Recenzja podręcznika "Społeczeństwo i polityka"

Ewa Królikowska [email protected]
nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie
XIV L.O im. S. Staszica
Warszawa ul. Nowowiejska 37a
Do nauczycieli wiedzy o społeczeństwie:
Recenzja podręcznika „Społeczeństwo i polityka”.
Zarys wykładu pod redakcją Konstantego Adama
Wojtaszczyka i Wojciecha Jakubowskiego Oficyna
Wydawnicza ASPRA – JR Warszawa 2001 (s. 667)
Obecnie wśród uczniów kończących szkoły średnie ogromną popularnością cieszą się
kierunki studiów takie jak: politologia, stosunki międzynarodowe, socjologia czy
dziennikarstwo. Wysokim wymaganiom stawianym przed przyszłymi studentami podczas
egzaminów wstępnych na uczelnie trudno jest sprostać w oparciu o podręczniki szkolne
i niewielką liczbę godzin przedmiotu wiedzy o społeczeństwie w toku nauczania. Również
wydarzenia ostatnich lat, które otworzyły Polskę ora z Polaków na Europę i świat wzmogły
głód
wiedzy,
zwłaszcza
młodych,
o
mechanizmach
rządzących
współczesnym
społeczeństwem. Chcąc być czynnym i równoprawnym obywatelem Europy i świata należy tę
wiedzę posiąść. Podręcznik, o którym tu mowa doskonale ją uzupełnia i poszerza. Może być
również wykorzystywany prze z nauczycieli do planowania i urozmaicania lekcji wiedzy
o społeczeństwie.
Autorami
książki
są
wybitni
i znani
pracownicy
naukowi
Uniwersytetu
Warszawskiego ora z Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych w Pułtusku (szczegóły
w nocie o autorach). Niektórzy z nich są członkami Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy
o Polsce i Świecie Współczesnym, jak również autorami podręczników szkolnych.
Przystępność języka jakim się posługują, to dodatkowy walor, który ułatwia korzystanie
z tego właśnie podręcznika, nie tylko na poziomie akademickim. Układ graficzny książki jest
bardzo czytelny. Najważniejsze pojęcia, nazwiska, pisane są tłustym drukiem, co sprawia, że
be z trudu można je odszukać na danej stronie. Definicje znajdują się w ramkach. Tekst
uzupełniający od zasadniczego wyróżnia drobny druk. Liczne tabele porządkują opisywane
w nich zjawiska. Ich wzory mogą być wykorzystywane na lekcjach. Wypełniane prze
z uczniów zmuszać będą do samodzielnych poszukiwań w różnych źródłach nowych
wiadomości, obserwacji otaczających zjawisk społecznych, porządkować wcześniej nabytą
wiedzę. Przejrzyste schematy systemów politycznych, podziału i zależności władz
państwowych znakomicie ułatwiają ich zrozumienie i zapamiętanie.
Część i poświęcona jest życiu społecznemu. Autorzy rozpoczynają przedstawieniem
filozoficznych koncepcji człowieka od czasów starożytnych do współczesności. Zwracają
1
szczególną uwagę na podmiotowe i przedmiotowe koncepcje człowieka w różnych systemach
filozoficznych. Następnie porządkują czynniki regulujące jego postępowanie. Człowiek
w grupie
społecznej
i wzajemne
relacje
zachodzące
w mniejszych
lub
większych
zbiorowościach to kolejny etap rozważań. Zwracają też uwagę na zmiany zachodzące
w społeczeństwie polskim w okresie transformacji systemowej.
W części II przedstawione zostało szeroko pojęte życie państwowe. Autorzy ukazali tu
jak obecne rozumienie pojęcia „polityka” odbiega od jego pierwotnego znaczenia. Omawiają
zasady
ustrojowe
demokratycznego
państwa
prawnego.
Następnym
rozważanym
zagadnieniem jest pojęcie „państwo”, jego funkcja, geneza i organizacja w przeszłości
i obecnie. Współczesne systemy polityczne ukazane są na przykładach 52 państw w formie
schematów i krótkich opisów. Ustrojowi Rzeczypospolitej Polskiej poświęcono osobno
rozdział (X). Idee polityczne we współczesnych państwach podzielono na osiem nurtów:
konserwatyzm, myśl narodowa, myśl państwowa, katolicka nauka społeczna, agraryzm,
liberalizm, myśl socjaldemokratyczna i komunistyczna. Kolejny rozdział książki poświęcony
jest religii i jej miejscu we współczesnych społeczeństwach. Autorzy scharakteryzowali tu 7
wyznań (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm, islam, judaizm, buddyzm i hinduizm).
Ostatni rozdział tej części omawia psychologiczne uwarunkowania transformacji systemowej
w Polsce.
