Rola wybranych komórek

I M M U N O L O G I A
Rola
wybranych komórek
w zapaleniu alergicznym
Role of some cells in allergic inflammation
Summary
Asthma is a pathologic condition where an underlying chronic inflammation plays a crucial role. Mast cells
have been long recognized as principal cells in the early asthmatic response. In recent years evidence
accumulates, that they are also important both in late phase reactions and remodeling. Wide spectrum of
inflammatory mediators released by these cells contributes to inflammation enhancement and remodeling
induction. Eosinophils, once the only leaders in asthmatic (eosinophilic) inflammation, are now believed to
play an important role, but influence seems somehow limited. Recent findings, concerning the role of
neutrophils, may suggest that there are two distinct phenotypes in asthma, showing potential new
indications for therapeutic modifications. Finally, Th2 lymphocytes are considered main orchestrates of
allergic inflammation. Input os several other cell types as well as their interactions is also discussed in this
paper.
Dr hab. n. med.
Andrzej M. Fal
- prof. nadzw.
Lek. med.
Agnieszka Styrc
Katedra i Klinika
Chorób Wewnêtrznych
i Alergologii AM
we Wroc³awiu
Kierownik:
Dr hab. n. med.
Bernard Panaszekprof. nadzw.
...............................................
Astma jest stanem patologicznym u pod³o¿a którego le¿y proces zapalny. Mastocyty przez
d³ugi czas by³y postrzegane jako g³ówne komórki wczesnej odpowiedzi alergicznej.
Badania ostatnich lat pokazuj¹, ¿e s¹ one równie¿ zaanga¿owane w fazê póŸn¹ reakcji oraz
w proces remodelingu. Szerokie spektrum mediatorów zapalnych uwalnianych przez te
komórki prowadzi do nasilenia procesu zapalnego w fazie póŸnej jak i samego
remodelingu. Do tej pory wydawa³o siê, ¿e g³ówn¹ komórk¹ zapalenia astmatycznego jest
eozynofil. Niedawne doniesienia dotycz¹ce roli neutofili w astmie sugeruj¹, ¿e mamy do
czynienia z dwoma odmiennymi fenotypami w tej jednostce, co sugeruje modyfikacje
terapii astmy. Ostatecznie limfocyty Th2 s¹ rozwa¿ane jako g³ówny instrument zapalenia
alergicznego. W tym artykule zosta³y omówione równie¿ inne komórki tego zapalenia i ich
wzajemne oddzia³ywanie.
C
zêstoœæ wystêpowania chorób atopowych
roœnie na ca³ym œwiecie, szacuje siê, ¿e
w Polsce cierpi na nie ok. 16% osób
doros³ych i 19% dzieci1. Najczêstsz¹ manifestacj¹
kliniczn¹ alergii jest sezonowy alergiczny nie¿yt
nosa i spojówek2. Inne postaci alergii to: astma
atopowa, ca³oroczny nie¿yt nosa i spojówek,
atopowe zapalenie skóry. Patomechanizm chorób
alergicznych jest z³o¿ony, wiadomo jednak, ¿e
u ich pod³o¿a le¿y tocz¹cy siê w tkankach proces
zapalny zapocz¹tkowany przez kontakt z alergenem. Zapalenie alergiczne jest procesem
wielokomórkowym, w którym decyduj¹c¹ rolê
odgrywaj¹ limfocyty Th2, mastocyty, eozynofile,
neutrofile, makrofagi, bazofile i komórki nab³onka.
Mastocyty
Mastocyty s¹ centralnymi komórkami efektorowymi odpowiedzialnymi za zapocz¹tkowanie
reakcji alergicznej3. Lokalizuj¹ siê g³ównie w miejscach, w których organizm ma kontakt ze
œrodowiskiem zewnêtrznym, w takich narz¹dach
jak skóra, jelita, b³ony œluzowe nosa i spojówek
oraz dróg oddechowych, a tak¿e w przestrzeni
oko³onaczyniowej3,4. Badania immunohistochemicz-
ne pozwoli³y na wyodrêbnienie 2 g³ównych subpopulacji mastocytów. Komórki tuczne tryptazododatnie (MCT) obecne s¹ w b³onie œluzowej
oskrzeli, œcianie pêcherzyków p³ucnych, b³onie
œluzowej jelit i skórze, podczas gdy komórki tuczne
tryptazo- i chymazododatnie (MCTC) zlokalizowane
s¹ w oskrzelach, skórze i b³onie podœluzowej jelit4,5.
