docAlchemia stosowana
download 
Reklamacja Transkrypt
Alchemia stosowana
2 kwietnia 2006 r. Alchemia stosowana Władcy zawsze poszukiwali róŜnych recept na przezwycięŜenie prozaicznego braku pieniędzy połączonego z równie prozaiczną chęcią posiadania. Stąd wzięcie, jakim cieszyli się alchemicy, którzy za obietnicę dostarczenia kamienia filozoficznego, który pozwoli zamieniać pospolite Ŝelazo w szlachetne złoto, urządzali się całkiem nieźle na całe Ŝycie. Czasem tylko okazywało się ono dla nich niespodziewanie krótkie, kiedy władca odkrywał ze złością, Ŝe jego alchemik nigdy nie kłamie, obiecując kamień filozoficzny jutro. Od czasów alchemików i innych prestidigitatorów szukających cudownych sposobów na dostarczenie ich władcom potrzebnej im ciągle gotówki, jakościowo nic się do dziś nie zmieniło. RóŜnica tkwi tylko w ilości. Dawniej król był jeden i jeden miał dwór, ale zawsze brakowało mu pieniędzy, chociaŜ – jak biadają współcześni oświeceni (a moŜe oślepieni?) historycy – łupił poddanych aŜ miło, Ŝądając od nich dziesięciny, czyli aŜ 10% ich dochodu. Dzisiaj w kaŜdym demokratycznym kraju władców liczy się zazwyczaj na setki i tyleŜ dworów trzeba utrzymywać, ale problem z kasą taki sam jak dawniej – zawsze jej za mało. Dziś jednak uczeni nazywają to kryzysem finansów publicznych. Dla pełnego obrazu warto jednak przy tym wyjaśnić, Ŝe kryzys ten ma miejsce w sytuacji, gdy tzw. dzień wolności podatkowej, czyli dzień od którego poddani zaczynają zarabiać wyłącznie dla siebie, wypada juŜ gdzieś około pierwszej dekady lipca i ciągle się przesuwa ku grudniowi, co w przełoŜeniu na język normalnych ludzi znaczy, Ŝe kaŜdy statystyczny Polak musi dziś oddawać swym władcom przeszło połowę swych dochodów. Tę ilościową róŜnicę zawdzięczamy najlepszemu z ustrojów oraz temu, Ŝe władcy dzisiaj łupią nie tylko dla siebie, ale takŜe dawać obiecują, tłumacząc za swoim mistrzem, J.M. Keynesem, Ŝe od tego bogactwa przybywa i pomyślność poddanych rośnie. Ilościowy charakter ma takŜe róŜnica w działaniach współczesnych alchemików, którzy władcom doradzają. Monopol emisji pieniądza został utrzymany, ale dociskanie prasy w mennicy zostało zastąpione bardziej przemyślnymi sposobami mechanizmem, który oszustwo znakomicie ukrywa i sprawców nie pozwala łatwo odkryć. O jednej z metod, wykorzystaniu rezerw dewizowych, pisałem tydzień temu. Dzisiaj metoda druga. Alchemicy współcześni wypatrzyli w bilansie Narodowego Banku Polskiego pozycję, która od razu im się właściwie skojarzyła. Pozycja ta nazywana jest czasem niezbyt poprawnie rezerwą rewaluacyjną, a dokładnie i prawidłowo – rezerwą na pokrycie zmian 1 kursu złotego do walut obcych, i wynosi dzisiaj przeszło 35 miliardów złotych. PoniŜej zaś w tymŜe bilansie znajduje się zysk, jakieś drobne 4 miliardy. Jakie skojarzenie moŜe mieć w takiej sytuacji czytający to współczesny alchemik? Odkrywa on oto z triumfem kolejny dowód na to, Ŝe znienawidzony monetarysta, stojący u steru Narodowego Banku Polskiego, skąpi biednym władcom, bo pokazuje im tylko 4 miliardy zysku, który moŜe wypłacić, gdy tylko bilans zostanie zatwierdzony, podczas gdy aŜ 35 miliardów ukrywa i trzyma w rezerwie. Trzyma, choć wie przechera, w jakim cięŜkim połoŜeniu znajdują się