Pułapki patologii raka stercza czyli czy rozumiemy, co

Pułapki patologii raka stercza czyli…
czy rozumiemy, co patolog chce
nam przekazać?
Marcin Ligaj
Zakład patologii Centrum Onkologii Warszawa
ASAP
ASAP
(atypical small acinar proliferations)
Kategoria diagnostyczna a nie jednostka chorobowa
-
- niewielka ilość podejrzanych cew gruczołowych
-
- nie można z całą pewnością wykluczyć adenosis
-
- nie można z całą pewnością wykluczyć h-g PIN
-
- nie można odróżnić zaniku od zanikowego wariantu raka
-
- współistniejące zapalenie powoduje odczynową atypię
-
- zgnieciony materiał z podejrzanymi architektonicznie cewkami
Rozpoznanie raka w biopsji powtórzonej po
uprzedniej „negatywnej” biopsji z ASAP
• Średnio 40,2% przypadków
Epstein JI, Herawi M.
Prostate needle biopsies containing prostatic intraepithelial
neoplasia or atypical foci suspicious for carcinoma: implications for
patient care.
J Urol 2006;175:820–34.
PIN
PIN (Prostatic Intraepithelial Neoplasia)
Mc Neal JE, Bostwick DG.
Intraductal dysplasia: a pre-malignant lesion of the prostate.
Hum Pathol 1986; 17: 64-71
Rozpoznanie raka w biopsji powtórzonej po
uprzedniej „negatywnej” biopsji
z PIN high-grade
• Około 50% w opracowaniach z lat 90-tych
• Około 20% w opracowaniach po roku 2000.
Epstein JI, Herawi M.
Prostate needle biopsies containing prostatic intraepithelial neoplasia or atypical foci
suspicious for carcinoma: implications for patient care.
J Urol 2006;175:820–34.
Laurila M, van der Kwast T, Bubendorf L, et al.
Detection rates of cancer, high grade PIN and atypical lesions suspicious for cancer in the
European Randomized Study of Screening for Prostate Cancer.
Eur J Cancer 2010;46:3068–72.
Epstein JI, Herawi M.
Prostate needle biopsies containing prostatic
intraepithelial neoplasia or atypical foci suspicious for
carcinoma: implications for patient care.
J Urol 2006;175:820–34.
• Brak znamiennych statystycznie różnic w
ryzyku stwierdzenia raka po uprzedniej
„negatywnej” biopsji z PIN high-grade a
biopsji bez zmian dysplastycznych
Foamy cell adenocarcinoma
Ductal adenocarcinoma
?
Rzadsze warianty raka gruczołowego
-Foamy cell (foamy gland) adenocarcinoma
-Atrophic adenocarcinoma
-Pseudohyperplastic adenocarcinoma
-Mucinous adenocarcinoma
-Signet ring-cell carcinoma
-Rak przewodowy (endometrioidny lub brodawkowaty)
-Squamous cell carcinoma
--Urothelial carcinoma
-Basal cell carcinoma / adenoid cystic carcinoma
-Sarcomatoid carcinoma
-Small cell carcinoma
Stopień złośliwości wg Gleasona
w rzadszych typach raka
Rzadsze warianty i typy raka:
Rak przewodowy (ductal carcinoma) –
Gleason pattern 4
Rak śluzotwórczy (ca mucinosum) –
Gleason pattern 4 lub 3
Rak sygnetowatokomórkowy –
Gleason pattern 5
„Glomeruloid” adenoracinoma –
Gleason pattern 3
Pseudohyperplastic adenoracinoma –
Gleason pattern 3
Small cell carcinoma – nie stosuje się skali Gleasona
„Rak urotelialny”
lub
„Rak płaskonabłonkowy”
w biopsji stercza prawie na pewno
jest nowotworem szerzącym się z dróg
moczowych
(pęcherz moczowy lub cewka sterczowa)
Gleason score
BIOPSJA GRUBOIGŁOWA
Gleason score
2(1+1)
3(1+2)
3(2+1)
4(2+2)
BIOPSJA GRUBOIGŁOWA