Aktywacja mastocytów mo¿e odbywaæ siê
drog¹ IgE-zale¿n¹ i IgE-niezale¿n¹ (przez ró¿ne
czynniki dzia³aj¹ce w ich œrodowisku, takie jak
sk³adniki dope³niacza, mikroorganizmy i produkty
ich rozpadu, chemokiny czy kompleksy immunologiczne).
Wczesna faza reakcji alergicznej
Droga IgE-zale¿na inicjuje wczesn¹ fazê reakcji
alergicznej. Zapocz¹tkowuje j¹ zwi¹zanie
cz¹steczki alergenu przez IgE, która ³¹czy siê
z mastocytem za pomoc¹ receptora o wysokim
powinowactwie do IgE (FcRI) obecnego na powierzchni komórek tucznych4,6. W czasie kilku do
kilkudziesiêciu sekund po aktywacji mastocyta
dochodzi do uwolnienia preformowanych i syntetyzowanych de novo mediatorów odpowiedzialnych
za rozwój reakcji zapalnej.
S³owa kluczowe :
astma, zapalenie
alergiczne, eozynofil,
mastocyt, neutrofil,
limfocyt Th2
Key words :
asthma, allergic
inflammation,
eosinophil, mast cell,
neutrophil, Th2 cell
A L E R G I A 4 ( 2 6 ) / 2 0 0 5 11
I M M U N O L O G I A
S¹ to magazynowane w ziarnistoœciach mastocytarnych aminy biogenne (histamina), glikozaminoglikany (GAG), proteazy (tryptaza,
chymaza, karboksypeptydaza), peroksydaza,
czynnik aktywuj¹cy p³ytki (PAF), dysmutaza
ponadtlenkowa (SOD) oraz syntetyzowane de
novo metabolity kwasu arachidonowego (prostaglandyny, leukotrieny) i szereg prozapalnych cytokin, immunomoduluj¹cych przebieg odpowiedzi
alergicznej (TNF , IL-3,-4,-5,-6,-8,-10,-13, CSF,
GM-CSF)7,8.
Efektem ich dzia³ania jest miêdzy innymi
rozszerzenie naczyñ krwionoœnych i zwiêkszenie ich
przepuszczalnoœci oraz skurcz miêœni g³adkichreakcje odpowiedzialne za objawy obrzêku
naczynioruchowego, pokrzywki, napadu astmy,
alergii pokarmowych czy alergicznego nie¿ytu nosa
i spojówek.
Rola mastocyta w natychmiastowych reakcjach
nadwra¿liwoœci jest niekwestionowana.
PóŸna faza reakcji alergicznej
Przez wiele lat kontrowersje budzi³a natomiast
rola tych komórek w procesach póŸnej fazy reakcji
alergicznej. Dziœ wiadomo ju¿, ¿e funkcja
mastocyta nie ogranicza siê tylko do ostrej reakcji
alergicznej. Wydzielane przez mastocyty mediatory
pe³ni¹ równie¿ kluczow¹ rolê w zapocz¹tkowaniu
przewlek³ego procesu zapalnego, decyduj¹c
o sk³adzie nacieku zapalnego oraz nap³ywie innych
komórek do miejsca zapalenia10.
• Tryptaza np. wykazuje w³aœciwoœci proteolityczne cz¹steczki, trawi¹c elementy zrêbu
tkanki ³¹cznej, co wp³ywa na rozprzestrzenianie
siê mediatorów i akumulacjê komórek w miejscu objêtym zapaleniem.
• Chymaza uczestniczy miêdzy innymi w aktywacji prozapalnej interleukiny 18,9.
• Czynnik aktywuj¹cy p³ytki dzia³a chemotaktycznie i aktywuj¹co na neutrofile, eozynofile i monocyty11,12.
• Uwalniane przez mastocyt cytokiny (TNF- ,
IL-4,-5,-13,GM CSF) indukuj¹ ekspresjê cz¹stek
adhezyjnych na komórkach œródb³onka naczyñ
krwionoœnych, fibroblastach oraz komórkach
nab³onka oskrzeli, odpowiadaj¹c za przyleganie do nich komórek zapalnych.
