M.17.01.02.

WARUNKI WYKONANIA
I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH
M.17.01.02.
Łożyska
Łożyska punktowe
Łożysko garnkowe
WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH
M.17.01.02.
1. WSTĘP
1.1.
Przedmiot Warunków wykonania i odbioru robót budowlanych
Przedmiotem niniejszych Warunków wykonania i odbioru robót budowlanych (WWiORB) są
wymagania dotyczące wykonania i odbioru robót związanych z montażem łożysk garnkowych dla
obiektów inżynierskich w związku z budową obwodnicy Kościerzyny w ciągu drogi krajowej nr
20 Stargard Szczeciński - Gdynia.
1.2.
Określenia podstawowe.
Łożysko – konstrukcja, której zadaniem jest przeniesienie sił z przęsła lub belki na podporę,
umożliwiająca jednocześnie obroty przekrojów podporowych przęsła lub belki i ewentualnie,
przemieszczenie przęsła lub belki w płaszczyźnie podparcia
Łożysko stałe - łożysko uniemożliwiające przemieszczenia przęsła w płaszczyźnie podparcia
Łożysko garnkowe – łożysko (odkształcalno – ślizgowe) w kształcie płaskiego cylindra (garnka), z
umieszczoną w nim warstwą elastomeru, dociskanego z zewnątrz tłokiem, wchodzącym częściowo
w cylinder.
Łożysko ruchome (przesuwne) - łożysko umożliwiające przemieszczenia przęsła w płaszczyźnie
podparcia, w jednym lub wielu kierunkach.
Łożysko elastomerowe ślizgowe – łożysko odkształcalne przesuwne wykonane z elastomeru
pokrytego PTFE, po którym ślizga się polerowana płyta stalowa
Podlewka– mieszanka epoksydowo - betonowa stosowana jako podlewki pod łożyska
Pozostałe określenia podane w niniejszych WWiORB są zgodne z przedmiotowymi normami i
WWiORB DM 00.00.00 "Wymagania Ogólne".
1.3.
Ogólne wymagania dotyczące Robót
Ogólne wymagania podano w WWiORB DM 00.00.00. "Wymagania Ogólne"
Wykonawca opracuje projekt montażu łożysk z uwzględnieniem robót związanych z
przygotowaniem łożysk i ciosów podłożyskowych oraz przedstawi go do akceptacji Inspektora
Nadzoru i Projektanta.
Wykonawca jest odpowiedzialny za jakość stosowanych materiałów i wykonywanych robót oraz za
ich zgodność z Dokumentacją Projektową, WWiORB projektem montażu, aprobatą techniczną oraz
zaleceniami Inspektora Nadzoru.
Roboty powinny być wykonane zgodnie z projektem montażu Aprobatą Techniczną oraz [1] i
WWiORB
2. WYROBY BUDOWLANE I MATERIAŁY
Ogólne wymagania dotyczące materiałów, ich
w WWiORB DM-00.00.00 „Wymagania ogólne”.
pozyskiwania
i
składowania
podano
Łożyska powinny:
 spełniać wymagania określone w [1]
 posiadać Aprobatę Techniczną IBDiM
 być zatwierdzone przez Inspektora Nadzoru
 zapewniać minimalny okres użytkowania przez 20 lat.
 przekazywać obciążenia pionowe całą powierzchnią, z jednoczesnym zagwarantowaniem
wielokierunkowych obrotów konstrukcji w punktach podparcia,
 przekazywać siły poziome z pominięciem powierzchni przenoszących naciski pionowe,
 być wyposażone w oddzielne powierzchnie do przenoszenia przemieszczeń liniowych i
kątowych
325
WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH
M.17.01.02.

zapewnić małe opory tarcia przy przemieszczeniach liniowych i kątowych poprzez
zastosowanie w szczególności odpowiednio:
o wkładek PTFE o współczynniku tarcia nie większym niż 0.03 – przy naprężeniach
dociskających nie mniejszych niż 30MPa
o blach ślizgowych z wysokostopowych stali austenitycznych o chropowatości
powierzchni spełniającej wymagania polskich Norm,
o chromowanych zakrzywionych powierzchni ślizgowych o chropowatości
powierzchni spełniającej wymagania polskich Norm
Wkładki z PTFE powinny być osadzone częścią swej grubości w zagłębieniach stalowych
elementów i powinny być wyposażone w kieszenie smarownicze, wypełnione smarem spełniającym
wymagania polskich Norm.
