114 Barczyk1_Layout 1

Transkrypt

114 Barczyk1:Layout 1 2014-07-15 11:45 Strona 1
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
Medycyna Sportowa / Polish J Sport Med
© MEDSPORTPRESS, 2014; 2(4); Vol. 30, 113-122
DOI: 10.5604/1232406X.1111956
Katarzyna Barczyk-Pawelec(A,B,E,G), Czesław Giemza(B,D,F),
Arletta Hawrylak(C,B), Joanna Anwajler(D,F), Dorota Wojna(B,C)
Wydział Fizjoterapii, Katedra Fizjoterapii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Polska
Faculty of Physiotherapy, Department of Physiotherapy of the University School of Physical
Education in Wroclaw, Poland
OCENA POSTAWY CIAŁA DZIECI
UPRAWIAJĄCYCH PŁYWANIE
EVALUATION OF BODY POSTURE IN CHILDREN
WHO PRACTISE SWIMMING
Słowa kluczowe: postawa, kręgosłup, fotogrametria, ćwiczenia fizyczne
Key words: body posture, spine, photogrammetry, physical exercise
Streszczenie
Wstęp. Celem pracy była charakterystyka porównawcza postawy ciała dzieci w wieku
szkolnym trenujących pływanie, w porównaniu z ich rówieśnikami nieuprawiającymi żadnej dyscypliny sportowej.
Materiał i metody. Badaniami objęto 118 uczniów szkoły podstawowej, w tym 44 uczniów,
którzy trenowali pływanie i 74 uczniów niepływających, w wieku od 11 do 13 lat (średnia wieku badanych dzieci 12,1 lat). Częstość treningu i jego obciążenie uzależnione były od wieku
osób trenujących. Do oceny postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej zastosowano metodę fotogrametryczną. Ocenie poddano postawę ciała w pozycji swobodnej.
Wyniki. Wartości średnie parametrów kątowych krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa
nie różnią się istotnie pomiędzy dziećmi uprawiającymi pływanie a niepływającymi. Istotnie różnią się parametry długościowe takie jak wysokość ciała, długość całkowita kręgosłupa (DCK) i długość kifozy piersiowej (DKP). Największy odsetek dzieci pływających,
u których stwierdzono brak asymetrii, zaobserwowano w parametrze kąta linii barków KLB
(70%) i kąta nachylenia miednicy KNM i odchyleniu linii wyrostków kolczystych kręgosłupa od linii C7- S1 (UK) (nieco ponad 50%), natomiast asymetria bardzo znaczna w tej grupie najczęściej spotykana była w parametrze różnicy odległości kątów dolnych łopatek
od kręgosłupa OL (12% dzieci).
Wnioski. Wyniki badań wykazały nieznaczne różnice w postawie ciała dzieci uprawiających pływanie w porównaniu z ich rówieśnikami nieuprawiającymi żadnej dyscypliny
sportowej.
Summary
Word count:
Tables:
Figures:
References:
6963
3
1
26
Background. The aim of the study was a comparative characteristic of body posture
of children at school age who trained swimming in comparison with their peers who did not
practise any sport.
Material and methods. The research was conducted in 118 pupils of primary school, including 44 pupils who trained swimming and 74 non-training pupils, aged 11-13 (the average
age of children was 12.1 years). The frequency and the difficulty level of training sessions depended on the age of training children. To evaluate the body posture in the sagittal and frontal
planes a photogrammetric method was used. Body posture was evaluated in a free position.
Results. The average values of angular parameters of anteroposterior spinal curvatures did not differ significantly between children practising swimming and their non-training
peers. Length parameters, in turn, such as body height, total spine length (TSL) and the
length of thoracic kyphosis (LTK), significantly differed. The biggest percentage of swimming children with no of asymmetry was observed in shoulder line angle (SLA) (70%),
pelvic inclination angle (PIA) and UK parameters (slightly over 50%), while significant
asymmetry in this group was most frequently observed in OL parameter (12% of children).
Conclusions. The results of the research indicated slight differences in body posture
of children practising swimming in comparison with their peers not involved in any sport
discipline.
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Katarzyna Barczyk-Pawelec
Zakład Metod Kinezyterapii, Wydział Fizjoterapii i Terapii Zajęciowej, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
Al. I.J. Paderewskiego 35, 51-612 Wrocław, Poland, e-mail: [email protected] tel. 71 347-30-85
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
21.08.2013 r.
13.01.2014 r.
113
Barczyk-Pawelec K. i wsp. Postawa ciała dzieci uprawiających pływanie
Wstęp
Background
Prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży zależy od
wielu czynników. Ważną role odgrywa ruch, a zwłaszcza środowisko wodne. Woda, ze względu na swoje
właściwości fizyczne i chemiczne, wywiera swoisty,
różnorodny wpływ na organizm człowieka. Środowisko wodne o temperaturze 24-26°C i ćwiczenia
w wodzie, korzystnie wpływają na narząd ruchu człowieka. W czasie wykonywania ćwiczeń w wodzie,
wskutek oporu hydrostatycznego wody, włączone są
pomocnicze mięśnie wdechowe, a także w czasie
wydechu (dla pokonania oporu wody) pracują pomocnicze mięśnie wydechowe. W rezultacie, pływanie i ćwiczenia w wodzie wzmacniają mięśnie oddechowe [1-3].
Ćwiczenia w środowisku wodnym sprzyjają zwiększeniu sprawności układu krążenia; zanurzenie ciała
człowieka w wodzie (w temperaturze 24-26°C) powoduje wzrost objętości serca (około 180 ml), wzrost
objętości wyrzutowej serca (około 25%) oraz pojemności minutowej (około 30-60%) [1,3].
Ćwiczenia w wodzie, a zwłaszcza trening pływacki, wywiera także wpływ na układ mięśniowy, a przez
to na narząd ruchu. Te same ćwiczenia w środowisku
wodnym wiążą się ze znaczną redukcją elementów
pracy statycznej, wobec zmniejszenia się sił ciężkości
pracujących kończyn. Mniejsze napięcie mięśni kończyn wywiera korzystny wpływ na wydolność narządu
ruchu i warunki krążenia krwi w mięśniach [1,3].
Celem pracy była ocena porównawcza postawy
ciała dzieci w wieku szkolnym trenujących pływanie,
w porównaniu z ich rówieśnikami nieuprawiającymi
żadnej dyscypliny sportowej.
Sformułowano następujące pytania badawcze:
• Czy występują różnice w kształcie krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa u dzieci pływających i niepływających?
