Biznes dla nauki - Witryna Pracy 50+

Poradnik
umowa o pracę
umowa o dzieło
a umowa zlecenie
Poradnik został opracowany w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu w ramach projektu
„PI- Witryna Pracy 50+ - innowacyjny system kojarzenia popytu i podaży na rynku pracy”,
realizowanego w ramach PO KL na podstawie umowy nr UDA-POKL.06.01.01-32-017/11-00
z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Szczecinie pełniącym rolę Instytucji Pośredniczącej.
Szczecin 2013
SPIS TREŚCI
Umowa o pracę ................................................................................................. 4
Wybrane typy umów o zatrudnienie cywilnoprawne ......................................... 13
Pojęcie umowy o dzieło ................................................................................ 13
Pojęcie umowy zlecenia ................................................................................ 17
Umowa agencji............................................................................................. 21
UMOWA O PRACĘ
W jakiej sytuacji zawiera się umowę o pracę, a w jakiej umowę
cywilnoprawną?
Pamiętaj, to strony umowy o zatrudnienie, a więc Ty i Twój partner „biznesowy”
decydujecie, jaki charakter prawny będzie miała umowa o zatrudnienie, której
przedmiotem
będzie
wykonywanie
pracy,
jeżeli
mamy
na
myśli
umowę
cywilnoprawną. Strony muszą jednak pamiętać, że rodzaj zawartej umowy o pracę
musi być zgodny z charakterem pracy wykonywanej przez osobę zatrudnioną, oraz
z efektem, który strony chcą osiągnąć. To oznacza, że jeżeli charakter wykonywanej
pracy będzie miał cechy właściwe dla umowy o pracę, to strony w świetle prawa nie
mogą dowolnie zastąpić umowy o pracę umową cywilnoprawną. Jest to związane
m.in. z ochroną pracownika, a przede wszystkim z uprawnieniami i obowiązkami
stron, jakie wynikają z Kodeksu Pracy.
Wobec powyższego, to strony, zawsze na podstawie okoliczności związanych
z ofertą pracy, a więc tego, co będzie mogło być przedmiotem umowy i w jaki sposób
umowa ta będzie wykonywana, mogą w zasadzie określić charakter prawny
zawiązanej współpracy.
Strony mają do swojej dyspozycji następujące rozwiązania;
1. zawrzeć umowę o pracę na podstawie przepisów Kodeksu Pracy, bądź
2. wybrać typ umowy o zatrudnienie cywilnoprawny tj.:
●
Umowa o dzieło,
●
Umowa zlecenie,
●
Umowa agencyjna.
5
Kiedy i w jakiej sytuacji strony powinny nawiązać stosunek pracy?
Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu Pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik
zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy
i pod jego kierownictwem, oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Stosunek pracy ma pewne szczególne cechy, które pozwalają na odróżnienie go
od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych w szczególności stosunku
zlecenia (art. 734 i nast. KC) oraz stosunku powstającego na podstawie umowy
o dzieło (art. 627 i nast. KC).
Aby zatrudnienie miało charakter stosunku pracy, musi spełniać
wszystkie
poniższe cechy:
●
wykonywanie pracy osobiście przez pracownika,
●
odpłatność wykonywanej pracy,
●
podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy,
●
wykonywanie pracy „na ryzyko” pracodawcy,
●
powtarzanie pracy w codziennych, lub dłuższych odstępach czasu,
●
wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.
Zasada osobistego świadczenia pracy oznacza, że pracownik musi własnym
wysiłkiem wykonać pracę na rzecz pracodawcy i nie może tego obowiązku spełnić za
pośrednictwem innej umowy.
6
●
W przypadku umowy zlecenia przyjmujący zlecenie powinien wykonać zleconą mu czynność
w zasadzie osobiście, gdyż umowa zlecenia oparta jest na zaufaniu do osoby przyjmującej zlecenie.
Wyjątkowo zleceniobiorca, pomimo wyżej wspominanego zaufania, może powierzyć wykonanie
zlecenia osobie trzeciej pod warunkiem, że tak wynikać będzie z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy
Zleceniobiorca zmuszony jest do tego szczególnymi okolicznościami, przy czym jednocześnie musi
zawiadomić dającego zlecenie. W przypadku umowy o pracę jest to niedopuszczalne.