Zastosowane łożyska ponadto powinny:

posiadać część garnkową łożyska z poduszką elastomerową
a) w łożyskach przesuwnych – w dolnej lub górnej ich części
b) w łożyskach stałych – w górnej ich części
 być wyposażone w:
a) element dociskający poduszkę elastomerową na jej styku z przykrywą garnka i
zabezpieczający ją przed wyciśnięciem
b) dodatkowe płyty ślizgowe na pokrywie garnka, z odpowiednimi prowadnicami w
przypadku ukierunkowania przesuw,
c) uszczelnienia zapobiegającego przenikania wilgoci do garnka.
Prowadnice płyt ślizgowych, powinny przenieść na pokrywę garnka siły poziome działające na
łożysko, Siły te powinny być przekazane na ścianki garnka poprzez bezpośredni docisk, bez
oddziaływania na poduszkę elastomerową.
Osadzenie pokrywy w garnku nie powinno ograniczać obrotów i nie powinno powodować jego
zaklinowania.
Podlewka z zaprawy powinna:
 być wykonana z mas na bazie PCC o wytrzymałości 50 MPa
 spełniać wymagania [1]
 posiadać Aprobatę Techniczną IBDiM
3. SPRZĘT
Ogólne wymagania dotyczące sprzętu podano w WWiORB DM-00.00.00 „Wymagania ogólne”.
Używany sprzęt podlega akceptacji przez Inżyniera i powinien zapewnić ciągłość prowadzenia prac
i uzyskanie właściwej jakości robót.
4. TRANSPORT
Ogólne wymagania dotyczące transportu podano w WWiORB DM-00.00.00 „Wymagania ogólne”.
Materiały mogą być przewożone dowolnymi środkami transportu, odpowiednimi do asortymentu.
Łożyska należy transportować w stanie skompletowanym.
Sposób transportu materiałów lub wyrobów przewidzianych do zastosowania podczas montażu
nowych łożysk nie może powodować obniżenia ich jakości lub powstania uszkodzeń.
Załadunek, transport, rozładunek i składowanie materiałów związanych z wymianą łożysk powinny
odbywać się tak, aby zachować ich dobry stan techniczny.
Łożyska powinny być pakowane w sposób zabezpieczający je przed uszkodzeniem i
zanieczyszczeniem oraz zaopatrzone w odpowiednie uchwyty do ich przenoszenia.
326
WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH
M.17.01.02.
Podczas przenoszenia, transportu i przechowywania łożyska powinny być czyste oraz
zabezpieczone od uszkodzeń mechanicznych, wysokiej temperatury, opadów atmosferycznych,
zanieczyszczeń i innych czynników działających szkodliwie na poszczególne elementy łożysk.
Łożyska przed ustawieniem na podporach powinny być chronione przed uszkodzeniem i korozją.
Do właściwego położenia elastomerów ruchomych łożyska, powinny być stosowane tymczasowe
zaciski montażowe. Nie mogą być one używane do zawieszania lub chwytania łożysk. Otwory na
zaciski, a zwłaszcza części gwintowane otworów, powinny być chronione i zabezpieczone przed
uszkodzeniem.
5. WYKONANIE ROBÓT
Ogólne zasady wykonania robót podano w WWiORB DM-00.00.00 „Wymagania ogólne”.
Przed rozpoczęciem robót związanych z wbudowaniem łożysk, Wykonawca zobowiązany jest
opracować i przedstawić nadzorowi autorskiemu do zaopiniowania oraz Inżynierowi Kontraktu do
zatwierdzenia, projekt technologiczny wbudowania łożysk.
Wykonawca powinien własnym kosztem i staraniem opracować projekt technologiczny montażu
łożysk, zapewniający nie wprowadzenie dodatkowych sił w konstrukcję mostu, równomierne
naciski na poszczególne łożyska po ich obciążeniu, a także niezbędne projekty rusztowań i
pomostów roboczych.
Zastosowanie określonego typu łożysk wymaga sporządzenia rysunków warsztatowych ich
osadzenia, z dokonaniem ewentualnych, odpowiednich korekt w elementach sąsiednich (chodzi np.
o ukształtowanie żelbetowych poprzecznie podporowych w miejscu styku z płytą górną łożyska).