• Jaka jest częstość i wielkość występowania asymetrii w obrębie tułowia u osób pływających i niepływających i czy występują między nimi statystycznie
istotne różnice?
Correct development of children and youth depends on numerous factors. Movement plays an important role here, especially in water environment.
Due to its physical and chemical properties, water
has a specific and diverse effect on the human body.
Water environment with temperatures of 24-26°C
and exercises in water favourably affect the musculoskeletal system in humans. Exercises in water, due
to hydrostatic resistance of water, activate accessory
muscles of inspiration and expiration while inspiring
and expiring respectively (to overcome water resistance). As a result, swimming and exercises in water
strengthen respiratory muscles [1-3].
Exercises in water improve the capacity of the circulatory system; immersion in water (at temperatures
of 24-26° C) result in the increase of heart volume (by
about 180 ml), stroke volume (by about 25%) and
cardiac output (by about 30-60%) [1, 3].
Exercises in water, especially swimming training,
also affect the muscular system and thus the motor
organ. The same exercises in water environment are
connected with a significant reduction of static exercise elements, given the decrease in gravity forces of
working limbs. A lower muscle tone in limbs favourably affects motor organ capacity and conditions of
blood circulation in muscles [1, 3].
The aim of the study was a comparative assessment of body posture in schoolchildren involved in
swimming training and in their non-training peers.
The following questions were formulated:
• Are there any differences in the shape of anteroposterior curvatures in swimming and non-swimming children?
• What is the frequency and size of asymmetry
within the trunk in swimming and non-swimming
children? Are there any statistically significant differences in these parameters between swimming
and non-swimming children?
Materiał i metody
Material and methods
Materiał badań stanowiły dane pomiarowe 118 uczniów Szkoły Podstawowej we Wrocławiu, w tym 44
uczniów, którzy trenowali pływanie i 74 uczniów niepływających. Wiek badanych dzieci wahał się od 11
do 13 lat (średnia wieku 12,1 lat). W grupie pływackiej 55% dzieci było w wieku 11 lat, 31% w wieku 12 lat,
a 14% w wieku 13 lat. W grupie dzieci niepływających
37% dzieci było w wieku 11 lat, 8% w wieku 12 lat, 55%
w wieku 13 lat. Wśród dzieci pływających było 28 chłopców i 16 dziewcząt, a grupę dzieci niepływających reprezentowało 39 chłopców i 35 dziewcząt.
Zarówno dyrekcja szkoły, jak i każdy z rodziców
badanych dzieci wyrazili pisemną zgodę na przeprowadzenie badań, zostali oni szczegółowo poinformowani o przebiegu badania i możliwości zrezygnowania z niego w każdej chwili jego trwania. Badania przeprowadzono w godzinach dopołudniowych w odpowiednio przygotowanych zaciemnionych salkach.
Trening pływacki realizowany był w okresie przygotowania wszechstronnego rocznego cyklu treningowego, na który składało się 8 jednostek treningowych w tygodniu (3 x w tygodniu 2 x dziennie oraz
The research material comprised the data obtained from the measurements taken in 118 schoolchildren attending the primary School in Wroclaw, including 44 pupils who trained swimming and 74 nonswimming ones. The age of the subjects ranged from
11 to 13 years (the mean age of the sample was 12.1
years). In the group of swimmers 55% of the children
were 11 years old, 31% were 12 years old and 14%
were 13 years old. In the group of non-swimmers 37%
of children were 11 years old, 8% were 12 years old
and 55% were 13 years old. The swimming group included 28 boys and 16 girls while the non-swimming
group included 39 boys and 35 girls.
The written consent for children’s participation in
the study was obtained both from the headmasters
and each parent who were informed in detail about
the course of the study and the possibility of withdrawal any time. The study was conducted in morning hours in specially prepared darkened rooms.
The swimming training was carried out during the
period of comprehensive year-long training cycle,
consisting of 8 weekly training units (thrice a week,
114
Barczyk-Pawelec K. et al. Body posture in children who practise swimming
2 x w tygodniu 1 x dziennie). Główny akcent kładziony był na poprawę pojemności i mocy tlenowej, wytrzymałości, siły, gibkości, techniki pływania oraz startów i nawrotów. Treść treningowa składała się z ćwiczeń technicznych, pływania samymi nogami i rękami
w zakresie wytrzymałości podstawowej. Objętość
wytrzymałości progowej progresywnie wzrastała, tak,
aby pod koniec okresu uzyskać optymalne wartości
dla poszczególnych specjalizacji [2].
Treść treningowa realizowana była przede wszystkim w trzech zakresach energetycznych:
– zakres regenerujący (REC), który stanowił około 20% treści treningowej,
– zakres wytrzymałości podstawowej (EN1), stanowiący około 50% całości,
– zakres wytrzymałości progowej (EN2), który stanowił około 30% treści treningowej.
Zakres regenerujący (REC) stosowano podczas
rozpływania przed- i potreningowego, dla pełnej regeneracji, podczas okresu kształtowania techniki oraz
wszystkich serii z bardzo niską intensywnością.
Zakres wytrzymałości podstawowej (EN1) charakteryzował się o 5% wolniejszymi prędkościami niż
prędkość progowa. Obejmował on wszystkie serie
wytrzymałościowe, które nie powodowały zbyt dużego
zmęczenia u dzieci pływających, a powodowały znaczny wzrost wytrzymałości tlenowej. Wartość osiąganego tętna nie była wyższa niż 30-40 uderzeń na minutę poniżej wartości maksymalnych.
Zakres wytrzymałości progowej (EN2) charakteryzował się stałymi prędkościami progowymi przy
krótkiej przerwie interwałowej. W tym zakresie dzieci
pływały na dystansie od 25 do 3000 m z treningową
prędkością utrzymaną w uśrednionym czasie z najlepszego wyniku osiągniętego przez zawodnika na
dystansie dwukrotnie dłuższym, plus 10-15 sek z zależności od stylu pływackiego.
Do analizy kształtu krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa i wielkości asymetrii w płaszczyźnie czołowej
zastosowano metodę fotogrametryczną, wykorzystującą zjawisko mory projekcyjnej [4,5,6,7]. Ocenie poddano postawę ciała w pozycji swobodnej. Ciemnym
markerem na ciele badanej osoby zaznaczono: wyrostek kolczysty 7 kręgu szyjnego, wyrostki kolczyste
kręgów od Th1 do L5, kość krzyżową na wysokości
szpary pośladkowej, dolne kąty łopatek, kolce biodrowe tylne górne oraz wyrostki barkowe łopatek.