Zasada odpłatności pracy wynika z art. 22 § 1 i art. 29 § 1 Kodeksu Pracy, przepisy te
postanawiają,
że
wynagrodzeniem”.
pracodawca
Szerzej
obowiązany
pojęta
zasada
jest
zatrudnić
odpłatności
pracownika
pracy
oznacza,
„za
że
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju pracy, jej ilości
i jakości.
●
Postanowienia umowne, przewidujące całkowitą nieodpłatność pracy bądź odpłatność niepełną są
nieważne, a zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy płacowe. W razie ich braku
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie uznane za godziwe dla danego rodzaju pracy, nie niższe
niż wynagrodzenie płacowe.
Zasada podporządkowania pracownika przełożonym w procesie pracy polega na
obowiązku wykonywania przez pracownika poleceń przełożonych, które dotyczą
pracy (tj. organizacji i przebiegu procesu pracy). Zasadę tę wyraża art. 100 § 1
Kodeksu Pracy.
Zasada ryzyka pracodawcy występuje w kilku postaciach. Pracodawca ponosi
konsekwencje, po pierwsze, niemożność świadczenia przez pracownika pracy
z przyczyn technicznych i np. za czas niezawinionego przez pracownika przestoju
obowiązany jest płacić mu wynagrodzenie, jest to tzw. ryzyko techniczne. Po drugie,
pracodawca obciążony jest skutkami niewłaściwego doboru pracowników i zmuszony
jest ponosić straty wynikłe wskutek ich niezdolności do pracy tzw. ryzyko osobiste.
7
Pracodawca obarczony jest, po trzecie, skutkami ujemnych rezultatów swej
działalności gospodarczej (brak zysków, straty), które nie mogą wpływać na
przysługujące pracownikom świadczenia tzw. ryzyko gospodarcze. Po czwarte
wreszcie,
na
pracodawcy
spoczywa
tzw. ryzyko
socjalne, które polega na
przerzuceniu na pracodawcę pewnych ciężarów socjalnych, obciążeń z tytułu ochrony
interesów życiowych pracownika i ich rodzin. Pracodawca jest obowiązany wypłacić
pracownikom wynagrodzenie za okres zwolnienia od świadczenia pracy z przyczyn
rodzinnych (np. śmierć osoby bliskiej) oraz wynagrodzenie za okres niewykonywania
pracy.
●
Nie jest dopuszczalne zastępowanie umowy o pracę umową cywilnoprawną (np. umową zlecenia
czy umową o dzieło) z zachowaniem warunków wykonywania pracy na zasadach określonych
wyżej.
●
Zawsze kiedy w danych okolicznościach będziemy mogli rozpoznać występowanie wszystkich w/w
zasad to wiadomym będzie, że mamy do czynienia z umową o pracę w ramach stosunku pracy. W
tej sytuacji powinniśmy chronić swoje interesy i dążyć do zawarcia umowy o pracę.
Kto jest podmiotem (stroną) stosunku pracy?
Stronami stosunku pracy jest pracodawca i pracownik, przy czym pod pojęciem
pracodawcy należy rozumieć - „jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała
osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudnia ona pracowników” art. 3 Kodeksu Pracy.
Natomiast pracownikiem może być tylko osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat,
a na warunkach określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych – także
osoba niepełnoletnia.
8
Powstanie i zmiana stosunku pracy
Stosunek pracy powstaje (nawiązuje się) na mocy oświadczeń woli stron bądź innych
zdarzeń, z którymi ustawa łączy jego powstanie. Najczęściej podstawą nawiązania
stosunku pracy jest umowa o pracę. Jednakże na niektórych stanowiskach
określonych przepisami szczególnymi nawiązanie następuje na podstawie powołania.
Stosunek pracy może powstać także na podstawie wyboru na stanowisko, jeżeli
z wyboru wynika obowiązek pracy w charakterze pracownika. W przypadkach
uzasadnionych szczególnym charakterem pracy, określonych odrębnymi przepisami,
stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania. A zatem nawiązanie
stosunku pracy – bez względu na to, która z wymienionych podstaw wchodzi w grę –
wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy.
Jakich informacji może domagać się pracodawca od pracowników
i kandydatów na pracowników?
Pracodawca
może
zbierać
tylko
takie
informacje
o
osobie
ubiegającej
się
o zatrudnienie lub o pracowniku, na które zezwalają przepisy prawa lub są konieczne
do zawarcia umowy. Na podstawie art. 22 § 1 Kodeksu Pracy pracodawca może żądać
od osoby ubiegającej się o pracę danych osobowych obejmujących:
1. imię i nazwisko,
2. imiona rodziców,
3. datę urodzenia,
4. miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
5. wykształcenie,
6. przebieg dotychczasowego zatrudnienia,
7. numer PESEL.
