Niepożądane skutki uboczne wykryte badaniem ankietowym u pacjentów

Prace oryginalne
Original papers
2005
tom 1 nr 2
Niepożądane skutki uboczne
wykryte badaniem
ankietowym u pacjentów
leczonych ortodontycznie
Undesirable side effects
revealed by questionnaire in
patients under orthodontic
treatment
Maria Borysewicz-Lewicka1,
Przemysław Kopczyński2,
Renata Śniatała3
Maria Borysewicz-Lewicka1,
Przemysław Kopczyński2,
Renata Śniatała3
SŁOWA KLUCZOWE:
aparaty zdejmowane i stałe
leczenie ortodontyczne
powikłania
KEY WORDS:
fixed and functional appliances
orthodontics treatment
side effects
Streszczenie:
Abstract
Celem pracy była ocena niepożądanych skutków
ubocznych wykrytych badaniem ankietowym,występujących u pacjentów w trakcie leczenia ortodontycznego.
Badaniem ankietowym objęto 110 pacjentów, w tym 48
płci żeńskiej i 52 płci męskiej w wieku od 4 do 30 lat, leczonych zdejmowanymi i stałymi aparatami ortodontycznymi.
Wszyscy pacjenci zgłaszali, że przed rozpoczęciem leczenia
ortodontycznego została u nich przeprowadzona sanacja jamy
ustnej z uwzględnieniem profilaktyki przeciwpróchnicowej,
a także zostali objęci profesjonalnym instruktażem higieny
jamy ustnej. Ankietowani otrzymali szczegółowe informacje dotyczące odpowiedniej higieny oraz użytkowania aparatu ortodontycznego.
Pacjenci w zależności od wieku wypełniali ankietę samodzielnie lub pod nadzorem rodziców czy opiekunów.
Pierwsza część ankiety obejmowała wywiad dotyczący dotychczasowego leczenia ortodontycznego. Ankietowani
odpowiadali na pytania dotyczące rodzaju zastosowanego aparatu, czasu trwania terapii ortodontycznej oraz czy
uzyskany efekt końcowy był dla nich zadowalający.
W drugiej części odpowiadając na 9 pytań pacjenci
oceniali subiektywne dolegliwości w zakresie bólu, ruchomości zębów, nadwrażliwości na temperaturę oraz słodkie i kwaśne pokarmy, a także obecność przebarwień lub
ubytków na powierzchni szkliwa. Stawiano również pytania o częstość wizyt u stomatologa, który oceniał zaobserwowane nasilenie zmian próchnicowych, leczył ubytki
w okresie terapii ortodontycznej, a także udzielał informacji dotyczących użytkowania aparatu.
The aim of the study was to assess undesirable side
effects which were revealed by questionnaire in patients
during the course of orthodontic treatment.
The questionnaire research has included 110 subjects
(48 females and 52 males) at the age from 4 to 30 years
treated by functional and fixed appliances in the Department of Orthodontics University of Medical Sciences in
Poznań. All patients admitted that they had completed
the assanation of an oral cavity before starting the orthodontic treatment and also they were exposed to the oral
hygiene training.
The patients fall in an inquiry individually. The first
part of the inquiry included an interview related to the
previous orthodontic treatment. The examined persons
also answered questions related to the type of an used
appliance, time of duration of the orthodontic therapy
and whether the obtained final effect was satisfactory.
In the second part, the patients answered nine questions concerning subjective complaints in a range of pain,
teeth mobility, hypersensitivity to temperature and sweet
or sour food, the presence of the discoloration or the
local loss on the enamel surface.
The results of the study show that properly conducted dental care during malocclusion treatment causes that
undesirable symptoms occur in not large percentage of
patients.
