Publikacja darmowa

dr hab. Edward Warzocha
Warszawa
Postępowanie przynaglające w sprawach wieczystoksięgowych
I. Uwagi wstępne
Podstawowym celem ksiąg wieczystych jest ustalenie stanu
prawnego nieruchomości. Jest to cel określony ustawowo przez
art. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece z dnia 6 lipca
1982 r. (Dz.U Nr 19, poz. 147 z późniejszymi zmianami). Cała zatem regulacja prawna dotycząca ksiąg wieczystych, zawarta w
ustawie 1 i innych przepisach regulujących tę problematykę, zmierzać musi do realizacji tak określonego ustawowo celu. Przy przyjęciu wskazanych wyżej założeń odnośnie do ksiąg wieczystych
jest więc sprawą zasadniczej wagi istnienie zgodności stanu prawnego nieruchomości, ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Jak wielką uwagę przywiązywał ustawodawca do tej zgodności świadczy okoliczność, iż ustanowiono
kilka instytucji prawnych, które mogą zapewnić możliwość takiego
postępowania, aby nie dopuścić do powstania niezgodności treści
wpisów w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w
odniesieniu do konkretnej nieruchomości.
Wśród tych instytucji prawnych, które mają za zadanie bądź
nie dopuścić do powstania rozbieżności między stanem prawnym
nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym
stanem prawnym, bądź zapewnić likwidację takiej rozbieżności,
trzeba wymienić takie instytucje, jak np.: a) roszczenie osoby,
1
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 19,
poz. 147 z późniejszymi zmianami), w tekście określana jako „ustawa".
59
REJENT Nr 7-8 - lipiec-sierpień 1994 r.
której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nie istniejącego obciążenia, lub ograniczenia o usunięcie tych niezgodności - art. 10 ust. 1 ustawy; b) wpis ostrzeżenia
w księdze wieczystej - art. 8, 10 ust. 2, 57 ust. 1 ustawy; c)
wzmianka o wniosku - art. 8, 45 ustawy; d) postępowanie przynaglające - art. 35 i 36 ustawy.
Niniejsze opracowanie dotyczy instytucji postępowania przynaglającego, a więc jednego ze środków służących do zapewnienia
zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
II. Przedmiotowy zakres postępowania przynaglającego
1. W księdze wieczystej mogą być ujawnione prawa rzeczowe,
a poza nimi także prawa osobiste oraz roszczenia, określone w
szczególności w art. 16 ust. 2 ustawy.
Z praw rzeczowych ujawnieniu podlega prawo własności nieruchomości, którego wpisanie jest podstawą do założenia księgi
wieczystej, ograniczone prawa rzeczowe, wieczyste użytkowanie, a
nadto mogą być wpisane wskazane już prawa osobiste i roszczenia.
W aspekcie problematyki postępowania przynaglającego wyłania się wstępne pytanie co do tego, ujawnienia jakich praw w
księdze wieczystej może dotyczyć to postępowanie, inaczej mówiąc - o ujawnienie jakich praw może przynaglać sąd podmiot
legitymujący się określonym prawem, które przedmiotowo mogłoby być ujawnione.
2. W świetle przepisów ustawy nie może budzić wątpliwości,
iż postępowanie ponaglające odnosić się będzie do prawa własności. Przesądza o tym treść art. 35 ustawy i § 44 rozporządzenia 2 .
W obu tych przepisach wymienia się właściciela nieruchomości
jako obowiązanego do ujawnienia swego prawa w księdze wieczystej i w tym względzie nie może być żadnych wątpliwości. Tak
wyraźne wskazanie właściciela nieruchomości jako podmiotu, w
2
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 1992 r. w sprawie
wykonywania przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr
29, poz. 128), w tekście określane jako „rozporządzenie".
60
Postępowanie przynaglające..
stosunku do którego prowadzone ma być postępowanie przynaglające, jest oczywiste, jeśli zważyć, iż własność jest pełnym prawem rzeczowym, na którym opiera się cała konstrukcja prawnego
stosunku podmiotu do rzeczy, w tym wypadku do nieruchomości.