9
Pracodawca może żądać od pracownika podania innych danych dotyczących
pracownika lub jego dzieci (imion i nazwisk oraz dat urodzenia), niezbędnych do
przyznania określonych uprawnień.
Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie złożenia
określonych dokumentów, w tym zwłaszcza kwestionariusza osobowego, świadectwa
pracy czy dokumentów stwierdzających kwalifikacje zawodowe.
●
Z przepisu wynika wyraźnie, że pracodawca nie może żądać od kandydata na pracownika innych
danych niż wymienione powyżej. W szczególności nie może wymagać przedstawienia
zaświadczenia o niekaralności (chyba, że obowiązek taki wynika z przepisów szczególnych, a nie
z zaświadczenia o stanie cywilnym i rodzinnym).
Jakiego rodzaju umowy o pracę mogą zawrzeć zainteresowane nią strony?
Kodeks Pracy rozróżnia cztery podstawowe odmiany umów o pracę zwane
w Kodeksie Pracy „rodzajami” tj.:
●
na okres próbny,
●
na czas określony,
●
na czas wykonywania określonej pracy,
●
na czas nieokreślony.
Umowa na okres próbny - kodeks zastrzega tylko, że umowa o pracę zawarta
na okres próbny może jedynie „poprzedzać” zawarcie umowy definitywnej (na czas
nieokreślony, na czas określony lub wykonania określonej pracy) oraz, że okres
próbny nie może przekraczać 3 miesięcy. Umowa na okres próbny jest zawierana
w przypadkach, gdy jedna albo obie strony przed podjęciem decyzji o nawiązaniu
stosunku pracy chcą poznać warunki przyszłego wykonywania pracy oraz wzajemne
prawa i obowiązki w miejscu pracy. Zawarcie takiej umowy jest pozostawione
swobodzie stron.
10
Umowa na czas określony – strony umowy wskazują datę lub zdarzenie, które
spowoduje rozwiązanie umowy o pracę. Umowa na czas określony jest jedną
z terminowych umów o pracę. Zawierana jest bądź do końca ustalonego okresu
kalendarzowego, bądź do dnia dającego się oznaczyć w czasie przez wskazanie
faktu, który powinien nastąpić w przyszłości. Umowa
na
czas
określony
jest
zawierana np. w celu zastępstwa nieobecnego pracownika.
Strony mogą dopuścić możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę,
zawartej na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy, przewidując dopuszczalne jej
wypowiedzenia z zachowaniem 2-tygodniowego okresu.
Umowa o pracę zawarta na czas określony może ulec wcześniejszemu
rozwiązaniu również w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Każda
ze stron może ją wtedy rozwiązać za 2-tygodniowym wypowiedzeniem (art. 41 § 2
KP). Może również ulec także przedłużeniu z mocy prawa, jeżeli (zgodnie z art. 177 §
3 KP) jest zawarta z pracownicą w ciąży i uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego
miesiąca ciąży.
Umowa na czas zastępstwa nieobecnego pracownika jest szczególną odmianą
umowy na czas określony. Umowy takie mogą być rozwiązane na mocy porozumienia
stron lub bez wypowiedzenia, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie
umowy w tym trybie. Umowa taka może być rozwiązana również z zachowaniem
okresu wypowiedzenia, który w tym przypadku wynosi 3 dni robocze. Umowa na
zastępstwo nie ulega – w odróżnieniu od typowej umowy na czas określony –
przedłużeniu do dnia porodu, jeżeli ulegałaby rozwiązaniu po upływie trzeciego
miesiąca ciąży pracownicy.
11
Umowa na czas wykonania określonej pracy – długość trwania umowy o pracę
uzależniona jest od okresu, w którym pracownik wykona pracę, na którą umówił się
z pracodawcą.
Umowa na czas wykonania określonej pracy jest kolejną odmianą umowy
terminowej. Umowę taką strony zawierają na okres potrzebny do zrealizowania
określonego
zadania,
na
przykład
wybudowania
obiektu,
wykonania
prac
porządkowych w ogrodzie, zbioru plonów w gospodarstwie rolnym.
Umowa na czas nieokreślony – w takiej sytuacji strony umowy nie wskazują, do
kiedy umowa o pracę będzie trwała.