__________
1
Prof. dr hab. Maria Borysewicz-Lewicka – kierownik Kliniki
2
Przemysław Kopczyński – asystent
3
Renata Śniatała – asystent
Adres do korespondencji:
Katedra i Klinika Stomatologii Dziecięcej, Akademia Medyczna
im. Karola Marcinkowskiego, ul. Bukowska 70, 60-567 Poznań
__________
Maria Borysewicz-Lewicka – Professor, Chairperson
2
Przemysław Kopczyński – Assistant
3
Renata Śniatała – Assistant
Address for correspondence:
Chair and Department of Pediatric Dentistry, Poznan University
of Medical Sciences Poland
1
5
2005
Prace oryginalne
Original papers
tom 1 nr 2
Introduction
Wyniki badania wskazują, iż odpowiednio sprawowana opieka stomatologiczna podczas leczenia wad zgryzu
sprawia, że objawy niepożądane występują u niewielkiego odsetka pacjentów.
The treatment of malocclusion by fixed appliances has
recently aroused increasing interest and the methods based
on their use have become widely used at orthodontic centres. Undoubtedly, the fixed appliances are the best choice
in the patients with permanent teeth in which the functional appliances are usually ineffective. However, their use is
related to definite problems and poses certain demands. It
has been proved that the presence of a fixed appliance in
the oral cavity (braces, bracket, ligatures, springs) and the
material used for their fixing favours deposition of dental
plaque, limiting the self-cleaning of teeth and hindering the
hygiene procedures in the oral cavity (1, 2, 3, 4, 5). As
follows from the study of (6, 7), who assessed the periodontal status and oral cavity hygiene in patients under orthodontic treatment, the retention of dental plaque when using
fixed appliances is greater than when using removable ones
(7, 8). The above authors have emphasised the significance
of the proper instruction as to oral cavity hygiene to the
patients with fixed appliances in order to prevent periodontal complications. The observations of (9), have confirmed the need for permanent control of the hygiene
procedures effectiveness in patients under orthodontic treatment. Moreover, the clinical data have shown that incorrect etching of dental enamel on application of composites
needed for setting of some elements of the fixed appliance
can result in hypersensitivity of teeth to thermal stimuli
(10, 11). The hypersensitivity can also appear as a result of
the mechanical stress caused by the fixed appliance, whose
use sometimes can evoke idiopathic pains and increase mobility of teeth (12). Systematic and frequent check-up by
the dentist and encouragement of keeping high standards
of oral cavity hygiene should be a necessity (13, 14). The
dentist should take great care to apply the orthodontic treatment in such a way to maximally restrict the risk of undesirable side effects.
The aim of the study was to analyse the opinion of the
patients on the subjective symptoms they develop during
the treatment of malocclusion by functional and fixed appliances.
Wstęp
W ciągu ostatnich lat obserwuje się ogromny wzrost zainteresowania pacjentów leczeniem wad zgryzu przy użyciu
aparatów stałych oraz upowszechnienie tej metody w licznych ośrodkach ortodontycznych. Niewątpliwie aparaty stałe są niezastąpione w terapii wielu nieprawidłowości zębowozgryzowych i stwarzają możliwości skutecznego późnego leczenia wad zgryzu, kiedy metody czynnościowe bywają na
ogół mało skuteczne. Jednakże zastosowanie tej metody stawia zarówno przed lekarzem jak i pacjentem szereg problemów oraz wymagań. Wiadomo między innymi, że obecność
w jamie ustnej elementów aparatu stałego (pierścienie, zamki, ligatury, sprężynki) oraz materiałów używanych do ich
umocowania sprzyja odkładaniu płytki bakteryjnej ograniczając przy tym samooczyszczanie zębów oraz utrudniając
zabiegi higieniczne w jamie ustnej (1, 2, 3, 4, 5).
Z badań przeprowadzonych przez (6, 7) dotyczących stanu
przyzębia i higieny jamy ustnej u pacjentów leczonych ortodontycznie wynika, że retencja płytki bakteryjnej jest
większa przy stosowaniu aparatów stałych w porównaniu
z aparatami zdejmowanymi (7, 8). Autorzy ci podkreślają
rolę instruktażu higieny jamy ustnej w przeciwdziałaniu powikłaniom periodontologicznym u tych pacjentów. Obserwacje (9) potwierdziły także konieczność stałej kontroli
pacjentów leczonych ortodontycznie pod względem skuteczności zabiegów higienicznych. Doświadczenie kliniczne
wykazało też, że niewłaściwie przeprowadzone wytrawianie
szkliwa podczas aplikacji materiałów kompozytowych służących do osadzenia niektórych elementów aparatu może powodować nadwrażliwość zębów na bodźce termiczne (10, 11).
