biuletyn nr 3_kor 08.indd

Niedobory pokarmowe u dzieci w okresie
intensywnego wzrastania – badania obejmujące
dzieci w wieku szkolnym z populacji łódzkiej
Prof. dr hab. n. med. Danuta Chlebna-Sokół
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Badania przeprowadzono wśród uczniów kilku łódzkich
szkół podstawowych. Objęto nimi ponad 300 dzieci
w wieku 10-13 lat, u których określono sposób żywienia, stan odżywienia i mineralizacji kości.
Sposób żywienia oceniono na podstawie trzydniowych zapisów codziennych diet, dokonywanych przez dzieci wraz z rodzicami (lub opiekunami), po dokładnym poinformowaniu przez osobę nadzorującą badanie, o sposobie
prowadzenia tych zapisów. Dzieci szczegółowo notowały
wszystkie spożyte potrawy i napoje, z uwzględnieniem
domowych miar dla oceny ilości produktów. W Klinice
przeprowadzono weryfikację zapisów i rodzaju potraw,
m.in. z użyciem „Albumu fotografii produktów i potraw”,
a następnie były one analizowane za pomocą programu
komputerowego Dieta 2. Program ten wylicza zarówno
wartości bezwzględne składników pokarmowych spożywanych w ciągu dnia, jak też procent pokrycia zapotrzebowania w stosunku do normy wiekowej i płci.
Stan odżywienia był określony poprzez pomiary somatyczne (wysokość i masa ciała, grubość podskórnych
fałdów skórno-tłuszczowych) i wartość wskaźnika masy
ciała (BMI) odnoszone do norm centylowych, co umożliwiło rozpoznanie niedoboru lub nadmiaru masy ciała.
Mineralizację kośćca oznaczono na podstawie badania ultradźwiękowego kości piętowej; badanie to pozwala
na ocenę gęstości mineralnej i struktury kostnej.
WYNIKI NASZYCH BADAŃ
(opracowane statystycznie dla 250 dzieci) wykazały następujące nieprawidłowości żywieniowe:
• niedobór wapnia u 88,5% badanych dzieci; przy czym
średnie spożycie (w danej normie wiekowej) u dziewcząt stanowiło zaledwie 57,9%, a u chłopców 66,1%
dobowego zapotrzebowania,
• niedobór witaminy D w codziennej diecie u wszystkich badanych uczniów; pokrycie zapotrzebowania
na tę witaminę wynosiło średnio 24% normy,
• obniżoną zawartość magnezu w pożywieniu u około
połowy dzieci, choć stopień procentowego pokrycia
zapotrzebowania był bardzo zróżnicowany,
• niedobór żelaza w codziennym spożyciu u ponad 70%
dzieci; przy czym pokrycie zapotrzebowania u dziewcząt wynosiło 71,3%, a u chłopców 88,5%,
• nadmierną zawartość sodu w pożywieniu (u wszystkich uczniów) oraz fosforu (u prawie 80%).
Ocena stanu odżywienia ujawniła, iż wśród badanych uczniów 16% miało nadwagę (BMI powyżej 90 centyla), w tym u ponad 8% rozpoznano otyłość.
8
Żywność dla zdrowia
Należy zwrócić uwagę na aż 20% dziewcząt z nadwagą;
w grupie chłopców odsetek ten wynosił 8,0.
Badania kości metodą ultradźwiękową wykazały
u 44,1% dzieci obniżoną (w odniesieniu do normy) gęstość
mineralną, która w tym okresie życia szczególnie zależy
od odpowiedniej podaży (najlepiej w pożywieniu) wapnia,
witaminy D, magnezu, białka. Natomiast nadmiar fosforu,
a także sodu, uważane są za niekorzystne dla metabolizmu
kostnego.
PODSUMOWANIE
W badanej grupie uczniów w wieku 10-13 lat stwierdzono liczne nieprawidłowości dotyczące spożycia pewnych składników mineralnych i witaminy D. Nieprawidłowości te mogą w przyszłości doprowadzić do zaburzeń stanu
zdrowia, w tym do występowania osteoporozy oraz niedokrwistości spowodowanych niedoborem żelaza, a także nadciśnienia tętniczego. Jak wynika z naszych badań, konieczne
jest w okresie przyspieszonego wzrastania, zwiększenie w codziennej diecie produktów bogatych w wapń (głównie mleko
i jego przetwory) oraz w witaminę D (przede wszystkim ryby),
której suplementacja w tym okresie życia jest powszechnie
zalecana. Obniżona u ponad 40% badanych uczniów gęstość
mineralna kośćca prowadzić może do niższej szczytowej masy
kostnej, co stanowi ryzyko rozwoju osteoporozy w przyszłości.
W mojej opinii zarówno gorsza mineralizacja kośćca,
jak też odsetek nadwagi i otyłości w badanej grupie dzieci,
wskazują na pilną potrzebę wnikliwej weryfikacji, i kontroli
sposobu żywienia dzieci w wieku szkolnym. Należałoby
także wprowadzić szeroką profilaktykę zdrowotną, mającą
na celu zmianę zachowań żywieniowych uczniów.
Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań zostały
opublikowane, m.in. w takich pracach jak:
1. „Ocena stanu mineralizacji kośćca i pokrycia zapotrzebowania na wybrane składniki pokarmowe
u dzieci łódzkich w wieku szkolnym”, D. ChlebnaSokół, A. Błaszczyk, Medycyna Wieku Rozwojowego,
2003,7,2,173-180.
2. „Ocena spożycia wybranych witamin i składników
mineralnych w grupie dzieci łódzkich w wieku 10-13
lat” A. Błaszczyk, D. Chlebna-Sokół, J. Frasunkiewicz,
Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka, 2005,7,4,275-279.
Dwie kolejne publikacje ukażą się wkrótce w Przeglądzie Pediatrycznym.
Po prawie rocznej przerwie badania będą kontynuowane w pozostałych łódzkich szkołach.