Umowa na czas nieokreślony może być przekształcana na mocy porozumienia
stron w umowę na czas określony lub w umowę na czas wykonywania określonej
pracy. Strony nie mogą natomiast przekształcić umowy na czas nieokreślony
w umowę na okres próbny. Okres ten może poprzedzać zawarcie kolejnej umowy, ale
nigdy odwrotnie.
●
Umowa o pracę, która nie została zawarta jako umowa terminowa, jest ze swej istoty umową na
czas nieokreślony, nawet jeżeli nie została tak nazwana. Jest to stanowisko akceptowane przez
orzecznictwo i doktrynę.
Jak powinna wyglądać umowa o pracę?
Umowa o pracę powinna być zawarta w formie pisemnej. Jeżeli pracodawca nie
zachowa takiej formy, ma obowiązek potwierdzenia pracownikowi na piśmie, nie
później niż w dniu rozpoczęcia pracy, rodzaju umowy i jej warunków. Niedopełnienie
przez pracodawcę obowiązku potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy i jej warunków
nie jest przyczyną nieważności faktycznie zawartej umowy.
12
Art. 29 § 1 Kodeksu Pracy przewiduje, że umowa o pracę powinna określać
strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy,
a w szczególności:
●
rodzaj pracy,
●
miejsce wykonywania pracy,
●
wynagrodzenie za pracę, ze wskazaniem wskaźników wynagrodzenia,
●
wymiar czasu pracy,
●
termin rozpoczęcia.
W jaki sposób dochodzi do rozwiązania umowy o pracę?
Zgodnie z art. 30 § 1 Kodeksu Pracy umowa o pracę rozwiązuje się:
●
●
na mocy porozumienia stron,
●
przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
●
przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia,
●
z upływem czasu, na który była zawarta,
●
z dniem ukończenia pracy, dla której była zawarta.
Wyliczenie sposobów rozwiązania umowy o pracę w art. 30 § 1 pkt 1 Kodeksu Pracy ma charakter
wyczerpujący. Oznacza to, że zarówno strony układu zbiorowego, jak i strony umowy nie mogą
ustanawiać innych sposobów rozwiązywania umowy. Nie mogą też łączyć czy modyfikować
poszczególnych sposobów.
13
WYBRANE TYPY UMÓW O ZATRUDNIENIE CYWILNOPRAWNE
Pojęcie umowy o dzieło
Umowa o dzieło uregulowana jest w przepisach art. 627-646 Kodeksu Cywilnego.
Jeżeli przedmiotem umowy jest wykonanie określonego utworu, między
stronami powstaje stosunek prawny oparty na umowie o dzieło.
Jest to tzw. umowa rezultatu – zamawiający dzieło zasadniczo nie ponosi ryzyka
związanego z jego wykonywaniem.
W
umowie
o
dzieło
występują
dwie
strony:
przyjmujący
zamówienie
i zamawiający.
Czym charakteryzuje się umowa o dzieło
Do istotnych elementów umowy należy zobowiązanie przyjmującego zamówienie do
wykonania oznaczonego dzieła (w sposób pozostawiony, w zasadzie, jego uznaniu)
dla zamawiającego, za zapłatą wynagrodzenia określonego w umowie, to jest
osiągnięcie uzgodnionego przez strony rezultatu.
Elementem wyróżniającym od innych typów umów o świadczenie usług jest tzw.
pojęcie dzieła (art. 627 KC).
Umowa o dzieło w odróżnieniu od umowy zlecenia i umowy o pracę polega nie
na samym tylko prowadzeniu działalności, ale i na doprowadzeniu do oznaczonego
rezultatu.
●
tzw.
rezultat
powinien
być
z góry
w
umowie
dokładnie
i według
obiektywnych cech określony, zaś jego osiągnięcie musi być przez strony
uważane za pewne, nie może być jedynie prawdopodobne,
●
ostateczny rezultat działalności musi być wytworem samoistnym.
14
Umowa o dzieło od umowy zlecenia różni się między innymi tym, że przy
umowie zlecenia
określony
rezultat
może
być wprawdzie zamierzony
i być
przedmiotem starań przyjmującego zamówienie, lecz nie daje się on z góry
przewidzieć jako pewny, a często nie sposób określić, w jakim stopniu zostanie on
osiągnięty.
