostało zrekultywowane w 2003 roku. Zabytki architektury i stanowiska archeologiczne Zabytki architektury i budownictwa występują na terenie całej gminy Chrząstowice. Są to: kościoły, plebanie, budynki mieszkalne i gospodarcze, wiejskie aleje, za łożenia dworskie i parki. Zachowały one elementy pierwotnych układów urbanistycznych. W okresie powojennym stopień zachowania historycznie ukształtowanych układów zabudowy poszczególnych miejscowo ści nie uległ zasadniczym zmianom. W rejestrze zabytków województwa opolskiego ujęte są dwa obiekty zabytkowe położone na terenie gminy: pałac (obecnie Ośrodek Resocjalizacji MONAR) w Zbicku, pochodzący z 1930 roku – nr rej. 2012/77 oraz park pa łacowy – nr rej. 296/94. Pałac zachowany jest w dobrym stanie, natomiast park jest zupe łnie zdewastowany. Obiekty wpisane do rejestru zabytków podlegaj ą ścisłej ochronie konserwatorskiej, a obiekty znajduj ące się w ewidencji – ochronie w zakresie ich architektury zewnętrznej. Gminny zasób wartości kulturowych podlegaj ących ochronie uzupełniają 58 stanowiska archeologiczne. Żadne z nich nie zostało wpisane do rejestru. Walory kulturowe chronione są prawem miejscowym przez ustanowienie stref ochrony konserwatorskiej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Obecnie na terenie gminy Chrząstowice obowiązuje strefa "A" ścisłej ochrony konserwatorskiej wokół obiektów wpisanych do rejestru zabytków. W strefie "A" zak łada się bezwzględny priorytet wymagań i ustaleń konserwatorskich nad względami wynikającymi z działalności inwestycyjnej, gospodarczej i usługowej. Działania konserwatorskie w strefie „A” zmierzają do zachowania i uczytelnienia historycznego uk ładu przestrzennego oraz do konserwacji jego głównych elementów. Wszelka działalność inwestycyjna, budowlana, jak również przebudowy, remonty, adaptacje, dostosowywania do wspó łczesnych funkcji, 6 czy też rozbiórki oraz dokonywania podzia łów nieruchomości znajdujących się w obszarze strefy, wymagają uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Turystyka i rekreacja Atrakcje turystyczne gminy Chrząstowice związane są głównie z walorami krajobrazowymi północnej i wschodniej części województwa opolskiego, to jest rozległych kompleksów leśnych, objętych ochroną w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko – Turawskie”. Naturalny krajobraz powinien przyci ągać coraz większe rzesze turystów. Znajdą oni tutaj piękne krajobrazy, czystą wodę, kompleksy leśne, użytki ekologiczne, pomniki przyrody oraz inne urokliwe zakątki. Ponadto atrakcje turystyczne uzupe łnia bogaty zasób zabytków z zespo łem pałacowym oraz parkami podworskimi na czele. Na ter enie gminy Chrząstowice wytyczono 5 tras rowerowych, w tym 2 o charakterze tranzytowym. Powstały na podstawie porozumienia komunalnego gmin Chrz ąstowice, Dobrodzień, Jemielnica, Kolonowskie, Ozimek, Turawa i Zawadzkie w celu oznakowania i utrzymania systemu rowerowych ścieżek turystycznych w dolinie rzeki Mała Panew. Trasy zostały wytyczone w ramach projektu „Rowerem po Śląsku”, który ma stworzyć ofertę turystyczną dla mieszkańców województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego Strategia i wizja rozwoju Gminy Wizja rozwoju gminy została sformułowana w „Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice opracowanej w 2004 r., zostały sformułowane cele w rozpiciu na plan krótkookresowy, średnio i długookresowy. Plan Krótkookresowy Cele: • Poprawa warunków życia na wsi; • Poprawa ochrony środowiska; • Obniżanie stopy bezrobocia; • Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy; • Pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych; • Podwyższenie jakości produktów rolnych; • Poprawa warunków zdrowotnych; • Podnoszenie świadomości i umiejętności pośród społeczności lokalnej; Plan średniookresowy Cele: • Poprawa warunków życia na wsi; • Poprawa ochrony środowiska; • Przeciwdziałanie skutkom powodzi; • Zwiększanie miejsc pracy; • Zmniejszenie stopy bezrobocia; • Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy; • Pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych; • Podwyższenie jakości produktów rolnych; • Poprawa dochodowości gospodarstw rolnych; • Poprawa warunków zdrowotnych i kondycyjnych; • Podnoszenie świadomości i umiejętności pośród społeczności lokalnej; Plan długookresowy Cele: • Poprawa warunków życia na wsi; • Poprawa ochrony środowiska; • Przeciwdziałanie skutkom powodzi; • Zwiększanie ilości miejsc pracy; • Obniżanie stopy bezrobocia; • Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy; • Pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych; • Podwyższenie jakości produktów rolnych; • Poprawa dochodowości gospodarstw rolnych; • Poprawa warunków zdrowotnych i kondycyjnych; • Podnoszenie świadomości i umiejętności pośród społeczności lokalnej; 7 ROZDZIAŁ III. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA III.1. Wody powierzchniowe i podziemne Występujące na terenie gminy cieki powierzchniowe były ostatnio badane w ramach monitoringu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu, w roku 2006. Celem wykonywania badań było stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szcze gólnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Oceny stanu wód powierzchniowych b ędą wykorzystywane do zintegrowanego zarządzania wodami w układzie dorzeczy. W poniższej tablicy zestawiono wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych przep ływających przez gminę Chrząstowice, wg badań przeprowadzonych w 2007 r. Tabela 3.1.1: Wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych przep ływających przez teren gminy Chrząstowice w 2007 r. Wyniki klasyfikacji Lp. NAZWA CIEKU – przekrój wskaźniki decydujące klasa o klasie BZT5, Azot, bakterie 1. Sucha – powyżej Chrząstowic IV fekalne 2. Swornica IV Substancje rozpuszczalne Na terenie gminy nie zostały przeprowadzone badania wód podziemnych . III.2.Gospodarka odpadami Szczegółową analizę stanu gospodarki odpadami w gminie Chrząstowice przedstawiono w równolegle opracowywanej integralnej cz ęści niniejszego opracowania - „Aktualizacji planu gospodarki odpadami dla gminy Chrząstowice”. III.3. Powietrze atmosferyczne Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gminy Chrz ąstowice kształtowana jest przez emisję pyłów i gazów, których źródłem są: - procesy energetyczne i przemysłowe, - emisja niska, - komunikacja samochodowa, - emisja niezorganizowana. Dla celów oceny jakości powietrza w gminie Chrząstowice założono, że stopień zanieczyszczenia powietrza kształtuje się na poziomie odniesionym do powiatu opolskiego. Według wyników rocznej oceny jakości powietrza za 2008 rok, powiat opolski zosta ł zaliczony do klasy C (pod względem wskaźnika PM 10 i benzo a pirenu), co oznacza, że poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną/docelową powiększoną o margines tolerancji; niezb ędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Procesy energetyczne i przemys łowe Głównymi zanieczyszczeniami z procesów energetycznych i procesów przemysłowych na terenie gminy Chrząstowice są zanieczyszczenia pyłowe i gazowe ze spalania paliw, pyły mechaniczne, związki organiczne z procesów obróbki metali, procesów spawalniczych, pochodz ące ze stosowania farb i lakierów itp. Na terenie gminy Chrząstowice są nieliczne zakłady emitujących ww. zanieczyszczenia do powietrza: • Zakład Stolarski w Dębie przy ul. Wiejskiej 21; zakład ten emituje tylko pył, a źródłem tej małej emisji są maszyny stolarskie do szlifowania, frezowania i cięcia drewna. • „Rolnik” Sp. z o.o. - Przetwórnia w Dańcu przy ul. Dąbrowickiej 50; źródłem emisji jest kotłownia posiadająca dwa kotły typu KMR 350 z rusztem stałym o mocy sumarycznej poniżej 0,5 MW. Emisja niska Źródła tzw. „emisji niskiej” stanowi ą w gminie indywidualne domowe systemy grzewcze oraz niewielkie kotłownie pracujące na potrzeby zakładów produkcyjnych i budynków użyteczności publicznej, opalanych paliwami sta łymi (koks, węgiel kamienny). 8 Charakterystyczną cechą indywidualnych palenisk w ęglowych jest ich niska sprawność oraz niepełny proces spalania powodujący nadmierną emisję zanieczyszczeń. Ponadto niewielka wysokość emitorów powoduje koncentracj ę zanieczyszczeń w bezpośrednim otoczeniu miejsc przebywania ludzi. Zanieczyszczenia z komunikacji samochodowej Trasy komunikacyjne stanowią liniowe źródła emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia powietrza tworzą produkty spalania benzyn, olejów napędowych oraz w znacznie mniejszym stopniu gazu LPG. Do zanieczyszcze ń atmosfery pochodzących z komunikacji samochodowej zalicza się również pyły powstające podczas zużywania się nawierzchni jezdni oraz podzespołów pojazdów (opony, klocki hamulcowe) – mają one jednak marginalny udział w ogólnym bilansie zanieczyszczeń powietrza pochodzących z transportu samochodowego. Wpływ na wielkość emisji z transportu powierzchniowego maj ą stan jezdni, konstrukcja i stan techniczny pojazdów, rodzaj spalanego paliwa, p łynność ruchu. Toksycznymi produktami spalania paliw są: tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki, pył PM10 (zawierający sadzę oraz śladowe ilości związków ołowiu) oraz lotne związki organiczne (głównie węglowodory alifatyczne). Emisja niezorganizowana Źródłami emisji niezorganizowanej o minimalnej uci ążliwości jest znajdująca się w gminie lokalna oczyszczalnie ścieków przy Ośrodku Resocjalizacji MONAR w Lędzinach-Zbicku, oraz nieczynne, zrekultywowane składowisko odpadów komunalnych. Głównym źródłem uciążliwych zapachów na terenie gminy jest natomiast rolnictwo, z którego utrzymuje się znaczna część mieszkańców. Rolnictwo może stanowić zagrożenie dla środowiska zwłaszcza hodowla bydła oraz zabiegi agrotechniczne, które maj ą znaczny udział w zanieczyszczeniu powietrza amoniakiem, podtlenkiem azotu i metanem. Źródła zanieczyszczeń powietrza pochodzące z tej części gospodarki to: • zapylenie wynikające głównie z erozji wietrznej, ruchu maszyn i narzędzi rolniczych po powierzchni suchej gleby oraz transportu i stosowania niektórych nawozów, szczególnie wapna nawozowego i superfosf atu pylistego, III.4. Klimat akustyczny Na klimat akustyczny gminy Chrząstowice decydujący wpływ ma hałas pochodzący z transportu powierzchniowego oraz obiektów przemysłowych, z czego decydujący wpływ ma emisja hałasu z transportu samochodowego. Przez t eren gminy przebiegają uczęszczane szlaki komunikacyjne. Poziom hałasu komunikacyjnego, szczególnie odczuwalnego w tych miejscach wi ąże się z kilkoma czynnikami, wśród których najważniejsze to stan i sposób eksploatacji pojazdów oraz nawierzchni jezdni. Stan techniczny dróg, który w pojedynczych miejscach nie jest doskona ły, powoduje dodatkowe wstrząsy oraz zmniejsza płynność poruszających się pojazdów, co pośrednio wpływa na klimat akustyczny gminy. Źródła hałasu występującego w środowisku podzieli ć można na dwie podstawowe kategorie: hałas komunikacyjny oraz hałas przemysłowy. Źródłem hałasu komunikacyjnego są drogowe i kolejowe korytarze transportowe. Z kolei do źródeł hałasu przemysłowego można zaliczyć wiele drobnych źródeł, których oddziaływanie jest odczuwalne jedynie w postaci skumulowanej (same w sobie źródła nie stanowią uciążliwości, ale sytuacja ta może wyglądać inaczej w sytuacji pokrywania się oddziaływań od kilku indywidualnych źródeł). Pełna ocena stopnia zagrożenia środowiska hałasem nie jest możliwa ze względu na brak prowadzonego monitoringu ha łasu komunikacyjnego na terenie gminy. III.5. Promieniowanie elektromagnetyczne Źródłami promieniowania elektromagnetycznego (PEM) na terenie gminy Chrz ąstowice jest infrastruktura elektroenergetyczna, a także przebiegające przez teren gminy linie przesyłowe wysokich i niskich napięć. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są również anteny nadawczoodbiorcze telefonii komórkowej (zlokalizowane na terenie Gminy) oraz anteny nadawcze sygna łu radiowego. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadzi ł pomiary natężenia promieniowania elektromagnetycznego w 11 punktach monitoringowych bior ąc pod uwagę tereny o wysokiej gęstości zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych wartości natężenia pól elektromagnetycznych. Lokalizacja punktów pomiarowych nie obj ęła Gminy Chrząstowice. Obecnie WIOŚ w Opolu nie posiada wykazu terenó w, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. 9 III.6. Ochrona przyrody Szata roślinna Obszar gminy Chrząstowice w związku z dość znacznym zróżnicowaniem siedlisk, obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Bogactwo roślinności gminy Chrząstowice jest odzwierciedleniem dużej ilości siedlisk, jakie wykształciły się tu w wyniku zróżnicowanej rzeźby terenu, różnego typu gleb, warunków klimatycznych i wilgotnościowych. Zróżnicowanie ww. warunków umożliwiło rozwój wielu zbiorowiskom roślinnym, takim jak: zbiorowiska wodne i szuwarowe, łąki, zbiorowiska leśne, zbiorowiska polne, zbiorowiska antropogeniczne zwi ązane z terenami zabudowanymi, okrajkami, zrębami leśnymi, miejscami wydeptywanymi. Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie o powierzchni 179305 ha zosta ł powołany w 1988 roku w centralnej i zachodniej części województwa opolskiego. W 1999 roku w jego zachodniej i centralnej części utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy. W granicac h tego obszaru znajduje się północna i wschodnia część gminy Chrząstowice. W granicach Lasów Stobrawsko-Turawskich znalazło się kilka zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz kilkadziesiąt użytków ekologicznych i pomników przyrody. Niezliczona ilość cieków, stawy hodowlane, źródła, polodowcowe moreny i wydmy stanowi ą o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych tego terenu. Na obszarze Lasów Stobrawsko -Turawskich stwierdzono występowanie wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. Jednym z najciekawszych obiektów położonych na tym terenie jest Jezioro Turawskie. Jego najbli ższe otoczenie jest miejscem gniazdowania wielu ciekawych gatunków ptaków. Zbiornik stanowi też ważne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migrujących. Z tego względu został zaliczony do ostoi ptactwa wodnego o randze europejskiej. W myśl postanowień ustawy o ochronie przyrody obszar chronionego krajobrazu to obiekt pe łniący poza funkcją przyrodniczo-krajobrazową funkcję turystyczno-rekreacyjną. Lasy Stobrawsko-Turawskie, ze względu na przewagę borów sosnowych mających duże walory bioterapeutyczne (działają kojąco, przeciwastmatycznie i odkażająco), posiadają duże znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszkańców okolicznych miast. Indywidualne formy ochrony przyrody Torfowisko Dębska Kuźnia - użytek ekologiczny o powierzchni 5,19 ha uznany Rozporządzeniem nr P/2/97 Wojewody Opolskiego z dnia 3 lutego 1997 roku. Jest to podmok ły nieużytek z interesującymi zbiorowiskami rolśinnymi w trakcie naturalnej sukcesji. Miejsce bytowani a i żerowania bociana czarnego Ciconia nigra. Pomniki przyrody Na terenie gminy Chrząstowice znajduje się obecnie 14 pomników przyrody. S ą to: 1. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 15 d Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice w sąsiedztwie Tartaku w Suchym Borze (nr rej. woj. 44). Obwód pnia na wysoko ści 1, 3 m: 470 cm; wysokość: 24 m; wiek: około 270 lat. 2. Buk zwyczajny Fagus sylvatica rosnący w oddziale 178 f Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 175). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 480 cm; wysokość: 31 m; wiek: około 220 lat. 3. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris rosnąca w oddziale 180 d Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 176). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 268 cm; wysokość: 26 m; wiek: około 180 lat. 4. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris rosnąca w oddziale 212 c Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko na skraju lasu koło Dańca (nr rej. woj. 193). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 260 cm; wysokość: 23 m; wiek: około 220 lat. 5. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 91 c Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 194). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m.: 550 cm; wysokość: 27 m; wiek: około 220 lat. 6. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris rosnąca w oddziale 238 h Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 333). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m.: 260 cm; wysokość: 23 m; wiek: około 180 lat. 7. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 7 c Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice na skraju lasu, w odległości około 50 m od drogi Opole - Chrząstowice (nr rej. woj. 440). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m.: 425 cm; wysokość: 25 m; wiek: około 320 lat. 8. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 15 g Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice (nr rej. woj. 503). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 490 cm; wysokość: 31 m; wiek: około 250 lat. 9. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 15 b Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice (nr rej. woj. 504). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 433 cm; wysokość: 28 m; wiek: około 250 lat. 10. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 7 b Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice (nr rej. woj. 505). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 442 cm; wysokość: 24 m; wiek: około 250 lat. 11. Sosna wejmutka Pinus strobus rosnąca w oddziale 239 b Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko, objęta ochroną uchwałą nr XXXII/178/2001 Rady Gminy w Chrząstowicach z dnia 27 lutego 2001 10 roku (Dz. Urz. Woj. Op. nr 26 z 2001 r.). Obwód pnia na wysoko ści 1, 3 m.: 320 cm; wysokość: 25 m; wiek: około 120 lat. 12. Aleja dębów szypułkowych pomiędzy miejscowościami Dębie i Daniec. 13. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący przy ul. Wiejskiej w Dębiu, powołanego Uchwałą Nr XXIX/201/2005 Rady Gminy Chrząstowice, z dnia 30 sierpnia 2005 w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. 14. Dęby szypułkowe przy ul. Szkolnej w Lędzinach, powołanego Uchwałą Nr XXIX/202/2005 Rady Gminy Chrząstowice z dnia 30 sierpnia 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. Rezerwaty przyrody Srebrne Źródło Rezerwat leśny o powierzchni około 23 ha. Obszar ten ma bardzo du że walory przyrodnicze związane zarówno z biotopem jak i biocenozami. Do największych walorów przyrody nieożywionej należy występowanie rozległej strefy źródliskowej niewielkiego dopływu Jemielnicy. Strefa obejmuje bardzo liczne wysięki i skoncentrowane wypływy wód podziemnych o łącznej bardzo wysokiej wydajności. Wypływy wód podziemnych pochodzą z naturalnego drenażu rozległego pasa pagórów wodnomorenowych, wodnolodowcowych i eolicznych zlokalizowanych między Ozimkiem i Dębską Kuźnią. Wody opadowe na tym zalesionym terenie zazwyczaj szybko przedostaj ą się przez łatwo przepuszczalne warstwy skalne, by w spągu gromadzić się na nieprzepuszczalnych iłach i iłowcach górnego triasu. W związku z występowaniem w spągu nieprzepuszczalnego podłoża płyną następnie równolegle, by w sposób skoncentrowany przedosta ć się na powierzchnię. Silnie zaznaczona erozja wodna, która towarzyszy wypływom doprowadziła do wykształcenia się płaskiej w dnie zawodnionej niecki. Rezerwat obejmuje fragment masywu leśnego porośniętego łęgiem wiązowo-jesionowym Ficario-Ulmetum campestris, łęgiem jesionowo-olszowym Circaeo-Alnetum i grądem subkontynentalnym Tilio-Carpinetum. Na jego obszarze znajduje si ę znacznych rozmiarów źródło, na którego brzegach wykształciły się płaty zespołu z dominacją lepiężnika białego Petasitetum albi. Znajduje się tu jedyne na Równinie Opolskiej stanowisko cisa pospolitego Taxus baccata w naturalnym siedlisku. Występują tu również dosyć licznie inne rzadkie gatunki, np. żywiec dziewięciolistny Dentaria enneaphyllos, żywiec cebulkowy D. bulbifera, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, porzeczka czarna Ribes nigrum, kwitn ące okazy bluszczu pospolitego Hedera helix, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine. Obszar ten nale ży objąć ochroną częściową Projektowane formy ochrony przyrody Łęg w Dębiu Niewielki powierzchniowo fragment łęgu jesionowo-olszowego Circaeo-Alnetum. Miejsce masowego występowania bardzo rzadkiej w województwie opolskim chronionej paproci pióropusznika strusiego Matteucia struthiopteris. Łąki koło Dębskiej Kuźni Pas podmokłych łąk w dolinie Jemielnicy na po łudniowy-wschód od Dębskiej Kuźni z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i turzycowymi. Miejsce występowania kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, bobrka trójliskowego Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznika błotnego Comarum palustre, sitowia lenego Scirpus sylvaticus, ostro żenia łąkowego Cirsium rivulare, wełnianki wąskolistnej Eriophorum angustifolium i innych Proponowane formy ochrony przyrody Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kamionka Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy obejmuje interesuj ący pod względem krajobrazowym i przyrodniczym dawny kamienio łom bazaltów Kamionka. Obszar ten jest jednym z kilkunastu występujących na Opolszczyźnie wystąpień intruzji żyłowych trzeciorzędowego wulkanizmu. Występujący w kamieniołomie druzgot bazaltowy stanowi warte zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych świadectwo przeszłości geologicznej okolic. Obszar ten obfituje w rzadkie w skali regionu gatunki grzybów i ro ślin oraz zbiorowiska roślinne. Spośród grzybów występuje tu koralówka czerwonowierzchołkowa Ramaria botrytis, której stanowisko to jest jedynym obecnie istniejącym na Śląsku Opolskim. Na terenie tym występuje wiele rzadkich i gin ących roślin. Do najciekawszych należy m.in.: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, wyka kaszubska Vicia cassubica, wyka zaroślowa Vicia dumetorum, bluszcz pospolity Hedera helix. Do najbardziej interesujących zbiorowisk roślinnych należy rzadki na Śląsku Opolskim zespół z dominacją wyki kaszubskiej Agrimonio-Vicietum cassubicae, i zespół wyki leśnej i wyki zaroślowej Vicietum sylvatico- 11 dumetorum. Występują tu również chronione i rzadkie gatunki zwierz ąt: ropucha zielona Bufo viridis, rzekotka drzewna Hyla arborea, traszka zwyczajna Triturus vulgaris, zaskroniec Natrix natrix, zimorodek Alcedo atthis i wiele innych. Łąka koło Dąbrowic Jest to kompleks podmokłych, niekoszonych łąk miedzy Dąbrowicami i Dańcem z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i turzycowymi. Są to: zespół kosaćca żółtego Iridetum pseudacori, zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, zespół