Wszystkie czynności z tym związane odbywają się kosztem i staraniem Wykonawcy.
5.1. Sposób montażu
Łożyska należy ustawiać na podlewce o grubości 2÷3 cm zgodnie z wymaganiami podanymi w [1]
Łożyska należy ustawić na ciosach podłożyskowych według Dokumentacji Projektowej.
Jeżeli na ustawionych właściwie łożyskach wykonywana jest belka nadłożyskowa lub konstrukcja
monolityczna, należy pozostawić w deskowaniu poziomym odpowiednie otwory na ustawienie
łożysk. Szczeliny pomiędzy łożyskami i deskowaniem powinny być odpowiednio uszczelnione, tak
aby uniemożliwić dostanie się podlewki na pionowe powierzchnie łożyska.
Konstrukcje przęseł betonowych na miejscu mogą być wylewane bezpośrednio nad górną
powierzchnią łożyska, po jego właściwym ustawieniu. W tym przypadku powierzchnia łożyska
oraz przęsła powinna być w bezpośrednim kontakcie, bez żadnych warstw oddzielających.
W przypadku gdy Dokumentacja Projektowa zakłada zastosowanie kotwionych łożysk, należy w
konstrukcji belki nadłożyskowej oraz w ciosach przewidzieć odpowiednie zamocowanie sworzni
znajdujących się na górnej i dolnej powierzchni łożyska.
5.2. Tolerancje przy montażu łożysk:
a) rzędna ciosów podłożyskowych ± 0.5 cm
b) pochylenie ciosów podłożyskowych
+ 0.5 %
c) różnica błędów rzędnych w obrębie jednej podpory + 0.5 cm
d) błąd położenia łożyska w planie + 0.5 cm
e) wymiary łożyska w planie + 0,4 cm, -0,2cm ( dla łożysk o wysokości do 10 cm)
f) grubość łożyska ± 0.2 cm(dla łożysk o wysokości do 10 cm)
Łożyska powinny być ustawiane w ten sposób, że położenie ich osi nie powinno odbiegać więcej
niż ±0,3 cm od projektowanego położenia
Dopuszczalne odchylenia od płaszczyzny poziomej wynosi 1:200 w dowolnym kierunku.
Wszystkie rodzaje łożysk i ich ustawienie powinny być zgodne z tolerancjami podanymi w [1]
5.3. Zabezpieczenie antykorozyjne.
Guma łożysk wykonana jest ze specjalnej mieszanki kauczuku naturalnego i sztucznego oraz
wypełniaczy, zapewniających odpowiednią odporność na starzenie i wpływ niskich temperatur.
327
WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH
M.17.01.02.
Blachy stalowe są całkowicie otoczone gumą co należycie chroni je przed wpływami
atmosferycznymi. Łożysko nie wymaga zasadniczo żadnych zabezpieczeń antykorozyjnych, należy
jednak chronić gumę łożyska przed olejami, smarami i różnymi rozpuszczalnikami organicznymi.
5.4.
Sposób realizacji i wymiany łożysk w fazie eksploatacji.
Wymiana łożysk jest możliwa po nieznacznym uniesieniu konstrukcji przęsła przez siłowniki
umieszczone na podporach. Podczas wymiany należy zachowywać tolerancje podane przy montażu
łożysk.
6. KONTROLA JAKOŚCI ROBÓT
6.1. Ogólne zasady kontroli jakości robót
Ogólne zasady kontroli jakości robót podano w WWiORB DM-00.00.00 „Wymagania ogólne”.
Zastosowane łożyska powinny być produktem trwałym i posiadać Aprobatę Techniczną IBDiM.
6.2 Badania materiałów
Badania łożysk kompletnych powinny być wykonane w wytwórni i powinny obejmować:
 badania prototypów, w celu sprawdzenia zgodności ich z projektem,
 badania podczas produkcji, w celu sprawdzenia, czy zostały użyte właściwe materiały i
procedury technologiczne,
 badania odbiorcze, w celu potwierdzenia, że łożyska spełniają wymagania Polskiej Normy
lub aprobaty technicznej; podczas tych badań mogą być wykorzystane wyniki badań
prototypów i badań wykonywanych podczas produkcji.