Nadwrażliwość może pojawić się ponadto na skutek
działań sił mechanicznych wyzwalanych przez aparat, które czasami wywoływać także mogą samoistne bóle oraz
zwiększenie ruchomości zębów (12). Zadaniem lekarza
stomatologa jest takie przeprowadzenie leczenia aby maksymalnie ograniczyć możliwość wystąpienia tych niekorzystnych objawów mogących czasem towarzyszyć leczeniu
ortodontycznemu. Systematyczna, częsta kontrola lekarska osób użytkujących aparaty ortodontyczne oraz zachęcanie ich do utrzymywania higieny jamy ustnej na
właściwym poziomie powinny być nieodłącznym elementem współpracy pacjenta z lekarzem (13, 14).
Celem pracy było zbadanie opinii pacjentów odnośnie
wpływu aparatów ortodontycznych stałych jak i zdejmowanych na stan zębów.
Material and methods
The inquiry was performed for 110 patients (48 females
and 62 males) from 4 to 30 years of age, treated for malocclusion at the Department of Orthodontics University of
Medical Sciences, Poznan (Tab.1). 50 of the patients were
treated with functional appliances and 36 with fixed ones,
16 patients were treated with fixed palatal arches, and 24
patients were initially treated with removable and then with
fixed appliances. (Tab. 2)
All patients reported to have been subjected to assanation of oral cavity and professionally instructed on caries
prophylactic and oral cavity hygiene. The patients obtained
detailed instructions on the hygiene and use of the relevant
orthodontic appliance. The patients were asked to respond
to 9 questions on subjective ailments that appeared during
Materiał i metodyka
Badaniem ankietowym objęto 110 pacjentów w wieku
od 4 do 30 lat, leczonych z powodu wady zgryzu. (Tab.1)
U 50 pacjentów zastosowane zostały aparaty zdejmowane,
a u 36 aparaty stałe. U 16 osób terapię przeprowadzono
6
Prace oryginalne
Original papers
2005
tom 1 nr 2
przy użyciu grubołukowych podniebiennych aparatów stałych. U 24 pacjentów leczenie rozpoczęto aparatami zdejmowanymi, a następnie kontynuowano aparatami stałymi.
(Tab.2)
Wszyscy badani zgłaszali, że przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego mieli wykonaną sanację jamy ustnej,
z uwzględnieniem profilaktyki przeciwpróchnicowej. Pacjenci ci zostali także objęci profesjonalnym instruktażem
higieny jamy ustnej. Otrzymali ponadto szczegółowe informacje od lekarza dotyczące odpowiedniej higieny oraz użytkowania aparatu ortodontycznego.
the orthodontic treatment. The questions inquired about
the appearance and duration of possible pains, teeth mobility, hypersensitivity to temperature, sweet and sour food, the
occurrence of changes in the enamel surface (discolorations
or cavities), the frequency of control visits at the dentists.
The patients, depending on their age, filled the questionnaire by themselves or with the help of parents or guardians.