Stan prawny nieruchomości to przede wszystkim określenie własności nieruchomości. Tak więc, bez potrzeby rozwijania tej kwestii możemy przyjąć, iż postępowanie przynaglające odnosi się do
właściciela nieruchomości, którego prawo powinno być ujawnione w księdze wieczystej.
3. Nie jest już jednak kwestią tak oczywistą to, czy postępowanie przynaglające będzie musiało być prowadzone w stosunku
do każdego właściciela, nie ujawnionego w księdze wieczystej.
Artykuł 35 tej ustawy stanowi, iż „Właściciel nieruchomości obowiązany jest do ujawnienia swego prawa w istniejącej księdze
wieczystej". I dalej „(...) sąd rejonowy prowadzący księgę wieczystą przynagli opieszałego właściciela za pomocą grzywien do ujawnienia jego prawa". Z tekstu tego wynika, iż obowiązek ujawnienia
prawa własności powinien nastąpić „w istniejącej już księdze
wieczystej" oraz że postępowanie przynaglające prowadzi „sąd
rejestrowy prowadzący księgę wieczystą". Powyższe określenia
wskazują, iż postępowanie przynaglające będzie prowadzone w
takiej sytuacji, gdy dla danej nieruchomości założona jest już
księga wieczysta i nastąpiła zmiana właściciela, która powinna
być ujawniona w tej księdze. Teza powyższa znajduje także potwierdzenie w treści art. 36 ustawy, skoro zawiadomienia tam
wskazane o zmianie właściciela nieruchomości, do których obowiązane są sądy i organy administracji państwowej, powinny
wskazywać, między innymi, oznaczenie istniejącej księgi wieczystej, a więc obowiązek dokonywania tych zawiadomień odnosi się
tylko do nieruchomości, które mają urządzone księgi wieczyste.
Związane z tymi zawiadomieniami postępowanie przynaglające
będzie mogło być zatem prowadzone tylko w stosunku do zmian
właścicieli w istniejących księgach wieczystych.
4. Wyjaśnienia wymaga kwestia obowiązku ujawnienia swego
prawa przez właściciela nieruchomości, która nie ma jeszcze założonej księgi wieczystej, tak w aspekcie postulatu o powszchności ksiąg wieczystych, jak i w świetle przepisów ustawy. Otóż,
61
REJENT Nr 7-8 - lipiec-sierpień 1994 r.
polski system prawny nie nakłada bezpośredniego obowiązku
zakładania ksiąg wieczystych dla wszystkich nieruchomości, nie
nadając - poza nielicznymi wyjątkami - wpisom do ksiąg wieczystych charakteru konstytutywnego. Tego rodzaju rozwiązanie nie
może zatem prowadzić do stosowania określonych środków przymusu - jakie niewątpliwie zawiera w sobie postępowanie przynaglające - w zakresie zakładania nowych ksiąg wieczystych.
Z charakteru takich założeń, leżących u podstawy polskiego
systemu ksiąg wieczystych, już musi wynikać niemożność stosowania postępowania przynaglającego do postępowania o założenie księgi wieczystej. Niezależnie od tych uwag o charakterze systemowym, przepisy ustawy i rozporządzenia dają także dostateczne
podstawy do negatywnej odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie
przynaglające stosuje się przy zakładaniu ksiąg wieczystych.
Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na okoliczność, iż instytucja postępowania przynaglającego jest w ustawie uregulowana w rozdziale „Ustrój ksiąg wieczystych i postępowanie",
który nie obejmuje problematyki zakładania ksiąg wieczystych,
ujętej w rozdziale „Zakładanie ksiąg wieczystych". Są to dwa odrębne postępowania w ramach postępowania wieczystoksięgowego,
odrębne do tego stopnia, że posiadają oddzielne powołania co do
stosowania przepisów k.p.c. (art. 37 i 60 ust. 2 ustawy), odrębne
delegacje dla ministra sprawiedliwości do wydania szczegółowych przepisów wykonawczych (art. 58 i 64 ustawy), a w końcu
tak specyficzne uregulowanie, jak treść art. 63 ustawy, w którym
nakazano w postępowaniu o założenie księgi wieczystej odpowiednie stosowanie art. 54 ustawy, regulującego problem środków odwoławczych od orzeczeń sądowych obejmujących wpisy do
księgi wieczystej.
