Krajowa Reprezentacja Doktorantów
Transkrypt
Krajowa Reprezentacja Doktorantów
Krajowa Reprezentacja Doktorantów Warszawa, dnia 23 marca 2014 r. Opinia prawna w przedmiocie nieuzasadnionego prolongowania przez promotora terminu wszczęcia przewodu doktorskiego 1. Przedmiot opinii Przedmiotem niniejszej opinii jest ocena sytuacji nieuzasadnionego racjonalnymi argumentami kilkukrotnego prolongowania w czasie terminu wszczęcia przewodu doktorskiego przez opiekuna naukowego doktoranta oraz rozważenie kwestii wyznaczenia przez opiekuna naukowego sztywno zakreślonego czasu, jaki tygodniowo musi spędzać doktorant w katedrze, w której przygotowuje rozprawę doktorską. 2. Stan faktyczny W przedmiotowej sprawie pytający jest uczestnikiem 4 semestru studiów doktoranckich. Doktorant ów spełnia przewidziane ustawą z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. z 2003 r. Nr 65, poz. 595 ze zm.; dalej jako: u.s.n.) przesłanki uprawniające do wszczęcia przewodu doktorskiego. Niemniej trudności z otwarciem przewodu wynikają z utrudnień, jakie występują po stronie opiekuna naukowego pytającego. Doktorant nie ma wsparcia ze strony swojego opiekuna, który dodatkowo nakłada na swoich podopiecznych - nieprzewidziane żadnymi regulacjami prawnymi - czasochłonne obowiązki, które nota bene nie mają bezpośredniego przełożenia na pracę naukową i postępy przy przygotowaniu rozprawy doktorskiej. Dla przykładu – opiekun odgórnie wprowadził ustalenia katedralne, iż każdy z doktorantów obowiązany jest „spędzać” 20 godzin zegarowych tygodniowo w katedrze. Ponadto doktoranci wyręczają swojego opiekuna w tłumaczeniu jego tekstów naukowych, czy też obligowani są do poszukiwania materiałów pomocnych przy przygotowaniu pracy doktorskiej przez syna opiekuna. Co więcej, opiekun dopuszcza się niczym nieuzasadnionych, wręcz nagannych praktyk, zobowiązując swoich podopiecznych do dopisywania jego nazwiska na wszelkich pracach Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów naukowych przez nich wydawanych (jest to warunek sine qua non dla wyrażenia zgody na publikacje tekstu doktoranta). Taki stan rzeczy powoduje, iż dla własnego rozwoju naukowego, doktoranci w tej właśnie katedrze, aby rozwijać się naukowo, muszą poszukiwać innych form współpracy z pracownikami naukowi z innych katedr. Doktorant w przedmiotowej sprawie już kilkukrotnie zapewniany był o rychłym wszczęciu przewodu doktorskiego (przewidywany termin wskazany pierwotnie przez opiekuna – 3 semestr, prolongowany na semestr 4). Ostatnimi czasy opiekun naukowy pytającego po raz kolejny prolongował termin wszczęcia jego przewodu, nie określając jednak konkretnego terminu. Sytuacje tę uzasadnił koniecznością złożenia wniosku o nowy, ważny dla katedry grant badawczy. Sytuacja jest o tyle niepokojąca, ze regulamin studiów doktoranckich na macierzystej uczelni pytającego jako najpóźniejszy termin na wszczęcie przewodu doktorskiego wskazuje 5 semestr studiów, co stawia pytającego w trudnej sytuacji, biorąc pod uwagę postępowanie jego opiekuna naukowego. 3. Stan prawny Kwestia wszczęcia przewodu doktorskiego unormowana została w art. 11 u.s.n., stanowiącym, iż: 1. Stopień doktora jest nadawany w drodze przewodu doktorskiego, a stopień doktora habilitowanego w drodze postępowania habilitacyjnego, wszczętych na wniosek osoby ubiegającej się o nadanie stopnia. 2. Warunkiem wszczęcia przewodu doktorskiego jest posiadanie wydanej lub przyjętej do druku publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym, określonym przez ministra właściwego do spraw nauki na podstawie przepisów dotyczących finansowania nauki lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji naukowej lub publiczna prezentacja dzieła artystycznego. Ponadto art. 14 ust. 2 u.s.n. stanowi, iż czynności przewodu doktorskiego kończą się uchwałami rady jednostki organizacyjnej (przez co należy rozumieć Radę Wydziału), w tym Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów w przedmiocie m.in. wszczęcia przewodu doktorskiego i wyznaczenia promotora. Zgodnie zaś z art. 21 ust. 1 u.s.n. osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora może wnieść za pośrednictwem właściwej rady odwołanie od uchwał, o których mowa w art. 14 ust. 2 do Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów, jeżeli są one odmowne (a zatem także w zakresie wszczęcia przewodu doktorskiego i wyznaczenia