pobierz - Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I Stopnia w Szczecinie

Program nauczania kształcenia słuchu dla klas
III – VI
Pierwszy etap edukacyjny(cykl sześcioletni)
w Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I stopnia
im. Prof. Marka Jasińskiego w Szczecinie
Program został opracowany przez:
mgr Elżbieta Szydłowska
mgr Agnieszka Szpakowska
mgr Agnieszka Ostrowska
mgr Agnieszka Kawęcka
1
I. Uwagi wstępne
Kształcenie słuchu to jeden z najistotniejszych przedmiotów w szkole
muzycznej I stopnia.
Jego zadaniem jest kształcenie i rozwój podstawowych zdolności
muzycznych: wrażliwości na dźwięk, wyobraźni, pamięci muzycznej oraz
umiejętności korzystania z poznanej wiedzy muzycznej. Ćwiczenia na
kształceniu słuchu rozwijają u dzieci logiczne myślenie, zdolność kojarzenia
pojęć i wyciągania wniosków.
Podczas pracy na lekcji uczeń wykonuje w tym samym czasie wiele
czynności intelektualnych takich jak: ustalenie wysokości dźwięku, jego
przebieg czasowy, rozpoznanie interwału lub akordu. Kształcenie słuchu
przygotowuje uczniów do kontynuowania nauki w szkołach muzycznych
wyższego stopnia. Zadaniem podstawowej szkoły muzycznej jest
przygotowanie uczniów do szerokiego odbioru kultury.
I. Cele edukacyjne kształcenia słuchu
1. Kształcenie umiejętności świadomego postrzegania zjawisk
muzycznych.
2. Rozwijanie zainteresowań ogólno muzycznych ucznia.
3. Rozwijanie wrażliwości muzycznej i zdolności percepcyjnych ucznia.
4. Przygotowanie do samodzielnego czytania nut głosem.
2
5.
6.
7.
8.
Rozwijanie umiejętności muzykowania zespołowego.
Zapoznanie ucznia z podstawową wiedzą o muzyce.
Kształtowanie wyobraźni muzycznej.
Rozwijanie dyspozycji słuchowo – głosowych oraz przekazywanie
uczniom wiadomości teoretycznych w zakresie potrzebnym do
kontynuowania nauki w szkole muzycznej II stopnia.
KLASA VI
TREŚCI PROGRAMOWE
I. Ćwiczenia głosowe
1. Interwały
 Śpiewanie interwałów prostych w górę i w dół
 Śpiewanie interwałów gamowłaściwych i w oderwaniu od
tonacji
 Śpiewanie łańcuszków interwałowych w górę i w dół
 Śpiewanie trytonu od różnych dźwięków i rozwiązywanie go na
sekstę i tercję
 Śpiewanie przewrotów interwałów
2. Akordy
3
 Śpiewanie wszystkich postaci trójdźwięków (+,o,<,>)od
różnych dźwięków w górę i w dół – literowo i solmizacją z
określeniem pozycji akordu
 Śpiewanie D7 z rozwiązaniem na tonikę dur i moll
3. Skale i gamy
 Śpiewanie gam do czterech znaków przykluczowych oraz triad –
solmizacją i literowo
G-e; D-h; A-fis; E-cis;
F-d; B-g; Es-c; As-f
 Śpiewanie poszczególnych tetrachordów
 Śpiewanie w/w gam od różnych jej stopni
II. Ćwiczenia solfeżowe
 Śpiewanie ćwiczeń jedno i wielogłosowych oraz kanonów w
poznanych tonacjach – solmizacją z pulsowaniem, z
uwzględnieniem metro- rytmiki
 Śpiewanie w kluczu wiolinowym i basowym ze swobodnym
przechodzeniem z klucza do klucza – solmizacją
 Śpiewanie utworów z uwzględnieniem dynamiki, agogiki i
artykulacji
 Śpiewanie ćwiczeń z jednoczesnym realizowaniem rytmu
 Wykonywanie progresji w/g zapisanych wzorów
 Czytanie nut a’ vista
 Śpiewanie pieśni z akompaniamentem i z uwzględnieniem
oznaczeń wykonawczych
III. Metrorytmika
 Gamy i triady rytmizowane – swobodnie lub do podanego wzoru
rytmicznego
 Kanony rytmiczne
 Czytanie rytmu solmizacją w różnych tempach
 Grupy niemiarowe i synkopowane
 Improwizowanie schematów rytmicznych z zastosowaniem
wybranego problemu rytmicznego
4
 Określanie zjawisk metrorytmicznych występujących w granych
przykładach
IV. Dyktanda
 Interwałowe – grane melodycznie i harmonicznie
 Interwałowe grane parami
 Akordowe(wszystkie rodzaje i postacie trójdźwięków i
czterodźwięków) – grane melodycznie i harmonicznie
 Dyktanda rytmiczne 1-głosowe, z uwzględnieniem grup
niemiarowych
 Dyktanda pamięciowe
 Uzupełnianie brakujących fragmentów melodycznych
 Dopisywanie rytmu do melodii
 Korekta błędów
 Dopisywanie górnego głosu
 Dopisywanie dolnego głosu
 Dyktanda synchroniczne
V. Zasady muzyki
 Tworzenie interwałów prostych i złożonych w górę i w dół od
podanych dźwięków
 Tworzenie wszystkich postaci trójdźwięków oraz czterodźwięków
– określanie ich nazw
 Tworzenie D7 z rozwiązywaniem na tonikę oraz moll tonikę oraz
podaniem tonacji, w której dany akord występuje
 Znajomość koła kwintowego
 Gruntowna znajomość gam do 4 znaków przykluczowych
 Modulacje i zboczenia modulacyjne(analiza na podstawie ćwiczeń
w podręczniku)
 Grupowanie wartości rytmicznych w taktach prostych i złożonych
5
Zakres umiejętności z Kształcenia słuchu
Klasa VI
Uczeń klasy VI potrafi:
1. Czysto i poprawnie melodycznie realizować głosem
solmizacyjnie i literowo( uwzględniając określenia
wykonawcze) jedno i wielogłosowe ćwiczenia w tonacjach Ca, G-e, F-d, D-h, B-g, Es-c, E-cis, As-f, w kluczu
wiolinowym i basowym ( z pulsowaniem)
2. Zna budowę gam durowych i molowych oraz potrafi zapisać
ją nutami i symbolami. Potrafi śpiewać oraz rozpoznawać
w/w gamy.