Poważne wątpliwości w przedmiotowej kwestii może wzbudzać jedynie treść art. 62 ustawy, nakazująca wszcząć z urzędu
postępowanie o założenie księgi wieczystej po otrzymaniu przez
sąd wiadomości o zmianie właściciela nieruchomości, która nie
ma założonej księgi wieczystej. Jest to niewątpliwie uregulowanie zmierzające do realizacji postulatu powszechności ksiąg wieczystych, jednak nie daje ono podstaw do przyjęcia, iż w takim
wypadku należy stosować postępowanie przynaglające. Zważy-
62
Postępowanie przynaglające..
wszy bowiem na wykazaną odrębność postępowania o założenie
księgi wieczystej, przepis art. 62 ustawy powinien zawierać upoważnienie do odpowiedniego stosowania art. 35 i 36 ustawy. Brak takiego upoważnienia wskazuje na niedopuszczalność stosowania
tych przepisów w postępowaniu o założenie księgi wieczystej. W takiej sytuacji, w wypadku wystąpienia przeszkód do założenia księgi wieczystej, należy stosować przepisy k.p.c., dotyczące postępowania w przypadku wszczęcia postępowania cywilnego z urzędu.
Niemożność założenia księgi wieczystej w postępowaniu wszczętym przez sąd z urzędu na podstawie art. 62 ustawy, wskutek
nie usuniętych przez właściciela przeszkód do założenia księgi
wieczystej i dodania w związku z tym odpowiednich wpisów, będzie prowadziło do umorzenia postępowania3.
5. Może powstać niepewność co do tego, czy postępowanie
przynaglające nie powinno być prowadzone w sytuacji, gdy księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu. Treść art. 59 ustawy przesądza, iż w wypadku zaginięcia lub zniszczenia księgi
wieczystej zakłada się nową księgę wieczystą, zaś § 63 rozporządzenia wyłącza w takim wypadku stosowanie przepisów k.p.c.
dotyczących zaginięcia lub zniszczenia akt.
W świetle treści tych dwóch przepisów należy potraktować
zakładnie księgi wieczystej w miejsce zniszczonej lub zaginionej
księgi jako zwykłe zakładanie nowej księgi wieczystej i konsekwentnie trzeba uznać, iż do tego postępowania nie można stosować przepisów o postępowaniu przynaglającym. Wątpliwości wynikają jednakże z faktu, iż w gruncie rzeczy dotyczy to nieruchomości,
która miała już urządzoną księgę wieczystą i mamy do czynienia
jakby z ponownym wpisem właściciela do księgi wieczystej, w
sytuacji gdy poprzednia księga uległa likwidacji z powodów natury fizycznej, nie zaś z powodów o charakterze prawnym. Wydaje
się, że gdyby nie wyraźne potraktowanie przez ustawę w takiej
sytuacji postępowania jako zakładania nowej księgi, byłyby poważne przesłanki do stosowania postępowania przynaglającego.
3
Por. J. Jodłowski, |w:l Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, t. III,
Warszawa 1989, s. 835.
63
REJENT Nr 7-8 - lipiec-sierpień 1994 r.
Aktualny stan prawny nie daje jednak podstaw do przyjęcia tego
rodzaju stanowiska.
6. Ze względu na pewne rozbieżności występujące w praktyce
sądowej, omówienia wymaga problem stosowania postępowania
przynaglającego w stosunku do właściciela nieruchomości wydzielonej z nieruchomości objętej istniejącą już księgą wieczystą
i złożonym wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla wyłączonej nieruchomości. Wątpliwość dotyczy oczywiście tylko kwestii
związanych z założeniem nowej księgi wieczystej, gdyż zapisy w
„starej" księdze wieczystej nie będą dotyczyć działu II.