Część III przedstawia problemy związane z gospodarką we współczesnym świecie.
„Nieograniczone potrzeby człowieka ora z ograniczone zasoby to fakty, które stanowią
fundament ekonomii”. Dążenie do zaspokojenia tych potrzeb jest podstawą działalności
gospodarczej człowieka. Mechanizmy rynkowe to kolejne zagadnienia rozpatrywane prze
z autorów. Osobne miejsce zajmują tu wewnętrzne problemy gospodarcze współczesnej
Polski ora z stosunek do europejskiej integracji ekonomicznej. Następnym zjawiskiem,
któremu autorzy poświęcają dużo miejsca jest tzw. „demokracja gospodarcza i dialog
społeczny” będącymi trwałym elementem ustrojowym wysoko rozwiniętych krajów Europy
i świata. Kończący tę część rozdział traktuje o tzw. „polityce społecznej” państwa, która jest
odpowiedzią na wyzwania i problemy związane z przemianami ekonomicznymi takimi jak:
ubóstwo, bezrobocie, bariery edukacyjne itp..
Ostatnia – IV część podręcznika poświęcona jest życiu międzynarodowemu ora
z strukturom ponadnarodowym. Na wstępie autorzy przypominają, że idee jednoczenia
i integracji towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Różne jednak modele tej integracji nie
zawsze przynosiły pozytywny skutek (np. nazistowski czy bolszewicki ład europejski). Unia
Europejska jako wspólnota polityczna i gospodarcza, jej instytucje i zadania przedstawione
zostały w dwóch osobnych rozdziałach. Ostatni - XXI rozdział poświęcają autorzy pojęciu
2
„stosunków
międzynarodowych”
ora
z przedstawieniu
największych
uniwersalnych,
regionalnych i ponadregionalnych, gospodarczych organizacji współczesnego świata.
To krótkie omówienie zawartości merytorycznej podręcznika pokazuje, w jak dużym
stopniu jest on uzupełnieniem i rozszerzeniem programu wiedzy o społeczeństwie w liceum.
Skuteczność polecania go uczniom w ramach przygotowań do egzaminów na wymienione we
wstępie kierunki studiów czy uczestnictwa w eliminacjach do Olimpiady Wiedzy o Polsce
i Świecie Współczesnym potwierdza moja praktyka dydaktyczna. XIV L.O im. S. Staszica
w Warszawie jest szkołą, w której dominują przedmioty ścisłe, ale nasi uczniowie odnoszą
również sukcesy w konkursach z dziedziny nauk społecznych i z powodzeniem te kierunki
studiują na uczelniach.
NOTA O AUTORACH
-
prof. dr hab. Tadeus z Bodio – pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych UW,
wykładowca w Zakładzie Filozofii i Socjologii Polityki, kierownik Pracowni
Psychologii Polityki;
-
prof. dr hab. Konstanty Andrzej Wojtaszczyk – pracownik naukowy Instytutu Nauk
Politycznych UW, wykładowca w Zakładzie Systemów Politycznych, kierownik
Pracowni Instytucji Europejskich, dziekan Wydziału Nauk Politycznych Wyższej
Szkoły Humanistycznej w Pułtusku rzeczoznawca MENiS;
-
dr Jan Łuszkowski – pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych UW, adjunkt
w Zakładzie Filozofii i Socjologii i Polityki, rzeczoznawca MENiS;
-
dr Wojciech Jakubowski pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych UW,
adjunkt w Zakładzie Historii Myśli Politycznej i Ruchów Społecznych, kierownik
Podyplomowego Studium Nauk Politycznych UW, rzeczoznawca MENiS;
-
dr Marek Nadolski – pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych UW, adjunkt
w Zakładzie Historii Myśli Politycznej i Ruchów Społecznych, prodziekan Wydziału
Nauk Politycznych Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku;
-
dr Elżbieta Piechota – Blaszke – psycholog. Nauczyciel akademicki w Instytutu Nauk
Politycznych UW;
-
dr Anna Szustek, pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych UW, adjunkt
w zakładzie Historii Myśli Politycznej i Ruchów Społecznych;
-
dr Andrzej Wierzbicki, pracownik naukowy Instytutu Polityki Społecznej UW,
kierownik Podyplomowego Studium Polityki Społecznej UW;
-
mgr Katarzyna Magdzik – ekonomistka, pracownik Polish Market Review;
-
mgr Tomas z Słomka, pracownik naukowy Instytutu Nauk Politycznych UW, asystent
w Zakładzie Systemów Politycznych UW;
-
mgr Marius z Włodarczyk, nauczyciel w Zespole Szkół nr 23 w Warszawie;
-
mgr Piotr Załęski – doktorant w Zakładzie Filozofii i Socjologii Polityki UW;
3