• IL-5 zwiêksza ponadto aktywnoœæ chemotaktyczn¹ eozynofilów, jest odpowiedzialna za ich
wzrost i ró¿nicowanie siê, a
• GM CSF (granulocyte-macrofage colony stimulating factor) opóŸnia apoptozê eozynofilów.
• Mastocyty s¹ równie¿ Ÿród³em limfotaksyny,
która wywo³uje bezpoœredni efekt chemotaktyczny wobec limfocytów CD4+ oraz wzmaga
uwalnianie LTB4, indukuj¹cego rekrutacjê
limfocytów CD8+ do miejsc zapalenia13,14.
Wspomniana wy¿ej tryptaza ma silne dzia³anie
profibrotyczne, stymuluj¹c proliferacjê fibroblastów,
komórek œródb³onka naczyñ krwionoœnych i miêœni
g³adkich dróg oddechowych5,15-19. W efekcie dochodzi
do pogrubienia b³ony podstawnej, zw³óknienia
podnab³onkowego, przerostu i hiperplazji miocytów.
Pogrubienie b³ony podstawnej w drogach
oddechowych bêd¹ce nastêpstwem aktywacji
12 A L E R G I A 4 ( 2 6 ) / 2 0 0 5
fibroblastów jest jednym z g³ównych elementów
odpowiedzialnych za remodeling i nieodwracaln¹
obturacjê oskrzeli w astmie oskrzelowej20-22.
Reasumuj¹c, mastocyty zaanga¿owane s¹ nie
tylko we wczesn¹ fazê odpowiedzi alergicznej, ale
odgrywaj¹ te¿ wa¿n¹ rolê w inicjowaniu i podtrzymywaniu przewlek³ego zapalenia alergicznego.
Ró¿norodnoœæ funkcji pe³nionych przez
mastocytarne mediatory i kooperacja tych
komórek z wieloma innymi uczestnicz¹cymi w
procesie zapalnym czyni¹ mastocyty
centralnymi komórkami efektorowymi
odpowiedzi immunologicznej.
Eozynofile
Jednymi z najwa¿niejszych komórek póŸnej
reakcji alergicznej bior¹cych udzia³ w promocji
przewlek³ego procesu zapalnego s¹ eozynofile23.
Przyci¹gane przez mastocytarne mediatory
pojawiaj¹ siê w tkankach natychmiast po inicjacji
reakcji zapalnej. Powstanie nacieku eozynofilowego powi¹zane jest z aktywacj¹ co najmniej
trzech kolejnych etapów ¿ycia komórki:
powstawania, migracji do tkanek obwodowych
(z aktywacj¹) i wyd³u¿enie prze¿ycia.
Ró¿nicowanie eozynofilów z prekursorów w szpiku
kostnym odbywa siê pod wp³ywem IL-3, GM-CSF
(granulocyte-monocyte colony-stimulating factor)
oraz IL-5. IL-5 wraz z eotaksyn¹ odpowiada
równie¿ za kolejny etap - uwalnianie eozynofilów ze
szpiku do krwi obwodowej. IL-4 i IL-13 poprzez
zwiêkszenie ekspresji cz¹steczek adhezyjnych:
VCAM-1 (vascular cell adhesion molecule)
i selektyny P na komórkach œródb³onka zapewnia
preferencyjn¹ migracjê eozynofilów w miejsce
zapalenia. Aktywacja eozynofilów odbywa siê
w wyniku interakcji komórek z cytokinami,
mediatorami lipidowymi, sk³adnikami dope³niacza i
2-integrynami. Aktywowane eozynofile wywieraj¹
dzia³anie prozapalne poprzez mediatory
powstaj¹ce w trakcie degranulacji (LTC4, PAF,
enzymy degraduj¹ce-elastaza, kolagenaza, wolne
rodniki tlenowe) jak i przez udzia³ bia³ek
magazynowanych w komórce.
¯yj¹ zwykle od 2-5 dni, jednak okres ten mo¿e
zostaæ wyd³u¿ony do kilku tygodni przez czynniki
hamuj¹ce ich apoptozê (IL-3,-5,GMCSF).
Granulocyt kwasoch³onny zawdziêcza swoj¹
nazwê obecnoœci ok. 200 barwi¹cych siê eozyn¹
ziarnistoœci zawieraj¹cych przede wszystkim
wysoce zasadowe bia³ka, do których nale¿¹:
• MBP - g³ówne bia³ko zasadowe, stanowi¹ce ok.