Przykład:
 Umowa o dzieło obejmuje w szczególności wytworzenie określonych przedmiotów np. uszycie
ubrania przez krawca, roboty stolarskie, remont domu, wymalowanie mieszkania, wykonanie
prac dekoratorskich, sporządzenie rysunków technicznych, sporządzenie bilansu.
Forma umowy
Forma umowy nie wymaga zachowania formy szczególnej, może być w formie
dowolnej, dla bezpieczeństwa powinna być to forma pisemna.
Jakie są podstawowe prawa i obowiązki stron umowy o dzieło?
Sposób wykonania dzieła określa sama umowa. Przyjmujący zamówienie poza
określonym sposobem wykonania dzieła w umowie, nie jest obowiązany stosować się
do wskazówek zamawiającego, gdyby jednak stało się inaczej, to czyni to na ryzyko
zamawiającego, jednocześnie uprzedzają go o niebezpieczeństwie zniszczenia lub
uszkodzenia działa.
Przyjmujący zamówienie samodzielnie organizuje sobie działalność (pracę)
podobnie jak przy umowie zlecenia, w przeciwieństwie do umowy o pracę, gdzie
pracownik jest po kierownictwem i nadzorem pracodawcy.
Zamawiający może kontrolować wykonanie dzieła zarówno pod względem
terminowości prowadzonych prac oraz prawidłowości wykonawstwa.
Co do zasady, przyjmujący zamówienie dostarcza materiały potrzebne do
wykonania dzieła, jednakże ten obowiązek może być przeniesiony na zamawiającego.
15
Zamawiający może odstąpić od umowy w przypadku, gdy stwierdzi opóźnienie
z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła, ale tylko wtedy, gdy prawdopodobnym
jest, iż dzieła nie uda się skończyć w umówionym terminie, ponadto odstąpić może
również w przypadku wadliwego lub sprzecznego z umową wykonania dzieła.
Do wykonania dzieła bardzo często potrzebne jest tzw. współdziałanie
zamawiającego (np. przymiarki u krawca). Jeżeli brak jest współdziałania pomimo
wcześniejszego wezwania do takiego działania, to przyjmujący może od umowy
odstąpić, nadto jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów wykonać dzieło (np.
zarezerwował czas i miejsce), a brak było współdziałania to może odstąpić od umowy
i dodatkowo żądać wynagrodzenia.
Gotowe dzieło przyjmujący zamówienie obowiązany jest wydać, a zamawiający
odebrać, o ile jest ono zgodne z umową i odpowiedniej jakości.
Za wady dzieła zarówno fizyczne jak i prawne przyjmujący zamówienie
odpowiada według przepisów o rękojmi przy sprzedaży, jednakże należy mieć na
uwadze art. 638 KC.
Jak wygląda kwestia wynagrodzenie za wykonane dzieło?
Do zawarcia umowy nie jest konieczne, aby strony określiły wysokość wynagrodzenia
czy też określiły podstawy jego ustalenia pomimo, iż obowiązkiem zamawiającego
jest zapłata wynagrodzenia. Jeżeli w umowie nie będzie określone wynagrodzenie, to
zgodnie z art. 628 § 1 KC należy przyjąć, iż strony miały na myśli zwykłe
wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Dopiero gdyby w ten sposób nie udałoby się
ustalić wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu
nakładowi pracy i innym nakładom przyjmującego zamówienie.
Wynagrodzenie zamawiający obowiązany jest uiścić w chwili oddania dzieła,
jeżeli w umowie nie zastrzeżono innego terminu.
16
Wynagrodzenie może być ustalone w sposób ryczałtowy bądź kosztorysowy i tak:
●
wynagrodzenie ryczałtowe – polega na określeniu z góry wysokości
wynagrodzenia w oznaczonej kwocie. Wynagrodzenie to nie podlega
żadnemu
rozliczeniu
co
oznacza,
iż
przysługuje
przyjmującemu
zamówienie bez względu na rzeczywiste koszty wykonania dzieła.
●
wynagrodzenie kosztorysowe – obejmuje jedynie zestawienie potrzebnych
do
wykonania
materiałów
i planowanych
prac
z podaniem
cen
jednostkowych. Przy czym ryzyko ustalenia wynagrodzenia na niskim
poziomie ponosi przyjmujący zamówienie, gdyż nie może on domagać się
podwyższenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było
przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.
Kiedy następuje rozwiązanie umowy?
Umowa gaśnie z chwilą odebrania dzieła bez zastrzeżeń przez zamawiającego.