finanse publiczne, i choć wie, Ŝe rezerwą tą moŜna by co najmniej połowę dziury budŜetowej załatać, a i parę milionów głosów kupić. Czy moŜna się więc dziwić, Ŝe alchemik współczesny usilnie dąŜy do chwycenia DyŜurnego Monetarysty za gardło, aby mu tę rezerwę przy najbliŜszej okazji wydrzeć, a wspierają go w tym dąŜeniu ci, dla których makroekonomia jest tylko krótkotrwałym odejściem od jedynie słusznego nurtu dyktowanego przez ekonomię polityczną w wydaniu marksistowskim, który podpowiada janlepszy sposób budowania ustroju sprawiedliwości społecznej. Spróbujmy wyjaśnić, skąd wzięła się rezerwa rewaluacyjna, i do czego ona słuŜy. Jak nazwa wskazuje, jest ona związana z rezerwami dewizowymi, które znajdują się w bilansie NBP po jego stronie aktywnej; w NBP dlatego, Ŝe to on jest właśnie bankiem państwa i w tej roli gromadzi i gospodaruje rezerwami dewizowymi naszego kraju, a w aktywach dlatego, Ŝe tam rejestrowane są wszelkie naleŜności tej instytucji od wszelkich instytucji krajowych i zagranicznych. Rezerwy dewizowe są takimi właśnie naleŜnościami od róŜnych instytucji zagranicznych, których instrumenty dłuŜne zakupił NBP za posiadane dewizy. Jest czywiste, Ŝe bilans NBP musi być sporządzany w polskiej walucie, z czego wynika, Ŝe naleŜności i zobowiązania denominowane w walutach obcych muszą zostać przeliczone na złote z zastosowaniem odpowiedniego kursu walutowego. Przyjmijmy dla uproszczenia, Ŝe całe rezerwy dewizowe Polski składają się z dolarów amerykańskich, i Ŝe kurs, po którym zostały one przeliczone trzy lata temu, wynosił 3 złote. Uproszczony bilans NBP przedstawia schemat 1 (wszystkie kwoty w mld jednostek walutowych) Schemat 1 Aktywa Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 90 Inne aktywa zł 15 Razem aktywa zł 105 Pasywa Gotówka w obiegu Inne pasywa Razem pasywa zł 45 zł 60 zł 105 Kursy walutowe ulegają ciągłym zmianom w zaleŜności od sytuacji politycznej i gospodarczej zarówno w kraju, jak i za granicą. ZałóŜmy, Ŝe po upływie roku od momentu 2 sporządzenia poprzedniego bilansu kurs dolara do złotówki wzrósł do poziomu 4,5 złotego za dolara, przy czym – dla uproszczenia – przyjmijmy ponownie, Ŝe Ŝadna z pozycji bilansu NBP nie uległa zmianie, ani Ŝe operacje NBP nie przyniosły Ŝadnych dochodów i kosztów. Mimo Ŝe rezerwy dolarowe nie zmieniły się, do nowego bilansu muszą zostać wprowadzone po aktualnym kursie, przez co wartość tej pozycji bilansowej zwiększy się o 45 mld zł (30*1,5). Jak doprowadzić do zbilansowania strony aktywnej i pasywnej, aby bilans się zamknął? Na taką okoliczność księgowi wymyślili pozycję korygującą w postaci rezerwy na zmiany kursu walut obcych do złotego, nazywaną – jak wspomniano – rezerwą rewaluacyjną. MoŜna tę pozycję korygującą umieścić w aktywach ze znakiem ujemnym, albo w pasywach ze znakiem dodatnim. Z przyczyn, które nie mają dla naszych rozwaŜań znaczenia, w bilansie NBP przyjęto, Ŝe korekta wartości rezerw dewizowych będzie odnotowywana w pasywach i tak właśnie jest to robione. Nowy bilans NBP, sporządzony zgodnie z tymi zasadami, przedstawia schemat 2. Schemat 2 Aktywa Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 135 Inne aktywa zł 15 Razem aktywa zł 150 Pasywa Gotówka w obiegu Inne pasywa Rezerwa