Gleason score
2(1+1)
3(1+2)
3(2+1)
4(2+2)
łącznie około 5-6% przypadków
Donald Floyd Gleason (1920 – 2008)
Zmiany łagodne imitujące raka:
Pęcherzyk nasienny
Gruczoły Cowpera
Zanik
Hyperplazja pozanikowa
Atypia odczynowa
Metaplazja nefrogenna
Rozrost komórek podstawnych
Sclerosing adenosis
Rozrost gruczołów wzgórka nasiennego
Adenosis
Sitowate BPH
Przyzwoje współczulne
Zapalenie stercza (przewlekłe, w tym ksantogranulomatyczne, niespecyficzne
ziarniniakowe)
Zwyrodnienie podścieliska
Rak gruczołowy po radioterapii
Rak stercza z widocznymi następstwami
morfologicznymi radioterapii
• Długoterminowe rokowanie porównywalne z
przypadkami biopsji „negatywnych”
• Stopniowanie złośliwości wg Gleasona nie
odzwierciedla rokowania i nie jest konieczne
Rak stercza po hormonoterapii
Rak gruczołowy z morfologicznymi następstwami hormonoterapii
Rak stercza z widocznymi następstwami
morfologicznymi hormonoterapii (HTH)
• Morfologiczne następstwa HTH w komórkach
raka nie mają wpływu na długotrwałe
rokowanie
• Stopniowanie złośliwości wg Gleasona nie
odzwierciedla rokowania i nie jest konieczne
Inwazja przestrzeni okołonerwowych
Inwazja przestrzeni okołonerwowych (PNI)
• 11-38% biopsji
• Brak udowodnionej wartości predykcyjnej
(predykcja pT3 w następowej prostatektomii) w
analizach wieloczynnikowych
Bismar TA, Lewis Jr JS, Vollmer RT, Humphrey PA.
Multiple mea- sures of carcinoma extent versus perineural invasion in prostate needle
biopsy tissue in prediction of pathologic stage in a screen- ing population. Am J Surg
Pathol 2003;27:432–40.
Harnden P, Shelley MD, Clements H, et al.
The prognostic signifi- cance of perineural invasion in prostatic cancer biopsies: a systematic review.
Cancer 2007;109:13–24.
Inwazja przestrzeni okołonerwowych (PNI)
PNI nie wpływa na skuteczność onkologiczną
prostatektomii z obustronnym oszczędzeniem
pęczków naczyniowo-nerwowych
Loeb S, Epstein JI, Humphreys EB, Walsh PC.
Does perineural invasion on prostate biopsy predict adverse
prostatectomy out- comes?
BJU Int 2010;105:1510–3.
Marginesy chirurgiczne
Margines chirurgiczny
„ujemny”
„dodatni”
pT3 R1 vs pT2 R1 (pT2+)
pT2 R1 / pT2+
• Większe ryzyko wznowy biochemicznej w
porównaniu do pT2 R0
Chuang AY, Nielsen ME, Hernandez DJ, Walsh PC, Epstein JI.
The significance of positive surgical margin in areas of capsular incision in
otherwise organ confined disease at radical prostatectomy.
J Urol 2007;178:1306–10.
Stephenson AJ, Wood DP, Kattan MW, et al.
Location, extent and number of positive surgical margins do not improve
accuracy of predicting prostate cancer recurrence after radical
prostatectomy.
J Urol 2009;182:1357–63.
Ryzyko wznowy w przyp.R1
prawdopodobnie (?) zwiększają:
•
•
•
•
Długość nowotworu widocznego w linii cięcia
Liczba ognisk „dodatniego” marginesu
Lokalizacja „dodatniego” marginesu
Gleason score w miejscu „dodatniego”
marginesu
pT0
Vanishing prostate cancer syndrome
Adenocarcinoma prostatae pT0
• Ok.0,4% prostatektomii radykalnych
• Rokowanie bardzo dobre
• Przedoperacyjnie zwykle:
-
Gleason score <7
Rak w pojedynczym bioptacie igłowym
PSA <10ng/ml
Masa stercza <60g

Dziękuję
[email protected]