Poza wyżej wymienionymi w punkcie 12 przypadkami odstąpienia od umowy
zamawiający może od umowy odstąpić dotąd dopóki dzieło nie zostało ukończone,
za zapłatą umówionego wynagrodzenia.
Umowa kończy się również w chwili śmierci lub niezdolności do pracy
przyjmującego zamówienie, ale tylko wtedy gdy wykonanie dzieła zależy od
osobistych przymiotów zmarłego.
Roszczenie z umowy o dzieło przedawnia się z okresem 2 lat od dnia oddania
dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy
miało być oddane.
17
Pojęcie umowy zlecenia
Umowa zlecenia uregulowana jest w przepisach art. 734-751 Kodeksu Cywilnego.
Do istotnych elementów umowy należy zobowiązanie przyjmującego zlecenie
(ZLECENIOBIORCY) do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie
(ZLECENIODAWCA).
Przykład:
 Prowadzenie sprawy przez adwokata (zleceniobiorca) przed sądem dla Pana Kowalskiego
(zleceniodawca).
●
Zlecenie w ujęciu Kodeksu Cywilnego nie obejmuje umów, w których przedmiotem świadczenia
jest spełnienie usługi polegającej na czynności faktycznej. Jednakże na mocy art. 750 KC do tych
właśnie umów stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, gdy nie podlegają one przepisom innej
umowy.
Przykład:
 Umowy o leczenie, pielęgnowanie, o wychowywanie, o naukę tj. korepetycje, nauka języków
obcych, o prowadzenie wycieczek turystycznych, umowy o czynności reklamy itp.
Cechy charakterystyczne umowy zlecenia
Umowa zlecenia tym różni się od stosunku pracy, że do dokonania określonej
czynności prawnej lub świadczenia innych usług brak jest podporządkowania
Zleceniobiorcy kierownictwu dającemu zlecenie, co oznacza, że nie ma prawnej
konieczności bezpośredniego nadzorowania wykonywanej pracy oraz konsultowania
się ze Zleceniodawcą. Zleceniodawca bowiem daje wskazówki, a nie zarządza
Zleceniobiorcą.
Zleceniobiorca zobowiązuje się jedynie do dokonania umówionych czynności,
nie odpowiada natomiast za to, że pożądany przez dającego zlecenie rezultat
zostanie osiągnięty (np. adwokat za wygranie sprawy). Jednakże przyjmujący zlecenie
18
powinien wszakże dokładać należytej staranności, aby ten cel osiągnąć. Dlatego też
umowę zlecenia często nazywamy umową należytej staranności.
Umowa zlecenia może być czynnością odpłatną, jak i nieodpłatną. Podkreślić
należy,
iż
wśród
umów
o
świadczenie
usług
zasadą
jest
odpłatność,
co odpowiadałoby ich gospodarczemu znaczeniu.
●
Jeżeli nieodpłatność nie została zastrzeżona w umowie, ani nie wynika z okoliczności, za
wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie, bowiem jest to zgodne z normą interpretacyjną art.
735 KC.
O
wysokości
wynagrodzenia
może
rozstrzygać
obowiązująca
taryfa,
a w przypadku jej braku wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wykonanej
pracy.
Forma umowy
Forma umowy zlecenia może być dowolna tj. nawet ustna, jednakże dla pewności
i bezpieczeństwa powinna być zawarta w formie pisemnej, chyba że zlecenie łączy się
z pełnomocnictwem, dla którego wymagana jest forma szczególna, wtedy wymagane
może być w formie notarialnej tudzież z podpisem notarialno poświadczonym.
Jakie są prawa i obowiązki stron umowy zlecenia?