Ocenie poddano wzajemną relację przestrzenną
segmentów ciała w płaszczyźnie strzałkowej, czołowej i poprzecznej.
W obrębie płaszczyzny strzałkowej poddano analizie następujące parametry (Ryc. 1):
• kątowe:
– kąt nachylenia górnej części odcinka piersiowego kręgosłupa (γ),
– kąt nachylenia odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa (β),
– kat nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (α),
• długościowe:
– łączna długość odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa (DCK) oraz procent tej długości w stosunku do wysokości ciała (DCK %),
– długość DKP – położenie szczytu kifozy piersiowej od C7,
twice a day and twice a week once a day). Emphasis
was placed on improvement of volume and aerobic
power, strength, flexibility, swimming technique, starts
and turns. The training consisted of technical exercises, swimming using legs and arms only which developed basic resistance. The volume of threshold resistance increased progressively to reach optimal
values for each specialty [2].
The training was carried out within three energy
ranges:
– recovery (REC), covering about 20% of the training,
– basic endurance (EN1), covering about 20% of
the training,
– threshold endurance(EN2), covering about 30%
of the training.
Recovery (REC) range was applied during preand post-training swimming, for full recovery during
the period of learning the technique and all the series
with very low intensity.
The range of basic endurance (EN1) was characterised by the velocities which were 5% slower than
the threshold velocity. It comprised all the endurance
series which did not result in excessive fatigue in the
swimmer group, but caused a substantial growth of
aerobic endurance. The obtained pulse rate value did
not exceed 30-40 beats per minute below the maximal values.
The range of threshold endurance (EN2) was
characterised by constant threshold velocities with
a short interval. Within this range the children swam
at the distance from 25 to 3000 m at the speed maintained in the time averaged from the best result obtained by the competitor at the distance twice longer
plus 10-15 seconds, depending on the stroke.
For the analysis of the shape of anteroposterior
spinal curvatures and asymmetry size in the frontal
plane the photogrammetric method was used, taking
advantage of projection moiré [4,5,6,7]. Body posture
in free position was assessed. The following parts
were marked with a dark marker: the spinous process
of the seventh cervical vertebra as well as the spinous
processes of the vertebrae from Th1 to L5, the sacral
bone at the level of gluteal crease, lower scapular
angles, posterior iliac spines and the acromia.
The reciprocal spatial relation of body segments
in the sagittal, frontal and transverse planes was
analysed.
In the sagittal plane the following parameters were
subjected to analysis (Figure1):
• angular parameters:
– inclination angle of the upper thoracic spine
(γ),
– inclination angle of the thoracolumbar spine
(β),
– inclination angle of the lumbosacral spine (α)
• length parameters:
– the total length of the thoracic and lumbar segments of the spine (TSL) and the length to body
height ratio converted to percentage (TSL %),
– the length of thoracic kyphosis (LTK) – alignment of the apex of thoracic kyphosis from C7,
– the length of lumbar lordosis (LLL)– alignment
of the apex of lumbar lordosis from S1.
115
Ryc. 1. Punkty i parametry płaszczyzny strzałkowej i czołowej
Fig. 1. Points and parameters of saggital and frontal plane
– długość DLL – położenie szczytu lordozy lędźwiowej od S1,
• głębokościowe:
– głębokość kifozy piersiowej GKP,
– głębokość lordozy lędźwiowej GLL.
W obrębie płaszczyzny czołowej poddano analizie następujące parametry (Ryc. 1):
• Oddalenie linii wyrostków kolczystych w odniesieniu do linii C7-S1 (UK),
• Różnicy w wysokości ustawienia dolnych kątów
łopatek (UL = ULl-ULp),
• Różnicy w odległości dolnych kątów łopatek od
kręgosłupa (OL = dl – dp),
• Różnicy w wysokości trójkątów talii (TT = TTl – TTp),
• Kąt nachylenia linii barków (KLB),
• Kąt nachylenia miednicy (KNM),
• Kąt skręcenia miednicy (KSM) – w płaszczyźnie
poprzecznej.
Wielkość asymetrii w płaszczyźnie czołowej podano za Bibrowiczem [5], rozszerzając ją o asymetrię
bardzo znaczną [6]. Przyjęto umownie, że dla asymetrii długościowych:
• 0 < różnica ≤ 5 mm świadczy o braku asymetrii
• 5 < różnica ≤ 10 mm świadczy o asymetrii umiarkowanej
• 10 < różnica ≤ 15 mm świadczy o asymetrii znacznej
• 15 < różnica świadczy o asymetrii bardzo znacznej
Dla asymetrii kątowych przyjęto umownie, że:
• 0º < kąt ≤ 1,5 º świadczy o braku asymetrii
• 1,5º < kąt ≤ 3º świadczy o asymetrii umiarkowanej
• 3º < kąt ≤ 4,5º świadczy o asymetrii znacznej
• 4,5º < kąt świadczy o asymetrii bardzo znacznej
116
•
depth:
– the depth of thoracic kyphosis (DTK),
– the depth of lumbar lordosis (DLL).
Within the frontal plane the following parameters
were analysed (Figure 1):
• The distance between the spinous processes and
the C7-S1 line (UK),
• The difference between the height of the lower
scapular angles alignment (UL = ULl-ULp),
• The difference between the distance between the
lower scapular angles and the spine (OL = dl –
dp),
• Difference in the height of waist triangles (TT =
TTl – TTp),
• Shoulder line inclination angle (SLA),
• Pelvic inclination angle (PIA),
• Pelvic torsion angle (PTA) in the transverse plane.
The size of asymmetry in the frontal plane was
determined after Bibrowicz [5], adding a very substantial asymmetry [6]. For length asymmetries it was
accepted that:
• the difference > 0 ≤ 5 mm indicated no asymmetry,
• the difference > 5 ≤ 10 mm indicated moderate
asymmetry,
• the difference > 10 ≤ 15 mm indicated substantial
asymmetry and
• the difference > 15 mm indicated a very substantial asymmetry.
For angular asymmetries it was accepted that:
• the angle > 0° ≤ 1.5° indicated no asymmetry,
• the angle > 1.5° ≤ 3° indicated moderate asymmetry,
• the angle > 3° ≤ 4.5° indicated substantial asymmetry and
• the > angle 4.5° indicated a very substantial asymmetry.
Statystyczne opracowanie wyników
Ocenę zgodności rozkładu z rozkładem normalnym
przeprowadzono testem Shapiro-Wilka oraz Kołmogorowa-Smirnowa. Jako krytyczny poziom istotności przyjęto p≤0,05.
