Wspomnienie o Profesorze Witoldzie Zahorskim

Medycyna Ârodowiskowa - Environmental Medicine 2012, Vol. 15, No. 4, 159-160
www.medycynasrodowiskowa.pl
www.environmental-medicine-journal.eu
KRONIKA INSTYTUTU MEDYCYNY PRACY I ZDROWIA ÂRODOWISKOWEGO
I POLSKIEGO TOWARZYSTWA MEDYCYNY ÂRODOWISKOWEJ
Wspomnienie o Profesorze Witoldzie Zahorskim
Witold Zahorski, urodzony 4 kwietnia 1908 r.
w Sosnowcu, profesor zwyczajny, doktor habilitowany nauk medycznych, Doktor Honoris Causa Âlàskiej
Akademii Medycznej odszed∏ od nas na zawsze
w dniu 5 wrzeÊnia 1995 r.
Medycyna polska utraci∏a niestrudzonego lekarza,
wybitnego naukowca i pedagoga, jednego ze wspó∏twórców medycyny pracy. Jego dzia∏alnoÊç, zarówno
naukowa, organizacyjna jak i spo∏eczna, zwiàzana jest
g∏ównie z chorobami zawodowymi, ich diagnostykà,
leczeniem i profilaktykà.
Ju˝ w pierwszych latach, po ukoƒczeniu studiów na
Uniwersytecie Warszawskim w 1932 r. zajmuje si´
problematykà medycyny pracy. Wspólnie z prof. Góreckim opracowuje pierwszà w Polsce monografi´ nt.
pylic, organizuje w Klinice Warszawskiej OÊrodek
Chorób Zawodowych, pierwszà w Polsce placówk´
medycyny pracy.
W czasie okupacji uczestniczy w tajnym nauczaniu
studentów medycyny i s∏uchaczek szkó∏ piel´gniarskich. W okresie tym kontynuuje równie˝ badania dotyczàce pylicy m.in. wÊród pracowników zak∏adów
materia∏ów Êciernych i kamieniarskich.
Od 1945 r. losy swoje wià˝e z Zag∏´biem Âlàsko-Dàbrowskim, z regionem o szczególnym zagro˝eniu zdrowotnym. Opuszcza Warszaw´ i obejmuje ordynatur´
w oddziale chorób wewn´trznych Szpitala Ubezpieczalni Spo∏ecznej w Zabrzu. W 1946 r. organizuje Oddzia∏ Badania Pylic Instytutu Naukowo-Badawczego
Przemys∏u W´glowego, tworzàc po wojnie pierwszy
w kraju oddzia∏ chorób zawodowych, którym kieruje
do 1950 roku, tj. do powo∏ania na stanowisko profesora, kierownika Kliniki Chorób Wewn´trznych w nowo
utworzonej Âlàskiej Akademii Medycznej.
BezpoÊrednio po zakoƒczeniu II wojny Êwiatowej
wraca do kraju spora grupa Polaków, którzy pracowali w kopalniach w´gla kamiennego we Francji. Staraniem Profesora, utworzona specjalna komisja polsko-francuska posiada uprawnienia na orzekanie o inwalidztwie z tytu∏u pylicy nabytej we Francji a tym samym upowa˝nia do pobierania renty inwalidzkiej od
rzàdu francuskiego.
Jako inspektor lekarski Zjednoczenia Przemys∏u
Koksowniczego w latach 1946–1949 organizuje przemys∏owà s∏u˝b´ zdrowia w zak∏adach tego Zjednoczenia. Poczàwszy od 1949 r. wspó∏pracuje honorowo
z Zarzàdem G∏ównym Zwiàzku Zawodowego Górników w zakresie zwalczania chorób zawodowych, prowadzi nadzór naukowy w Prewentorium Przeciwpyliczym w Szczawnicy oraz w Szczawnie Zdroju. Bierze
równie˝ czynny udzia∏ w pracach zespo∏ów higieny
i medycyny pracy Rad Naukowych ZUS i Paƒstwowego Zak∏adu Higieny, w Radzie Lekarskiej Centralnego Zarzàdu Przemys∏u Hutniczego, w sekcji ochrony
zdrowia Mi´dzyministerialnej Komisji BHP. Anga˝uje si´ w dzia∏alnoÊç Wojewódzkiej Rady Narodowej
w Katowicach (lata 1954–1960), aby mieç wp∏yw
w Komisji Zdrowia WRN w sprawach zwiàzanych
z przemys∏owà s∏u˝bà zdrowia.