Badanie właściwości kompletnych łożysk elastomerowych należy prowadzić w temperaturze
(23±2)°C, chyba że stanowią inaczej warunki poszczególnych rodzajów badań. Na powierzchniach
zewnętrznych łożysk elastomerowych nie powinno być widocznych stałych uszkodzeń w wyniku
jednokrotnego ich obciążenia obciążeniem odpowiadającym stanowi granicznemu użytkowania lub
stanowi granicznemu nośności.
Wymagane badania elastomerowych łożysk kompletnych zostały wyszczególnione i opisane w PNS-10060:1998 pkt 3.2.5.3.
Z badań łożysk powinien być sporządzony protokół, który powinien zawierać:
 opis łożyska i jego numer identyfikacyjny
 wymiary łożyska poddanego badaniom
 atesty materiałowe
 daty i czas trwania badań
 uwagi o stanie łożyska po badaniu
 fotografie z badań
 wyniki pomiaru wszystkich odkształceń, przemieszczeń i obciążeń
 wymiary elementów składowych łożyska po badaniu
 powołanie na odpowiednie normy.
6.3. Kontrola po transporcie
Łożyska powinny być dostarczone przez Producenta jako komplet gotowy do zmontowania.
Kontrola wykonania warsztatowego w wytwórni spoczywa na Producencie.
Protokoły kontroli i odbioru w wytwórni powinny być dostarczone na budowę łącznie z łożyskami.
Kontrola przy odbiorze łożysk po transporcie na budowie powinna obejmować :
 sprawdzenie protokołów kontroli i odbioru w wytwórni
 oględziny zewnętrzne poszczególnych części łożysk
 sprawdzenie kompletności dostarczanych łożysk
 czystość powierzchni zewnętrznych
 zgodność z dokumentacja projektową
328
WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH

M.17.01.02.
oznakowanie na górnej powierzchni łożyska i na tabliczce znamionowej (oznaczenie
kierunków x i y )
6.3 Kontrola ustawienia łożysk na podporze
Przed ułożeniem łożysk na ciosach należy sprawdzić:
- zgodność ich rzędnych z projektem oraz sprawdzić górną powierzchnię ciosów.
 usytuowania łożysk w planie,
 ustawienia poziomego,
 prostopadłego ustawienia łożysk w stosunku do osi dźwigarów,
 połączeń łożysk z elementami podpór i przęseł.
Dopuszczalne odchyłki wymiarowe należy przyjmować zgodnie z zaleceniami Producenta i
IBDiM.
Po ustawieniu łożysk należy sporządzić protokół ustawienia zawierający:
 datę ustawienia
 temperaturę konstrukcji
 sposób osadzenia łożysk
 położenie łożyska względem konstrukcji przęseł i podpory oraz względem ich osi
 opis podpory i podstawy łożyska
 sprawozdanie z kontroli zgodności podsadzki z warunkami 2.4.5. Normy [1]
Protokół powinien być dołączony do Dziennika Budowy
7. OBMIAR ROBÓT
Nie dotyczy.
8. ODBIÓR ROBÓT
Ogólne zasady odbioru robót podano w WWiORB DM-00.00.00 „Wymagania ogólne”.
Na podstawie wyników badań i kontroli przeprowadzanych wg p. 6. należy sporządzić protokóły
odbioru robót końcowych.
Jeżeli wszystkie badania i odbiory dały wyniki dodatnie, wykonane roboty należy uznać za zgodne
z wymaganiami . Jeżeli choć jedno badanie lub odbiór dało wynik ujemny, wykonane roboty należy
uznać za niezgodne z wymaganiami norm i kontraktu. W takiej sytuacji wykonawca obowiązany
jest doprowadzić roboty do zgodności z normą i przedstawić je do ponownego odbioru.
9. PŁATNOŚĆ
Nie dotyczy.
10. PRZEPISY ZWIĄZANE
10.1. Normy
[1] [1] PN-S-10060:1998
[2] PN-69/8935-03.
projektowanie.
Obiekty mostowe. Łożyska. Wymagania i metody badań.
Drogi samochodowe. Łożyska mostowe. Obliczenia statyczne i
329
WARUNKI WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH
330
M.17.01.02.