3. Potrafi zaśpiewać, rozpoznać i zbudować interwały w
obrębie oktawy(zapis nutami i symbolami)
4. Zbudować, rozpoznać i zaśpiewać trójdźwięki durowe,
molowe(bez przewrotu i w przewrotach) oraz trójdźwięki
zwiększone i zmniejszone, czterodźwięk septymowy
5. Potrafi wyszukać i zaznaczyć w zapisie nutowym w/w
interwały, trójdźwięki i D7.Potrafi zaśpiewać z rozwiązaniem
na tonikę D7 bez przewrotu
6. Wyszukać błędy melodyczne i rytmiczne w zapisie nutowym
 uzupełniać brakujące dźwięki w melodii
 dopisać brakujące fragmenty melodii
 zapisać proste dyktando melodyczno – rytmiczne z
pamięci
 dopisać wyższy lub niższy głos w przykładach
muzycznych
 zapisać i określić funkcje akordów T,S,D,D7
7. Samodzielnie i bez przygotowania (a’vista) zaśpiewać z nut
ćwiczenie w poznanych tonacjach
8. Rozpoznać, wykonać i zapisać regularne i nieregularne grupy
rytmiczne oraz synkopy
9. Grupować nuty w metrum 2/4, ¾,3/8,6/8,5/8,5/4,9/8,12/8
10. Poprawnie zapisywać wszystkie oznaczenia nutowe
11. Poprawnie grupować w taktach prostych i złożonych
12. Śpiewać melodie, stosując przenośniki oktawowe, czytać i
zapisywać nuty w różnych oktawach(od wielkiej do
trzykreślnej), określać modulacje i zboczenia modulacyjne w
poznanych utworach.
6
KLASA V
TREŚCI PROGRAMOWE
I.Ćwiczenia głosowe
1. Interwały
 Śpiewanie interwałów prostych w górę i w dół
 Śpiewanie interwałów gamowłaściwych i w oderwaniu od
tonacji
 Łączenie po 2,3 interwały – śpiewanie od różnych dźwięków w
górę i w dół
 Śpiewanie trytonu z rozwiązaniem do poznanych tonacji
 Śpiewanie interwałów w przewrotach w górę i w dół
 Wprowadzenie 7w i 7m
2. Akordy
 Utrwalenie trójdźwięków i przewrotów +,o oraz trójdźwięków <,>
bez przewrotu z właściwym nazwaniem
 Śpiewanie w/w trójdźwięków literowo i solmizacyjnie w górę i w
dół jako trójdźwięki gamo właściwe i w oderwaniu od tonacji
 Wprowadzenie czterodźwięku septymowego D7 bez przewrotu
 Śpiewanie D7 z rozwiązaniem na tonikę i moll tonikę
3. Skale i gamy
 Utrwalenie gam z klas poprzednich
G-e; D-h; F-d; B-g
 Wprowadzenie tonacji A-fis; Es-c
 Śpiewanie w/w gam oraz triad jednogłosowo oraz w kanonie
solmizacją
 Śpiewanie poszczególnych tetrachordów – literowo i
solmizacyjnie – eolski, molowy, harmoniczny, dorycki i
durowy
II.Ćwiczenia solfeżowe
 Śpiewanie ćwiczeń jedno i wielogłosowych oraz kanonów w
poznanych tonacjach – solmizacją z pulsowaniem, z
uwzględnieniem metrorytmiki
7
 Śpiewanie akordów pionowo i linearnie
 Realizowanie głosem melodii przy jednoczesnym
realizowaniu rytmu
 Czytanie nut a’ vista
 Śpiewanie solfeża z jednoczesnym wykorzystaniem klucza
wiolinowego i basowego
 Śpiewanie pieśni z akompaniamentem i z uwzględnieniem
oznaczeń wykonawczych
III. Metrorytmika
 Gamy rytmizowane – swobodnie lub do podanego wzoru
rytmicznego
 Wykonywanie ćwiczeń rytmicznych w metrum w jednostce
metrycznej 4,8 i 2
 Wykonywanie ćwiczeń z uwzględnieniem grup niemiarowych
 Czytanie rytmu solmizacją – z pulsowaniem w kluczu wiolinowym
i basowym
 Śpiewanie ćwiczeń jedno i wielogłosowych na jednej wysokości
oraz na interwałach i akordach






IV. Ćwiczenia słuchowe
Rozpoznawanie interwałów prostych – pojedynczych i
podwójnych
Rozpoznawanie trójdźwięków bez przewrotu i w przewrotach
oraz D7 bez przewrotu
Rozpoznawanie akordów i ich przewrotów w przebiegu
melodycznym
Rozpoznawanie trybu i odmian gam
Rozpoznawanie poszczególnych tetrachordów
Próby rozpoznawania funkcji usłyszanych akordów
V. Dyktanda







Interwałowe – grane melodycznie i harmonicznie
Interwałowe grane parami
Akordowe – grane melodycznie i harmonicznie
Dyktanda rytmiczne w metrum o jednostce metrycznej 4 i 8
Melodyczno – rytmiczne 1- głosowe
Dyktanda pamięciowe
Uzupełnianie brakujących fragmentów melodycznych
8





Dopisywanie rytmu do melodii
Korekta błędów
Dopisywanie górnego głosu
Dopisywanie dolnego głosu
Dyktanda synchroniczne
VI. Zasady muzyki
 Utrwalenie budowy i nazw trójdźwięków +,O w przewrotach i <,>
bez przewrotów
 Tworzenie wszystkich postaci trójdźwięków od różnych dźwięków
oraz od tego samego dźwięku – określanie ich nazw i tonacji
 Tworzenie czterodźwięku septymowego, jako D7 z rozwiązaniem
na tonikę lub moll tonikę – określenie tonacji
 Tworzenie wszystkich interwałów w górę i w dół
 Tworzenie koła kwintowego gam dur i moll
 Gruntowna znajomość gam do 3 znaków przykluczowych
 Modulacje i zboczenia modulacyjne ( realizacja na przykładach
ćwiczeń z podręcznika - analiza słuchowa i wzrokowa)
 Regularny i nieregularny podział wartości rytmicznych
 Takty proste i złożone oraz grupowanie w tych taktach
Zakres umiejętności z Kształcenia słuchu
Klasa V
Uczeń klasy V potrafi:
1. Czysto i poprawnie melodycznie realizować głosem solmizacyjnie i
literowo
( uwzględniając określenia wykonawcze) jedno i wielogłosowe
ćwiczenia w tonacjach C-a, G-e, F-d, D-h, B-g, Es-c, w kluczu
wiolinowym i basowym
( z pulsowaniem)
2. Zna budowę gam durowych i molowych(eolska, harmoniczna,
dorycka i melodyczna) oraz potrafi zapisać ją nutami i symbolami.