Wspólnie z prof. Brunonem Nowakowskim, ówczesnym Rektorem Âlàskiej Akademii Medycznej,
w 1950 r. organizuje w Zabrzu Instytut Medycyny
Pracy w PrzemyÊle W´glowym i Hutniczym, jest przez
12 lat jego wicedyrektorem, a przez kolejne 8 lat – dyrektorem, tj. do roku 1970.
JednoczeÊnie kieruje Klinikà Chorób Wewn´trznych Âlàskiej Akademii Medycznej, którà przekszta∏ca w Klinik´ Chorób Wewn´trznych i Zawodowych,
uwa˝ajàc za celowe w∏àczenie patologii zawodowej do
ca∏okszta∏tu problematyki chorób wewn´trznych.
Ogromne zaanga˝owanie organizacyjne i naukowe
umo˝liwia Profesorowi godzenie trudnych i czasoch∏onnych obowiàzków Rektora Âlàskiej Akademii
Medycznej (1957–1962) i wicedyrektora Instytutu
Medycyny Pracy w PrzemyÊle W´glowym i Hutniczym. Zostawszy jego dyrektorem (1962–1970) jednoczeÊnie prowadzi nadal Klinik´ Chorób Wewn´trznych i Zawodowych Âlàskiej Akademii Medycznej.
AktywnoÊç daje trwa∏e osiàgni´cia, bowiem Profesor staje si´ twórcà, liczàcej si´ w kraju i za granicà,
polskiej szko∏y klinicznej chorób zawodowych. Kierunki dzia∏aƒ tej szko∏y nadal rozwijajà uczniowie
Profesora. Zalicza si´ do nich grono 14 samodzielnych
pracowników (w tym 12 profesorów), 20 promowanych doktorantów oraz spora rzesza lekarzy, którym
dane by∏o pracowaç i specjalizowaç si´ pod kierunkiem Profesora.
Szczególnie wiele uwagi poÊwi´ca Profesor problematyce pylic. Prowadzone badania we wszystkich kopalniach Zag∏´bia Âlàsko-Dàbrowskiego i Krakowskiego, pozwoli∏y na ocen´ rozprzestrzenienia si´ pylic, ich przebiegu i odr´bnoÊci.
160
Zgromadzenie olbrzymiego materia∏u umo˝liwia
z kolei opracowanie radiologicznego wzorca pylic.
Wzorzec ten, dla komisji ekspertów Mi´dzynarodowego Biura Pracy w Genewie, staje si´ podstawà do
opracowania w 1958 r. pierwszej mi´dzynarodowej
klasyfikacji radiologicznej pylic.
Profesorowi Zahorskiemu zawdzi´czamy równie˝
opracowanie w 1963 r. w∏asnej klinicznej klasyfikacji
zawodowych chorób p∏uc, a tak˝e sformu∏owanie definicji i podzia∏u pylic. Z jego inicjatywy, sprawy te
podejmuje Mi´dzynarodowe Biuro Pracy i powierza
Mu przewodnictwo Komisji, która w 1971 r. ustala
nowà, obowiàzujàcà nadal, definicj´ pylicy.
Jako wybitny ekspert w zakresie pylic, wielokrotnie
reprezentuje Polsk´ w pracach ró˝nych gremiów mi´dzynarodowych, jest zapraszany przez liczàce si´
w Êwiecie instytucje naukowe, w tym Nowojorskà
Akademi´ Nauk. W 1974 r. pod Jego redakcjà ukazuje si´ w Stanach Zjednoczonych monografia angloj´zyczna nt. pylicy górników.