Przy opracowaniu materiału zastosowano podstawowe cechy statystyczne: wartości średnie i ich odchylenie standardowe. Do testowania różnic między
wielkościami parametrów w grupach dzieci pływających i dzieci niepływających użyto test t- Studenta.
Określono istotność statystyczną pomiędzy analizowanymi cechami na poziomie p<0,05. Wszystkie obliczenia zostały wykonane przy użyciu pakietu obliczeniowe Statistica 8.0 PL firmy StatSoft.
Statistical analysis of the results
Analysis of the distribution conformity with the
normal distribution was conducted using ShapiroWilk and Kolmogorov-Smirnov tests. The critical significance level was accepted at p≤0.05. Basic statistical features were used for the analysis, namely the
mean values and standard deviation (SD). Student’st test was used to test the differences between the
values of the parameters obtained from the groups of
swimmers and non-swimmers. Statistical significance was set at p<0.05. All the calculations were performed using StatSoft Statistica 8.0 PL program.
Wyniki
Results
Analizę postawy ciała rozpoczęto od oceny postawy w płaszczyźnie strzałkowej dzieci uprawiających
pływanie, w porównaniu z ich rówieśnikami nietrenującymi żadnej dyscypliny sportowej. Statystyczną charakterystykę badanych parametrów krzywizn przednio-tylnych dzieci pływających i niepływającymi przedstawiono w Tabeli 1.
Dokonując analizy parametrów krzywizn przednio-tylnych wykazano istotną statystycznie różnice między wysokością ciała dzieci trenujących pływanie
a dziećmi nietrenującymi. Średnia wysokość ciała dzieci niepływających była większa o 5 cm w porównaniu
do ich trenujących rówieśników. Długość całkowita
kręgosłupa (DCK), która związana jest z wysokością
ciała, była istotnie wyższa u dzieci nieuprawiających
żadnej dyscypliny sportowej. Średnia wartość parametru DCK% była porównywalna w obu grupach
i wynosiła 25%, nie wykazywała istotnie statystycznych różnic pomiędzy analizowanymi grupami dzieci.
Wielkości średnie długości położenia szczytu kifozy piersiowej od C7 (DKP) u dzieci pływających jest
niższa o 11 mm niż u dzieci niepływających i różnica
ta okazała się istotna statystycznie. Natomiast średnie wartości parametrów głębokościowych (GKP
i GLL) nie wykazały istotnych statystycznie różnic pomiędzy analizowanymi grupami (Tab. 1).
Dalsza analiza postawy ciała miała na celu porównanie wielkości asymetrii u dzieci pływających i niepływających. Wyniki tej analizy przedstawiono w Tabeli 2.
Na podstawie tych danych nie stwierdzono żadnych
istotnych statystycznie różnic w wielkości ocenianych
Body posture analysis was started with assessment of postures in the sagittal plane in training
children as compared with their peers who did not
practise any sport discipline. Statistical characteristics of the studied parameters reflecting the anteroposterior curvatures in swimming and non-swimming
children are presented in Table 1.
Analysis of the parameters reflecting the anteroposterior curvatures showed statistically significant
differences in body height between the training and
the non-training children. The mean body height in
the non-swimmer group was 5 cm greater than in the
swimmer group. The total length of the spine (TSL),
connected with body height, turned out significantly
greater in children who were not involved in any sport
discipline. The mean value of TSL % parameter was
comparable in both groups, amounted to 25% and
did not reflect any statistically significant differences
between the studied groups of children.
The mean value of the lumbar kyphosis apex position from C7 (DKP) in swimmer group was 11 mm
lower than in their non-swimmer group and the difference was statistically significant. Conversely, the
mean values of depth parameters (GKP and GLL) did
not show any statistically significant differences between the studied groups (Table 1).
Further analysis of body posture was aimed at the
comparison of asymmetry sizes in swimmer and nonswimmer groups. The results of this analysis are presented in Table 2. Based on these data, no statistically significant differences were found in the values
Tab. 1. Statystyczna charakterystyka parametrów krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa w obu grupach
Tab. 1. Statistical characteristic of parameters of front-back spinal curvatures in both groups
117
Tab. 2. Statystyczna charakterystyka asymetrii w obrębie tułowia u dzieci pływających i niepływających
Tab. 2. Statistical characteristic of asymmetry in the range of trunk at swimming and non-swimming children
Tab. 3. Odsetek dzieci pływających i niepływających, u których stwierdzono poszczególne wielkości asymetrii
Tab. 3. Percentage of swimming and non-swimming children diagnosed with particular values of asymmetry
asymetrii w obrębie tułowia pomiędzy dziećmi pływającymi i niepływającymi.
W Tabeli 3 przedstawiono procentową charakterystykę występowania asymetrii w obrębie tułowia występującą u dzieci uprawiających pływanie i osób nietrenujących. Stwierdzono nieco inną częstość występowania wielkości poszczególnych asymetrii w obu
grupach. Największy odsetek dzieci pływających, u których stwierdzono brak asymetrii, zaobserwowano w parametrze kąta linii barków KLB (70%) i kąta nachylenia
miednicy KNM oraz oddalenia linii wyrostków kolczystych kręgosłupa od linii C7-S1 UK (nieco ponad 50%),
natomiast asymetria bardzo znaczna w tej grupie najczęściej spotykana była w parametrze różnicy oddalenia dolnych kątów łopatek od kręgosłupa OL (12%
dzieci). U osób z grupy kontrolnej, największy odsetek dzieci, u których nie zanotowano asymetrii w obrębie tułowia wystąpił w parametrze kąta linii barków
KLB (65%) i kąta nachylenia miednicy KNM (55%),
natomiast asymetrię bardzo znaczną obserwowano
najczęściej w parametrze kąta skręcenia miednicy
KSM i dotyczyło to 39% badanych osób (Tab. 3).
reflecting the assessed asymmetries in the trunk,
between the swimming and non-swimming children.
Table 3 presents the percentage values reflecting
asymmetry within the trunk in training and nontraining children. The incidence of each asymmetry
size in both groups was found to be slightly different.
The highest percentage of swimming children with no
asymmetry in shoulder line angle SLA (70%) and
pelvic inclination angle (PIA) and the distance between the spinous processes and C7-S1 UK line
(slightly above 50%), while a very substantial asymmetry was noticed in the parameter reflecting the
difference in the distance between the lower scapular
angles and the spine OL (in 12% of children). In the
control group, the biggest percentage of children with
no asymmetry in shoulder line angle (SLA) (65%)
and pelvic inclination angle (PIA) (55%) was found
while a very substantial asymmetry was most often
noted in pelvic torsion angle (PTA) in 39% of the
subjects (Table 3).
Dyskusja
Discussion
Umiejętność pływania zapewnia swobodę utrzymania się w wodzie, rozwój korzystnych cech fizycznych oraz wpływa na korekcję postawy ciała. W przypadku treningu pływackiego przeważają opinie, że
długotrwałe intensywne uprawianie tej dyscypliny
wpływa na zmianę kształtu i wielkości fizjologicznych
krzywizn kręgosłupa [8-13].
The ability of swimming assures aquatic locomotion, development of favourable physical features
and body posture correction. In the case of swimming
training it is generally believed that a long term
involvement in this sport discipline results in changes
in the shape and size of physiological curvatures of
the vertebral column [8-13].
118
Badanie takie przeprowadzili Dolata-Łubowska
i Kruk na grupie 92 uczniów w wieku 7, 9 i 11 uczestniczących w treningu pływackim. Autorzy ci wykazali, że krzywizny przednio-tylne pływających dzieci różniły się bardzo istotnie od dzieci niepływających.
Istotne zmiany wskazują odmienny kształt w zakresie
kąta gamma, alfa i beta, przy czym u pływaków wartości tych kątów były niższe. Uzyskane wyniki sugerują, że pływanie zapewnia prawidłowe kształtowanie
się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa [9]. Wyniki
badań własnych nie potwierdziły spostrzeżeń powyższych autorów, ponieważ nie wykazano istotnie statystycznych różnic w wartościach tych kątów pomiędzy
dziećmi pływającymi a nieuprawiającymi żadnej dyscypliny sportu. Różnice te mogą wynikać z nieco innego
przedziału wiekowego badanych dzieci oraz różnego
stopnia zaawansowania treningu pływackiego.
Ponadto, Dolata-Łubowska i Kruk w swoich badaniach zaobserwowali, że wysokość ciała, wśród dzieci pływających okazała się istotnie statystycznie wyższa w porównaniu z dziećmi niepływającymi. Podobne zjawisko potwierdzili to także inni autorzy [10,
11]. W badaniach własnych dzieci niepływające były
statystycznie istotnie wyższe w porównaniu z dziećmi pływającymi. Długość całkowita kręgosłupa (DCK)
okazała się również istotnie statystycznie wyższa
w grupie dzieci niepływających w porównaniu z grupą pływającą. Wyniki takie mogą być spowodowane
liczną grupą dzieci 13-letnich wśród dzieci niepływających i mniej liczną wśród dzieci pływających. Grupa
pływająca była reprezentowana głównie przez dzieci
11-12-letnie. Wiek ten jest okresem skoku pokwitaniowego, stąd mogą być obserwowalne duże różnice
w wysokości ciała i długości całkowitej kręgosłupa
(DCK) w poszczególnych latach.
Stasiak i Wierzbica nie wykazali istotnych zależności pomiędzy pływaniem a kształtowaniem się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa u dzieci. Należy jednak uwzględnić, że ich badania dotyczyły 8-latków. Wydaje się, że jest to zbyt krótki czas oddziaływania środowiska wodnego na kręgosłup tak, aby mogło dojść
do zmian w jego kształcie [11]. W badaniach własnych
obserwowano podobne zjawisko. Dzieci pływające nie
różniły się istotnie statystycznie kształtem kręgosłupa
od dzieci niepływających. Niewielka różnica dotyczyła
średnich obu grup i wystąpiła w kącie nachylenia odcinka lędźwiowo-krzyżowego. Ponadto, grupa dzieci
pływających charakteryzowała się istotnym statystycznie, niższym usytuowaniem szczytu kifozy piersiowej
(DKP) w porównaniu z dziećmi niepływającymi. Dokonując analizy parametrów długości lordozy lędźwiowej (DLL), głębokości kifozy piersiowej (GKP) i lordozy lędźwiowej (GLL) nie wykazano statystycznie istnych różnic pomiędzy grupą pływacką a grupą dzieci
niepływających.
Inni badacze, Fajdasz i Zatoń wykazali wpływ treningu pływackiego na kształtowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa u 14 i 15-letnich pływaków.
Wyniki ich badań sugerują, że intensywny trening pływacki może mieć negatywny wpływ na kształtowanie
się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa [8].
Iwanowski i Fecica stwierdzili wpływ określonego
stylu pływackiego na zmiany kształtu krzywizn kręgosłupa. Pływanie stylem klasycznym, kraulem na grzbiecie oraz stylem motylkowym pogłębia kifozę piersiową
u pływaczek w porównaniu z dziewczynami niepły-
Dolata-Łubowska and Kruk conducted a study in
the sample of 92 schoolchildren aged 7, 9 and 11
years. The authors found very significant differences
in anteroposterior curvatures between the swimming
and non-swimming children. The significant changes
reflect different shapes of gamma, alpha and beta
angles with lower values obtained from swimmers.
The results indicate that swimming contributes to
correct formation of physiological curvatures of the
spine [9]. Our results did not confirm the above mentioned authors’ findings as no statistically significant
differences were found in the values of these angles
between the swimming children and their non-training peers. These differences may result from slightly
different age groups of the studied children and different degrees of advancement in swimming training.
Moreover, Dolata-Łubowska and Kruk in their
studies noted that body height turned out significantly
greater in swimming children compared with their
non-swimming counterparts. A similar phenomenon
has also been confirmed by other researchers [10,
11]. Our study revealed that the non-swimmers were
significantly taller compared with their swimming
peers. The total spine length (TSL) also turned out to
be significantly greater in the non-swimmer group as
compared with the swimmer group. Such results can
be due to the large sample size of 13-year olds among
the non-swimmers and a smaller group of children of
this age among the swimmers. The swimmer group
included mainly 11 and 12 year olds. This age is the
period of puberty onset, hence significant differences
can be noted in body height and TSL each year.
Stasiak and Wierzbica did not find significant dependencies between swimming and formation of
physiological spinal curvatures in children. However,
they studied 8 year olds who had not trained long
enough to have their spinal curvatures changed as
an effect of exposure to water environment [11]. In
the reported study a similar phenomenon was observed; there were no statistically significant differences in shapes of spinal curvatures between the studied groups of children. A slight difference was found
in the mean values obtained from both groups, reflecting the inclination angle of the lumbosacral
spine. Moreover, the group of swimming children was
characterized by a statistically significant positioning
of thoracic kyphosis apex (LTK) as compared with
the non-swimming children. Analysis of the parameters reflecting the length of lumbar lordosis (LLL), as
well as the depth of thoracic kyphosis (DTK) and
lumbar lordosis (DLL), did not show any statistically
significant differences between the swimming children and their non-swimming peers.