promotora). Czynności przewodu doktorskiego zostały także unormowane w rozdziale 1 Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 września 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodach doktorskich, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. z 2011 r., Nr 204, poz. 1200; dalej jako „rozporządzenie”). Zgodnie z § 1 ust 1 rozporządzenia osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora wraz z wnioskiem o wszczęcie przewodu doktorskiego przedstawia kierownikowi jednostki organizacyjnej: 1) oryginał albo poświadczoną przez jednostkę organizacyjną przeprowadzającą przewód doktorski kopię dokumentu stwierdzającego posiadanie tytułu zawodowego; 2) proponowany temat i koncepcję rozprawy doktorskiej, ze wskazaniem obszaru wiedzy, dziedziny i dyscypliny naukowej, w zakresie której ma być otwarty przewód doktorski, propozycję osoby promotora oraz dyscypliny dodatkowej; 3) wykaz prac naukowych, twórczych prac zawodowych albo dorobku artystycznego wraz z odpowiednim zapisem dzieł artystycznych i dokumentacją ich publicznej prezentacji oraz informację o działalności popularyzującej naukę; 4) informację o przebiegu przewodu doktorskiego, jeżeli kandydat ubiegał się uprzednio o nadanie stopnia doktora w tej samej dyscyplinie. 4. Analiza Zgodnie z powyższym zestawieniem regulacji prawnych stwierdzić należy, iż zarówno u.s.n. jak i wspomniane rozporządzenie, traktują kwestię wszczęcia przewodu doktorskiego dość lakonicznie. Mowa jest bowiem jedynie o wnioskowym trybie wszczęcia postępowania, co oznacza, że otwarcie przewodu może nastąpić wyłącznie na wniosek zainteresowanej osoby Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów (H. Izdebski, J. Zieliński, Komentarz do art. 11 u.s.n. [w:] H. Izdebski, J. Zieliński, Komentarz do u.s.n., LEX 2013). Akty prawne wskazują także warunki wszczęcia przewodu w postaci posiadania szczegółowo określonych publikacji. Do wniosku o wszczęcie przewodu kandydat do uzyskania stopnia doktora musi dołączyć stosowne dokumenty, w tym także propozycje osoby promotora. Decyzję o wszczęciu przewodu doktorskiego podejmuje zaś Rada Wydziału w drodze uchwały. Przepisy ustawy czy rozporządzenia nie precyzują jednak szczegółowego trybu otwarcia przewodu, pozostawiając niejako tę kwestie regulacjom wewnętrznym poszczególnych uczelni. Tym samym uczelnie doprecyzowują tę kwestię określając, iż np. do wniosku o wszczęcie przewodu doktorskiego dołączyć należy opinię opiekuna naukowego zawierającą zgodę na przyjęcie roli promotora, czy opinie o kandydacie i jego działalności naukowej. Tym samym, choć nie zostało to expressis verbis wyrażone w przepisach prawa powszechnie obowiązującego, opinia opiekuna naukowego w przedmiocie wszczęcia przewodu doktorskiego jest istotna. W przedmiotowej sytuacji możliwe wydają się zatem dwa rozwiązania. Pierwszym z nich, wynikającym z zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów w nauce jest po prostu próba polubownego załagodzenia i wyjaśnienia sytuacji. W przedmiotowej sprawie bowiem wyraźnie widać, iż opiekun naukowy podejmuje działania nielicujące z powagą pełnionej funkcji i zasadami obowiązującymi na uczelni. Każde zaś działanie uchybiającym obowiązkom nauczyciela akademickiego lub godności zawodu nauczycielskiego wiązać się może z odpowiedzialnością dyscyplinarną (art. 139 ustawy o z dnia 27 lipca 2005 r. szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2012 r. Nr 572 ze zm.; dalej jako: u.s.w.). Należałoby zatem w pierwszej kolejności podjąć przede wszystkim próbę polubownego załatwienia sporu. Drugim z możliwych rozwiązań jest podjęcie starań mających na celu zmianę osoby opiekuna naukowego, w dalszej perspektywie – promotora. Wiąże się to z faktem, iż relacja, jak powinna zostać nawiązana pomiędzy uczestnikiem studiów doktoranckich a jego opiekunem naukowym ma szczególną postać. Opiekun naukowy, a w dalszej perspektywie – promotor winien być osobą wyjątkowo bliską doktorantowi, pozostająca z nim w bezpośrednim kontakcie, udzielając niezbędnej pomocy merytorycznej i metodycznej w pracy naukowej. Winna być to osoba, którą doktorant darzy należnym szacunkiem i wie, że w każdej chwili może liczyć na jego pomoc. Opiekun naukowy zaś winien rozumieć potrzeby młodego adepta Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów nauki, zachęcać go do podejmowania pracy naukowej, motywować