Tabela 1. Opis materiału
Table 1. Characteristic of the study group
Rodzaje stosowanych
aparatów
Type of used
appliance
Czynnościowe
Functional
Stałe
Fixed
Razem
Total
Średnia wieku pacjentów
Mean age of patiens
Kobiety
Mężczyźni
Females
Males
24
36
mean
min-max
mean
11 – 23
24
10 – 23
26
min-max
mean
5 – 22
48
4 – 30
62
min-max
5 – 23
4 – 30
Tabela 2. Rodzaj stosowanego aparatu
Table 2. Types of appliance used
Rodzaj aparatu
Type of appliance
Czynnościowe
Functional
Stałe
Fixed
Łuki podniebienne
Palatal arches
Czynnościowe i stałe
Functional and fixed
Razem
Total
N
%
N
%
N
%
N
%
N
%
Kobiety
Females
24
26,37%
10
9,09%
4
3,64%
10
9,09%
48
43,64%
Ankieta obejmowała 9 pytań, które odnosiły się do subiektywnej oceny dolegliwości, jakie pojawiły się w okresie
leczenia ortodontycznego. Pytano o pojawienie się i czas
trwania ewentualnego bólu, ruchomości zębów, nadwrażliwości na temperaturę oraz słodkie i kwaśne pokarmy, a także o obecność zmian (przebarwień lub ubytków) na
powierzchni szkliwa. Pytano także o częstość kontaktów ze
stomatologiem, który oceniał zaobserwowane nasilenie
Liczba badanych
Number of patients
Mężczyźni
Males
26
28,57%
10
9,09%
12
10,91%
14
12,73%
52
47,27%
Razem
Total
50
54,95%
20
18,18%
16
14,55%
24
21,82%
110
100%
Results
Of 110 respondents 17 (15.45%), reported the occurrence of pain as a result of the treatment with an orthodontic appliance during this treatment. 10 of the 17 were
wearing functional appliances, and the other 7 were wearing palate fixed appliances (Tab.3). The pain occurred di-
7
Prace oryginalne
Original papers
próchnicy, leczył ubytki próchnicowe w tym okresie, a także udzielał informacji odnośnie użytkowania aparatu.
Pacjenci, zależnie od wieku, wypełniali ankietę samodzielnie lub z udziałem rodziców czy opiekunów.
rectly after setting the appliance and lasted on average for
28 days and then spontaneously ceased (Tab.4).
2005
tom 1 nr 2
Tabela 3. Dolegliwości zgłaszane przez pacjentów w trakcie leczenia ortodontycznego
Table 3. Ailments reported by patients during orthodontic treatment
Rodzaj dolegliwości
Type of ailment
Kobiety/Females
Tak/Yes
Nie/No
Ból
Pain
9
Aparaty czynnościowe
Functional appliances
3
Aparaty stałe
Fixed appliances
12
Razem
25%
Total
Ruchomość zębów
Tooth mobility
1
Aparaty czynnościowe
Functional appliances
2
Aparaty stałe
Fixed appliances
3
Razem
6,25%
Total
Nadwrażliwość na bodźce termiczne
Hypersensitivity to temperature
1
Aparaty czynnościowe
Functional appliances
0
Aparaty stałe
Fixed appliances
1
Razem
2,08%
Total
Nadwrażliwość na słodkie i kwaśne jedzenie
Hypersensitivity to sweet and sour food
0
Aparaty czynnościowe
Functional appliances
0
Aparaty stałe
Fixed appliances
0
Razem
Total
Zmiany na powierzchni szkliwa
Changes in enanel surface
1
Aparaty czynnościowe
Functional appliances
0
Aparaty stałe
Fixed appliances
1
Razem
2,08%
Total
Liczba badanych/Number of patients
Mężczyźni/Males
Tak/Yes
Nie/No
Razem/Total
Tak/Yes
Nie/No
15
1
25
10
40
21
4
32
7
53
36
75%
5
8,06%
57
91,94%
17
15,45%
93
84,55%
23
0
26
1
49
22
3
33
5
55
45
93,75%
3
4,84%
59
95,16%
6
5,45%
104
94,55%
23
2
24
3
47
24
0
36
0
60
47
97,92%
2
3,23%
60
96,77%
3
2,73%
107
97,27%
24
0
26
0
50
24
0
36
0
60
48
100%
0
62
100%
0
110
100%
23
1
25
2
48
24
0
36
0
60
47
97,92%
1
1,61%
61
98,39%
2
1,82%
108
98,18%
8
Prace oryginalne
Original papers
2005
tom 1 nr 2
The teeth mobility was reported by 6 persons (5.45%)
to have lasted on average for 26 days from the moment of
the appliance set. One of these 6 patients was treated with a
functional appliance and the other 5 with palatal arches (Tables 3, 4). The hypersensitivity to temperature (cold and
hot) was reported by 3 persons (2.73%) to have lasted on
average for 82 days (Tables 3, 4). These 3 patients were treated with functional appliances. None of the patients treated
with fixed appliances reported such ailments. The respondents did not report the hypersensitivity to sweet or sour food
(Tab.3).