Obowiązkiem przyjmującego zlecenie (ZLECENIOBIORCY) jest:
●
dokonanie przewidzianej w umowie czynności ew. czynności faktycznej,
●
przy wykonywaniu w/w czynności przyjmujący zlecenie powinien działać
z należytą starannością,
●
za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, bez względu czy
umowa jest odpłatna czy nieodpłatna, przyjmujący zlecenie odpowiada za
szkodę wynikłą nawet z winy nieumyślnej,
19
●
sposób wykonania zlecenia najczęściej pozostawiony jest Zleceniobiorcy,
jednak może zdarzyć się, że Zleceniodawca udzieli wiążących wskazówek,
do których Zleceniobiorca powinien się stosować. Szczegółowo tę kwestię
reguluje art. 737 KC,
●
umowa zlecenia oparta jest na zaufaniu do osoby przyjmującej zlecenie,
dlatego też przyjmujący zlecenie powinien wykonać zleconą mu czynność
w zasadzie osobiście,
●
Zleceniobiorca pomimo wyżej wspominanego zaufania może powierzyć
wykonanie zlecenia osobie trzeciej pod warunkiem, że tak wynikać będzie
z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy Zleceniobiorca zmuszony jest do tego
szczególnymi okolicznościami, przy czym jednocześnie musi zawiadomić
dającego zlecenie,
●
konsekwencją niezawiadomienia Zleceniodawcy o wykonaniu umowy przez
osobę trzecią jest odpowiedzialność za niewłaściwe działanie zastępcy,
●
zastępca Zleceniobiorcy inaczej Substytut zawsze odpowiedzialny jest
wobec Zleceniodawcy, jak i wobec przyjmującego zlecenie, a więc tego za
kogo wykonuje czynność,
●
Zleceniobiorca obowiązany jest na bieżąco informować dającego zlecenie
o przebiegu sprawy i złożyć mu sprawozdanie z wykonania zlecenia,
●
w przypadku, gdy przy wykonaniu zlecenia Zleceniobiorca uzyskał dla
Zleceniodawcy jakieś przedmioty, rzeczy, prawa etc. powinien on wszystko
mu wydać,
●
w trakcie zlecenia nie wolno Zleceniobiorcy używać we własnym interesie
rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie,
●
jeżeli
kilka
osób
przyjęło
wspólnie
zlecenie,
w stosunku do dającego zlecenie jest solidarna.
ich
odpowiedzialność
20
Obowiązkiem dającego zlecenie (ZLECENIODAWCA) jest:
●
pokrycie wydatków Zleceniobiorcy związanych z należytym wykonaniem
zlecenia
oraz
zwolnienie
z ewentualnie
zaciągniętych
w
tym
celu
zobowiązań,
●
zapłata wynagrodzenia jeżeli zlecenie jest odpłatne, co w praktyce stanowi
regułę,
●
wynagrodzenie płatne jest z dołu, tzn. po wykonaniu przez Zleceniobiorcę
zlecenia,
●
jeżeli kilka osób wspólnie udzieliło zlecenia, to odpowiadają one względem
Zleceniobiorcy także solidarnie.
Kiedy ustanie zlecenie?
Ustanie zlecenia może nastąpić na podstawie poniższych przyczyn:
●
zazwyczaj zlecenie ustaje po jego wykonaniu,
●
w dowolnym czasie, każda ze stron może stosunek zlecenia wypowiedzieć
ze skutkiem natychmiastowym, uprawnienia tego nie można w umowie
wyłączyć,
●
śmierć dającego zlecenie nie powoduje wygaśnięcia zlecenia, w stosunek
zlecenia wstępują spadkobiercy,
●
śmierć przyjmującego zlecenie tudzież utrata zdolności do czynności
prawnych, jeżeli w umowie inaczej nie zastrzeżono powoduje wygaśnięcie
zlecenia.
Co się dzieje po zakończeniu umowy?
Po
zakończeniu
umowy
następują
tzw.
rozliczenia,
które
w
przypadku
wypowiedzenia przez Zlecającego, polegają na tym, że jest on zobowiązany do
21
zwrotu wydatków, a jeżeli zlecenie miało charakter odpłatny do zapłaty części
wynagrodzenia.
Jeżeli chodzi o roszczenia z umowy zlecenia przedawniają się według przepisów
ogólnych (art. 117 KC i nast.) Wyjątki od zasady:
●
2 lata – roszczenia o wynagrodzenie oraz o zwrot poniesionych nakładów
dla osób zawodowo trudniących się przyjmowaniem zleceń danego rodzaju.
●
2 lata – dla umów zlecenia w znaczeniu ścisłym dotyczących czynności
faktycznych np. z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowywania lub
nauki, pod warunkiem że przysługują osobom zawodowo trudniącym się
takimi czynnościami albo utrzymującymi zakłady na ten cel przeznaczone.
●
Jeżeli wypowiedzenie nastąpi bez ważnego powodu, dotyczy to każdej ze stron, to wówczas
istnieje obowiązek naprawienia szkody.
Umowa agencji
Stosunek pracy nie powstaje także na podstawie umowy agencji, która zobowiązuje
agenta do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów oznaczonego rodzaju na
rzecz zleceniodawcy lub do zawierania w jego imieniu takich umów (art. 758 i n. KC).