Other researchers, Fajdasz and Zatoń showed
the effect of swimming training on formation of physiological curvatures of the spine in 14 and 15 years old
swimmers. The results of their studies suggest that
intensive swimming training can have an adverse effect
on formation of physiological spinal curvatures [8].
Iwanowski and Fecica found that the changes in
spinal curvatures depended on a swimming stroke.
Breaststroke, back crawl and butterfly deepen thoracic kyphosis in female swimmers as compared with
their non-swimming counterparts. The authors also
showed reduction in lumbar lordosis in female swimmers as compared with non-training females, which
119
wającymi. Wykazali oni także zmniejszenie lordozy
lędźwiowej u pływaczek w porównaniu z dziewczynami niepływającymi, przy czym największe zmniejszenie wystąpiło u osób trenujących kraul na grzbiecie,
kraul na piersiach i styl motylkowy [12].
Ostrowska i Różek-Mróz potwierdziły w swoich badaniach wpływ treningu pływackiego na zmiany
w ukształtowaniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.
Autorki stwierdziły, że styl klasyczny, motylkowy oraz
w mniejszym stopniu kraul na piersiach, wpływają na
powiększenie kifozy piersiowej (zwiększenie kąta
gamma i głębokość kifozy piersiowej). Natomiast lordoza lędźwiowa ulega zwiększeniu w stylu klasycznym i wyraźnemu zmniejszeniu w stylu motylkowym.
Z kolei styl grzbietowy wpływa na zmniejszenie łuku
obu krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa [13].
W dalszej części pracy analizowano asymetrię
w obrębie tułowia w płaszczyźnie czołowej dzieci trenujących pływanie i dzieci nietrenujących.
W swoich badaniach, Fajdasz i Zatoń zaobserwowali pozytywny wpływ treningu pływackiego na ukształtowanie postawy ciała w płaszczyźnie czołowej.
W płaszczyźnie tej, autorzy nie obserwowali odchylenia linii wyrostków kolczystych kręgosłupa u 14 i 15letnich pływaków. Asymetrie ustawienia barków, łopatek czy trójkątów talii były niewielkie, podczas gdy
młodzież nietrenująca charakteryzowała się znacznymi asymetriami tułowia w tej płaszczyźnie [8].
Iwanowski stwierdził, że pływanie korzystnie wpływa na kształtowanie postawy ciała w płaszczyźnie czołowej. Wykazał on, że głównie styl klasyczny i motylkowy ma pozytywny wpływ na kształtowanie się sylwetki w płaszczyźnie czołowej [14]. Wyniki badań własnych nie wykazały istotnie statystycznych różnic
w wielkości analizowanych asymetrii u dzieci pływających i niepływających. Jednak w wynikach można
zaobserwować większy odsetek dzieci pływających,
w porównaniu z dziećmi niepływającymi, który wykazywał brak asymetrii (z wyjątkiem wysokości trójkątów talii) lub asymetrię umiarkowaną (oprócz nachylenia miednicy w płaszczyźnie czołowej) w badanych
parametrach. Natomiast w przypadku dzieci niepływających, większy odsetek dzieci w porównaniu z grupą pływacką wystąpił z asymetrią znaczną (oprócz nachylenia miednicy w płaszczyźnie czołowej) lub bardzo
znaczną (z wyjątkiem odległości dolnych kątów łopatek od kręgosłupa) badanych parametrów. Wyniki
te świadczą, że pływanie ma wpływ na prawidłowe
ukształtowanie postawy w płaszczyźnie czołowej.
Obayashi i wsp. [15] badali wpływ 4-tygodniowego programu ćwiczeń oddechowych na poprawę kontroli postawy ciała, zmniejszenie skrzywienia kręgosłupa głównie poprzez prace mięśni brzucha u zdrowych pływaków. Podkreślają jednocześnie znaczenie
tych ćwiczeń w treningu wytrzymałościowym sportowców.
Badania Lynch i wsp. [16] wykazały pozytywny
wpływ 8-tygodniowego treningu pływackiego na korektę postawy ciała, zwiększenie wytrzymałości i zmniejszenie bólu oraz dysfunkcji barku u pływaków.
Wielu autorów oceniało również wpływ uprawianej różnych dyscypliny sportu na wielkość krzywizn
kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, typ postawy
ciała bądź częstość występowania postawy prawidłowej i nieprawidłowej sportowców [6,7,17-22]. Badania Barczyk-Pawelec i wsp. na grupie tenisistów stołowych wykazały zmniejszone wartości kąta nachyle-
120
was most pronounced in those training back crawl,
front crawl and butterfly strokes [12].
Ostrowska and Różek-Mróz in their studies have
confirmed the effect of swimming training on shapes
of physiological spinal curvatures. The authors conclude that breaststroke, butterfly and, to some extent
front crawl, contribute to the increase in thoracic kyphosis (increase in gamma angle and depth of thoracic kyphosis). Lumbar lordosis, in turn, increases in
breaststroke and markedly decreases in butterfly
stroke while backstroke decreases the arch of both
anteroposterior curvatures of the spine [13].
Next, asymmetry of the trunk was analysed in the
frontal plane in swimming and non-swimming children.
Fajdasz and Zatoń in their study noted a favourable effect of swimming training on body posture
formation in the fontal plane. No deflection of the line
of spinous processes was observed in 14 and 15 years
old swimmers. Asymmetries of shoulder, shoulder
blade or waist triangle alignment were slight while the
non-training youth was characterised by marked
trunk asymmetries in this plane [8].
Iwanowski has concluded that swimming favourably affects formation of body posture in the frontal
plane. In his study he showed that mainly breaststroke and butterfly stroke favourable affected the
formation of silhouette in the frontal plane [14]. The
results of this study show no statistically significant
differences in the size of the analysed asymmetries
in swimming and non-swimming children. However,
a higher percentage of swimming children as compared with non-swimming ones, with no asymmetry
(except the height of waist triangles) or moderate
asymmetry (apart from pelvic inclination in the frontal
plane) was noted based on the studied parameters.
As for the non-swimming children, a higher percentage of children with substantial asymmetry (apart
from pelvic inclination in the frontal plane) or very
substantial asymmetry (except the distance between
the lower scapular angles and the vertebral column)
was noted based on the studied parameters. These
results indicate that swimming contributes to correct
formation of body posture in the frontal plane.