Potrafi śpiewać oraz rozpoznawać w/w gamy.
3. Potrafi zaśpiewać, rozpoznać i zbudować interwały w obrębie oktawy
(zapis nutami i symbolami)
9
4. Zbudować, rozpoznać i zaśpiewać trójdźwięki durowe, molowe
(bez przewrotu i w przewrotach) oraz trójdźwięki zwiększone i
zmniejszone, czterodźwięk septymowy bez przewrotu
5. Potrafi wyszukać i zaznaczyć w zapisie nutowym w/w interwały,
trójdźwięki i D7.
6. Wyszukać błędy melodyczne i rytmiczne w zapisie nutowym




uzupełniać brakujące dźwięki w melodii
dopisać brakujące fragmenty melodii
zapisać proste dyktando melodyczno – rytmiczne z pamięci
dopisać wyższy lub niższy głos w przykładach muzycznych
7. Samodzielnie i bez przygotowania (a’vista) zaśpiewać z nut ćwiczenie
w poznanych tonacjach
8. Rozpoznać, wykonać i zapisać regularne i nieregularne grupy
rytmiczne oraz synkopy
9. Grupować nuty w metrum 2/4, ¾, 3/8, 6/8, 5/8, 5/4, 9/8, 12/8
10. Poprawnie zapisywać wszystkie oznaczenia nutowe
11. Poprawnie grupować w taktach prostych i złożonych
12. Śpiewać melodie, stosując przenośniki oktawowe, czytać i zapisywać
nuty w różnych oktawach(od wielkiej do trzykreślnej), określać
modulacje i zboczenia modulacyjne w poznanych utworach.
KLASA IV
TREŚCI PROGRAMOWE
I. Ćwiczenia głosowe
1.Interwały


Utrwalenie interwałów poznanych w klasie III: 1cz,
2w,2m,3w,3m,4cz,5cz,8cz,tryton
Intonowanie każdego interwału w górę i próby intonowania w
dół od podanego dźwięku
10

Intonowanie w górę i próby intonowania w dół interwałów gamo
właściwych w poznanych tonacjach

Łączenie po 2 i 3 interwały( takie same i różne) w obu
kierunkach
 Wprowadzenie 6w i 6m
 Wprowadzenie rozwiązywania trytonu ( w poznanych tonacjach)
2.Akordy
 Powtórzenie i utrwalenie trójdźwięków + i O < i >
 Śpiewanie w górę i w dół trójdźwięków gamo właściwych i w
oderwaniu od tonacji
 Wprowadzenie przewrotów trójdźwięków + i O
3.Skale i gamy

Gamy i triady do dwóch znaków przykluczowych
 Utrwalenie gam z klas poprzednich
G-e; D-h; F-d; B-g
 Śpiewanie gam durowych w obu kierunkach literowo i
solmizacją oraz ich triady
 Śpiewanie wszystkich odmian gam molowych
 Śpiewanie poszczególnych tetrachordów – literowo i
solmizacyjnie – eolski, molowy, harmoniczny, dorycki i
durowy
II. Ćwiczenia solfeżowe
 Śpiewanie ćwiczeń jedno i wielogłosowych oraz kanonów w
poznanych tonacjach – solmizacją z pulsowaniem, z
uwzględnieniem metro- rytmiki
 Śpiewanie w kluczu wiolinowym i basowym
 Śpiewanie ćwiczeń z przechodzeniem do innej oktawy
 Śpiewanie akordów
 Realizowanie głosem melodii przy jednoczesnym
realizowaniu rytmu
 Czytanie nut a’ vista w poznanych tonacjach
 Śpiewanie pieśni z akompaniamentem i z uwzględnieniem
oznaczeń wykonawczych
11
III. Metrorytmika
 Wykonywanie ćwiczeń rytmicznych w metrum 2/4, ¾, 4/4, 3/8,
6/8 z uwzględnieniem
- grup szesnastkowych
- rytmów punktowanych
- synkopy ósemkowej i szesnastkowej
- trioli ósemkowej i szesnastkowej


Czytanie rytmu solmizacją na jednej wysokości
Wystukiwanie rytmu 1 i 2 - głosowo
IV. Ćwiczenia słuchowe
 Rozpoznawanie interwałów prostych
 Rozpoznawanie trójdźwięków dur i moll bez przewrotu i w
przewrotach oraz trójdźwięków w przebiegu melodycznym
 Rozpoznawanie trybu i odmian gam
 Rozpoznawanie poszczególnych tetrachordów
V. Dyktanda








Interwałowe – grane melodycznie i harmonicznie
Trójdźwiękowe
Interwałowe grane parami
Dyktanda rytmiczne w metrum o jednostce metrycznej 4 i 8
Melodyczno – rytmiczne 1- głosowe w znanych tonacjach
Dyktanda pamięciowe
Uzupełnianie brakujących fragmentów melodycznych
Dopisywanie rytmu do melodii
12
 Korekta błędów
 Dyktanda synchroniczne
VI. Zasady muzyki
 Budowa i nazwy trójdźwięków +,O w przewrotach i <,> bez
przewrotów
 Gruntowna znajomość gam do dwóch znaków przykluczowych
 Przewroty interwałów
 Układanie rytmów w poznanym metrum
 Grupowanie wartości rytmicznych w taktach prostych
 Podział skali na oktawy
 Konsonanse i dysonanse
 Wprowadzenie klucza basowego
Zakres umiejętności z Kształcenia słuchu
Klasa IV
Uczeń klasy IV potrafi:
1. Czysto i poprawnie melodycznie realizować głosem solmizacyjnie i
literowo ( uwzględniając określenia wykonawcze) jedno i wielogłosowe
ćwiczenia w tonacjach C-a, G-e, F-d, D-h, B-g w kluczu wiolinowym i
basowym ( z pulsowaniem)
2. Zna budowę gam durowych i molowych(eolska, harmoniczna, dorycka i
melodyczna) oraz potrafi zapisać ją nutami i symbolami. Potrafi śpiewać
oraz rozpoznawać w/w gamy.
3. Potrafi zaśpiewać, rozpoznać i zbudować interwały w obrębie oktawy
(zapis nutami i symbolami)
4. Zbudować, rozpoznać i zaśpiewać trójdźwięki durowe, molowe
zwiększone i zmniejszone bez przewrotu(zapis nutami i symbolami)
5. Potrafi wyszukać i zaznaczyć w zapisie nutowym w/w interwały,
trójdźwięki.
6. Wyszukać błędy melodyczne i rytmiczne w zapisie nutowym
 uzupełniać brakujące dźwięki w melodii
 dopisać brakujące fragmenty melodii
 zapisać proste dyktando melodyczno – rytmiczne z pamięci
13
7. Samodzielnie i bez przygotowania (a’vista) zaśpiewać z nut ćwiczenie w
poznanych tonacjach
8. Rozpoznać, wykonać i zapisać następujące grupy rytmiczne oraz
odpowiadające nutom pauzy.
KLASA III
TREŚCI PROGRAMOWE
I. Ćwiczenia głosowe
Doskonalenie intonacji i impostacji głosu na podstawie
ćwiczeń i piosenek
Interwały
 Utrwalenie interwałów poznanych w klasie II –
1cz,2w,2m,4cz,5cz,8cz. W wypadku 3w,3m – utrwalenie
wiadomości dotyczy tylko słuchowego rozpoznawania
 Wprowadzenie zapisu interwału 3m i 3w
 Słuchowe rozpoznanie trytonu
 Intonowanie każdego interwału w górę od podanego dźwięku
 Intonowanie w górę interwałów gamowłaściwych w poznanych
tonacjach
Akordy
 Budowa trójdźwięku durowego molowego i zmniejszonego
 Śpiewanie w górę i w dół trójdźwięków gamowłaściwych i w
oderwaniu od tonacji
 Trójdźwięki triady: budowa na podstawie gamy C-dur;
wyszukiwanie w zapisie nutowym trójdźwięków i określanie ich
trybu oraz funkcji
 Budowanie w/w trójdźwięków w górę i w dół
14
Skale i gamy
 Gamy i trójdźwięki triady C-a, G, F
 Śpiewanie gam durowych i poznanych odmian gamy
molowej (naturalna, harmoniczna) w górę i w dół solmizacją
i literowo
 Śpiewanie gam rytmizowanych
 Śpiewanie poszczególnych tetrachordów
 Śpiewanie triad harmonicznie i melodycznie
 Rozpoznawanie słuchowo i w tekście w/w gam
 Budowanie poznanych gam i triad
II. Ćwiczenia solfeżowe
 Czytanie nut głosem w tempie z pulsowaniem – nazwami
solmizacyjnymi i literowymi
 Śpiewanie ćwiczeń jednogłosowych oraz kanonów w
poznanych tonacjach – solmizacją z pulsowaniem, z
uwzględnieniem metrorytmiki
 Śpiewanie ćwiczeń solfeżowych z akompaniamentem
fortepianu
 Śpiewanie pieśni z akompaniamentem i z uwzględnieniem
oznaczeń wykonawczych
 Próby czytanie nut a’ vista w poznanych tonacjach
III. Metrorymika
 Wykonywanie ćwiczeń rytmicznych w metrum 2/4, ¾, 4/4, 5/4,
6/4
 Wprowadzenie dwóch grup szesnastkowych ósemka dwie
szesnastki, dwie szesnastki ósemka
 Rozpoznawanie słuchowe trioli



Przedtakt bez realizacji ruchowej
Czytanie rytmu solmizacją
Budowanie i uzupełnianie rytmu w podanym
metrum
IV. Ćwiczenia ruchowe
Doskonalenie umiejętności oraz osiąganie większej precyzji wykonania:
- prawidłowego poruszania się podczas chodzenia, biegania, podskoków
oraz skoków obunóż, skoków dosuwanych, galopowych, przeskoków
- prawidłowego prowadzenia rąk w taktowaniu oraz realizowaniu długich
wartości rytmicznych
15
- skoordynowania ruchów rąk i nóg w realizacji rytmów z taktowaniem
- pisowni wartości rytmicznych nut, ugrupowań rytmicznych i pauzy
ćwierćnutowej
Kształcenie umiejętności:
- podporządkowania ruchu słyszanej muzyce w zakresie tempa, dynamiki,
artykulacji legato i staccato, rytmu, wysokości dźwięku oraz pokazywania
ruchem kierunku linii melodycznej wznoszącej i opadającej
- prowadzenie ruchu w różnych płaszczyznach zgodnie z trwaniem dźwięku
lub frazy oraz wyrażaniem ruchem zmian dynamicznych, agogicznych
i artykulacyjnych
- utrzymania pulsu metrycznego w takcie ćwierćnutowym
- realizowanie ruchem zapisu rytmów złożonych z poznanych wartości
rytmicznych nut, ugrupowań rytmicznych oraz pauzy w takcie o ćwierć –
nutowej jednostce miary
- próby wykonania ruchem łańcucha realizacji tematów rytmicznych w metrum
4/4
Zapoznanie uczniów:
- z prawidłową pisownią nut, wartości i ugrupowań rytmicznych w kluczu
wiolinowym
- z prawidłowym grupowaniem poznanych wartości rytmicznych w taktach
o ćwierćnutowej jednostce miary
- realizacja ćwiczeń z zakresu polirytmii:
a) równoczesne wykonanie dwóch tematów rytmicznych przez dwie
grupy uczniów i przez jednego ucznia
c) kanonem: rytmicznym, wokalno – ruchowym, ruchowym
d) próby realizacji tematów rytmicznych w metrum 4/4
- z zasadami tworzenia, realizacji i zapisu:
Rozwijanie aktywności twórczej:
- rozwijanie umiejętności interpretowania ruchem różnego rodzaju tematów
rytmicznych, kanonów, piosenek oraz utworów instrumentalnych z litera –
tury dziecięcej z uwzględnieniem kontrastów dynamicznych, agogicznych
i rytmicznych
- rozwijanie umiejętności interpretacji ruchem tańców polskich zgodnie z ich
stylem i charakterem
- kontynuowanie i rozwijanie form improwizacji, zapoczątkowanych w
klasach poprzednich (ruchowa, na instrumentach perkusyjnych)
- tworzenie ostinato ruchowego
- zachęcanie do muzykowania zespołowego z wykorzystaniem
instrumentarium Orffa
IV.Ćwiczenia słuchowe
16
 Rozpoznawanie interwałów prostych
( 1cz,2m,2w,3m,3w,4cz,5cz,8cz)
 Tryton
 Rozpoznawanie trybu trójdźwięków
 Rozpoznawanie odmian gam dur i moll naturalna ,
harmoniczna
 Rozpoznawanie grup rytmicznych
 Rozpoznawanie poszczególnych tetrachordów gam
V. Dyktanda








Interwałowe – grane melodycznie i harmonicznie
Trójdźwiękowe
Rozpoznawanie gam oraz tetrachordów
Dyktando – uzupełnienie melodii lub rytmu
Próby pisania dyktanda pamięciowego
Dyktanda rytmiczne
Wyszukiwanie błędów
Dyktanda melodyczno – rytmiczne, jednogłosowe w znanych
tonacjach
 Dopisywanie rytmu do melodii
 Dyktanda synchroniczne
VI. Zasady muzyki







Budowa znanych interwałów
Budowa trójdźwięków triady
Polirytmia
Budowa i nazwy trójdźwięków +,O , zm
Gruntowna znajomość gam C, G, F, a
Układanie rytmów w poznanym metrum
Grupowanie wartości rytmicznych w taktach prostych
17
Zakres umiejętności z Kształcenia słuchu
Klasa III
1.
2.
3.
4.
5.
Uczeń klasy III potrafi:
Czysto i poprawnie melodycznie realizować głosem solmizacyjnie i
literowo
( uwzględniając określenia wykonawcze) jedno i wielogłosowe
ćwiczenia w tonacjach C-a, G, F, w kluczu wiolinowym ( z
pulsowaniem ćwierćnutowym i taktowaniem)
Utrwalać się w w/w tonacjach za pomocą trójdźwięku tonicznego i
dźwięku prowadzącego, potrafi zbudować i zaśpiewać triadę
harmoniczną
Zbudować, rozpoznać i zaśpiewać trójdźwięki durowe, molowe
zmniejszone gamowłaściwe
Umie intonować, budować, wyszukiwać i rozpoznać następujące
interwały 1cz, 2m,2w,3m,3w,4cz,5cz,8cz i tryton
Potrafi wyszukać błędy melodyczne i rytmiczne w zapisie nutowym
 uzupełniać brakujące dźwięki w melodii
 dopisać brakujące fragmenty melodii
 dopisać odpowiedni rytm do podanej melodii
9. Próby śpiewania kanonów
10.
Umie rozpoznać i wykonać oraz zapisywać schematy rytmiczne:
cztery szesnastki, dwie szesnastki i ósemka,ósemka i dwie szesnastki
oraz pauzę ćwierćnutową, ósemkową i półnutową
11.
Poprawnie zapisywać wszystkie oznaczenia nutowe
10. Potrafi rozpoznać metrum 2/4, ¾, 4/4, oraz przedtakt i tworzyć
takty w w/w metrum
18
Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego
1. Umiejętność rozpoznawania interwałów do oktawy włącznie, początkowo na
piosenkach i w trakcie zabaw, a w starszych klasach jako samodzielne struktury.
Umiejętność zapisywania interwałów nutami i symbolami oraz wyszukiwania
struktur interwałowych w repertuarze.
Umiejętność budowania i rozpoznawania trójdźwięków majorowych i minorowych
bez przewrotu i w przewrotach oraz trójdźwięków zwiększonych i zmniejszonych.
Znajomość budowy dominanty septymowej i umiejętność jej słuchowego
rozpoznania.
Umiejętność śpiewania gam majorowych do pięciu znaków i minorowych do
trzech znaków.
Umiejętność słuchowego rozpoznania słuchowego gam majorowych i minorowych
oraz ich zapisu nutami i symbolami.
2. Umiejętność rozpoznawania wartości rytmicznych, także w połączeniu
z rozpoznawaniem wysokości dźwięku.
Umiejętność realizacji i zapisu słuchowego prostych struktur rytmicznych.
3. Umiejętność czytania a vista prostych struktur melodyczno-rytmicznych
w tonacjach do trzech znaków.
4. Umiejętność zapisu dyktand melodycznych jednogłosowych z zastosowaniem
poznanych interwałów i struktur rytmicznych.
Umiejętność zapisu prostych dyktand melodycznych - jednogłosowych - z pamięci.
Umiejętność świadomego słyszenia podstawowych struktur melodycznych,
harmonicznych i rytmicznych jako elementów dzieła muzycznego.
Umiejętność określenia słuchowego trybu, metrum, faktury i budowy okresowej
fragmentów z literatury muzycznej.
Formy sprawdzania osiągnięć ucznia:
testy, prace domowe, dyktanda melodyczne i rytmiczne, odpowiedz ustna (solfeż),
diagnozy, zewnętrzne badanie umiejętności słuchowych ( CEA)
Komentarz do realizacji programu
1. Ogólna koncepcja programu
Przedmiot kształcenie słuchu z elementami zasad muzyki jest integralną
realizacją tematów z zakresu kształcenia słuchu i zasad muzyki. Cele
nauczania tego przedmiotu są złożone. Sprowadzają się do dwóch
kompleksowych zadań:
1. Dostarczanie wiadomości będących całokształtem wiedzy w
zakresie zasad muzyki, ich systematyzacja i praktyczne opanowanie
19
2. Rozwijanie zdolności muzycznych i kształcenie różnorodnych
umiejętności w oparciu o coraz trudniejszy materiał zawarty w
systemie ćwiczeń głosowo- słuchowych i analitycznych.
Treść materiału nauczania zawiera część teoretyczną i praktyczną
W części teoretycznej zawarte są podstawowe elementy z zasad muzyki,
natomiast część praktyczna obejmuje ćwiczenia podzielone na trzy
grupy:
1. zapisywanie
2. odtwarzanie
3. rozpoznawanie
Realizacja materiału nauczania powinna odbywać się poprzez
wykonywanie ćwiczeń na określony temat przy zachowaniu trzech
zasadniczych warunków
1. ścisłego związku z przykładami muzycznymi
2. równoległości wprowadzania zagadnień
3. stosowania metody spiralnego nauczania.
Należy uwzględnić różnorodne sposoby słyszenia:
 tonalne
 w oderwaniu od tonacji
2.Wskazówki metodyczne
Metoda spiralnego nauczania(ciągłe powracanie do tematów ze
zwiększeniem stopnia trudności w ich utrwalaniu – zasada korelacji)
Praca w grupie i indywidualnie
Praca z partyturą
Rozpoznawanie, odtwarzanie i zapisywanie wszystkich struktur
muzycznych – uwzględniając etapy edukacyjne.
Uzupełnianie i budowanie struktur rytmicznych i
melodyczno – rytmicznych
Kształtowanie różnorodnych sposobów słyszenia
 tonalnego
 w oderwaniu od tonacji
 harmonicznego
Praca nad prawidłową intonacją w śpiewie i ćwiczenie poczucia
tonalnego
Praktyczne zastosowanie metod kształcenia słuchu:
Emila Jaques – Dalcroze’a, Carla Orffa, Zoltana Kodaly’a, Feliksa Flisa i
Edwina Gordona
Metody mnemotechniczne
20
Literatura
M. Wacholc – Solfeż elementarny kl. I – VI
M. Wacholc – Czytanie nut głosem cz. I
I. Targońska – Kształcenie pamięci muzycznej
D. Dobrowolska – Marucha – Dyktanda muzyczne
F.Flis – Materiały do kształcenie słuchu i zasad muzyki
M. Kaczurbina – L. Miklaszewski – „Nasze pierwsze nutki”
„Wlazł kotek na płotek”
„Wesołe nutki i piosenki”
Z. Noskowski – „Cztery pory roku”
M. Chowaniec – Zeszyty ćwiczeń dla szkół muzycznych
zeszyt I – V
Lidia Florek, Ilona Tomera- Chmiel, Tatiana Stacha – Nasza muzyka
3.Opis warunków niezbędnych do realizacji
Klasy ,w których przeprowadzane są zajęcia kształcenia słuchu
koniecznie muszą mieć zapewnioną podstawową bazę, na którą składa
się:
- tablica w pięciolinię
- pianino lub fortepian
- sprzęt audio do odtwarzania nagrań muzycznych
- możliwość wypożyczenia przez nauczyciela podręczników ze
szkolnej biblioteki
Dostosowanie programu nauczania do indywidualnych
potrzeb oraz możliwości uczniów, dla których jest
przeznaczony
Treści nauczania są w trakcie procesu dydaktycznego indywidualizowane w
zakresie uzależnionym od zaistniałych przypadków i okoliczności. Pewne
zagadnienia są realizowane jako wspólny konglomerat dokonań
zespołowych, a inne są wynikiem indywidualizacji koncepcji procesu
dydaktycznego. Podstawa programowa stanowi bazę, na której
zbudowany jest program, rozszerzany w procesie dydaktycznym w
21
oparciu o zaobserwowane predyspozycje i zdolności poszczególnych
uczniów.