55% bia³ka w ziarnistoœciach wtórnych komórki,
jest wybitnie cytotoksyczne w stosunku do
komórek ssaków oraz prostych organizmów,
powoduje uszkodzenie nab³onka oddechowego, prowadz¹c do ods³oniêcia zakoñczeñ
nerwowych i zwiêkszaj¹c
reaktywnoϾ
oskrzeli, dodatkowo w obecnoœci jonów wapnia
powoduje uwalnianie histaminy z bazofilów
• EPO - peroksydaza eozynofilowa, jej aktywnoœæ
obserwowana jest w obecnoœci nadtlenku wodoru (jego Ÿród³o stanowi¹ makrofagi) i jonów
halogenkowych. Uk³ad EPO+H2O2+anion halogenkowy ma zdolnoœæ inaktywowania eikoza-
I M M U N O L O G I A
•
•
•
•
noidów, degranulowania mastocytów oraz
uszkadzania innych komórek
ECP - eozynofilowe bia³ko kationowe, znacznie
bardziej cytotoksyczne ni¿ MBP, dzia³a
prokoagulacyjnie i stymuluje degranulacjê
mastocytów. Ma zdolnoœæ do bezpoœredniego
uszkadzania komórek nab³onka oddechowego
i upoœledza ruch rzêsek
oprócz bia³ek kationowych, eozynofile maj¹ te¿
zdolnoœæ do wytwarzania innych mediatorów
o silnym dzia³aniu prozapalnym, takich jak:
czynnik aktywuj¹cy p³ytki (PAF) - wykazuj¹cy
w³aœciwoœci chemotaktyczne dla p³ytek,
eozynofilów i makrofagów oraz zwiêkszaj¹cy
przepuszczalnoœæ naczyñ krwionoœnych
i adhezjê eozynofilów do komórek miêœni
g³adkich
leukotrieny - przyczyniaj¹ce siê do skurczu
oskrzeli, zwiêkszaj¹ce wydzielanie œluzu
i przepuszczalnoœæ naczyñ
wolne rodniki tlenowe-dzia³aj¹ce toksycznie na
b³ony komórkowe23. Efektem dzia³ania tych
mediatorów jest postêpuj¹ce niszczenie
struktury tkanek i podtrzymywanie przewlek³ego
stanu zapalnego w miejscach objêtych
zapaleniem. Dominuj¹ca rola eozynofilów
w rozwoju przewlek³ego zapalenia w astmie
zosta³a potwierdzona w wielu badaniach24,25.
W ostatnich latach wzros³a liczba obserwacji
dokumentuj¹cych dodatni¹ liniow¹ korelacjê
pomiêdzy poziomem ECP w surowicy krwi
a reaktywnoœci¹ oskrzeli 26,27u astmatyków oraz
intensywnoœci¹ reakcji u pacjentów z py³kowic¹28. Wykazano równie¿, ¿e poziom ECP jest
czu³ym wskaŸnikiem intensywnoœci procesu
przebiegaj¹cego w póŸnej fazie reakcji
astmatycznej (LAR) 29.Udowodniono, ¿e poziom
ten jest znamiennie wy¿szy u osób prezentuj¹cych LAR ni¿ u tych, którzy tej fazy reakcji
nie rozwijaj¹. Wykazano tak¿e, ¿e bezpoœrednio
po prowokacji alergenowej lub po wysi³ku
u osób z astm¹ wysi³kow¹ dochodzi do
przejœciowego spadku poziomu ECP, co mo¿e
siê wi¹zaæ z nie okreœlonym jeszcze jego udzia³em we wczesnej odpowiedzi alergicznej 30.
Neutrofil
Kolejn¹ komórk¹ zaanga¿owan¹ w proces
zapalenia alergicznego jest neutrofil. Pierwsze
wzmianki dotycz¹ce roli granulocytów obojêtnoch³onnych w patogenezie zapalenia dróg
oddechowych w astmie siêgaj¹ koñca lat 80-tych.
Martin i wsp.31 jako pierwsi zwrócili uwagê na
wzrost liczby neutrofilów w astmie nocnej. Kolejne
badania potwierdzi³y obecnoœæ nacieków
granulocytarnych w drogach oddechowych
pacjentów, którzy zmarli z powodu napadu astmy32
Badania plwociny, pop³uczyn pêcherzykowooskrzelowych oraz bioptatów oskrzeli pacjentów
z astm¹ ³agodn¹ i ciê¿k¹ wykaza³y znamienny
wzrost liczby neutrofilów w ciê¿kiej, sterydozale¿nej astmie.
Zaobserwowano, ¿e progresji choroby towarzyszy
zwiêkszenie liczby neutrofilów w drogach oddechowych, a stopieñ nacieczenia neutrofilowego
koreluje ujemnie ze stopniem odwracalnoœci
obturacji25,33.
Zapalenie neutrofilowe wi¹¿e siê z gorsz¹
odpowiedzi¹ na kortykosteroidoterapiê33.
Jest to zwi¹zane najprawdopodobniej z hamuj¹cym wp³ywem kortykosteroidów na apoptozê
neutrofilów. Wykazano ponadto, ¿e w nacieczonych neutrofilami oskrzelach pacjentów z ciê¿k¹
astm¹ wystêpuje równie¿ zwiêkszony odsetek
eozynofilów, co sugeruje udzia³ neutrofilów
w promo-waniu zapalenia eozynofilowego25. Rola
neutroflów w zapaleniu alergicznym zwi¹zana jest
ze zdolno-œci¹ do wytwarzania wielu prozapalnych
mediatorów.
• Mieloperoksydaza (MPO), bêd¹ca markerem
aktywnoœci prozapalnej neutrofila, wchodzi
w sk³ad uk³adu nadtlenek wodoru - MPO-jon
halogenkowy i generuje powstanie kwasu
podchlorawego. Jest to jeden z najsilniejszych
czynników uszkadzaj¹cych komórki. Same
neutrofile maj¹ równie¿ zdolnoœæ wytwarzania
wolnych rodników tlenowych.
• Elastaza magazynowana w ziarnistoœciach
azuroch³onnych i wydzielana do œrodowiska po
aktywacji neutrofila degraduje w³ókna
elastynowe.
• Katepsyna G i kolagenaza maj¹ zdolnoœæ do
depolimeryzacji w³ókien kolagenowych.
• Wydzielane przez neutrofile leukotrieny (LTB4),
PAF i IL-8 dzia³aj¹ chemotaktycznie na inne
komórki zapalne.
• Neutrofile s¹ równie¿ Ÿród³em metaloproteinaz
macierzy (m.in. MMP-9), które s¹ enzymami
proteolitycznymi wobec w³ókien kolagenu
i elastyny. Odgrywaj¹ one
znacz¹c¹ rolê
w procesie przebudowy dróg oddechowych
obserwowanej w trakcie progresji astmy20.
Komórki nab³onka
Wa¿n¹ rolê w procesie zapalenia alergicznego
pe³ni¹ komórki nab³onka, które poprzez wydzielane
mediatory uczestnicz¹ aktywnie we wszystkich
fazach reakcji alergicznej.
• Komórki nab³onka uczestnicz¹ w adhezji
i zatrzymywaniu efektorowych komórek zapalnych w miejscu zapalenia35,36.
• Bezpoœrednia aktywacja przez alergeny jest
mo¿liwa dziêki wystêpowaniu na powierzchni
komórek nab³onka receptorów o niskim
powinowactwie dla IgE37.
• Komórki nab³onkowe s¹ tak¿e Ÿród³em prostaglandyny PGE2, leukotrienu B4 oraz rozszerzaj¹cego miêœnie g³adkie oskrzeli tlenku azotu,
wytwarzaj¹ prozapalne cytokiny: IL-1, IL-6 IL-8,
RANTES i GM-CSF38. Mediatory te wp³ywaj¹ na
wzrost, ró¿nicowanie, proliferacjê i aktywacjê
neutrofilów, eozynofilów, mastocytów, makrofagów i limfocytów.
• W odpowiedzi na uszkodzenie komórki nab³onka uwalniaj¹ czynniki wzrostu PDGF (Plateletderived growth factor), FGF (fibroblast growth
factor ), endotelinê 1, TGF , które powoduj¹
zgrubienie b³ony podstawnej i stymuluj¹
procesy w³óknienia w b³onie podœluzowej20.