Wyniki
Na pytanie czy zastosowanie leczenia aparatem ortodontycznym spowodowało dolegliwości bólowe ze strony zębów
w trakcie noszenia aparatu „TAK” odpowiedziało 17 spośród 110 badanych (tj. 15,45%). 10 z nich nosiło aparaty
zdejmowane, a 7 aparaty stałe podniebienne (Tab.3). Dolegliwości te występowały wkrótce po założeniu aparatu i trwały średnio 28 dni po czym ustępowały samoistnie. (Tab.4)
Tabela 4. Średni czas trwania dolegliwości w trakcie leczenia ortodontycznego
Table 4. Mean duration of ailment on orthodontic treatment
Dolegliwość
Ailment
Objawy bólowe
Pain symptoms
Ruchomość zębów
mean
Tooth mobility
Nadrażliwość na temp. min-max
mean
Hypersensitivity to temp.
min-max
Nadrażliwość na słodkie
pokarmy
mean
Hypersensitivity to sweet food
min-max
Średni czas trwania dolegliwości w dniach
Mean ailment duration in days
Kobiety
Mężczyźni
Females
Males
32
24
Razem
Total
28
22
30
26
6 – 33
60
6 – 40
105
6 – 40
82
50 – 70
50 – 160
50 – 160
0
0
0
0–0
0–0
0–0
Changes in the colour of the enamel surface of incisors
were observed in 2 persons (1.82%) treated with functional
appliances (Tab.3).
The control check-ups with the general practitioners
were reported by 96.36 % of the respondents, and 35.45%
of them were treated for new caries decays.
Ruchomość zębów zaobserwowało 6 osób tj. 5,45%
i trwała ona średnio przez 26 dni od momentu założenia
aparatu. Objaw ten odnotował jeden pacjent w trakcie terapii aparatem zdejmowanym, natomiast u 5 osób pojawiły
się one podczas leczenia grubołukowymi aparatami stałymi. (Tab.3,4)
Nadwrażliwość zębów na temperaturę (ciepło, zimno)
stwierdzono u 3 badanych tj. 2,73% i trwała ona średnio 82
dni. (Tab.3,4) Osoby te leczone były przy użyciu aparatów
zdejmowanych. Żadna spośród osób leczonych aparatami
stałymi nie uskarżała się na podobne dolegliwości. Ankietowani pacjenci nie podawali też występowania nadwrażliwości na słodkie lub kwaśne pokarmy. (Tab.3)
Zmiany zabarwienia na powierzchni koron zębów siecznych zaobserwowane zostały u dwóch osób tj. 1,82% badanych,leczonych za pomocą aparatów zdejmowanych. (Tab.3)
Na okresowe wizyty kontrolne u stomatologa zgłaszało
się 96,36% ankietowanych pacjentów, a 35,45% zapytanych
miało leczone zęby z powodu próchnicy.
Discussion
The therapy of malocclusion with the functional or fixed
appliances is very long and demands from the patient increased effort to maintain high standard of oral cavity hygiene (2, 3, 4). Changes in the oral cavity ecosystem related
to the orthodontic therapy have been studied by many authors and their observations have proved that undesirable
symptoms in periodontal region and on the teeth appear
mainly in persons who do not pay sufficient attention to the
oral cavity hygiene (5, 6, 7).
9
2005
Prace oryginalne
Original papers
tom 1 nr 2
Dyskusja
Conclusions
Terapia wad zgryzu wymaga długotrwałego postępowania kiedy wykorzystuje się aparaty zdejmowane. Mimo, że
czas leczenia w przypadku aparatów stałych może być krótszy konieczność często kilkuletniego leczenia utrzymującego powoduje, że zachowanie stanu zębów, przyzębia i
higieny jamy ustnej na właściwym poziomie wymaga od
pacjenta zwiększonego wysiłku (2, 3, 4).