do własnego rozwoju. W sytuacji, gdy brak jest takiej relacji wydaje się, iż nic nie stoi na przeszkodzie zmianie osoby opiekuna naukowego. W przedmiotowej sytuacji wyraźnie bowiem widać, iż działania opiekuna naukowego pytającego nie rokują udanej współpracy w przyszłości. Wydaje się, iż w przedmiotowej sytuacji nie ma przeciwwskazań do tego, by rychło wystąpić o zmianę opiekuna, tak, by nadać bieg formalnej procedurze zmierzającej do nadania stopnia doktora uczestnikowi studiów doktoranckich. Taka konkluzja wynika po części także z przytoczonego stanu faktycznego, w którym pytający wskazuje, iż dla swego rozwoju naukowego podejmuje współpracę z innymi katedrami. Tym samym, jak można mniemać, jest to osoba rzetelnie pracująca, której dorobek i osiągnięcia mogą zostać potwierdzone przez innych pracowników naukowych. Dodać przy tym należy, iż doktorant, w wyjątkowych przypadkach, może złożyć wniosek do kierownika studiów doktoranckich o zmianę opiekuna naukowego, co – co do zasady - wynika to z regulaminu studiów doktoranckich (w przedmiotowej sprawie nie podano macierzystej uczelni pytającego; dla przykładu jednak: § 19 ust. 5 Uchwały nr 35/III/2012 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 28 marca 2012 r. w sprawie Regulaminu studiów doktoranckich na Uniwersytecie Jagiellońskim). Odnosząc się do drugiej części zapytania, dotyczącej dopuszczalności wyznaczenia przez opiekuna naukowego sztywnych ram czasowych, które uczestnik studiów doktoranckich winien spędzać w katedrze, stwierdzić należy, iż brak jest odnośnej regulacji w tym względzie. Sztywny wymiar godzin dotyczyć może innych zajęć, do uczestnictwa w których zobowiązany jest każdy uczestników studiów doktoranckich. Mowa tutaj chociażby o wymiarze czasowym praktyki zawodowej, liczbie godzin przeznaczonych na poszczególne zajęcia dydaktyczne, w których winien uczestniczyć doktorant i które ściśle oznaczone są w programie studiów. Nie ma natomiast ustawowo określonego wymiaru czasu, które doktorant „spędzać” powinien w siedzibie katedry. Przytoczyć tu należy treść art. 197 ust 1 u.s.w.: Doktorant jest obowiązany postępować zgodnie z treścią ślubowania i regulaminem studiów doktoranckich. Przepis art. 189 ust. 2 stosuje się odpowiednio(„Student jest obowiązany w szczególności do: Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów 1. uczestniczenia w zajęciach dydaktycznych i organizacyjnych zgodnie z regulaminem studiów; 2. składania egzaminów, odbywania praktyk i spełniania innych wymogów przewidzianych w planie studiów; 3. przestrzegania przepisów obowiązujących w uczelni”). 2. Do podstawowych obowiązków doktorantów, poza obowiązkami określonymi zgodnie z ust. 1, należy realizowanie programu studiów doktoranckich oraz prowadzenie badań naukowych i składanie sprawozdań z ich przebiegu. 3. Uczestnicy studiów doktoranckich prowadzonych w uczelni mają także obowiązek odbywania praktyk zawodowych w formie prowadzenia zajęć dydaktycznych lub uczestniczenia w ich prowadzeniu. Maksymalny wymiar zajęć dydaktycznych prowadzonych przez doktorantów nie może przekraczać dziewięćdziesięciu godzin rocznie. Jak wynika z powyższej regulacji, uczestnik studiów doktoranckich obowiązany jest do uczestnictwa w zajęciach dydaktycznych, do prowadzenia zajęć dydaktycznych, których wymiar określa bądź regulamin studiów, bądź też program studiów. Z prowadzeniem badań zaś (gdyż jak się wydaje „spędzanie” czasu w katedrze należałoby zakwalifikować do tej właśnie kategorii obowiązków ciążących na doktorancie) nie wiążą się ściśle zakreślone ramy czasowe. 5. Wnioski W przedmiotowej sprawie wydaje się, iż w związku z nagannym postępowaniem opiekuna naukowego uzasadnionym byłoby wystąpienie przez pytającego z wnioskiem o zmianę opiekuna naukowego, a w dalszej kolejności złożenie wniosku o wszczęcie przewodu doktorskiego. Niemniej pamiętać jednak należy, iż w każdej konfliktowej sytuacji optymalnym rozwiązaniem winna być próba podjęcia dialogu i dojścia do kompromisu. Jeśli jednak taka droga jest niemożliwa, zasadnym wydaje się skierowanie wskazanego powyżej wniosku do kierownika studiów doktoranckich. Jeśli zaś chodzi o sztywne ramy czasowe pracy w katedrze, uznać należy, iż nie mają one prawnego uzasadnienia. Zespół Prawny Rzecznika Praw Doktoranta Krajowej Reprezentacji Doktorantów Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected]