Pytania wielokulturowości

Dr Krzysztof Trzciński
Koncepcja ‘metanarodu’ wielu kultur jako przyczynek do budowy trwałych organizmów
państwowych w Afryce
Proponowane wystąpienie traktuje o koncepcji ‘metanarodu’ wielu kultur. Autorem koncepcji
jest Kwame Gyekye (ur. w 1939), pochodzący z Ghany jeden z najwybitniejszych współczesnych
filozofów afrykańskich. W swoim piśmiennictwie porusza przede wszystkim społeczne i polityczne
problemy państw Afryki Subsaharyjskiej.
Pokolonialne państwa afrykańskie powstały jako twory charakteryzujące się bardzo
głębokimi podziałami etnicznymi i kulturowymi. Gyekye nie widzi innej możliwości niż stworzenie w
Afryce organizmów państwowych wzorowanych na modelu państwowości zachodniej. W tym celu
filozof podejmuje próbę rozwiązania kwestii nurtującej wielu badaczy i intelektualistów: jak w
warunkach państwa afrykańskiego skutecznie zespolić odmienne zbiorowości ludzkie w zupełnie
nowy rodzaj socjopolitycznej wspólnoty? Wspólnotę tę nazywa metanarodem i określa mianem
tworu ponadetnicznego. Gyekye jest przekonany, że w następstwie realizacji jego koncepcji
członkowie państwa afrykańskiego zaczną się z nim identyfikować. Dla budowy metanarodu,
uznaje za niezbędne przede wszystkim odrzucenie przez Afrykanów wartości etniczności.
Etniczność definiuje filozof jako poczucie czy też świadomość przynależności do grupy,
której członków łączą wspólne cechy socjokulturowe (pokrewieństwo, język, normy, tradycja).
Etniczność, jak uważa, może w pewnych sytuacjach stanowić pozytywną wartość polityczną.
Dzieje się tak jednak w przypadku względnie jednolitych grup kulturowych. W kontekście państwa
wielokulturowego etniczność staje się antywartością i może mieć destrukcyjne następstwa dla
budowy narodu. Wiara w jej moc, jak dowodzi, skutecznie sabotuje wysiłki na rzecz rozwoju
państw w Afryce i zagraża ich trwałości.
Próbując odczarować mit etniczności Gyekye przedstawia inne wartości, których przyjęcie
uważa za niezbędne dla urzeczywistnienia koncepcji metanarodu w państwie afrykańskim. Należą
do nich: stworzenie demokratycznego społeczeństwa, wprowadzenie prezydentury rotacyjnej,
przeprowadzenie decentralizacji władzy, zbudowanie podstaw sprawiedliwości gospodarczej,
wprowadzenie jednego wspólnego dla wszystkich członków państwa języka.
Wystąpienie ma na celu ukazanie, na czym polega istota koncepcji metanarodu,
zreferowanie jej głównych tez oraz dokonanie ich krytycznej analizy. Autor referatu konfrontuje
myśl Gyekyego z własnymi studiami nad funkcjonowaniem społeczeństw i państw prowadzonymi
w różnych częściach Afryki. Szerszym celem jest refleksja nad proponowanymi wartościami
politycznymi, których wdrożenie może, zdaniem ghańskiego filozofa, przyczynić się do
przezwyciężenia słabości państwa w Afryce.
Podstawowa literatura:
Gyekye Kwame, African Cultural Values: An Introduction, Sankofa Publishing Company, Accra
1998.
Gyekye Kwame, An Essay on African Philosophical Thought: The Akan Conceptual Scheme:
Revised Edition, Temple University Press, Philadelphia 1995.
Gyekye Kwame, Person and Community in African Thought, w: P.H. Coetzee, A.P.J. Roux (red.),
The African Philosophy Reader, Routledge, London-New York 1998.
Gyekye Kwame, Philosophy, Culture, and Technology in the Postcolonial, w: E.C. Eze (red.),
Postcolonial African Philosophy: A Critical Reader, Blackwell Publishers, Cambridge (MA)-Oxford
1997.
Gyekye Kwame, Tradition and Modernity: Philosophical Reflections on the African Experience,
Oxford University Press, New York-Oxford 1997.
Gyekye Kwame, Traditional Political Ideas: Their Relevance to Development in Contemporary
Africa, w: K. Wiredu, K. Gyekye (red.), Person and Community, Ghanaian Philosophical Studies I,
The Council for Research and Values and Philosophy, Washington 1992.