Zmiany w ekosystemie jamy ustnej związane z leczeniem ortodontycznym budzą zainteresowanie wielu badaczy i zazwyczaj prowadzą do stwierdzenia, że niekorzystne
objawy w obrębie przyzębia i tkanek twardych zębów dotyczą głownie osób nie wykazujących zadowalającej dbałości
o higienę jamy ustnej (5, 6, 7).
Correct supervision of the orthodontic treatment ensures
that undesirable effects appear rather rare, both on treatment with functional and fixed appliances. Of great importance for successful treatment without unwanted side effects
is the maintenance of high standard of oral cavity hygiene
and the patient should be informed. At control visits the
patient should be encouraged to maintain high standard of
this hygiene.
Wnioski
Prawidłowa opieka stomatologiczna podczas leczenia
ortodontycznego wad zgryzu sprawia, że objawy niepożądane pojawiają się stosunkowo rzadko, zarówno podczas leczenia aparatami ruchomymi jak i zdejmowanymi.
Profesjonalnie prowadzone leczenie ortodontyczne wad
zgryzu przyczynia się do tego, że zarówno przy stosowaniu
aparatów ruchomych jak i stałych objawy niepożądane występują u niewielkiego odsetka pacjentów.
Piśmiennictwo:
7. Perzyńska K., Grygorczuk A. i wsp.: Ocena stanu przyzębia i higieny jamy ustnej pacjentów leczonych aparatami stałymi i ruchomymi. Czas. Stomat. 1996; XLIX, 9: 636-40.
References:
1.
Antoszewska J., Nęcka A.: Relacja między leczeniem ortodontycznym, a stanem przyzębia u dzieci i młodzieży. Dental Forum
2004;1: 89-93.
2.
Antoszewska J., Tomasz M.: Higiena jamy ustnej podczas leczenia aparatami stałymi. Wrocławska Stomatologia 1997: 99-106.
3.
Blunden R.E., Olivier R.G., O’Kane.: Wzrost bakterii na powierzchniach różnych cementów ortodontycznych. Magazyn Stomatologiczny 1996;11: 55-60.
4.
8. Masztalerz A.: Stałe aparaty ortodontyczne – zalety i wady. Przegląd Stomatologii Wieku Rozwojowego V.1993; 1-2: 29-31.
9. Sadlak-Nowicka J., Czubak K., Kaska – Czubak O.:Współpraca
ortodonty i periodontologa w odnowie przyzębia pacjentów leczonych ortodontycznie.Ortop. Szczęk.Ortod.,2000; 4:3-8.
10. Brantley W.A., Eliades T.: Materiały ortodontyczne w ujęciu naukowym i klinicznym. Wydawnictwo Czelej, Lublin; 2003: 141-57.
11. Mc Laughlin, Benett, Trevisi: Usystematyzowane leczenie techniką łuku prostego. Wydawnictwo Czelej, Lublin; 2002: 309-10.
Opydo-Szymaczek J., Borysewicz – Lewicka M.: Zmiany w mikroflorze jamy ustnej jako potencjalny czynnik patogenny towarzyszący leczeniu ortodontycznemu., Nowa Stom., 2003; 24,2: 93-6.
12. Kondrat-Wodzicka H.: Kilka uwag o niepowodzeniu w leczeniu
wad zgryzu. Czas. Stomat. 1990: XLIII, 1.
5.
Śmiech-Słomkowska G. i wsp.: Zakażenie grzybami jamy ustnej
u dzieci leczonych ortodontycznie. Czas. Stomatologiczne, 1996;
8:XLIX.
13. Szymańska-Kubal D.: Wybrane powikłania leczenia ortodontycznego aparatami stałymi i ruchomymi. Nowa Stomatologia 1992;12: 31-40.
6.
Masztalerz A.,Masztalerzowa Z.: Wpływ aparatów ortodontycznych
na przyzębie I higienę jamy ustnej. Czas. Stomat.1987;11:809-17.
14. Śmiech-Słomkowska G.: Przygotowanie pacjentów do zabiegów
ortodontycznych. Magazyn Stomatologiczny 1996;6: 25-26.
10