Kryteria oceny ucznia – zarys ogólny
1. Zainteresowanie przedmiotem – udział w lekcji
2. Zasób wiadomości teoretycznych
3. Umiejętności wchodzące w zakres przedmiotu – szczególnie pamięć
muzyczna i tempo wykonywania zadań
4. Stopień koncentracji uwagi
5. Samodzielność myślenia
6. Wyniki pracy domowej
7. Wyniki testów
Kryteria ocen uwzględniające każdy etap edukacji
Ocena: celujący
 Dbałość o intonację w wykonywanych ćwiczeniach
 Interwały
- umiejętność szybkiego czytania nut solmizacyjnie i literowo
- samodzielne intonowanie interwałów w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- umiejętność budowania interwałów w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- bezbłędne rozpoznawanie i zapisywanie usłyszanych interwałów
 Trójdźwięki i akordy
- umiejętność szybkiego czytania akordów solmizacją i literowo
(+, o,<,>,D7)
- samodzielne intonowanie akordów w górę i w dół z
uwzględnieniem zależności funkcyjnych
- bezbłędne rozpoznawanie i zapisywanie w/w akordów
22
- bezbłędne budowanie i wyszukiwanie w/w akordów w materiale
dźwiękowym
 Gamy
- bezbłędne śpiewanie wszystkich odmian gam od toniki i poszczególnych stopni, śpiewanie gam rytmizowanych, oraz
poszczególnych tetrachordów
- bezbłędne budowanie i zapisywanie poznanych gam
- bezbłędne rozpoznawanie i wyszukiwanie gam i tetrachordów
 Ćwiczenia solfeżowe
- umiejętność samodzielnego myślenia i wnioskowania we
wszelkich ćwiczeniach kształtujących poczucie odległości
dźwiękowych w śpiewie
- szybkie czytanie nut głosem z ogromną dbałością o intonację
- umiejętność samodzielnego bezbłędnego czytania nut
a’ vista w testach sprawdzających
 Metrorytmika
- bezbłędne wyczuwanie pulsacji rytmicznej
- bezbłędna realizacja i zapis wartości i struktur rytmicznych
- bezbłędne rozumienie muzyki w warstwie teoretycznej i
praktycznej, i łączenie tych warstw
 Dyktanda
- bezbłędne myślenie i wnioskowanie we wszelkich ćwiczeniach
Kształtujących poczucie odległości dźwiękowych w
rozpoznawaniu i zapisie
 Inne
- bardzo aktywnie pracuje na lekcji
- uczeń jest wdrożony do samodzielnego ćwiczenia w domu
- pogłębia umiejętności poprzez uświadamianie sobie praw i
zjawisk muzycznych
- wysoki stopień koncentracji
- rozumienie muzyki w warstwie teoretycznej i praktycznej, i
łączenie tych warstw
- szybkość i celowość reakcji
- udział w konkursach szkolnych i międzyszkolnych, i
pozostawanie w gronie laureatów takich zmagań
23
Ocena: bardzo dobry
 Dbałość o intonację w wykonywanych ćwiczeniach
 Interwały
- umiejętność szybkiego czytania nut solmizacyjnie i literowo
- samodzielne intonowanie interwałów w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- umiejętność budowania interwałów w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- bezbłędne rozpoznawanie i zapisywanie usłyszanych interwałów
 Trójdźwięki i akordy
- umiejętność szybkiego czytania akordów solmizacją i literowo
(+, o,<,>,D7)
- samodzielne intonowanie akordów w górę i w dół z
uwzględnieniem zależności funkcyjnych
- bezbłędne rozpoznawanie i zapisywanie w/w akordów
- bezbłędne budowanie i wyszukiwanie w/w akordów w materiale
dźwiękowym
 Gamy
- samodzielne śpiewanie wszystkich odmian gam od toniki i poszczególnych stopni, śpiewanie gam rytmizowanych, oraz
poszczególnych tetrachordów
- samodzielne budowanie i zapisywanie poznanych gam
- samodzielne rozpoznawanie i wyszukiwanie gam i tetrachordów
 Ćwiczenia solfeżowe
- umiejętność samodzielnego myślenia i wnioskowania we
wszelkich ćwiczeniach kształtujących poczucie odległości
dźwiękowych w śpiewie
- czytanie nut głosem z uwzględnieniem szybkiego tempa realizacji
- umiejętność samodzielnego czytania nut a’ vista w testach
sprawdzających
 Metrorytmika
- bezbłędne wyczuwanie pulsacji rytmicznej
- bezbłędna realizacja i zapis wartości i struktur rytmicznych
24
- bezbłędne rozumienie muzyki w warstwie teoretycznej i
praktycznej, i łączenie tych warstw
 Dyktanda
- samodzielne myślenie i wnioskowanie we wszelkich ćwiczeniach
kształtujących poczucie odległości dźwiękowych
w rozpoznawaniu i zapisie
- realizacja zadań z możliwością popełnienia błędu do 10%
 Inne
- bardzo aktywnie pracuje na lekcji
- uczeń jest wdrożony do samodzielnego ćwiczenia w domu
- pogłębia umiejętności poprzez uświadamianie sobie praw i
zjawisk muzycznych
- wysoki stopień koncentracji
- rozumienie muzyki w warstwie teoretycznej i praktycznej, i
łączenie tych warstw
- szybkość i celowość reakcji
- udział w konkursach szkolnych i międzyszkolnych i osiąganie w
nich bardzo dobrych wyników
Ocena: dobry
 Dbałość o intonację w wykonywanych ćwiczeniach
 Interwały
- umiejętność szybkiego czytania nut solmizacyjnie i literowo
z dążeniem tempa wykonawczego
- samodzielne intonowanie interwałów z uwzględnieniem
indywidualnego tempa pracy ucznia w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- umiejętność budowania interwałów z uwzględnieniem
indywidualnego tempa pracy ucznia, w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- dobre rozpoznawanie i zapisywanie usłyszanych interwałów
z możliwością popełnienia drobnych błędów w granicach 15- 20%