Limfocyty Th2
Centraln¹ rolê w koordynacji poszczególnych
A L E R G I A 4 ( 2 6 ) / 2 0 0 5 13
I M M U N O L O G I A
etapów zapalenia alergicznego pe³ni limfocyt Th239.
Komórka ta porównywana jest do dyrygenta
steruj¹cego funkcj¹ efektorow¹ "swoistej orkiestry
alergicznej", któr¹ stanowi¹ limfocyty B
syntetyzuj¹ce immunoglobuliny klasy E oraz
mastocyty i eozynofile.
G³ównym czynnikiem stymuluj¹cym dojrzewanie
tego typu limfocytów jest wytwarzana przez same
limfocyty Th2 oraz mastocyty IL-4, która aktywuje
niezbêdny do ich rozwoju czynnik transkrypcyjny
STAT6 (signal transducer and activator of
transcription)41.
Limfocyty uczestnicz¹ w ka¿dym etapie
odpowiedzi immunologicznej. Po dostaniu siê
alergenu do organizmu i jego przetworzeniu przez
komórki prezentuj¹ce antygen dochodzi do
stymulacji limfocytów Th2 wywo³anej kontaktem
alergen-komórka prezentuj¹ca antygen-limfocyt
Th2. Aktywowany limfocyt Th2 przedostaje siê
nastêpnie do okolicznych wêz³ów ch³onnych
i kooperuje z limfocytem B, stymuluj¹c syntezê
swoistych immunoglobulin klasy IgE.
Limfocyt Th2 jest Ÿród³em szeregu prozapalnych,
immunoreguluj¹cych cytokin. S¹ to: ILl-4, IL-5,-10
i IL-13. IL-4, zwana równie¿ czynnikiem
stymuluj¹cym limfocyty B, pobudza proliferacjê
limfocytów B i indukuje syntezê przeciwcia³ IgE.
Istnieje dodatnia korelacja miêdzy wydzielaniem IL-4 a stê¿eniem IgE we krwi. Dzia³aj¹c na
komórki œródb³onka, IL-4 wzmaga ekspresjê
cz¹stek adhezyjnych, u³atwiaj¹c przenikanie
innych komórek zapalnych (eozynofilów, bazofilów,
neutrofilów) do miejsc zapalenia42. Zwiêksza ona
równie¿ wytwarzanie eotaksyny przez komórki
nab³onkowe dróg oddechowych, przez co wp³ywa
chemotaktycznie na eozynofile. Podobny zakres
funkcji ma IL-5, która oddzia³ywuje g³ównie na
eozynofile: indukuje ich wzrost i ró¿nicowanie,
hamuj¹c
apoptozê i stymuluj¹c degranulacjê.
Interleukina 10 z kolei stymuluje proliferacjê
i ró¿nicowanie prekursorów komórek tucznych,
a IL-13 dzia³a g³ównie na monocyty i limfocyty B.
Poznanie zale¿noœci miêdzy wydzielanymi przez
limfocyty Th2 cytokinami a aktywacj¹ i rekrutacj¹
eozynofilów i mastocytów do miejsc zapalenia
zwróci³o uwagê badaczy na istotn¹ rolê tych
komórek w rozwoju zapalenia dróg oddechowych
w astmie oskrzelowej40,43. Mia³by siê on wyra¿aæ
pobudzaj¹cym wp³ywem limfocytów Th2
i wytwarzanych przez nie mediatorów na syntezê
IgE, dojrzewanie i aktywacjê mastocytów oraz
tworzenie nacieków eozynofilowych w nab³onku
oddechowym, co prowadzi³oby w efekcie do
uszkodzenia nab³onka i nadreaktywnoœci oskrzeli.
Badania bioptatów oskrzeli i pop³uczyn
pêcherzykowo-oskrzelowych u pacjentów z astm¹
potwierdzi³y te przypuszczenia. Wykazano istnienie
dodatniej korelacji miêdzy liczb¹ aktywowanych
limfocytów Th2 a stopniem ciê¿koœci astmy
i nadreaktywnoœci¹ oskrzeli.