Obayashi et al. [15] studied the effect of a 4-week
program of respiratory exercises on body posture
control improvement, reduction of spinal curvature,
mainly through abdominal muscle workout in healthy
swimmers. At the same time, the authors emphasize
the significance of these exercises in endurance
training for athletes.
The study conducted by Lynch et al. [16] showed
a favourable effect of 8-week swimming training on
body posture correction, enhanced endurance and
reduced pain and shoulder dysfunction in swimmers.
Numerous authors also assessed the effect of
various types of sports on the size of spinal curvatures, type of posture, correct body posture or the
incidence of postural deformities in athletes [6,7,1722]. Barczyk-Pawelec et al. who studied a sample of
table tennis players also found decreased inclination
angles of the lumbosacral spine and increased length
of spinal curvatures in this group of athletes compared with their non-training peers [6].Barczyk-Pawelec
et al. found significant differences in the parameters
reflecting spine length and inclination angles of the
lumbar spine among female handball players as compared with the girls from the control group [7].
nia odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa oraz
zwiększone wartości długościowe krzywizn kręgosłupa w tej grupie sportowców w porównaniu do ich nietrenujących rówieśników [6]. W innych badaniach
Barczyk-Pawelec i wsp. stwierdziła istotne różnice
w parametrach długościowych kręgosłupa oraz kątowych dotyczących lędźwiowego odcinka kręgosłupa
pomiędzy piłkarkami ręcznymi a dziewczętami z grupy kontrolnej [7].
Zmniejszone wartości kątowe lordozy lędźwiowej
u młodych piłkarzy nożnych w porównaniu z nietrenującymi chłopcami wykazał w swoich badaniach Grabara [17], natomiast Pietraszewska i wsp. stwierdziła
występowanie u blisko 30% 15-letnich piłkarzy nożnych głównie lewostronnego bocznego skrzywienia
kręgosłupa [21]. Ocena postawy ciała zawodników
uprawiających judo przeprowadzona w badaniach Żurka i wsp. wskazała na częste występowanie postawy
prawidłowej dobrej i bardzo dobrej [22].
Zdaniem wielu autorów [23,24] zmiany zachodzące w postawie ciała zależeć mogą od wieku w jakim
dziecko rozpocznie uprawianie danej dyscypliny
sportu bądź od intensywności treningu sportowego.
Badania Sławińskiej i wsp. potwierdzają, że wczesna
specjalizacja sportowa ma niekorzystny wpływ na jakość postawy ciała [23], natomiast badania Hawrylak
i wsp. [24] wykazują, że wysoka intensywność ćwiczeń
podjętych w treningu sportowym wpływa na częstość
występowania postawy nieprawidłowej. Wyniki badań
Lichoty i wsp. wskazują, że specyfika ruchów wykonywanych podczas treningu stosowanego w danej dyscyplinie sportowej, może mieć znaczący wpływ na ukształtowanie krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa [25].
Inne badania idą w kierunku oceny wpływu różnych dyscyplin sportowych na całkowitą i miejscową
gęstość mineralną kości młodych sportowców będących w okresie dojrzewania. Zaobserwowano znaczne różnice w gęstości mineralnej kości w zależności
od uprawianej dyscypliny sportowej, większą gęstością charakteryzowali się tenisiści i piłkarze w porównaniu do pływaków i osób nietrenujących [26].
Wyniki badań własnych wskazują na konieczność
objęcia obserwacją wpływu wzmożonej aktywności
fizycznej na organizm młodego sportowca będącego
w okresie dojrzewania płciowego. Będzie to miało
szczególne znaczenie w okresie intensywnego rozwoju kośćca i układu mięśniowego, tak, aby nie dopuścić do powstania wady postawy lub pogłębić już istniejące.
Grabara [17] in his study found decreased angular values of lumbar lordosis in young handball
players compared with their non-training peers; Pietraszewska et al. in turn, found lateral, mainly leftsided spinal curvatures, in about 30% of 15 years old
handball players [21]. Assessment of body posture in
judo competitors in the study conducted by Żurek et
al. showed the prevalence of good and very good
postures among this sample [22].
According to many authors [23-24], the changes
in body postures may depend on the child’s age
when they start practising a given sport discipline or
on the intensity of athletic training. The results obtained by Sławińska et al. confirm that early involvement
in specific sports has an adverse effect on the quality
of body posture [23] while Hawrylak et al. [24] has
found that high intensity of exercises in athletic training affects the incidence of postural deformities. The
results obtained by Lichota et al. shows that the
specificity of movements performed during sport training can significantly affect formation of anteroposterior
spinal curvatures [25].
Other studies are focused on assessment of the
effect of various sport disciplines on the total and
local bone mineral density in youth athletes during
the period of adolescence. Significant differences were
noted in bone mineral density of these subjects, depending on sports they practised; tennis and football
players were characterized by higher mineral density
compared with swimmers and non-training subjects
[26].
The results of these studies indicate the necessity
of studying the effect of excessive motor activity on
youth athlete’s body during the period of adolescence.
This will be particularly important during the period of
intensive development of the skeletal system as well
as the muscular system so as not to develop or
increase the existing postural deformities.
Wnioski
Conclusions
1. Postawa ciała dzieci uprawiających pływanie
w nieznacznym stopniu różni się od postawy ciała ich nietrenujących rówieśników. Różnice dotyczą jedynie parametrów długościowych związanych z kifozą piersiową.
2. Nie stwierdzono istotnie statystycznych różnic
w wielkości analizowanych asymetrii u dzieci pływających i niepływających. Częściej brak asymetrii
w obrębie tułowia obserwowano wśród pływaków.
3. Odpowiednio dobrany trening pływacki może okazać się przydatny w korygowaniu bądź eliminowaniu asymetrii w obrębie tułowia u dzieci będących w okresie skoku pokwitaniowego.
1. Body posture in children involved in sports slightly
differs from the posture of their non-training
peers. The differences are only found in the parameters reflecting thoracic kyphosis.
2. No statistically significant differences were found
in the size of the studied asymmetries between
the swimming and non-swimming children. More
frequently lack of asymmetry within the trunk was
observed among swimmers.
3. Properly adjusted swimming training can be useful for correction or elimination of asymmetry within the trunk in children during puberty onset.
121
Piśmiennictwo / References
1. Czabański B, Filon M, Zatoń K. Elementy teorii pływania [In Polish] (Elements of swimming theory). AWF Wrocław
2003.