rewaluacyjna Razem pasywa zł 45 zł 60 zł 45 zł 150 Przyjmijmy dalej, Ŝe po upływie następnego roku kurs dolara spadł do poziomu 3,5 zł, a pozostałe pozycje bilansu nie zmieniły się. Jaki byłby skutek spadku kursu dla nowego bilansu? Podobnie jak poprzednio, trzeba wycenić rezerwy dewizowe po aktualnym kursie, co da teraz kwotę 105 mld złotych, a więc o 30 miliardów złotych mniej niŜ w roku poprzednim. Jak doprowadzić do zrównania aktywów z pasywami? Odpowiedź jest prosta – pomniejszając rezerwę rewaluacyjną o brakujące 30 miliardów złotych. Bilans po tych zmianach przedstawia schemat 3. Schemat 3 Aktywa Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 105 Inne aktywa zł 15 Razem aktywa zł 120 Pasywa Gotówka w obiegu Inne pasywa Rezerwa rewaluacyjna Razem pasywa zł 45 zł 60 zł 15 zł 120 Teraz moŜna juŜ łatwo ustalić, co stałoby się z bilansem NBP, gdyby kurs dolara spadł do 2,5 złotego (przy załoŜeniu, Ŝe nic innego w bilansie się nie zmienia). Chcąc doprowadzić do księgowego zrównania aktywów z pasywami, trzeba by wprowadzić korektę aktywów, ale 3 tym razem przez umieszczenie w aktywach pozycji, którą trzeba by (teŜ niezbyt prawidłowo) nazwać rezerwą dewaluacyjną*, jak to przedstawia schemat 4. Schemat 4 Aktywa Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 75 Inne aktywa zł 15 Rezerwa dewaluacyjna zł 15 Razem aktywa zł 105 Pasywa Gotówka w obiegu Inne pasywa zł 45 zł 60 Razem pasywa zł 105 Jak widać na przedstawionych schematach, za pozycją korygującą, jaką jest rezerwa na zamiany kursu walut obcych w stosunku do złotego, nie kryją się Ŝadne transakcje gospodarcze ani Ŝadne przepływy pienięŜne. Rezerwa ta ma jedynie charakter techniczny; jej zadaniem jest doprowadzenie do formalnej równości pomiędzy obiema stronami bilansu wtedy, gdy zmiany kursów walutowych powodują konieczność przeceny wykazywanych w bilansie rezerw dewizowych. Nota bene, kaŜda przecena dowolnego składnika aktywów bilansu jakiegokolwiek podmiotu, na przykład majątku rzeczowego, albo majątku finansowego, zarówno w górę, jak i w dół, która jest skutkiem zmiany cen lub jakości owych składników majątkowych, pociąga za sobą konieczność wprowadzenia do bilansu takich samych pozycji korygujących, które zwie się rezerwami, na przykład rezerwy celowe na złe kredyty, rezerwa na ryzyko ogólne, albo korektami, np. korekta wyceny środków trwałych. Zastanówmy się teraz, co by się stało, gdyby za sprawą współczesnych alchemików wypłacono rządowi rezerwę rewaluacyjną wtedy, gdy wynosiła ona 45 mld zł (jak w schemacie 2), a potem kurs dolara obniŜył się do poziomu 3,5 zł, jak w sytuacji pokazanej wyŜej po drugim roku. Operacja wypłaty rządowi pieniędzy musiałaby zostać zapisana w bilansie NBP w sposób pokazany na schemacie 5. Jak widać, wypłata dla rządu spowodowała wzrost zasobów pienięŜnych w obiegu o kwotę wpłaconą na jego konto (o to wszak chodziło alchemikom), które to zasoby mogą zostać wydane na dowolny cel. Rzecz jednak w tym, Ŝe za tymi pieniędzmi nie kryje się Ŝaden proces gospodarczy, który dałby przyrost jakichkolwiek dóbr albo usług. Jest to więc operacja analogiczna do wydrukowania odpowiedniej liczby asygnat rządowych i wręczenia ich sprzedawcom w zamian za otrzymane od nich dobra i usługi. Efekt