 Trójdźwięki i akordy
- umiejętność szybkiego czytania akordów solmizacją i literowo
25
(+, o,<,>,D7) z uwzględnieniem indywidualnego tempa pracy
ucznia
- samodzielne intonowanie akordów w górę i w dół z
uwzględnieniem zależności funkcyjnych i tempa pracy ucznia
- rozpoznawanie i zapisywanie w/w akordów z uwzględnieniem
drobnych błędów
- bezbłędne budowanie i wyszukiwanie w/w akordów w materiale
dźwiękowym
 Gamy
- śpiewanie wszystkich odmian gam od toniki i poszczególnych stopni, śpiewanie gam rytmizowanych, oraz
poszczególnych tetrachordów z uwzględnieniem indywidualnego
tempa pracy ucznia
- budowanie i zapisywanie poznanych gam
- rozpoznawanie i wyszukiwanie gam i tetrachordów
 Ćwiczenia solfeżowe
- umiejętność samodzielnego myślenia i wnioskowania we
wszelkich ćwiczeniach kształtujących poczucie odległości
dźwiękowych w śpiewie ze wskazówką nauczyciela nakierowującą
na właściwą realizację zadania
- czytanie nut głosem z dbałością o intonację i umiejętność
samodzielnego poprawiania błędów
-samodzielnie czyta nuty a’ vista z możliwością samodzielnej
poprawy zrobionych błędów w testach sprawdzających
 Metrorytmika
- wyczuwanie pulsacji rytmicznej
- realizacja i zapis wartości, i struktur rytmicznych z
uwzględnieniem drobnych błędów – z możliwością
dopuszczalnego błędu w granicach 15- 20%
- rozumienie muzyki w warstwie teoretycznej i praktycznej, i
łączenie tych warstw w stopniu dobrym
 Dyktanda
- myślenie i wnioskowanie we wszelkich ćwiczeniach
kształtujących poczucie odległości dźwiękowych
w rozpoznawaniu i zapisie z możliwością błędu 15- 20%
- realizacja zadań z możliwością popełnienia błędu do 10%
 Inne
- aktywnie pracuje na lekcji
26
- uczeń uzyskuje dobre wyniki pracy domowej
- stara się w wysokim stopniu koncentrować się na lekcji
- stale poprawia szybkość i celowość reakcji
- udział w konkursach szkolnych
Ocena: dostateczny
 Dbałość o intonację w wykonywanych ćwiczeniach
 Interwały
- wolne czytanie nut głosem solmizacyjnie i literowo
ze wskazówkami nauczyciela i osiągnięcie wytyczonego celu
- intonowanie interwałów z uwzględnieniem indywidualnego
tempa pracy ucznia, i z pomocą nauczyciela w górę i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem określonej wysokości
- umiejętność budowania interwałów z uwzględnieniem
indywidualnego tempa pracy ucznia, i pomocą nauczyciela, w górę
i w dół pojedyńczo i w łączeniu z uwzględnieniem
określonej wysokości
- poprawne rozpoznawanie i zapisywanie usłyszanych interwałów z
możliwością popełnienia błędów w granicach 30- 40%
 Trójdźwięki i akordy
- umiejętność czytania akordów solmizacją i literowo(+,
o,<,>,D7) z uwzględnieniem indywidualnego tempa pracy
ucznia przy dużej pomocy nauczyciela
- intonowanie akordów w górę z uwzględnieniem tempa pracy
ucznia
- rozpoznawanie i zapisywanie w/w akordów z uwzględnieniem
błędów w granicach 40%
- budowanie i wyszukiwanie w/w akordów w materiale
dźwiękowym ze wskazówkami nauczyciela
 Gamy
- poprawne śpiewanie wszystkich odmian gam od toniki i poszczególnych stopni, śpiewanie gam rytmizowanych, oraz
poszczególnych tetrachordów z uwzględnieniem indywidualnego
tempa pracy ucznia przy dużej pomocy nauczy- ciela
- budowanie i zapisywanie poznanych gam
27
- rozpoznawanie i wyszukiwanie gam i tetrachordów
 Ćwiczenia solfeżowe
- czytanie nut głosem z dążeniem do czystej intonacji w wolnym
tempie ze wskazówką nauczyciela nakierowującą na właściwą
realizację zadania
- próby samodzielnego czytania nut a’ vista z możliwością poprawy
zrobionych błędów w testach sprawdzających
 Metrorytmika
- wyczuwanie pulsacji rytmicznej
- realizacja i zapis wartości, i struktur rytmicznych z
uwzględnieniem błędów – z możliwością dopuszczalnego błędu w
granicach 40%
 Dyktanda
- myślenie i wnioskowanie we wszelkich ćwiczeniach
kształtujących poczucie odległości dźwiękowych
w rozpoznawaniu i zapisie z możliwością błędu 40 %
- realizacja zadań z możliwością popełnienia błędu do 40%
 Inne
- stara się aktywnie pracować na lekcji
- uczeń uzyskuje dostateczne wyniki pracy domowej
- stara sięw wysokim stopniu koncentrować się na lekcji
- stara się poprawiać szybkość i celowość reakcji
Ocena: dopuszczający
Uczeń, który nie mieści się w w/w kryteriach i nie wykazuje:
- minimum samodzielności
- zainteresowania przedmiotem
- nie utrwala umiejętności i wiedzy przekazanej podczas lekcji w
pracy domowej
nie rokuje zatem, że osiągnie wymagane minimum programowe i
nie może otrzymać promocji do wyższej klasy
28
Podstawa prawna programu nauczania
 Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia
25 lutego 2011r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkołach
artystycznych programów nauczania oraz dopuszczania do użytku
szkolnego podręczników dla szkół artystycznych (DZ.U. Nr 52,
poz.268)
 Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia
9 grudnia 2010r w sprawie podstaw programowych kształcenia w
zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach
artystycznych ( Dz. U. z 2011r. Nr 15, poz.70)
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ( Dz. U. z 2004
r. Nr 256, poz.2572 z późn. zm)
29