turzycy sztywnej Caricetum gracilis, zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis i zespół sitowia lenego Scirpetum silvatici. Jest to miejsce licznego występowania kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, sitowia lenego Scirpus sylvaticus, ostrożenia łąkowego Cirsium rivulare i innych. Na łąkach tych ma swoje stanowisko l ęgowe derkacz Crex crex, gatunek zagro żony w skali światowej. Celem jego ochrony jest zachowanie unikalnych biotopów łąkowych i turzycowych, walorów krajobrazowych oraz zasobów genowych chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Łąka koło Dańca Jest to niewielki kompleks podmokłych, koszonych łąk w północno-wschodniej części Dańca z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi, turzycowymi i torfowiskowymi. Są to: zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, zespó ł turzycy sztywnej Caricetum gracilis, zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis, zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici, zespół kwaśnych młak turzycowych Carici canescentis-Agrostietum caninae oraz rzadki w województwie opolskim zespół turzycy nitkowatej Caricetum lasiocarpae. Jest to miejsce licznego występowania kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, sitowia le śnego Scirpus sylvaticus, ostrożenia łąkowego Cirsium rivulare, wełnianki wąskolistnej Eriophorum angustifolium i innych. Na tym terenie ma również stanowisko lęgowe derkacz Crex crex. Celem jego ochrony jest zachowanie unikalnych biotopów łąkowych, turzycowych i torfowiskowych, walorów krajobrazowych oraz zasobów genowych chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieo żywionej Bazalty koło Dębskiej Kuźni. Proponuje się objąć ochroną fragment twardziela denudacyjnego zlokalizowanego w widłach Jemielnicy i Suchej. Niewielki pagórek zbudowany jest z bazaltów będących żyłową intruzją magmową, która występowała na tym obszarze w trzeciorzędzie. Obszar ostańca był miejscem eksploatacji bazaltu jednak że kamieniołom został po jej zaprzestaniu zamieniony w sk ładowisko odpadów. Jedynie na zboczach pagórka zachowały się pokrywy druzgotu bazaltowego, które świadczą o historii geologicznej gminy. Pokrywy te proponuje si ę zachować jako stanowisko dokumentujące działalność wulkaniczną na badanym obszarze. OBSZAR NATURA 2000 Na terenie gminy znajduje się potencjalny specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 „Łąki w okolicach Chrząstowic”. W czasie tworzenia niniejszej prognozy nie by ło ustalone, czy i w jakich granicach obszar ten wejdzie do ostatecznej krajowej propozycji sieci obszaró w siedliskowych. Łąki w Chrząstowicach, szczególnie ich fragmenty w pobliżu drogi krajowej są atrakcyjnym miejscem zagospodarowania. W związku z tym podstawowym zagrożeniem, poza ich zabudową, jest zmiana stosunków wodnych mogąca mieć miejsce przy zmianach przeznaczenia gruntów. Również wkraczanie w koryto i brzegi Chrząstawy nie powinno mieć miejsca. W okresie kwitnienia rosnące tutaj gatunki odwiedzane są przez liczne gatunki owadów: chronione trzmiele, rusa łki (pawik, pokrzywnik, admirał, kratkowiec, dostojki, przeplatki i inne), modraszki (kilka gatunków), pazie królowej, po łówce szachownica oraz przedstawicieli innych grup owadów. Przep ływająca w pobliżu Chrząstawa stanowi system wzbogacający cały obszar o gatunki związane ze środowiskiem wodnym, nie tylko z rzędu owadów. Pojawiają się tutaj również żaba jeziorowa oraz, żaba trawna. W kępach wierzb odnaleźć można rzekotki. Rzeka jest niewielka, miejscami mocno zaro śnięta. Łąki rozciągają się po obu stronach drogi krajowej nr 46 Opole -Częstochowa. Jest to duży kompleks, ok. 220 ha miejscami koszonych, miejscami od łogowanych użytków zielonych. Na całym areale miejscami występują kępy zadrzewień złożone z wierzb i olch lub pojedyncze okazy tych drzew. W niektórych fragmentach pojawiaj ą się także brzozy. Znaczne obszary reprezentują dobrze zachowane zbiorowiska z rzędu Molinietalia caeruleae. Z pośród rosnących tutaj gatunków można wymienić wiązówkę błotną, trzęślicę modrą, ostrożenia warzywnego. W miejscach bardziej podsuszonych, przy drodze w znacznych ilościach występują osty. Miejscami licznie pojawia si ę krwiściąg lekarski. Na obrzeżach kompleksu i w otoczeniu stacji benzynowej przewa żają zbiorowiska ruderalne. W okresie letnim fragmenty nie koszone s ą trudno dostępne ze względu na zagęszczenie 12 i wysokość roślin. Rzeka Chrząstawa jest niewielkim ciekiem płynącym w zachodniej części omawianego obszaru. Nawadnia ona obszar przez który przepływa utrzymując znaczną jego część w dobrej kondycji siedliskowej. W budowie geologicznej wyst ępują mady, lokalnie namuły. Na większości obszaru wody gruntowe występują na głębokości 0,5-1 m. Poniżej przedstawiono mapę z zaznaczonymi granicami proponowanego obszaru Natura 2000 „ Łąki w okolicach Chrząstowic” [Źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Opolu]. III.7. Poważne awarie, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz klęski żywiołowe W gminie Chrząstowice, rozpatrując potencjalne zagrożenia dla środowiska należy wziąć pod uwagę zagrożenia pożarowe, zagrożenia związane ze skutkami innych klęsk żywiołowych takich jak powódź, huragany, śnieżyce itp. oraz zagrożenia związane z magazynowaniem i transportem niebezpiecznych środków chemicznych i toksycznych środków przemysłowych. Lasy znajdujące się na terenie gminy Chrząstowice, zaliczają się do I kategorii zagrożenia pożarowego. Zlokalizowane na terenie Nadle śnictwa punkty czerpania wody są wystarczające do celów pożarowych. Obiekty budowlane na terenie gminy Chrząstowice w większości wykonane są z materiałów niepalnych. W budynkach mieszkalnych jednorodzin nych, wielorodzinnych lub gospodarstwach rolnych korzystaj ących z gazu (butle gazowe) może wystąpić zagrożenie związane z wybuchem gazu. Na terenie gminy Chrząstowice nie ma zakładów zaklasyfikowanych do kategorii zak ładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Ryzyko wystąpienia awarii dotyczy również obiektów i terenów stacji z etyliną, olejem napędowym i gazem propan-butan. Ze względu na przebieg przez teren gminy dróg komunikacyjnych i linii kolejowych, trasami tymi prowadzony może być również transport toksycznych środków przemysłowych, niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materiałów szczególnie niebezpiecznych. Zagrożenie stanowi także tzw. „transport dziki”, czyli prowadzony nieprzystosowanymi środkami transportu, bez odpowiednich zabezpieczeń, w ilościach ponad normatywnych, przez kierowców nie posiadaj ących stosownych uprawnień. ROZDZIAŁ IV. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE CHRZĄSTOWICE IV.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi W gminie Chrząstowice dominują gleby piaszczyste oraz gliniaste i pylaste. Na tym pod łożu wykształciły się gleby bielicowe i pseudobielicowe, gleby brunatne, czarne ziemie i gleby bagienne. 13 Gleby na terenie gminy są wrażliwe na wpływ czynników zewnętrznych (np. woda, wiatr, zanieczyszczenia), które mogą wywierać negatywny wpływ na stan tych gleb. Popraw ę jakości gleby w warunkach produkcji rolniczej można uzyskać poprzez zwiększenie ilości masy organicznej lub ekstensywne użytkowanie. Negatywny wpływ czynników erozyjnych można ograniczyć przez zwiększenie ilości zadrzewień śródpolnych oraz przez przekształcenie gruntów ornych w trwałe użytki zielone. Koniecznością jest również przeprowadzenie waloryzacji rolniczej w celu wyeliminowania zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem produktów rolniczych z przeznaczeniem na cele spo żywcze. Tereny, które nie mogą stanowić bazy do produkcji rolniczej na cele konsumpcyjne, mo żna przeznaczyć pod uprawę roślin energetycznych, które będą źródłem biomasy na cele opałowe. Eksploatacja złóż surowców naturalnych powinna odbywać się zgodnie z wymogami ochrony środowiska, obowiązującymi przepisami i zasadami zrównoważonego rozwoju. Istnieje potrzeba monitorowania obiektów, w których prowadzona jest eksploatacja surowców naturalnych pod kątem ochrony powierzchni ziemi i gleb. Cele krótkookresowe do 2011 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony ziemi i gleb obejmuj ą następujące działania: − identyfikacja gruntów zanieczyszczonych w celu podj ęcia działań w celu doprowadzenia ich do stanu właściwego, − zapobieganie degradacji i erozji gleb poprzez racjonaln ą gospodarkę zasobami naturalnymi. Cele średniookresowe do 2015 roku Cele średniookresowe w zakresie ochrony ziemi i gleb obejmuj ą następujące działania: − okresowa kontrola zawartości metali ciężkich, składników nawozowych oraz odczynu pH w glebach użytkowanych rolniczo, − ochrona i wykorzystanie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych w celach turystycznych, − promocja rolnictwa ekologicznego, − organizacja cyklu szkoleń dla rolników obejmujących zasady kodeksu dobrych praktyk rolniczych, − wykorzystanie nieużytków na uprawy energetyczne, − rekultywacja terenów zdegradowanych przez przemys ł wydobywczy. IV.2. Gospodarka wodno- ściekowa Z analizy aktualnego stanu gospodarki wodno -ściekowej w gminie Chrząstowice wynika, że potencjalne źródło zagrożenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych stanowi ą przede wszystkim: - ścieki bytowo-gospodarcze z zabudowy mieszkaniowej na obszarach nieskanalizowanych, - ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, brak urządzeń podczyszczających, - zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawo żeniu gruntów rolnych, W związku z powyższym należy podjąć w gminie działania mające na celu wyeliminowanie tych zagrożeń. Priorytetowym zadaniem w zakresi e gospodarki ściekowej w gminie Chrząstowice jest propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków komunalnych w miejscach nieskanalizowanych i nie obj ętych planami kanalizacji, których na chwil ę obecną jest 13, rozbudowa sieci komunalnej. Docelowo należy założyć również rozbudowę istniejącej kanalizacji deszczowej, tak aby wszystkie ulice na terenach zurbanizowanych były w nią wyposażone. Przy odprowadzaniu ścieków deszczowych z terenów zanieczyszczonych (stacje benzynowe, parkingi itp.) nale ży przewidywać wykonanie odpowiednich systemów oczyszczaj ących. Z analizy stanu istniejącego w zakresie zaopatrzenia w wodę wynika, że cały teren gminy zamieszkały obecnie przez ludzi jest zwodociągowany. Planowane na najbliższe lata inwestycje obejmuj ą działania modernizacyjne i usprawniające istniejący system zaopatrzenia w wodę, tj.: wymianę awaryjnych odcinków sieci oraz uzbrojenie w sieć wodociągową i kanalizacyjną terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Produkcję rolną należy prowadzić w sposób ograniczający i zapobiegający zanieczyszczeniu wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Należy upowszechniać dobre praktyki rolnicze, w szczególności na drodze organizowania szkoleń dla rolników. Na terenie gminy brak jest kompleksowo rozpoznanego i spre cyzowanego zakresu niezbędnych przedsięwzięć dotyczących ochrony przed powodzią i suszą. Cele krótkookresowe do 2011 roku Realizacji przyjętych priorytetów ekologicznych w zakresie gospodarki wodno -ściekowej na terenie gminy Chrząstowice służyć będą następujące cele krótkookresowe: 14 - budowa kanalizacji sanitarnej na obszarach nieskanalizowanych, identyfikacja i zalegalizowanie nielegalnych kolektorów i rowów s łużących do odprowadzania ścieków bytowych i komunalnych, inwentaryzacja istniejących systemów kanalizacji deszczowych wraz z oceną ich stanu technicznego, kontrola istniejących zabezpieczeń wodnych i rozpoznanie potrzeb w zakresie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego, magazynowanie obornika i zbiorników na gnojowic ę w gospodarstwach rolnych w sposób zapewniający wymogi ochrony środowiska, promocja rolnictwa ekologicznego oraz Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Cele średnioookresowe do 2015 roku Do wytypowanych celów średniookresowych w perspektywie do 2015 r. w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej należą: - modernizacja istniejącej oraz budowa nowej (na terenach przeznaczonych pod budownictwo) sieci wodociągowej, - edukacja oraz propagowanie postaw i zachowa ń motywujących ludność do oszczędzania wody, - propagowanie budowy lokalnych i przydomowych oczyszcz alni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania, - budowa kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi, - prowadzenie monitoringu oddzia ływania składowiska odpadów w Dębskiej Kuźni - prowadzenie akcji informacyjnej i propagowanie w śród rolników tzw. Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, - utrzymanie przeciwpowodziowej funkcji terenów zalewowych, IV.3. Gospodarka odpadami Zagadnienia dotyczące celów, priorytetów i zadań ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami omówiono szczegó łowo w równolegle opracowywanej integralnej części niniejszego opracowania: „Aktualizacji planu gospodarki odpadami gminy Chrz ąstowice”. IV.4. Ochrona powietrza atmosferycznego Z analizy aktualnego stanu w zakresie ochrony powietrza na terenie gminy Chrz ąstowice wynika, iż poprawy stanu powietrza należy wiązać przede wszystkim z działaniami w zakresie ograniczania: - emisji niskiej, - emisji pochodzącej z procesów energetycznych i przemysłowych, - emisji pochodzącej z transportu powierzchniowego, - emisji niezorganizowanej. Redukcji emisji z procesów spalania paliw energetycznych, w tym emisji niskiej nale ży się spodziewać przede wszystkim wskutek prowadzenia dzia łań na rzecz rozwoju i modernizacji systemów sieci ciepłowniczej i gazu przewodowego w gminie oraz w związku z prowadzeniem działań na rzecz obniżenia energochłonności obiektów. Należy podjąć akcje zachęcające do wykonywania termomodernizacji budynków i instalacji ciepłowniczych (docieplenia budynków, wymiana okien, wymiana kot łowni węglowych na „ekologiczne” olejowe lub gazowe). Konieczne będzie również przeprowadzenie działań edukacyjnoinformacyjnych w zakresie: korzyści płynących ze stosowania paliw ekologicznych, poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, szkodliwo ści spalania odpadów komunalnych w paleniskach domowych. Zgodnie ze „Strategią rozwoju energetyki odnawialnej” przyjmuj ącej jako cel strategiczny zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym do 7,5% w 2010 r. należy wykonać analizę możliwości wykorzystania biomasy (głównie drewna i słomy) jako źródła energii odnawialnej w zakładach produkcyjnych, gospodarstwach rolnych, szklarniach, fermach znajduj ących się na terenie gminy Chrząstowice. W przypadku pozytywnych wyników analizy należy rozpocząć akcje promującą wykorzystanie biopaliw jako źródła zastępczego dla tradycyjnych kotłowni węglowych. W ramach działań ograniczających emisję zanieczyszczeń z transportu drogowego należy przeprowadzić remonty dróg gminnych, wprowadza ć do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego pasów zieleni pomi ędzy drogami, a zabudową mieszkaniową. Na ograniczenie emisji z transportu samochodowego wpłynie usprawnienie systemu komunikacji samochodowej oraz promocja komunikacji zbiorowej. Do ograniczenia emisji zanieczyszczeń z transportu samochodowego przyczyni się również opracowanie gminnego programu budowy ścieżek rowerowych i promocja komunikacji rowerowej. Cele krótkoterminowe do 2011 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego stanowi ą: - systemowe działania na rzecz ograniczenia niskiej emisji, 15 - rozwijanie gminnego programu budowy ścieżek rowerowych, tak by kontynuowane były działania mające na celu ukształtowanie układu tras rowerowych o funkcjach komunikacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych, - identyfikacja lokalnych uci ążliwych źródeł zanieczyszczenia powietrza oraz podejmowanie działań na rzecz ograniczenia tych uciążliwości. Cele średniookresowe do 2015 roku Jako cele do realizacji do 2015 roku w zakresie ochrony powietrza przyj ęto następujące zadania: - termomodernizacja budynków (docieplanie, wymiana okien, modernizacja instalacji cieplnych), - realizacja zadań zapisanych w gminnym studium wykorzystania odnawialnych źródeł energii, - dofinansowanie działań modernizacyjnych indywidualnych systemów grzewczych, - edukacja ekologiczna w zakresie poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, korzy ści z termomodernizacji, zachęcania do stosowania paliw alternatywnych dla w ęgla (proekologicznych), szkodliwo ści spalania odpadów w paleniskach domowych, - prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych, - promowanie publicznych środków transportu, - tworzenie ścieżek rowerowych, - egzekwowanie zakazu wypalania traw i ściernisk, − zmniejszenie przez jednostki gospodarcze materiało- i energochłonności produkcji, wprowadzanie przyjaznych środowisku technologii, modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych. IV. 5 Ochrona przed hałasem W zakresie hałasu pochodzącego z transportu samochodowego, poprawy stanu akustycznego należy spodziewać się w wyniku modernizacji i przebudowy tras komunikacyjnych, w łaściwej dbałości o stan nawierzchni dróg oraz budowy obwodnic. Redukcj ę uciążliwości hałasu komunikacyjnego można uzyskać również poprzez zastosowanie ekranów akustycznych oraz wymian ę okien na dźwiękoizolacyjne. Ograniczenie ponadnormatywnego oddzia ływania hałasu kolejowego można osiągnąć poprzez modernizację torowisk, wymianę taboru kolejowego, właściwe utrzymanie torowiska oraz ograniczenie dopuszczalnej pr ędkości na wytypowanych obszarach. W planach zagospodarowania przewidzieć należy wydzielenie terenów zieleni izolacyjnej w obr ębie terenów zabudowy mieszkaniowej od strony ci ągów komunikacyjnych. W zakresie ograniczenia ha łasu ze źródeł przemysłowych pochodzących od każdego pojedynczego zakładu przemysłowego, warsztatu czy placówki handlowo - usługowej, należy identyfikować uciążliwe obiekty oraz podejmowa ć działania administracyjne w celu ograniczenia uciążliwości hałasowych. Cele krótkoterminowe do 2011 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony przed ha łasem obejmują i aktualizację bazy danych o źródłach uciążliwości akustycznej dla środowiska. stworzenie Cele średniookresowe do 2015 roku Cele średniookresowe obejmują następujące działania: − prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych, − identyfikacja źródeł uciążliwości akustycznych oraz podejmowanie działań administracyjnych w celu ograniczenia uciążliwości, − ograniczenie uciążliwości akustycznej dróg i tras kolejowych do poziomu wymaganego przepisami, stosowanie od strony drogi i torów kolejowych okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej, lokalizacja ochronnych pasów zieleni, − uwzględnianie w ewentualnych zamianach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w środowisku dla poszczególnych jednostek strukturalnych. IV. 6 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym W celu zapewnienia ochrony środowiska przed skutkami elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na terenie gminy Chrząstowice należy prowadzić działania zapobiegawcze polegaj ące na: - przestrzeganiu przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego, szczególnie na obszarach zabudowa ń mieszkalnych oraz na terenach dost ępnych dla ludności, - systematycznej kontroli poziomu promieniowania szczególnie na obszarach zabudowy mieszkalnej i w miejscach dost ępnych dla ludności. 16 Cele krótkoterminowe do 2011 roku Jako cel krótkoterminowy z zakresu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym wyznaczono nadzór planistyczny nad nowo powstaj ącymi źródłami emisji. Cele średniookresowe do 2015 roku Główny cel średnioterminowy, jaki przyjęto dla gminy Chrząstowice, jest kontrola i ograniczenie emisji niejonizuj ącego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska poprzez: − uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego aspe któw związanych z promieniowaniem niejonizującym, preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, − wyeliminowanie emisji promieniowania niejonizuj ącego ze źródeł będących zagrożeniem dla ludzi i środowiska. IV.7. Ochrona przyrody Podstawowymi działaniami w kierunku ochrony wartości środowiska przyrodniczego i poprawy stanu aktualnego w tym zakresie na terenie gminy s ą: − ochrona istniejących oraz powoływanie nowych obszarów i obiektów chronionych na mocy przepisów o ochronie przyrody, − zachowanie ciągłości „węzłów”, „korytarzy” i „łączników” ekologicznych, zwłaszcza w obrębie systemu dolin cieków wodnych i kompleksów le śnych w celu ochrony zagrożonych siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt. Na terenie gminy Chrząstowice ochrona przyrody realizowana będzie przez ustanawianie i obejmowanie ochroną prawną nowych obszarów cennych przyrodniczo jak również poprzez pielęgnację i konserwację istniejących form ochrony przyrody. W celu zachowania unikatowych naturalnych obszarów proponowane jest utworzenie nowych obszarów ochrony przyrody. Proponuje się również tworzenie ścieżek przyrodniczo – dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i krajobrazowo atrakcyjnych. Bardzo istotnym jest popularyzowanie wiedzy o walorach przyrodniczych gminy wśród jej mieszkańców oraz na zewnątrz. Cele krótkookresowe do 2011 roku Do celów krótkookresowych w dziedzinie ochrony przyrody, do realizacji w latach 2008 – 2011 należą: - objęcie ochroną prawną obiektów kwalifikujących się do tej ochrony, - utrzymanie wysokiego standardu ochrony obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, - popularyzacja wiedzy o walorach przyrodniczych gminy. Cele średniookresowe do 2015 roku Do celów średniookresowych w zakresie ochrony przyrody, do realizacji do roku 2015 należą: − pielęgnacja i konserwacja istniej ących na terenie gminy obiektów i form ochrony przyrody, w tym zabytkowych założeń zieleni, − ochrona siedlisk łęgowych, − wdrażanie zieleni urządzonej w obiektach rekreacyjno – wypoczynkowych (istniejących i projektowanych) oraz zieleni izolacyjno- osłonowej wzdłuż ciągów komunikacyjnych. − tworzenie ścieżek przyrodniczo- dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i krajobrazowo atrakcyjnych. IV.