(BRA) w dniu 4 czerw

Dorota Kotowicz
(NDAP)
Sprawozdanie z udziału w spotkaniu zorganizowanym przez British Records Association
(BRA) w dniu 4 czerwca 2008 roku w Londynie.
BRA, założone w 1932 roku, za główny cel swojej działalności stawia opiekę nad
dokumentacją, zachęcanie i pomoc w zachowywaniu, zabezpieczaniu i użytkowaniu, jak
również publikowaniu historycznej dokumentacji. Członkami stowarzyszenia są zarówno
historycy, genealogowie, jak i archiwiści, bibliotekarze oraz ci, którzy odpowiadają za
przechowywanie dokumentacji, w tym również osoby prywatne. Stowarzyszenie, by zwrócić
uwagę i zainteresować problemami dotyczącymi dokumentacji, organizuje różne szkolenia i
konferencje, wydaje publikacje a Sekcja Zabezpieczania Dokumentacji, działająca w ramach
Stowarzyszenia, nie tylko doradza jak postępować z dokumentacją, ale również aktywnie
pracuje na rzecz fizycznej ochrony dokumentacji dotyczącej historii Wielkiej Brytanii.
Tematem spotkania, zorganizowanego przez Stowarzyszenie, były XX-wieczne tytuły
własnościowe i problemy związane z ich oceną, a konkretnie próba odpowiedzi na pytanie
czy stanowią one cenny dowód czy tylko zbędny papier (Twentieth Century Deeds: Vital
Evidence or Useless Paper?). Szczegółowy program spotkania został umieszczony w
zaproszeniu prezentowanym poniżej:
Spotkanie, w którym uczestniczyło ponad 40 osób, zorganizowane zostało w centrum
administracyjnym Uniwersytetu Londyńskiego, w Instytucie Badań Historycznych (The
Senate House of the University of London, Institute of Historical Research), poniżej
fotografia:
2
W bardzo wielkim uproszczeniu można określić, że terminem title deeds oznacza się
w Wielkiej Brytanii tytuły własnościowe, czyli dokumenty potwierdzające prawo własności
do nieruchomości, zarówno posiadłości ziemskiej jak i miejskiej, gospodarstw rolnych oraz
mieszkań. Posiadanie tytułu własnościowego jest zatem równoznaczne z posiadaniem
nieruchomości. Do powstania takiego tytułu zawsze prowadzi zakup lub sprzedaż jakiejś
własności. Jednakże pojęcie title deeds może być różnie interpretowane. Używane podczas
spotkania, w którym uczestniczyłam odnosiło się w głównej mierze do grupy dokumentów
celowo ze sobą powiązanych, po to aby wspólnie stanowiły dowód (tytuł, prawo) do
posiadania własności (często też dokumentację tę określa się jako pre-registration title
deeds). Tak rozumiany tytuł własnościowy może zatem zawierać na przykład: dokument
przenoszący prawo własności, świadectwo zgonu, zapis testamentowy, zapis hipoteczny i
inne.
Spotkanie rozpoczął dr Anthony Smith z The National Archives, który zarysował
główny problem dotyczący XX-wiecznych tytułów własnościowych (Twentieth Century
Deeds: The Problem). Zwrócił uwagę przede wszystkim na zmiany w procesie rejestracji tych
dokumentów we właściwym biurze odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru posiadłości
ziemskich (Land Registry) i postępujący rozwój w tym zakresie. Referent podniósł również
kwestię masowości powstających tytułów własnościowych, oraz problem miejsca ich
przechowywania. Podkreślił, że czynniki te ujawniły wyraźny trend w kierunku niszczenia
przedmiotowej dokumentacji.