W
tym
stosunku
nie
występuje
podporządkowanie
agenta
kierownictwu
zleceniodawcy charakterystyczne dla stosunku pracy.
Przykład:
 przedstawiciel handlowy towarzystwa ubezpieczeniowego, który wyszukuje klientów
i zawiera z nimi umowy na rzecz towarzystwa, reprezentuje.
22
Kluczowe różnice pomiędzy umową o pracę, a wybranymi umowami cywilnoprawnymi
tj. umową zlecenia i umową o dzieło
UMOWA ZLECENIA
Charakter
umowy
umowa cywilnoprawna
podstawa prawna Kodeks
Cywilny
UMOWA O DZIEŁO
umowa cywilnoprawna podstawa
prawna Kodeks Cywilny
UMOWA O PRACĘ
umowa o pracę
podstawa prawna Kodeks
Pracy
Strony umowy
Zleceniodawca/ Zleceniobiorca
Dający zlecenie/Przyjmujący
Pracodawca/Pracownik
Istotne
należy zobowiązanie
należy zobowiązanie
pracownikiem obowiązany
umowy
określonej czynności prawnej
wykonania oznaczonego dzieła za
i w sposób ciągły,
Elementy
zleceniobiorcy do dokonania
dla dającego zlecenie.
Przyjmujący zlecenie powinien
wszakże dokładać należytej
staranności aby ten cel
osiągnąć.
Umowę zlecenia inaczej
nazywamy umową należytej
staranności.
zlecenie
przyjmującego zamówienie do
zapłatą wynagrodzenia
określonego w umowie, to jest
osiągnięcie uzgodnionego przez
strony rezultatu. Umowa o dzieło
w odróżnieniu od umowy zlecenia
i umowy o pracę polega nie na
samym tylko prowadzeniu
działalności, ale i na
doprowadzeniu do oznaczonego
rezultatu.
Wynagrodzenie
określonego rodzaju oraz
w miejscu i czasie
wyznaczonym przez
pracodawcę, a pracodawca
obowiązany jest zatrudnić
pracownika za
wynagrodzeniem.
przyjmujący zlecenie
Zamawiający obowiązany jest
przysługuje wynagrodzenie
kosztorysowe bądź ryczałtowe
uiścić wynagrodzenie w chwili
oddania dzieła.
wykonaniu przez
odpowiednie działania celem
działalność (pracę) podobnie jak
m.in. odróżnia ten typ
stosunku prawnego od
stosunku pracy.
samodzielnie organizuje sobie
przy umowie zlecenia. Cecha ta
m.in. odróżnia ten typ stosunku
prawnego od stosunku pracy.
zleceniobiorca zobowiązuje się
rezultat powinien być z góry
umówionych czynności, nie
obiektywnych cech określony, zaś
jedynie do dokonania
odpowiada natomiast za to, że
pożądany przez dającego
zlecenie rezultat zostanie
osiągnięty.
pracy, jej ilości i jakości.
Postanowienia umowne
odpłatność niepełną są
przyjmujący zamówienie
realizacji zlecenia. Cecha ta
odpowiednie do rodzaju
nieodpłatność pracy bądź
zleceniobiorca w sposób
samodzielny organizuje sobie
odpłatna. Pracownikowi
przewidujące całkowitą
zleceniobiorcę zlecenia.
rezultat
pracodawcy pracę
umowa o pracę zawsze jest
wynagrodzenie, chyba że
płatne jest z dołu, tzn. po
Wyniki pracy/
i pod kierownictwem
wynagrodzenie może być
wynagrodzenia. Wynagrodzenie
świadczenia
powtarzający się, na rzecz
za zlecenie należy się
zobowiązał się wykonać je bez
Charakter
jest świadczyć osobiście
w umowie dokładnie i według
jego osiągnięcie musi być przez
strony uważane za pewne, nie
może być jedynie prawdopodobne,
(jest to cecha odróżniająca od
umowy zlecenia).
nieważne.
w przeciwieństwie do
umowy zlecenia i umowy o
dzieło pracownik nie
organizuje sobie
samodzielnie pracy jest on
po kierownictwem
i nadzorem pracodawcy.
pracownik ma obowiązek
wykonywać pracę na
stanowisku i w miejscu
określonym w umowie.
Zakres czynności określa
umowa, ewentualnie
załącznik do umowy.
23