Mimo ogromnego postêpu wiedzy, jaki dokona³ siê
w ostatnich latach w dziedzinie alergologii
i immunologii klinicznej, mechanizmy zwi¹zane
z rozwojem zapalenia alergicznego nie s¹ do
koñca poznane. Nieznane s¹ wszystkie procesy
kontroluj¹ce i moduluj¹ce przebieg odpowiedzi
zapalnej. Poznanie ich umo¿liwi lepsze
zrozumienie patogenezy chorób alergicznych
i stworzy byæ mo¿e w przysz³oœci nowe mo¿liwoœci
prewencji i leczenia tych chorób, a s¹ to korzyœci
nie do przecenienia.
!
Piœmiennictwo
1. Ma³olepszy , Liebhart J i wsp.: Wystêpowanie chorób alergicznych w Polsce. Alergia, Astma, Immunologia 2000; 5 supl. 2, 2:163-169, 2. Bousquet J, Van
Cauwenberge P, Khaltaev N; Aria Workshop Group; World Health Organization.Allergic rhinitis and its impact on asthma. J Allergy Clin Immunol 2001
Nov;108(5):S147-334, 3. Church MK, Levi-Schaffer F.: The human mast cell. J Allergy Clin Immunol 1997;99:155-60 4. Krishnaswamy G, Kelley J, Johnson D i
wsp.: The human mast cell: functions in physiology and disease. Front Biosci 2001;6:D1109-1127, 5. Brightling CE, Bradding P, Symon FA, et al.: Mast-cell
infiltration of airway smooth muscle in asthma. N Engl J Med. 2002;346:1699-705, 6. Metzger H: The high affinity receptor for IgE, Fcepsilon RI. Novartis Found
Symp 2004;257:51-9, 7. Pawankar R.: Mast cells in allergic airway disease and chronic rhinosinusitis.Chem Immunol Allergy. 2005;87:111-29., 8. Holgate ST, Kay
AB: Mast cells, mediators and asthma. Clin Allergy 1985;15:221-234, 9. Bloemen PG, Henricks PA, Nijkamp FP: Cell adhesion molecules and asthma. Clin Exp
Allergy 1997;27:128-41, 10. Williams CM, Galli SJ: The diverse potential effector and immunoregulatory roles of mast cells in allergic disease. J Allergy Clin
Immunol 2000;105:847-59, 11. Alfaro V: Role of histamine and platelet-activating factor in allergic rhinitis.J Physiol Biochem. 2004 Jun;60(2):101-11, 12. Nilsson G,
Metcalfe DD, Taub DD.Demonstration that platelet-activating factor is capable of activating mast cells and inducing a chemotactic response.Immunology. 2000
Feb;99(2):314-9, 13. Mekori YA, Melcalfe DD.: Mast cell-T cellinteractions. J Allergy Clin Immunol 1999;104:517-23, 14. Ott VL, Cambier JC, Kappler J, et al.: Mast
cell-dependent migration of effector CD8+ T cells through production of leukotriene B4. Nat Immunol;4:974-81, 15. Gruber BL, Kew RR, Jelaska A, et al.: Human
mast cells activate fibroblasts: tryptase is a fibrogenic factor stimulating collagen messenger ribonucleic acid and fibroblast chemotaxis. J Immunol
1997;158:2310-17, 16. Abe M, Kurosawa M, Ishikawa O, et al.: Effect of mast cell-derived mediators and mast cell-related neutral proteases on human dermal
fibroblast proliferation and type I collagen production. J Allergy Clin Immunol.2000;106:78-84, 17. Caughey GH. Mast cell tryptase: hoisted by its own petard? J
Clin Invest 1996;97:895-6, 18. Ruoss SJ, Hartmann T, Caughey GH, et al.: Mast cell tryptase is mitogen for cultured fibroblasts. J Clin Invest 1991;88:493-9, 19.
Page S, Ammit AJ, Black JL, et al.: Human mast cell and airway smooth muscle cell interactions: implications for asthma. Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol
2001;281:1313-23, 20. Elias JA, Zhu Z, Chupp G, et al.: Airway remodeling in asthma J Clin Invest 1999;104:1001-6, 21. Roche WR: Subepithelial fibrosis in the
bronchi of asthmatics. Lancet 1989;1(8637):520-24, 22. Cherta A .: Airways remodelling is a distinctive feature of asthma and is related to severity of disease.