Na kluczowe pytanie dotyczące problemu zachowania bądź nie XX-wiecznych
tytułów własnościowych odpowiadała Sarah Lewin z Hampshire Rekord Office. W swoim
wystąpieniu poświęconym ocenie XX-wiecznych tytułów własnościowych (The Apprisal of
Twentieth Century Deeds) przedstawiła wartość przedmiotowej dokumentacji z uwagi na
czas, w którym powstawała. Podkreśliła, że zgodnie z kryteriami, zaproponowanymi przez
Kevin T. Wrad z Bedfordshire Records Office, zachowuje się kompleksowo wszystkie tytuły
własnościowe powstałe do roku 1850. Dokumentacja powstała pomiędzy rokiem 1850-1900
również zachowywana jest w całości; wyjątek stanowią jedynie duplikaty tych samych akt i
projekty, chyba że zawierają istotne dane, celowo uwidocznione w postaci notatek,
zaznaczeń, zapisków. Właściwie selekcji dokonuje się dopiero wśród tytułów
własnościowych powstałych po roku 1900. Podczas podejmowania decyzji o wyborze pod
uwagę bierze się przede wszystkim typ nieruchomości, którego dokumentacja dotyczy a
dopiero w dalszej kolejności ocenia się rodzaje dokumentów składających się na dany tytuł
własnościowy. Mówiąc o typach posiadłości referentka podkreśliła, że należy zwracać
szczególną uwagę na: budynki publiczne w tym szkoły czy szpitale, tereny lub posiadłości
przeznaczone na cele przemysłowe, komercyjne lub rolnicze, teatry i kina, kościoły i kaplice,
infrastrukturę transportową, parki, place zabaw, domy prywatne ale tylko ze względu na ich
unikalność czy wyjątkowość mogącą w przyszłości stanowić źródło badań. Przechodząc do
oceny już samych rodzajów dokumentów składających się na tytuł własnościowy, Sarah
Levin podkreśliła, że ważnym w przypadku dokumentacji XX-wiecznej jest zachowanie
takich przykładów dokumentacji, które pozwolą uchwycić stopień rozwoju technicznego w
budownictwie. Podsumowując swój referat podkreśliła, że oceniając omawianą dokumentację
konieczne jest nie tylko spojrzenie poprzez wyznaczone standardy. Nie mniej istotny jest
punkt widzenia z poziomu lokalnego; regionu, którego tytuły własnościowe dotyczą.
Kolejnym z wystąpień, w którym zwracano szczególną uwagę na konieczność
3
zachowywania tytułów własnościowych, był referat Susan Moore, poświęcony
wykorzystywaniu dokumentacji tytułów własnościowych w badaniach genealogicznych
(Using Twentieth Century Deeds for Family History). Referentka zwróciła szczególna uwagę
na wartość informacyjną, jaką niosą ze sobą tytuły własnościowe. Według niej znaczna część
XX-wiecznej dokumentacji jest obecnie poza naszą świadomością. Ze względu na łatwość w
przemieszczaniu się i znaczący wzrost liczby mieszkańców – zwłaszcza w dużych miastach –
obecnie bardzo trudno jest śledzić losy poszczególnych osób. Omawiając powody, dla
których genealogowie szczególnie cenią dokumentację własnościową, wypunktowała przede
wszystkim, że stanowią one dowód na istnienie danej osoby, dowód więzi pomiędzy
poszczególnymi osobami, niejednokrotnie zawierają dodatkowe informacje o braciach czy
siostrach, lokują daną rodzinę w jakimś miejscu, nawet pozwalają dostrzec rodzinne kłótnie
czy sprzeczki odzwierciedlane w dokumentacji dotyczącej podziałów własności. Referentka
poddała szczegółowej charakterystyce dokumentację własnościową z różnych okresów,
rozpoczynając od średniowiecznych tytułów własnościowych a kończąc na XX-wiecznych. Z
jej wypowiedzi wynikała jasna konkluzja, że dokumentacja tytułów własnościowych
niejednokrotnie stanowi jedyne źródło o wcześniejszych właścicielach nieruchomości,
pozwala na odtworzenie genealogii, bardzo często uzupełniając informacje o poszukiwanej
osobie czy rodzinie. Na koniec wystąpienia jako przykład podała kolekcję tytułów
własnościowych z Exeter (Exeter Deeds), która została opracowana i stanowi około 250
wiązek, przy czym każda wiązka stanowi jedną nieruchomość.
Spotkanie zakończył swoim wystąpieniem dr Nat Alcock, który przedstawił zakres
informacji, jakie można uzyskać z zarejestrowanego tytułu własnościowego w rejestrze
posiadłości ziemskich (Registered Title: Getting Information from the Land Registry).
Odnosząc powyższy temat do polskiego systemu, właściwie trudno mówić o pojęciu
tytułu własnościowego w rozumieniu brytyjskim. Najbliższe temu zagadnieniu będą zapisy w
księgach wieczystych albo akty własności ziemi; dokumentacja, która jest w całości
zachowywana.
4