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii oraz bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne Na terenie gminy Chrząstowice nie ma zakładu zakwalifikowanego do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Ryzyko wystąpienia awarii dotyczy również obiektów i terenów stacji z etyliną, olejem napędowym i gazem propan-butan oraz gazociągiem. Przez teren gminy przebiegaj ą ważne arterie komunikacyjne, którymi prowadzony jest transport toksycznych środków przemysłowych, niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materia łów szczególnie niebezpiecznych. W związku z powyższym najważniejszym zadaniem i potrzebą w przedmiotowym zakresie jest zapewnienie bezpieczeństwa przewozu, przechowywania i wykorzystania substancji niebezpiecznych, w sposób zapewniający bezpieczeństwo ludzi i środowiska. Nowo opracowywane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny uwzgl ędniać potencjalne strefy zagrożenia związane z ryzykiem wystąpienia poważnych awarii wokół obiektów i tras komunikacyjnych. Działania w zakresie ochrony przed skutkami wyst ąpienia poważnych awarii w gminie Chrząstowice powinny być podporządkowane następującym priorytetom: - ograniczanie zagrożeń związanych z transportem materiałów niebezpiecznych, 17 - zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego i środowiska, - edukacja i informowanie społeczeństwa w zakresie potencjalnych zagrożeń. spo łeczeństwa Cele krótkoterminowe do 2011 roku W celu realizacji zamierzonych priorytetów w zakresie ochrony przed skutkami powa żnych awarii, do realizacji w latach 2008 – 2011 wybrano cel, jakim jest poinformowanie wybranych grup mieszkańców o ryzyku związanym z ewentualnym wystąpieniem poważnej awarii oraz o sposobach ograniczenia niebezpiecze ństwa w przypadku wystąpienia poważnej awarii. Cele średniookresowe do 2015 roku W dalszej perspektywie realizacji przyjętych priorytetów służyć będą następujące zadania: - działania dostosowawcze w zakładach przemysłowych ograniczające ryzyko wystąpienia awarii, - działania dostosowawcze w zakładach przemysłowych mające na celu ograniczenie potencjalnych skutków wystąpienia awarii, - egzekwowanie wymogów dotyczących transportu substancji i odpadów niebezpiecznych, - instruowanie społeczeństwa o zasadach postępowania w wypadku wystąpienia awarii przemysłowych i transportowych, - informowanie społeczeństwa o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej, - uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) potencjalnych stref zagrożenia związanych z ryzykiem wystąpienia poważnych awarii wokół obiektów i tras komunikacyjnych. IV.9. Edukacja ekologiczna Jednym z podstawowych warunków wprowadzania w życie zasad zrównoważonego rozwoju i wdrażania w gminie zadań ujętych w programie ochrony środowiska jest aktywny udział świadomego i dobrze wyedukowanego społeczeństwa. Poza edukacją ekologiczną mieszkańców dotyczącą ochrony środowiska w ich życiu codziennym istotna jest również edukacja wśród właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw. Organizacja edukacji ekologicznej powinna obejmowa ć edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkolny system edukacji: Rola organów samorządowych w tym zakresie obejmuje: - współdziałanie przy opracowywaniu i realizacji lokalnych pro gramów edukacji ekologicznej z organizacjami, instytucjami, Kościołami i Związkami Wyznaniowymi, zakładami pracy, przedstawicielami społeczności lokalnych, - utrzymywanie ścisłej współpracy ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji ekologicznej, - zapewnienie społeczeństwu dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, - upowszechnianie wiedzy o środowisku oraz jego zanieczyszczeniu. Działania zmierzające do realizacji tego celu mają charakter działań ciągłych, długookresowych i trudno jest tu wyznaczyć cele do osiągnięcia na najbliższe lata. W tym okresie należy zainicjować działania organizacyjne, zmierzaj ące do stworzenia sprawnego systemu edukacji ekologicznej, którego zadaniem jest sta ły wzrost świadomości mieszkańców. Cele krótkookresowe do 2011 roku Edukacja ekologiczna społeczeństwa jest procesem ci ągłym, w którym efekty działań obserwuje się często po długim czasie. Celem krótkoterminowym jest wi ęc upowszechnienie wiedzy o walorach przyrodniczych gminy oraz o zachowaniach proekolog icznych. Cele średniookresowe do 2015 roku W perspektywie działania związane z edukacją ekologiczną będą realizowane poprzez: - wytyczanie i promocję ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych w rejonach przyrodniczo cennych, - promocja działań proekologicznych z przeznaczeniem dla dorosłej części społeczności lokalnej, - promocja agroturystyki i rolnictwa ekologicznego, - opracowanie, wdrożenie i bieżąca realizacja wieloletnich, intensywnych szkole ń dla rolników, w szczególności promujących dobre praktyki rolnicze oraz d la działkowców, - opracowanie, wdrożenie i bieżąca realizacja wieloletnich szkoleń dla leśników, - edukacja ekologiczna nauczycieli, - organizacja konkursów ekologicznych, akcji sprzątania, akcji edukacyjnych, festynów ekologicznych i innych spotkań integrujących mieszkańców, - wspieranie edukacji dzieci i młodzieży szkolnej i przedszkolnej – wycieczki, warsztaty, 18 - opracowanie i wydawanie folderów przyrodniczych, broszur informacyjnych, przewodników, materiałów promocyjnych, - organizowanie cyklicznych programów, wystaw, imprez, publikacji w prasie itp., - doposażenie bibliotek w najnowsze pozycje w zakresie ochrony środowiska, - prowadzenie działalności informacyjnej w Urzędzie Gminy, - rozwój systemu udostępniania informacji o środowisku. plakatów, ROZDZIAŁ V. PROGRAM WYKONAWCZY V.1. Instytucje odpowiedzialne Głównym realizatorem Programu Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Chrząstowice jest Wójt Chrząstowic. Proponuje się wyznaczenie przez Wójta osoby odpowiedzialnej za wdra żanie Programu (Kierownika Programu). Osoba ta pełniłaby rolę koordynatora pomiędzy samorządem lokalnym, przedsiębiorstwami, instytucjami monitoruj ącymi stan środowiska oraz mogącymi powstać w przyszłości w gminie organizacjami pozarządowymi. Kierownik programu byłby także odpowiedzialny za monitorowanie efektów realizacji programu, sprawozdawczo ść z realizacji Programu oraz uruchamianie procedur koryguj ących. Uczestników realizacji programu mo żna podzielić na grupy: - podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem (samorząd), - podmioty realizujące poszczególne zadania (samorząd, podmioty gospodarcze, stowarzyszenia, organy i instytucje wyższego szczebla), - podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu (Wójt Gminy Chrząstowice), - społeczność gminy – odbiorcy programu. V.2. Narzędzia realizacji programu Wśród instrumentów realizacji zadań programu i zarządzania ochroną środowiska wyróżnić można instrumenty prawne, ekonomiczno-finansowe, edukacyjno-informacyjne oraz organizacyjno planistyczne. Instrumenty prawne Instrumenty prawne służące realizacji programu wynikaj ą z zadań i kompetencji gminy w zakresie ochrony środowiska, do których należą m.in.: - eliminowanie lub ograniczanie określonych zagrożeń powodowanych funkcjonowaniem społeczności lokalnych, tj. zanieczyszczenia wód, powstawania odpadów komunalnych, niszczenia gleby, powierzchni ziemi i terenów zielonych, - podejmowanie działań związanych z gospodarowaniem przestrzenią, tak aby w ich trakcie realizowane były cele ochrony środowiska (zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, przywracanie środowiska do właściwego stanu, zachowanie walorów krajobrazowych), - ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, - zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, - prowadzenie ewidencji zbiorników bezodp ływowych (w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania) i lokalnych oczyszczalni ścieków (w celu kontroli częstotliwości pozbywania się osadów ściekowych), - wydawanie pozwoleń na świadczenie określonych usług komunalnych, - wydawanie decyzji nakazującej posiadaczowi odpadów usuni ęcie odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, wskazuj ąc sposób wykonania tej decyzji, - przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji z instalacji, - wydawanie decyzji zobowiązującej do prowadzenia dodatkowych (poza określonymi ustawą) pomiarów wielkości emisji z instalacji oraz przyjmowanie wyników tych pomiarów, - przyjmowanie zgłoszenia instalacji nie wymagającej pozwolenia emisyjnego, - wydawanie decyzji ustalającej wymagania dotyczące ochrony środowiska dla instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, - przyjmowanie od wskazanych podmiotów i przekazywanie wojewodzie informacji o wykorzystanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, - podejmowanie uchwał wyznaczających miejsca wydobywania kamienia, żwiru, piasku i innych materiałów z wód, - nakładanie w drodze decyzji obowi ązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko wraz ze wstrzymywaniem eksploatacji instalacji, - możliwość ustanawiania ograniczenia, co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddzia ływać na środowisko, 19 - wprowadzanie określonych form ochrony przyrody (obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo żywionej, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne), - wydawanie zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów z terenu nieru chomości, - kontrola przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym kompetencjami gminy, - występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska, - występowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli stwierdzono naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić, - przyjęcie gminnego programu ochrony środowiska (wraz z planem gospodarki odpadami), sporządzanie co 2 lata raportów z jego realizacji, - dysponowanie środkami gminnego funduszu ochrony środowiska. Instrumenty ekonomiczno-finansowe Do instrumentów finansowych nale żą przede wszystkim: opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych funduszy ekologicznych i unijnych, pomoc publiczna na ochronę środowiska w postaci preferencyjnych pożyczek i kredytów, dotacji, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń płatności wobec budżetu i jednostek samorządu terytorialnego, zwolnie ń i ulg podatkowych. Opłaty pobierane są za: - wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza , - pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, - składowanie odpadów, - wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, - usuwanie drzew i krzewów. System opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska skłania przedsiębiorstwa do minimalizowania negatywnego oddzia ływania na środowisko m.in. poprzez lokalizacj ę produkcji, dobór technologii, oszczędniejsze korzystanie z zasobów naturalnych czy instalowanie urz ądzeń ochronnych. Gromadzone środki finansowe przekazywane są następnie do Funduszy Ochrony Środowiska różnych szczebli oraz funduszu ochrony gruntów rolnych. Osoby fizyczne, nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub e nergii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pieniężne pobiera się w tych samych sytuacjach, co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ężnych. Instrumenty edukacyjno-informacyjne Instrumenty te stanowią: edukacja ekologiczna dzieci, m łodzieży i dorosłych, dostęp do informacji o środowisku oraz włączenie obywateli i organizacji pozarz ądowych w procedury decyzyjne, szeroko pojęta współpraca pomiędzy samorządem różnych szczebli, między społeczeństwem i władzami, jak i władzami a podmiotami gospodarczymi. Wspó łpraca ta jest konieczna przy opracowywaniu i wdrażaniu programu ochrony środowiska. Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Obowiązkiem samorządów jest umożliwienie dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku i jego ochronie, rozpowszechnianie informacji oraz umo żliwienie udziału w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska. Obowiązek ten realizuje się poprzez rozwój sprawnego systemu udostępniania i upowszechniania informacji, np. poprzez stworzenie i udostępnienie komputerowej bazy danych, udzia ł społeczeństwa w zarządzaniu poprzez systemy konsultacji i debat publicznych, wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości (np. kampanie edukacyjne). Wypracowane procedury i strategie dzia łań powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się rutyną i podstawą współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych. 20 Instrumenty organizacyjno-planistyczne Na poziomie gminnym instrumentami organizacyjno -planistycznymi służącymi realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska są, poza gminnym programem ochrony środowiska i planem gospodarki odpadami: - strategia rozwoju gminy, - studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. W powyższych dokumentach strategicznych powinny si ę znaleźć zapisy dotyczące zagadnień ochrony środowiska. Dokumenty opracowane wcze śniej niż Program Ochrony Środowiska powinny zostać zaktualizowane i zweryfikowane pod wzgl ędem zagadnień ochrony środowiska. V.3. Źródła finansowania Zbilansowanie możliwości Dofinansowanie w zakresie ochron y środowiska jest możliwe z następujących źródeł: ü Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego ü Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko ü Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ü Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu ü fundusze powiatowe i gminne ü kredyty i pożyczki preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska, Fundację Rozwoju Śląska Opolskiego ü kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Bank Światowy) ü kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne ü Ekofundusz ü Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweski Mechanizm Finansowy ü Konkurs „Polska wolna od azbestu” ü Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 Program stanowi jeden z programów operacyjnych b ędących podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w nich celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europe jskiego Funduszu Społecznego. Łączna wielkość środków finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 wyniesie 37,6 mld euro, z czego wkład unijny wynosić będzie 27,9 mld euro, zaś wkład krajowy – 9,7 mld euro. W ramach 15 priorytetów programu 5 bezpośrednio dotyczy ochrony środowiska: • Gospodarka wodno-ściekowa – 3 275,2 mln euro (w tym 2 783,9 mln euro z FS); • Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi – 1,430,3 mln euro (w tym 1,215,7 mln euro z FS); • Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska – 655,0 mln euro (w tym 556,8 mln euro z FS); • Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska – 667,0 mln euro (w tym 200,0 mln euro z EFRR); • Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych – 105,6 mln euro (w tym 89,9 mln euro z EFRR); Dodatkowo inne priorytety zwi ązane z transportem, ochroną zdrowia i szkolnictwem wyższym również obejmują działania opisane w Programie Ochrony Środowiska dla miasta Opola. Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego na lata 2007-2013 RPO WO stanowi podstawę podziału środków unijnych przeznaczonych dla regionu. Podstawowym źródłem finansowania zadań ujętych w niniejszym dokumencie jest oś priorytetowa 4: ochrona środowiska; jej cele to: − poprawa jakości środowiska naturalnego poprzez unowocze śnienie gospodarki wodnościekowej oraz infrastruktury przeciwpowodziowej; − zwiększenie stopnia segregacji oraz ponownego wykorzystania odpadów; − poprawa jakości powietrza oraz zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej; − zachowanie różnorodności biologicznej oraz walorów przyrodniczych Opolszczyzny. Uprawnionymi podmiotami do otrzymania dofinansowania na inwestycje w zakresie ochrony środowiska są: 21 − − − jednostki samorządu terytorialnego lub jednostki organizacyjne wykonuj ące zadania jst., związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorz ądu terytorialnego podmioty (w tym spółki prawa handlowego) wykonuj ące usługi publiczne, w których większość udziałów lub akcji posiada województwo opolskie, powiat, gmina, miasto, związek międzygminny lub Skarb Państwa podmioty wybrane w trybie przepisów ustawy Prawo Zamówie ń Publicznych, wykonujące usługi publiczne w obszarze objętym wsparciem w ramach działania na podstawie odrębnej, obowiązującej umowy, zawartej z jednostką samorządu terytorialnego (również na zasadach partnerstwa publiczno-prywatnego). Na realizację całego RPO WO 207-2013 przewidziano 427,1 mln euro z funduszy strukturalnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Dystrybucja środków finansowych z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odbywa się w ramach następujących dziedzin: ochrona powietrza, ochrona wód i gospodarka wodna, ochrona powierzchni ziemi, ochrona przyrody i krajobrazu oraz leśnictwo, geologia i górnictwo, edukacja ekologiczna, Państwowy Monitoring Środowiska, programy międzydziedzinowe, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, ekspertyzy i prace badawcze. Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki finansowe z Narodowego Funduszu mogą być: • jednostki samorządu terytorialnego, • przedsiębiorstwa, • instytucje i urzędy, • szkoły wyższe i uczelnie, • jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, • organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), • administracja państwowa, • osoby fizyczne. Wszyscy wnioskodawcy powinni posiadać status prawny umożliwiający im zawarcie umowy cywilno - prawnej. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundusz udziela dofinansowania w ró żnych formach, na cele określone w ustawie Prawo ochrony środowiska, zgodnie z rocznym planem finansowym, listą przedsięwzięć priorytetowych oraz kryteriami wyboru przedsięwzięć uchwalonymi przez Radę Nadzorczą Funduszu. Priorytetowe przedsięwzięcia dotyczą celów wyznaczonych w wojewódzkim programie ochrony środowiska, wojewódzkim planie gospodarki odpadami oraz własnej strategii działania (następna aktualizacja 2009 -2012). Powiatowe i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Jednostki organizacyjne gmin, spółki z udziałem gmin, osoby fizyczne, organizacje pozarządowe mogą starać się pozyskać dofinansowanie w ramach Gminnego lub Powiatowego Funduszach Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zadania zwi ązane z ochroną środowiska i gospodarką odpadami. Obligacje gminne Obligacje to jeden ze sposobów na finansowanie inwestyc ji unijnych. Zdaniem specjalistów emisja obligacji jest dla samorządów bardziej opłacalna od zaciągania kredytów bankowych. Inną zaletą tego instrumentu jest to, że emitowane zwykle w kilku transzach obligacje nie nastr ęczają później przy spłacie wielkich problemów - łatwiej jest spłacać kilka razy w ciągu roku relatywnie niewielką sumę niż całość zadłużenia za jednym razem. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBRD) EBRD wspiera inwestycje sektora prywatnego zmierzaj ące do poprawy jakości środowiska. Inwestycje środowiskowe wspierane przez bank dotyczą między innymi infrastruktury komunalnej i ochrony środowiska, - poprawy wydajności energetycznej i użycia odnawialnych źródeł energii. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju wspiera też projekty związane z ograniczaniem emisji gazów cieplarnianych. Wartość kredytu wynosi od 2 do 250 mln (średnio 5 mln euro), co stanowi do 35% wartości inwestycji. Bank Ochrony Środowiska Kredyt ekologiczny jest przyznawany na zakup lub montaż wyrobów służących ochronie środowiska. Wszystkie podmioty mogą starać się o pozyskanie preferencyjnego kredytu. Maksymalna 22 kwota kredytu może wynieść do 100% kosztów zakupu i kosztów montażu, przy czym koszty montażu mogą być kredytowane w jednym z poniższych przypadków: − gdy Sprzedawca, z którym Bank podpisał porozumienie jest jednocze śnie Wykonawcą, − gdy Wykonawca jest jednostką autoryzowaną przez Sprzedawcę, z którym Bank podpisał porozumienia, − gdy Bank podpisał z Wykonawcą porozumienie dotyczące montażu urządzeń i wyrobów zakupionych wyłącznie na zasadach obowiązujących dla niniejszego produktu. Okres kredytowania wynosi do 5 lat. Oprocentowanie jest zmienne, ustalone na podstawie uchwały Zarządu BOŚ S.A. W przypadku zawarcia umowy pomiędzy Bankiem a sprzedawcą, bądź producentem urządzeń kredyty udzielone na zakupy tych urządzeń mogą być oprocentowane od 1% w skali roku. Inne banki krajowe Bankami, które w szczególności wspierają kredytowo realizację zadań z zakresu środowiska są: Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Rozwoju Eksportu S.A, Ban k Gdański S.A., niemniej rynek tego typu usług stale się rozszerza i coraz więcej banków ma w ofercie produkty dedykowane ochronie środowiska. Fundacja Rozwoju Śląska Opolskiego Pożyczki przyznawane są przedsiębiorcom działającym na terenie województwa opolskiego realizującym przedsięwzięcia przyczyniające się do rozwoju gospodarczego firmy, w tym do tworzenia nowych miejsc pracy w województwie opolskim. O pożyczki mogą ubiegać się również przedsiębiorstwa z udziałem jednostek samorządu terytorialnego. Środki uzyskane z pożyczki mogą być przeznaczone na cele bezpośrednio związane z prowadzoną działalnością. Pożyczki są udzielane wyłącznie małym przedsiębiorcom, zgodnie z ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia łalności gospodarczej. Fundacja EkoFundusz Zadaniem Fundacji jest dofinansowanie przedsi ęwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale tak że wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej l ub światowej. Ta specyfika EkoFunduszu uniemożliwia mu finansowanie przedsi ęwzięć, których celem jest rozwiązywanie tylko lokalnych problemów. Zadaniem EkoFunduszu jest te ż ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów -donatorów, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemys łu ochrony środowiska. W związku ze zbliżającym się terminem zakończenia programu zamiany polskiego zadłużenia na inwestycje ochrony środowiska, wnioski o udzielenie dotacji dla projektów będą przyjmowane do dnia 30 czerwca 2008 roku. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweski Mechanizm Finansowy W ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego można dofinansować działania związane z promocją zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami. W ramach Mechanizmów Finansowych mogą być realizowane np. projekty inwestycyjne na zagospodarowanie segregowanych odpadów. Beneficjentami mog ą być wszystkie instytucje sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarz ądowe utworzone w prawny sposób w Polsce i działające w interesie publicznym. Konkurs „Polska wolna od azbestu” Konkurs jest organizowany przez Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarz ądowych. Konkurs jest skierowany do wszystkich gmin i powiatów. Celem Konkursu jest nagrodzenie gmin i powiatów, które wyróżniają się skutecznym i sprawnym działaniem w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Nagrody pieni ężne należy wykorzystać na: − działania związane z realizacją inwestycji mających na celu usuwanie azbestu i wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych u żyteczności publicznej, − budowę i modernizację składowisk odpadów, − likwidację oddziaływania azbestu i wyrobów zawierających azbest na zdrowie mieszkańców, − akcje informacyjno – edukacyjne. Wspólne Wdrożenia, czyli Joint Implementation (JI) To mechanizm ustanowiony w Art. 6 Protokołu z Kioto (PzK), który umożliwia nabycie i transfer jednostek redukcji emisji gazów cieplarnianych (E RUs) pomiędzy krajami Aneksu I do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, powsta łych w wyniku realizacji projektów inwestycyjnych obni żających emisję gazów cieplarnianych lub 23 zwiększających pochłanianie GC. Jednostki redukcji emisji (ERUs) mogą być generowane w okresie 2008 – 2012 i przekazywane krajom Aneksu I jako środek do wypełnienia ich zobowiązań wynikających z PzK w sposób efektywny ekonomicznie. Mechanizm ten może posłużyć do pozyskania zewnętrznych środków przez spółki pragnące wdrożyć inwestycje obniżające emisję gazów cieplarnianych (np. odgazowanie sk ładowiska odpadów komunalnych). LIFE+ LIFE+ jest instrumentem DG Środowiska finansowym wspierającym politykę ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej, który będzie realizowany w latach 2007 – 2013 Stanowi kontynuację programu LIFE, realizowanego w latach 1992 - 2006. Celem programu LIFE+ jest finansowanie projektów związanych z wdrażaniem, aktualizacją oraz rozwojem wspólnotowej polityki i prawodawstwa w dziedzinie środowiska, a tym samym wspieranie zrównoważonego rozwoju państw UE. W szczególności, LIFE+ wspiera wdrażanie szóstego Programu Działania Środowiskowego Wspólnoty (6th EAP, 2002–2012), włącznie z jego strategiami tematycznymi, oraz zapewnia wsparcie finansowe dla środków i przedsięwzięć zapewniających wartość dodaną w Krajach Członkowskich UE. LIFE+ składa się z trzech komponentów: 1) „LIFE+ przyroda i różnorodność biologiczna” 2) „LIFE+ polityka i zarządzanie w zakresie środowiska” 3) „LIFE+ informacja i komunikacja” Instrument Finansowy Ochrony Ludności To drugi z instrumentów finansowych DG Środowiska. Jego celem jest wspieranie działań ukierunkowanych na ochronę ludzi, jak również środowiska naturalnego i dóbr kultury, przed kataklizmami naturalnymi i katastr ofami spowodowanymi przez działalność ludzką. Ukierunkowany jest on również na rozwijanie współpracy pomiędzy państwami członkowskimi na polu obrony cywilnej. Instrument ten może służyć finansowaniu szeroko rozumianego przeciwdzia łania skutkom poważnych awarii i katastrof transportowych. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich W ramach PROW wyodrębniono oś priorytetową 2 „Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej”, w ramach której określono 3 działania mające związek z gospodarką odpadami. W ramach Działania Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, można dofinansować wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy; Beneficjentem mo że być osoba fizyczna ubezpieczona na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jako rolnik, małżonek rolnika lub domownik. W ramach Działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw, można dofinansować wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy; Beneficjentem mo że być osoba fizyczna lub osoba prawna, lub jednostka organizacyjna nieposiadaj ąca osobowości prawnej, która prowadzi (podejmuje) dzia łalność jako mikroprzedsiębiorstwo zatrudniające poniżej 10 osób, i mające obrót nieprzekraczający równowartości w zł 2 mln euro. Działalność powinna być prowadzona w gminie wiejskiej albo w gminie wiejsko-miejskiej lubi miejskiej liczących poniżej 5 tys. mieszkańców lub na obszarach wiejskich pod warunkiem, iż obszary te nie należą do gmin wiejsko-miejskich lub miejskich liczących powyżej 20 tys. mieszkańców. W ramach Działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej, można dofinansować, tworzenie systemów zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych oraz wytwarzanie lub dystrybucję energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy. Beneficjentem mo że być gmina lub inna jednostka organizacyjna, dla której organizatorem jest jst. 24 V.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu Ochrona gleb i powierzchni ziemi Termin Szacunkowe koszty Główne źródła Jednostka odpowiedzialna realizacji tys. [PLN] finansowania 1 2 3 4 5 6 ZADANIA WŁASNE GMINY* Organizacja cyklu szkoleń dla rolników obejmujących zasady Urząd Gminy, ARMiR, 1. 2008 – 2011 40 środki własne, PROW kodeksu dobrych praktyk rolniczych WODR Łosiów Urząd Gminy, Urząd środki własne, 2. Promocja agroturystyki i rolnictwa ekologicznego 2008 - 2011 20 Marszałkowski WFOŚiGW, PROW Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zapobieganie Urząd Gminy, Starostwo 3. 2008 - 2011 degradacji i erozji gleb) Powiatowe ZADANIA KOORDYNOWANE** Okresowa kontrola zawartości metali ciężkich, składników Starostwo powiatowe, środki własne, 4 nawozowych oraz odczynu pH w glebach u żytkowanych 2008 - 2011 15 WODR Łosiów WFOŚiGW rolniczo Coroczna aktualizacja rejestru zawieraj ącego informacje o środki własne, 5 terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów 2008 - 2011 Starostwo Powiatowe b.d. PFOŚiGW jakości gleby i ziemi Ochrona i wykorzystanie zespołów przyrodniczo 6 2008 - 2011 właściciele gospodarstw b.d. środki własne -krajobrazowych w celach turystycznych * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego L.p. Nazwa zadania 25 Gospodarka wodno-ściekowa L.p. Nazwa zadania 1 2 Termin Jednostka odpowiedzialna realizacji 3 4 ZADANA WŁASNE GMINY* Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania 5 6 środki własne, WFOŚiGW, PROW, RPO WO, GFOŚiGW 1. Uzupełniająca rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenach przeznaczonych pod budownictwo 2008 - 2011 Urząd Gminy, ELKOM Sp. z o.o., „PROWOD” Sp. z o.o b.d. 2. Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowa ń motywujących ludność do oszczędzania wody 2008 - 2011 Urząd Gminy, ELKOM Sp. z o.o., „PROWOD” Sp. z o.o 10 3. Rozbudowa sieci wodociągowej 2008 - 2011 Urząd Gminy, ELKOM Sp. z o.o., „PROWOD” Sp. z o.o. 2 500 4. Inwentaryzacja nielegalnych kolektorów i rowów s łużących do odprowadzania ścieków 2008 - 2011 Urząd Gminy - - 5. Propagowanie budowy oczyszczalni przydomowych i małych grupowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania 2008 - 2011 Urząd Gminy, Starostwo Powiatowe - - 6. Inwentaryzacja istniejących systemów kanalizacji deszczowych wraz z oceną ich stanu technicznego 2008 - 2011 - - 7. Budowa kanalizacji deszczowej wraz z urz ądzeniami podczyszczającymi 2008 - 2011 8. 9. 10. 11. 12. Urząd Gminy, Zarząd Dróg Powiatowych, Zarząd Dróg Wojewódzkich, GDDKiA Urząd Gminy, Zarząd Dróg Powiatowych, Zarząd Dróg Wojewódzkich, GDDKiA środki własne środki własne, WFOŚiGW, RPO WO, PROW b.d. ( w zależności od środki własne, wyników WFOŚiGW inwentaryzacji pkt. 7) Prowadzenie monitoringu wpływu składowiska odpadów w Dębiu 2008 - 2011 Urząd Gminy, 15 na jakość wód Prowadzenie akcji informacyjnej i propagowanie w śród rolników 2008 - 2011 Urząd Gminy, WODR 20 tzw. Kodeksu Dobrych Praktyk Rolni czych Wykonanie roślinnych barier ochronnych wzdłuż wytypowanych 2008 - 2011 Urząd Gminy, zarządcy wód 15 zł/mb odcinków wód powierzchniowych Kontrola istniejących zabezpieczeń wodnych i rozpoznanie Urząd Gminy, RZGW, 2008 - 2011 10 potrzeb w zakresie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego WZMiUW Utrzymanie przeciwpowodziowej funkcji terenów zalewowych, w ramach działalności całkowite zaprzestanie wszelkich nowych inwestycji, które mog ą 2008 - 2011 Urząd Gminy urzędu zmniejszyć rolę przeciwpowodziową terenów zalewowych ZADANIA KOORDYNOWANE** środki własne środki własne, ARMiR środki własne środki własne środki własne 26 L.p. Nazwa zadania 1 13. 2 Współpraca przy opracowaniu programu ochrony przed powodzią w zlewni rzeki Odry Termin realizacji 3 2008 - 2011 Jednostka odpowiedzialna 4 Urząd Gminy, RZGW, WZMiUW, Starostwo Powiatowe Związek gmin „Dolna Mała Panew” Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania 5 6 b.d. środki własne Rozwój współpracy regionalnej w celu poprawy jakości wód środki własne, WFOŚ, 2008 - 2011 b.d. Małej Panwi NFOŚ Budowa oczyszczalni przydomowych i ma łych grupowych 15. oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do 2008 - 2013 gospodarstwa indywidualne b.d. środki własne skanalizowania Budowa bezpiecznych dla środowiska miejsc magazynowania Urząd Gminy, rolnicy 16. obornika i zbiorników na gnojowicę 2006 - 2008 b.d. środki własne indywidualni w gospodarstwach rolnych Stosowanie w zakładach przemysłowych tylko najlepszych środki własne, 17. dostępnych technik produkcyjnych (BAT), sprzyjaj ących 2005 - 2012 Zakłady przemysłowe b.d. WFOŚiGW ograniczeniu zużycia wody * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 14. 27 Ochrona powietrza atmosferycznego Termin Jednostka Szacunkowe koszty Główne źródła realizacji odpowiedzialna tys. [PLN] finansowania 1 2 3 4 5 6 ZADANA WŁASNE GMINY* Urząd Gminy, „ELKOM” Budowa sieci ciepłowniczej i gazowniczej w gminie Chrząstowice GFOŚiGW, PROW, Sp. z o.o, Górnośląska 2008 - 2011 b.d. 1. (w trakcie tworzenia - „Projekt założeń do planu zaopatrzenia WFOŚiGW, RPO WO Spółka Gazownictwa ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe) w Zabrzu.. Urząd Gminy, środki własne, Spółdzielnie GFOŚiGW, EkoFundusz, 2008 - 2011 b.d. 2. Termomodernizacja budynków mieszkaniowe, Fundusz Mieszkańcy Termomodernizacyjny Edukacja ekologiczna w zakresie poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, korzyści z termomodernizacji, zachęcania do 8 środki własne, 2008 - 2011 Urząd Gminy 3. stosowania paliw alternatywnych dla w ęgla (proekologicznych), WFOŚiGW szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych Opracowanie gminnego studium wykorzystania odnawialnych 2009 - 2010 Urząd Gminy 20 GFOŚiGW 4. źródeł energii 2008 - 2011 Urząd Gminy b.d. środki własne 5. Prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych 2008 - 2011 Urząd Gminy 6. Promowanie publicznych środków transportu 2008 - 2011 Urząd Gminy b.d. środki własne 7. Tworzenie ścieżek rowerowych Urząd Gminy, Policja, 2008 - 2011 Straż Pożarna, WIOŚ 8. Egzekwowanie zakazu wypalania traw i ściernisk Opole ZADANIA KOORDYNOWANE** Egzekwowanie wymagań dotyczących stanu technicznego w ramach działalności 2008 - 2011 Policja środki własne 9. pojazdów i przestrzegania dozwolonej pr ędkości ruchu jednostki 2008 - 2011 Jednostki gospodarcze b.d. środki własne, WFOŚ 10. Zastosowanie paliw alternatywnych dla w ęgla Zarząd Dróg Modernizacja dróg wojewódzkich i powiatowych, budowa Wojewódzkich Opole, środki własne, RPO WO, 2008 - 2011 b.d 11. obwodnic Zarząd Dróg PO IiŚ Powiatowych * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego Lp. Nazwa zadania 28 Ochrona przed hałasem Termin Jednostka Szacunkowe koszty Główne źródła realizacji odpowiedzialna tys. [PLN] finansowania 1 2 3 4 5 6 ZADANIA WŁASNE GMINY* 1. Prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych 2008 - 2011 Urząd Gminy b.d. środki własne Identyfikacja obiektów stwarzających zagrożenie akustyczne dla 2. środowiska oraz prowadzenie działań na rzecz zmniejszenia ich 2008 - 2011 Urząd Gminy uciążliwości Uwzględnianie w zmianach miejscowych planów 3. zagospodarowania przestrzennego dopuszczalnych warto ści 2008 - 2011 Urząd Gminy poziomu dźwięku w środowisku ZADANIA KOORDYNOWANE** 4. Pozyskiwanie danych o skali zagrożenia hałasem 2008 - 2011 Starostwo Powiatowe Ograniczenie uciążliwości akustycznej dróg i tras kolejowych do poziomu wymaganego normami, budowa ekranów GDDKiA, ZDW Opole, 5. dźwiękochłonnych, stosowanie od strony drogi i torów kolejowych 2008 - 2011 Zarząd Dróg b.d. środki własne okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej, lokalizacja Powiatowych, PKP ochronnych pasów zieleni Egzekwowanie wymagań dotyczących stanu technicznego Starostwo Powiatowe, w ramach działalności 6. 