W kwestii tej trzeba przede wszystkim zauważyć, iż wyłączenie
nieruchomości i założenie nowej księgi wieczystej nastąpi w przypadku przejścia własności wyłączonej nieruchomości na nowego
właściciela; w gruncie rzeczy będzie to normalny wniosek o założenie księgi wieczystej, z tym, że dla nieruchomości, która była już
ujęta w innej księdze wieczystej. Jeżeli potraktujemy taką sytuację
jako zakładanie księgi wieczystej, to konsekwentnie trzeba przyjąć,
iż nie będzie dopuszczalne stosowanie tu postępowania przynaglającego. Przeciwne stanowisko przyjmujące, iż w takim przypadku
mamy do czynienia tylko ze zmianą właściciela w stosunku do nieruchomości objętej już księgą wieczystą, którą tylko przeniesiono do
nowej księgi wieczystej, powoduje, że wtedy możemy mówić o dopuszczalności postępowania przynaglającego. Wydaje się, że stanowisko pierwsze znajduje bardziej przekonywujące uzasadnienie w
konstrukcji prawnej dotyczącej zakładnia ksiąg wieczystych.
7. Wymaga zajęcia stanowiska kwestia stosowania postępowania przynaglającego w stosunku do prawa użytkowania wieczystego. Wątpliwości, jakie w tej mierze mogą powstać, wynikają z tego, że użytkowanie wieczyste pozostaje w pewnej bliskości z
prawem własności, w szczególności trzeba wskazać, że wieczystemu użytkownikowi - podobnie jak właścicielowi - przysługują dwa
podstawowe uprawnienia rzeczowe: uprawnienie do korzystania z
nieruchomości i upoważnienie do rozporządzania swoim prawem4.
4
J. Ignatowicz, Prawo rzeczowe, wydanie IV, Warszawa 1986, s. 183, jak i liczni
autorzy tam powołani sytuują użytkowanie wieczyste pomiędzy prawem własności i ograniczonymi prawami rzeczowymi.
64
P o s t ę p o w a n i e przynaglające..
Z faktu identyczności uprawnień podstawowych można by wyciągnąć wniosek o identyczności obowiązków użytkownika wieczystego z obowiązkami właściciela, w zakresie zmiany użytkownika wpisanego w księdze wieczystej.
Mimo tej bliskości uprawnień użytkownika wieczystego i właściciela, brak jest podstaw do przyjęcia możliwości stosowania
postępowania przynaglającego w stosunku do użytkownika wieczystego. Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze okoliczność,
iż tak przepisy ustawy, jak i rozporządzenia są kategoryczne, jeśli chodzi o określenie podmiotów, do których postępowanie to
powinno być stosowane.
W przepisach art. 35 i 36 ustawy i §§ 43-47 rozporządzenia
wskazuje się wyraźnie na właściciela, jako podmiot, do którego
są one kierowane i w przepisach tych nie ma nawet wzmianki,
aby mogły być one kierowane do nosicieli innych praw rzeczowych czy zobowiązaniowych. Rozszerzające stosowanie wskazanych przepisów, jako przepisów niewątpliwie o charakterze szczegółowym, nie wydaje się możliwe.
Niezależnie od powyższych motywów interpretacyjnych trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż powstanie prawa użytkowania wieczystego i zmiana podmiotu tego prawa następuje nie tylko przez zawarcie odpowiedniej umowy lub zaistnienia innych czynności prawnych
przenoszących użytkowanie wieczyste, ale także wymagany jest
wpis w księdze wieczystej5. Stosowanie postępowania przynaglającego do wpisu nowego użytkownika wieczystego do księgi byłoby w rzeczywistości przymuszeniem do przeniesienia użytkowania wieczystego, której to roli w żadnym wypadku nie można
przyznać postępowaniu przynaglającemu. Także i z tej przyczyny należy uznać, iż postępowanie przynaglające nie może być
stosowane do użytkownika wieczystego.
Jeśli na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste znajduje
się budynek stanowiący odrębną nieruchomość, będącą własnością użytkownika wieczystego, to wobec prowadzenia w takiej
sytuacji wspólnej księgi wieczystej (§ 12 rozporządzenia) trzeba
5
Art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Tekst jednolity - Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127).