inflacyjny takiej operacji jest więcej niŜ pewny. Na tym jednak nie koniec. Gdyby w następnym roku, jak załoŜono w przykładzie, kurs dolara obniŜył się do poziomu 3,5 złotego za dolara, to następny bilans musiałby wyglądać tak, jak to przedstawia schemat 6, przy heroicznym załoŜeniu, Ŝe rząd nie zdąŜył wydać posiadanych na koncie zasobów. Schemat 5 4 Aktywa Stan po pierwszym roku Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 135 Inne aktywa zł 15 Razem aktywa zł 150 Wpłata rezerwy rewaluacyjnej na konto rządu Stan po zmianach Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 135 Inne aktywa zł 15 Razem aktywa zł 150 Pasywa Gotówka w obiegu Inne pasywa Rezerwa rewaluacyjna Razem pasywa zł 45 zł 60 zł 45 zł 150 Rachunek rządu Rezerwa rewaluacyjna zł +45 zł –45 Gotówka w obiegu Rachunek rządu Inne pasywa Razem pasywa zł 45 zł 45 zł 60 zł 150 Schemat 6 Aktywa Rezerwy dewizowe (USD 30) zł 105 Inne aktywa zł 15 Rezerwa (strata) dewaluacyjna zł 30 Razem aktywa zł 120 Pasywa Gotówka w obiegu Rachunek rządu Inne pasywa Razem pasywa zł 45 zł 45 zł 60 zł 150 Jak widać, obniŜenie kursu dolara spowodowało księgową stratę. Gdyby obniŜony kurs utrzymał się na tym poziomie przez dłuŜszy czas, to musiałoby się to zakończyć tym, Ŝe NBP nie miałby w ogóle zysku do czasu pełnego pokrycia straty dewaluacyjnej i w związku z tym nie byłoby w następnych latach Ŝadnej wpłaty do budŜetu, a w skrajnym wypadku mogłoby się zakończyć zmniejszeniem kapitału własnego NBP o kwotę owej straty. Jak nietrudno się domyślić, alchemicy mieliby wtedy następny powód do odsądzania Głównego Monetarysty od czci i wiary za to, Ŝe nie tylko szkodzi gospodarce przez prowadzenie takiej polityki monetarnej, jaką prowadzi, ale jeszcze dopuszcza do dekapitalizacji najwaŜniejszej instytucji finansowej w państwie. śaden z nich nie byłby w stanie pojąć, Ŝe fakt takiej dekapitalizacji jest skutkiem wiary w cudowną moc alchemicznych zaklęć i pocierania tej instytucji ich kamieniem filozoficznym. Całe nieszczęście związane z pomysłem wypłacenia rządowi rezerwy rewaluacyjnej ma dwa źródła; jednym jest totalna ignorancja i arogancja współczesnych alchemików monetarnych, a drugim pomysł księgowych, aby pozycja korygująca wartość aktywów była umieszczana w pasywach i nazywana rezerwą. Jakkolwiek to rozwiązanie przez księgowych problemu równowaŜenia bilansu jest tak samo dobre jak jego alternatywa, to znaczy korekta w aktywach ze znakiem minus przy wzroście i ze znakiem plus przy spadku, to jednak połączenie go z ignorancją władców i ich alchemików, dla których rezerwa kojarzy się z 5 zapasem do wykorzystania, moŜe rodzić nieszczęście. Postuluję zatem jak najszybszą zmianę metody korygowania bilansu NBP, zanim jeszcze alchemicy staną się radą ekspertów nowych władców. * Pojęcia: rewaluacja i dewaluacja oznaczają urzędową podwyŜkę (rewaluacja) względnie obniŜkę (dewaluacja) oficjalnego kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych. W Polsce kursu oficjalnego juŜ nie ma, poniewaŜ obowiązuje system płynnych kursów walutowych, w którym kursy kształtują się zupełnie swobodnie na rynku dewizowym, a bank centralny moŜe jedynie próbować oddziaływać na ich poziom przez odpowiednie interwencje na tym rynku. 6