Chest 1997;11:852-57, 23. Ishihara K, Hong J, Zee O:The role of eosinophils in allergic inflammation Nippon Yakurigaku Zasshi. 2005 May;125(5):265-70., 24. Kay
AB:The role of eosinophils in the pathogenesis of asthma.Trends Mol Med. 2005 Apr;11(4):148-52, 25. Kikuchi S, Nagata M, Kikuchi I:Association between
neutrophilic and eosinophilic inflammation in patients with severe persistent asthma.Int Arch Allergy Immunol. 2005;137 Suppl 1:7-11, 26. Barck C, Lundahl J,
Halden G.:Total eosinophil cationic protein levels in induced sputum as a marker of changes in eosinophilic inflammation in a patient with allergic asthma.Ann
Allergy Asthma Immunol. 2005 Jul;95(1):86-92., 27. Obase Y, Shimoda Y, Mitsuta K:Correlation between airway hyperresponsiveness and airway inflammation in a
young adult population: eosinophil, ECP, and cytokine levels in induced sputum.Ann Allergy Asthma Immunol. 2001 Mar;86(3):304-10., 28. Marcucci F, Sensi LG,
Migalli C: Eosinophil cationic protein and specific IgE in serum and nasal mucosa of patients with grass-pollen-allergic rhinitis and asthma. Allergy. 2001
Mar;56(3):231-6., 29. Wrzyszcz M, Ma³olepszy J, Wolañczyk-Mêdrala A: Concentration of eosinophil cationic protein in blood serum during early and late
asthmatic reaction Pneumonol Alergol Pol. 1995;63(3-4):162-6, 30. Onadeko BO, Khadadah ME,Ezeamnzie Ci: Changes in blood levels of eosinophil cationic
protein and tryptase after exercise challenge in adolescents with exercise-induced asthma.East Afr Med J. 2004 Jan;81(1):27-33., 31. Martin RJ, Cicutto LC,
Smith HR Airways inflammation in nocturnal asthma.Am Rev Respir Dis. 1991 Feb;143(2):351-7., 32. Sur S, Crotty TB, Kephart GM Sudden-onset fatal asthma. A
distinct entity with few eosinophils and relatively more neutrophils in the airway submucosa?, Am Rev Respir Dis. 1993 Sep;148(3):713-9., 33. Wenzel SE, Szefler
SJ, Leung DY Bronchoscopic evaluation of severe asthma. Persistent inflammation associated with high dose glucocorticoids.
Am J Respir Crit Care Med. 1997 Sep;156(3 Pt 1):737-43. 34. Kamath AV, Pavord ID, Ruparelia PR Is the neutrophil the key effector cell in severe asthma?Thorax.
2005 Jul;60(7):529-30., 35. Campbell AM, Chanez P, Vignola AM: Functional characteristics of bronchial epithelium obtained by brushing from asthmatic and
normal subjects.Am Rev Respir Dis. 1993 Mar;147(3):529-34., 36. Vignola AM ,Campbell AM, Chanez P: HLA-DR and ICAM-1 expression on bronchial epithelial
cells in asthma and chronic bronchitis.Am Rev Respir Dis. 1993 Sep;148(3):689-94., 37. Campbell AM, Vignola AM Chanez P: Low-affinity receptor for IgE on
human bronchial epithelial cells in asthma. Immunology. 1994 Aug;82(4):506-8. 38. Kenney JS, Baker C, Welch MR:Synthesis of interleukin-1 alpha, interleukin-6,
and interleukin-8 by cultured human nasal epithelial cells.J Allergy Clin Immunol. 1994 Jun;93(6):1060-7., 39. Agrawal DK,Bharadway A:Allergic airway
inflammation.Curr Allergy Asthma Rep. 2005 Mar;5(2):142-8. 40. Ngoc PL, Gold DR: Cytokines, allergy, and asthma.Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2005
Apr;5(2):161-6. 41. Romagnani S 1994. Regulation of the development of type 2 T-helper cells in allergy. Curr Opin Immunol 6: 838-846. 42. Basten A, Beeson PB
1970. Mechanism of eosinophilia. II. Role of the lymphocyte. J Exp Med 131: 1288-1305. 43. Robinson DS, Hamid Q, Ying S, Tsicopoulos A, Barkans J, Bentley
AM, Corrigan CJ, Durham SR, Kay AB 1992. Predominant Th2-like bronchoalveolar T-lymphocyte population in atopic asthma. New England J Medicine 326: 298304.
14 A L E R G I A 4 ( 2 6 ) / 2 0 0 5