65
REJENT Nr 7-8 - lipiec-sierpień 1994 r.
uznać, iż do prowadzenia takiej księgi, z punktu widzenia możliwości stosowania postępowania przynaglającego, należy przyjąć
założenia identyczne, jak dla księgi wieczystej prowadzonej dla
użytkownika wieczystego, czyli że w takiej sytuacji nie mogłoby
być stosowane to postępowanie. Kontrowersyjny problem pojawia się natomiast wtedy, gdy odrębna własność budynku powstała już po założeniu księgi dla użytkownika wieczystego i należy
własność tego budynku wpisać do istniejącej już księgi wieczystej, obejmującej wieczyste użytkowanie (§ 14 rozporządzenia).
Skoro będzie to wpis prawa własności w księdze wieczystej, należałoby taką sytuację uznać za równoznaczną z ujawnieniem
właściciela w istniejącej już księdze wieczystej i konsekwentnie
przyjąć dopuszczalność postępowania przynaglającego. Uzupełniającym argumentem dla przyjęcia powyższej tezy będzie okoliczność, iż bez wpisu prawa własności budynków treść księgi wieczystej byłaby niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, usunięcie
tej niezgodności w zakresie własności mogłaby nastąpić więc w
trybie postępowania przynaglającego.
8. Nie powinno natomiast być wątpliwości co do tego, że postępowanie przynaglające nie może mieć zastosowania do ujawnienia w księdze wieczystej ograniczonych praw rzeczowych, nawet
takich, których powstanie uzależnione jest od dokonania wpisu w
księdze wieczystej, jak hipoteka (art. 67 ust. 1 ustawy). Wpisanie takich praw w księdze wieczystej jest ich zabezpieczeniem w
sposób szczególny, następuje dla dobra osób prawa te posiadających (art. 11 ustawy) i sprawą tych osób jest zadbanie, aby zostały one uwidocznione w księdze wieczystej. Identyczne względy przemawiają za stanowiskiem, iż także ujawnienie praw
osobistych i roszczeń wskazanych w art. 16 ustawy nie powinno
być przedmiotem postępowania przynaglającego. Pozostaje tu także oczywiście aktualne podstawowe uzasadnienie powyższego poglądu, sprowadzające się do tego, że postępowanie przynaglające
nie może być stosowane w odniesieniu do ujawnienia praw, które
nie zostały wskazane w ustawie, jako mogące być objęte tym postępowaniem.
66
Postępowanie przynaglające..
III. Przebieg postępowania przynaglającego
1. Ustawa w art. 35 i 36 ustanawia tylko instytucję postępowania przynaglającego i wskazuje, w jakich sytuacjach może być
ona stosowana. Przebieg tego postępowania określa rozporządzenie w §§ 43-47. Porządek postępowania przynaglającego w fazie wstępnej zależny jest od tego, czy sąd właściwy dla prowadzenia księgi wieczystej otrzymał tylko wiadomość o zmianie
właściciela, ale nie został złożony wniosek o dokonanie odpowiedniego wpisu, czy też wniosek taki wpłynął, lecz istnieją przeszkody
do dokonania wpisu prawa własności lub braki formalne wniosku.
W pierwszym wypadku sąd wzywa nowego właściciela, aby w
wyznaczonym terminie, np. 2 tygodni, złożył wniosek o wpis swego
prawa pod rygorem grzywny, przy czym w tej fazie postępowania
zagrożenie grzywną ma charakter ogólny, bez wskazywania wysokości tej grzywny. W drugim wypadku sąd wyznacza termin do
usunięcia przeszkód do wpisu pod rygorem wszczęcia postępowania przynaglającego. A więc jest to dopiero zagrożenie wszczęciem postępowania przynaglającego. W obu jednak wypadkach,
gdy sąd decyduje się wszcząć postępowanie przynaglające, powinien wydać odpowiednie postanowienie o wszczęciu tego postępowania, w którym określić należy obowiązki, jakie powinna wykonać wezwana osoba. Postanowienie to nie wymaga uzasadnienia,
gdyż nie jest ono zaskarżalne (art. 357 § 2 k.p.c.).