2008 - 2011 środki własne pojazdów i przestrzegania dozwolonej pr ędkości ruchu Policja jednostek * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego Lp. Nazwa zadania 29 Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Lp. 1 Nazwa zadania 2 Termin Jednostka realizacji odpowiedzialna 3 4 ZADANIA WŁASNE* Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania 5 6 Uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) zagro żeń 2008 - 2011 Urząd Gminy 1. związanych z promieniowaniem niejonizuj ącym, preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego Określenie aktualnego poziomu elektromagnetycznego Urząd Gminy, 2008 - 2011 2. promieniowania niejonizującego w miejscach jego potencjalnego Urząd Wojewódzki oddziaływania ZADANIA KOORDYNOWANE** Urząd Wojewódzki, Wyeliminowanie emisji promieniowania niejonizuj ącego ze źródeł 2008 - 2011 WIOŚ, Urząd 3. będących zagrożeniem dla ludzi i środowiska Marszałkowski * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 30 Ochrona przyrody Lp. Nazwa zadania 1 2 Termin Jednostką realizacji odpowiedzialna 2 4 ZADANIA WŁASNE GMINY* Szacunkowe koszty tys. [PLN] 5 Główne źródła finansowania 6 Tworzenie małoobszarowych form ochrony przyrody (zespoły 2008 - 2011 Urząd Gminy środki własne przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne) 2. Objęcie ochroną prawną drzew- pomników przyrody 2008 - 2011 Urząd Gminy 20 środki własne Tworzenie zieleni urządzonej w obiektach rekreacyjno – 3. 2008 - 2011 Urząd Gminy 10 środki własne wypoczynkowych (istniejących i projektowanych) Tworzenie ścieżek przyrodniczo- dydaktycznych w obrębie 4. 2008 - 2011 Urząd Gminy 20 środki własne obszarów przyrodniczo cennych i krajobrazowo atrakcyjnych Pielęgnacja i konserwacja istniej ących na terenie gminy obiektów 5. 2008 - 2011 Urząd Gminy 10/rok środki własne i form ochrony przyrody, w tym zabytkowych założeń zieleni ZADANIA KOORDYNOWANE GMINY** RZGW i inni 6. Ochrona siedlisk łęgowych 2005 – 2012 administratorzy cieków b.d. środki własne wodnych Tworzenie form zieleni izolacyjno – osłonowej wzdłuż ciągów zarządcy dróg i linii 7 2005 – 2012 b.d. środki własne komunikacyjnych kolejowych * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 1. 31 Ochrona przed skutkami poważnych awarii Lp. Nazwa zadania 1 2 Termin Jednostką realizacji odpowiedzialna 2 4 ZADANIA WŁASNE GMINY* Główne źródła finansowania 6 Szacunkowe koszty tys. [PLN] 5 1. Uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) potencjalnych stref zagro żenia związanych z ryzykiem wystąpienia poważnych awarii wokół obiektów i tras komunikacyjnych 2008 - 2011 Urząd Gminy - - 2. Informowanie zakładu o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej o jego obowiązkach 2008 - 2011 Urząd Gminy, Komendant Powiatowy PSP - - 2008 - 2011 Urząd Gminy - - 2008 - 2011 Urząd Gminy - - 3. 4. Instruowanie społeczeństwa o zasadach postępowania w wypadku wystąpienia awarii przemysłowych i transportowych Instruowanie społeczeństwa o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii Urząd Gminy, Komendant Powiatowy PSP, WIOŚ, Policja * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 5. Egzekwowanie wymogów dotyczących transportu substancji i odpadów niebezpiecznych 2008 - 2011 32 Edukacja ekologiczna Termin Jednostka Szacunkowe koszty Główne źródła realizacji odpowiedzialna tys. [PLN] finansowania 1 2 3 4 5 6 ZADANA WŁASNE GMINY* Urząd Gminy, Urząd Tworzenie ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych, szlaków pieszych, 2008 - 2011 Wojewódzki, 40 środki własne, WFOŚ 1. rowerowych, konnych, w rejonach przyrodniczo cennych Nadleśnictwa Promocja działań proekologicznych z przeznaczeniem dla doros łej środki własne, 2008 - 2011 Urząd Gminy 5 (rocznie) 2. części społeczności lokalnej - wydawnictwa ekologiczne, szkolenia sponsorzy Urząd Gminy, Urząd środki własne, Promocja agroturystyki, rolnictwa ekologicznego (szkolenia, 2008 - 2011 Marszałkowski,WODR 2 (rocznie) WFOSiGW, 3. broszury, warsztaty) Łosiów RPO WO, PROW Organizacja konkursów ekologicznych, akcji sprz ątania, akcji środki własne, Urząd Gminy 10 rocznie 4. edukacyjnych, festynów ekologicznych i innych spotka ń integrujących 2008 - 2011 sponsorzy mieszkańców Doposażenie bibliotek w najnowsze pozycje w zakresie ochrony środki własne, 2009 - 2010 Urząd Gminy, Szkoły 2 5. środowiska WFOŚiGW, sponsorzy 2008 - 2011 Urząd Gminy 6. Prowadzenie działalności informacyjnej w Urzędzie Gminy ZADANIA KOORDYNOWANE** Urząd Gminy, Starostwo Rozwój i utrzymanie systemu udost ępniania informacji w ramach działalności 2008 - 2011 Powiatowe, Urząd środki własne 7. o środowisku urzędu Marszałkowski * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego Lp. Nazwa zadania 33 V.5. Monitoring i ocena realizacji programu Rys. 1. Rys. 2. Ocena realizacji Programu polega przede wszystkim na monitorowaniu, czyli obserwacji: - zakresu wykonania zadań ujętych w Programie, - rozbieżności pomiędzy przyjętymi zadaniami i stopniem ich wykonania, - przyczyn ewentualnego niewykonania za łożonych zadań. System monitoringu i oceny powini en obejmować stworzenie: - systemu zbierania i selekcjonowania informacji, - systemu oceny i interpretacji zgromadzonych danych. Zbudowanie takiego systemu monitoringu i prowadzenie opisanych dzia łań pozwoli na bieżące monitorowanie realizacji Programu poprze z: - systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotycz ących realizacji poszczególnych zadań Programu; wynikiem tych działań będzie materiał empiryczny stanowiący podstawę do analiz i ocen, - uporządkowanie, przetworzenie i analiza danych empiryc znych; otrzymany materiał będzie służył przygotowaniu raportów, - przygotowanie raportów z realizacji zada ń ujętych w Programie, - analiza porównawcza osiągniętych wyników z założeniami Programu; określenie stopnia wykonania zapisów przyjętego Programu oraz identyfikacja ewentualnych rozbieżności, - analiza przyczyn odchyleń oraz określenie działań korygujących polegających na modyfikacji dotychczasowych oraz ewentualne wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia, - przeprowadzenie zaplanowanych dzia łań korygujących. Podstawą zarządzania Programem będzie stałe monitorowanie uzyskiwanych efektów stwierdzanych jako poprawa jako ści środowiska, zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń oraz skutki podejmowanych działań. Podstawą dla sprawnego zbierania danych monitoringu jest op racowany zestaw mierników (wskaźników stanu środowiska). Rys. 3. W związku z faktem, że gminne programy ochrony środowiska stanowią narzędzie realizacji polityki ekologicznej pa ństwa na szczeblu gminnym, do kontroli realizacji programu s łużyć mogą wskaźniki wzorowane na przyjętych w polityce ekologicznej limitach krajowych zwi ązanych z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw ą stanu środowiska, skorygowanych odpowiednio w zależności od specyficznych warunków i możliwości gminy, tj.: - ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), - ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 2 5% w stosunku do 2000 r. (również w przeliczeniu na jednostk ę produkcji, wartość produkcji lub PKB), - dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r., - odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szk ła z odpadów komunalnych, - pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miasta i zakładów przemysłowych, - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowy ch, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze sp ływu powierzchniowego – również o 30%, - ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetan owych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r. Poza głównymi miernikami przy ocenie skuteczno ści realizacji polityki ekologicznej pa ństwa będą stosowane wskaźniki społeczno-ekonomiczne, wskaźniki presji na środowisko i stanu środowiska oraz wskaźniki reakcji państwa i społeczeństwa, a mianowicie: a) wskaźniki społeczno-ekonomiczne: - poprawa stanu zdrowia obywateli, mierzona przy pomocy takich mierników jak d ługość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności, - zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji, - zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wy łączanych z rolniczego i leśnego użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych, 34 b) wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko: - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód śródlądowych, - poprawę jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników wód podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej, - poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza (zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszcze ń wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy, a więc przede wszystkim metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszaj ących, pyłów i lotnych związków organicznych), - zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własności wokół obiektów przemysłowych oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych, - zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, - ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, zwiększenie skali przywracania obszarów bezpo średnio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenie pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie procesów degradacji zabytków kultury, - wzrost lesistości kraju, rozszerzenie renaturalizacji obszarów le śnych oraz wzrost zapasu i przyrost masy drzewnej, a także wzrost poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby, - zahamowanie zaniku gatunków ro ślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnyc h siedlisk, a także pomyślne reintrodukcje gatunków, - zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kszta łtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą, c) wskaźniki aktywności państwa i społeczeństwa: - spójność i efekty działań w zakresie monitoringu i kontroli, - zakres i efekty działań edukacyjnych oraz stopień udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych, - opracowanie i realizowanie przez grupy i organizacje pozarz ądowe projektów na rzecz ochrony środowiska. Celem zwartego i przejrzystego ujęcia obserwowanych wskaźników zaleca się zastosowanie wskazanego w programie wojewódzkim zestawienia wska źników realizacji Programu. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska, Wójt Chrząstowic sporządza co dwa lata raporty z wykonania programu, które przedstawia Radzie Gminy. Za sporządzenie raportu szczegółowego powinien być odpowiedzialny Kierownik Programu, a raport powinien dotyczyć szczególnie działań, które są związane z likwidacją przekroczenia przepisów prawa, wynikami monitorowania jakości środowiska, koniecznością wprowadzenia korekt do Programu itp. Raporty szczegółowe winny być przedstawiane na posiedzeniach Rady Gminy. Wskazane jest by korekty Programu by ły wprowadzane w drodze uchwały Rady Gminy. Przewodniczący Rady Gminy Rafał Bartek 35