2. Rakowski M. Nowoczesny trening pływacki [In Polish] (Modern swimming training). Londyn 2010.
3. Kołodziej J. Pływanie korekcyjne [In Polish] (Correction swimming). Wydawnictwo AWF Kraków 1989.
4. Porto F, Gurgel JL, Russomano T, De Tarso Veras Farinatti P. Moire topography: Characteristics and clinical application. Gait and Posture 2010, 23: 422-24.
5. Bibrowicz K. Elementy wczesnej diagnostyki bocznych skrzywień kręgosłupa – asymetria tułowia w płaszczyźnie
czołowej [In Polish] (Elements of early diagnostics of lateral curvatures of the spine – trunk asymmetry in the frontal plane). Fizjoterapia, 1995, 3, s. 7-15.
6. Barczyk-Pawelec K. Bańkosz Z. Derlich M. Body posture and asymmetries in frontal and transverse planes in the
trunk area in table tennis players. Biology of Sport 2012, 29 (2): 129-134.
7. Barczyk-Pawelec K. Giemza C. Jastrzębska R. Hawrylak A. Kaczkowska A. Kształt krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej dziewcząt uprawiających piłkę ręczną [In Polish] (The shape of anteroposterior curvatures of the spine in the sagittal plane in girls practicing handball). Inżynieria Biomedyczna 2012, 18 (4):
237-242.
8. Fajdasz A, Zatoń K. Ukształtowanie kręgosłupa u młodzieży trenującej pływanie [In Polish] (Formation of the vertebral column in youth involved in swimming training). Polish J Sports Med, 2000, 108: 17-20.
9. Dolata-Łubkowska W, Kruk J. Wpływ sportu pływackiego na kształtowane się przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa [In Polish] (The effect of swimming on formation of anteroposterior curvatures of the spine). Wychowanie Fizyczne i Sport, 1996, 2: 31-41.
10. Ostrowska B, Domaradzki J, Różek-Mróż K. Discriminatory analysis of anthropometric characteristics in young
swimmers. Medicina Sportiva, 2005, 9: 16-21.
11. Stasiak J, Wierzbicka A. Kształtowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa dzieci 8-letnich uprawiających
pływanie na tle rówieśników niepływających [In Polish] (Formation of physiological curvatures of the spine in 8
years old children compared with their non-swimming peers). Lider, 1992, 9: 13-14.
12. Iwanowski W, Fecica D. Wpływ sportu pływackiego na kształtowanie się fizjologicznych krzywizn kręgosłupa
u dziewcząt wrocławskich [In Polish] (The effect of swimming on the formation of physiological spinal curvatures
in girls from Wroclaw) Kultura Fizyczna, 1979, 8.
13. Ostrowska B, Różek-Mróz K. Charakterystyka krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa u pływaków [In Polish] (Characteristics of anterolateral curvatures of the spine in swimmers). Polish J Sports Med 2002, 18:320.
14. Iwanowski W. Pływanie korekcyjno-lecznicze w przypadkach bocznych skrzywień kręgosłupa [In Polish] (Corrective
swimming for individuals with lateral curvatures of the spine). Uniwersytet Szczeciński, 1997.
15. Obayashi H, Urabe Y, Yamanaka Y, Okuma R. Effects of respiratory-muscle exercise on spinal curvature. J Sport
Rehabil. 2012 Feb; 21 (1): 63-8.
16. Lynch SS, Thigpen CA, Mihalik JP, Prentice WE, Padua D. The effects of an exercise intervention on forward head and rounded shoulder postures in elite swimmers. Br J Sports Med. 2010; 44 (5): 376-81. doi: 10.1136/bjsm.
2009.066837.
17. Grabara M. Analysis of body posture between young football player and their untrained peers. Human Movement
2012, 13 (2): 120-126.
18. Grabara M, Hadzik A. Postawa ciała dziewcząt trenujących siatkówkę [In Polish] (Body posture in volleyball training girls). Wychowanie Fizyczne i Sport 2009a; 53 (4): 211-216.
19. Grabara M. Postawa ciała dziewcząt trenujących gimnastykę sportową [In Polish] (Body posture in girls training
sport gymnastics) Wychowanie Fizyczne i Sport 2009b, 53 (4), s. 211-215.
20. Grabara M. A. Hadzik. Postawa ciała młodych lekkoatletów na tle rówieśników [In Polish] (Body posture of youth
track and field athletes. Polish J Sports Med 2009; 2 (6): 115-124.
21. Pietraszewska J. Pietraszewski B. Burdukiewicz A. Komputerowa ocena postawy ciała młodych piłkarzy nożnych
– wybrane parametry biomechaniczne [In Polish] (Computer-aided assessment of body posture in youth footballers 0- selected biomechanical parameters). Inżynieria Biomedyczna, 2009, 15 (40): 352-355.
22. Żurek G, Błach W, Ignasiak Z, Migasiewicz J. Ocena postawy ciała zawodników uprawiających judo w świetle metody fotogrametrycznej z wykorzystaniem zjawiska Moir’a [In Polish] (Assessment of body posture in judo competitors in the light of the photogrammetric method using projection moiré). Polish J Sports Med 2005; 4: 303-307.
23. Sławińska T, Rożek K, Ignasiak Z. Asymetria ciała w obrębie tułowia dzieci wczesnej specjalizacji sportowej [In Polish]
(Asymmetry within the trunk in children early specializing in athletic training). Polish J Sports Med 2006; 2 (6): 97-100.
24. Hawrylak A, Barczyk K, Giemza Cz, Wójtowicz D, Brodziński M. Ukształtowanie krzywizn przednio-tylnych oraz ruchomość kręgosłupa studentów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu [In Polish] (Formation of anteroposterior curvatures of the spine and spine mobility in students of the University School of Physical education in
Wroclaw). Polish J Sports Med 2008; 4 (6): 240-246.
25. Lichota M. Plandowska M. Mil P. The shape of anterior-posterior curvatures of the spine in athletes practicing selected sports. Pol J Sport Tourism, 2011, 18 (2): 112-116. Doi 10.2478/V10197-011-0009-3.
26. Silva CC, Goldberg TB, Teixeira AS, Dalmas JC. The impact of different types of physical activity on total and regional bone mineral density in young Brazilian athletes. J Sports Sci. 2011; 29 (3): 227-34. doi: 10.1080/02640414.
2010.529456.
122

114 Barczyk1_Layout 1

Transkrypt

Podobne dokumenty

KREATYWNE WAKACJE

qualitative research for children`s swimming pool areas in

Spis treści - PDF

PODZIĘKOWANIA dla UCZNIÓW

Zobacz list

Kszta³t krzywizn kręgos³upa w p³aszczyŸnie strza³kowej u kobiet