2. Jeśli osoba wezwana nie dostosuje się do poleceń sądu, sąd
wzywają do złożenia wyjaśnień w przedmiocie niewykonania poleceń, określając także odpowiedni termin do ich złożenia. Brak reakcji ze strony osoby wezwanej, względnie gdy sąd uzna, iż reakcja
ta jest niedostateczna, stanowi podstawę do wydania przez sąd
postanowienia o ukaraniu jej grzywną w wysokości nie przekraczającej 500.000 zł, z jednoczesnym ponowieniem wezwania do
wykonania poleceń sądu. Ponieważ postanowienie to wydawane
jest na posiedzeniu niejawnym i może być w zakresie ukarania
grzywną zaskarżone zażaleniem (art. 35 ust. 2 ustawy), musi
być uzasadnione i doręczone osobie wezwanej. Nałożenie grzyw-
67
REJENT Nr 7-8 - lipiec-sierpień 1994 r.
ny na osobę wezwaną jest obligatoryjne, a więc sąd ma obowiązek tego rodzaju działania, jeśli nie nastąpi właściwa reakcja ze
strony nowego właściciela nieruchomości.
W wypadku gdy osoba wezwana mimo ukarania grzywną w
dalszym ciągu nie wykonuje czynności pozwalających na dokonanie odpowiednich wpisów w księdze wieczystej, sąd ponownie
wydaje postanowienie, w którym wzywa nowego właściciela do
wykonania czynności niezbędnych do dokonania wpisów w określonym terminie, grożąc jednocześnie ponownym nałożeniem grzywny.
Niedostosowanie się wezwanego do poleceń sądu skutkuje ponownym nałożeniem grzywny. Proceder powyższy sąd może powtarzać
kilkakrotnie, aż do momentu, gdy łączna kwota grzywien nie osiągnie 1.500.000 zł.
3. W świetle treści § 44 ust. 1 zdanie ostatnie, istnieje wątpliwość co do tego, czy każda następna grzywna nie może przekroczyć 1.500.000 zł, czy też suma grzywien nie powinna przekroczyć
wskazanej kwoty. Wydaje się, iż mimo formalnej treści wskazanego
przepisu, który posługuje się zwrotem „każda następna grzywna
nie może przekroczyć kwoty 1.500.000 zł", należy sądzić, iż chodzi tu o to, że suma grzywien nie powinna przekroczyć tej kwoty.
Przyjęcie pierwszego poglądu prowadziłoby do takiej sytuacji, że
postępowanie przynaglające trwałoby bez końca6, a przecież chodzi tu co najwyżej o kilkakrotne wezwanie o usunięcie przeszkody do wpisu lub o usunięcie braków formalnych, po czym powinno nastąpić zawieszenie postępowania (§ 46 rozporządzenia) 7 .
W kwestii tej warto także wskazać, że postępowanie przynaglające ma służyć spełnieniu postulatu zgodności w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem rzeczy w zakresie ujawnionego
właściciela, jednakże z drugiej strony nie może być instytucją,
6
7
Porównywalne rozwiązanie procesowe o potokowym karaniu grzywnymi, jako
następstwo niedostosowania się wezwanej osoby do poleceń sądu, występuje
przy prowadzeniu egzekucji świadczeń niepieniężnych, jednakże tamto uregulowanie wskazuje, iż chodzi o to, że „Ogólna suma grzywien w tej samej sprawie nie może przekraczać jednego miliona pięćset tysięcy złotych" - por. art.
1053 k.p.c.
S. Rudnicki, Komentarz do ustawy o księgach wieczystych i hipotece, Warszawa 1993, s. 135, zajmuje odmienne stanowisko, jednak bez uzasadnienia.
68
Postępowanie przynaglające..
która nie pozwala zakończyć postępowania sądowego, gdyż byłoby to zaprzeczeniem istoty tego postępowania.
4. Na tle treści § 46 rozporządzenia, z której wynika, że bezskuteczność postępowania przynaglającego daje sądowi tylko
możliwość zawieszenia postępowania, a nie obowiązek zawieszenia, trzeba wskazać, iż praktycznie przez określenie „sąd może"
należy raczej rozumieć „sąd zawiesza postępowanie". Alternatywą bowiem niezawieszenia postępowania byłoby pozostawienie
otwartego postępowania w sytuacji, gdy wysiłki sądu w celu dokonania wpisu okazały się bezskuteczne, a nowy właściciel nie
wykazuje chęci usunięcia przeszkód do wpisu lub spełnienia warunków formalnych.
5. Pewne wątpliwości powstają w wypadku nieuiszczenia przez
nowego właściciela należnych kosztów sądowych, mimo wezwania dokonanego przez sąd pod rygorem egzekucji.
Z treści § 45 ust. 3 wynika, że w takim wypadku sąd zarządzi
przeprowadzenie egzekucji, nie jest jasne natomiast, czy należy
dokonać wpisu niezależnie od wyniku egzekucji, czy też wstrzymać się z wpisem do czasu ściągnięcia kosztów sądowych. Ponieważ rozporządzenie traktuje w zakresie postępowania przynaglającego jednakowo istnienie przeszkód do wpisu w rozumieniu
merytorycznym (np. brak właściwych dokumentów) z brakami
formalnymi, do których zaliczyć należy nieuiszczenie kosztów sądowych, należałoby przyjąć, iż trzeba uzależnić dokonanie wpisów od
wyników egzekucji kosztów. W razie bezskutecznej egzekucji byłaby podstawa do zawieszenia postępowania i w ten sposób nieuiszczenie kosztów sądowych nie miałoby uprzywilejowanej pozycji wśród braków formalnych.
Przeciwne stanowisko prowadziłoby do takiej sytuacji, w której dokonany byłby wpis nowego właściciela bez uiszczenia przez
niego kosztów sądowych, co nie powinno mieć miejsca.
6. Postępowanie przynaglające ma zastosowanie tak do osób
fizycznych, jak i osób prawnych, w tym do Skarbu Państwa, z zastrzeżeniem, że w tym ostatnim wypadku powinno być skierowane do jednostki państwowej zarządzającej daną nieruchomością,
a konkretnie do kierownika tej jednostki. Jeśli chodzi o niepaństwowe osoby prawne, postępowanie przynaglające w zasadzie
69
REJENT Nr 7-8 - lipiec-sierpień 1994 r.
skierowane powinno być w stosunku do osoby kierującej zarządem tej osoby prawnej (np. prezesa zarządu spółki) lub dyrektora przedsiębiorstwa państwowego. Z mocy szczególnego uregulowania, przyjętego w art. 35 ust. 3, nie nakłada się grzywien, gdy
postępowanie przynaglające skierowane jest do osób zarządzających nieruchomością Skarbu Państwa. Brak reakcji ze strony
tych osób na zarządzenia sądu powinien być podany do wiadomości odpowiednich, wyższych organów państwowych.
70
Maria Czapska-Górnikiewicz
wiceprezes Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku
Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa - zagadnienia wybrane
Od 1 I 1992 r. obowiązuje ustawa z dnia 19 X 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 107, poz. 464). Powyższym
aktem prawnym powołana została Agencja Własności Rolnej
Skarbu Państwa jako podmiot uprawniony do gospodarowania
Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa. Ustawa miała uregulować między innymi gospodarowanie nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, rozstrzygnąć kwestię restrukturyzacji
państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej. Zawarte w powyższym akcie prawnym uchybienia legislacyjne, niemożność
wyinterpretowania istniejących luk prawnych z obowiązującego
porządku prawnego, spowodowały konieczność znowelizowania
ustawy z 19 X 1991 r.
Ustawą z dnia 29 XII 1993 r. dokonano zmiany ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz
zmiany niektórych ustaw (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 3). Powołana do życia na mocy art. 3 ust. 1 cyt. ustawy Agencja Własności
Rolnej Skarbu Państwa jest w myśl art. 5 ust. 1 ustawy instytucją wykonującą prawa własności i inne prawa rzeczowe w imieniu Skarbu Państwa i na jego rzecz w stosunku do mienia określonego w art. 1 i 2 ustawy.
Agencja, obejmując we władanie składniki mienia Skarbu
Państwa, wstępuje w prawa i obowiązki z nimi związane zarówno w stosunku do Skarbu Państwa, jak i do osób trzecich (art. 5
ust. 2 ustawy). Oznacza to m.in., że objęte przez Agencję składniki mienia Skarbu Państwa nie tracą przez to dotychczasowego
71