Do dnia dzisiejszego w Klinice Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Ârodowiskowego w Sosnowcu odbywajà si´, zainicjowane
przez Profesora, Ogólnopolskie Dni Konsultacyjne
z zakresu diagnostyki pylic.
Oprócz wiodàcego tematu pneumopatii zawodowych, Profesor i Jego zespó∏ sporo uwagi poÊwi´cajà
równie˝ innym zagadnieniom klinicznej patologii zawodowej, m.in. etiopatogenezie i leczeniu o∏owicy, roli czynników zawodowych w powstawaniu przewlek∏ych chorób uk∏adu krà˝enia, oddechowego i przewodu pokarmowego.
Przez dziesi´ciolecia lekarze, a w szczególnoÊci pracujàcy w przemys∏owej s∏u˝bie zdrowia, korzystali
z redagowanego przez Profesora, pierwszego polskiego podr´cznika medycyny pracy, wydanego w 1956 r.,
a nast´pnie z opracowanego przez Niego autorskiego
podr´cznika chorób zawodowych z 1963 r.
Prace Profesora z zakresu patologii zawodowej stanowià trwa∏y i liczàcy si´ dorobek nauki polskiej
i Êwiatowej. Oprócz znaczenia poznawczego, wiele
z nich stanowi nadal podstaw´ dzia∏alnoÊci praktycznej, ukierunkowanej na ochron´ zdrowia ludzi zatrudnionych w wielu zak∏adach pracy.
Medycyna Ârodowiskowa - Environmental Medicine 2012, Vol. 15, No. 4
Henryka Langauer-Lewowicka: Wspomnienie o Profesorze Witoldzie Zahorskim
Dzi´ki inicjatywie i staraniom Profesora Sekcja
Medycyny Pracy Polskiego Towarzystwa Lekarskiego
przekszta∏ca si´ w Polskie Towarzystwo Medycyny
Pracy, a jego pierwszym prezesem zostaje prof. Witold
Zahorski (1968–1972).
Organizacyjna pr´˝noÊç i ca∏kowite zaanga˝owanie
Profesora przypada zarówno na okres sprawowania
funkcji Rektora Âlàskiej Akademii Medycznej jak
i pe∏nienia obowiàzków dyrektora Instytutu Medycyny Pracy w PrzemyÊle W´glowym i Hutniczym. Âlàska
Akademia zawdzi´cza Profesorowi inicjatyw´ z scalenia rozrzuconych placówek w budowanych w tym celu pomieszczeniach w Katowicach-Ligocie.
Dzi´ki wieloletnim staraniom Profesorowi uda∏o
si´ przenieÊç do jednego budynku w Sosnowcu, rozrzucone dotàd w kilku miastach zak∏ady Instytutu.
Dokonanie adaptacji istniejàcych ju˝ pomieszczeƒ
i dobudowanie nowego obiektu, umo˝liwi∏o organizowanie nowych zak∏adów naukowych, co niewàtpliwie
sprzyja∏o dalszemu rozwojowi Instytutu.
O tym, ˝e dzia∏alnoÊç naukowa, organizacyjna,
spo∏eczna i dydaktyczna Profesora zosta∏a doceniona,
Êwiadczà równie˝ liczne odznaczenia paƒstwowe, resortowe, honorowe tytu∏y naukowe, odznaki honorowe. Poczet ich jest bardzo d∏ugi, mimo i˝ Profesor nie
nale˝a∏ do ˝adnego ugrupowania politycznego. Zosta∏
uhonorowany m.in. Krzy˝em Ofierskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzy˝em Komandorskim Orderu
Odrodzenia Polski, Z∏otà Odznakà Zas∏u˝onego dla
Województwa Katowickiego, dla Województwa Wroc∏awskiego i miasta Wroc∏awia, Medalem Komisji
Edukacji Narodowej, mianowany honorowym cz∏onkiem pi´ciu polskich towarzystw naukowych.
Wspomniana dzia∏alnoÊç w zakresie medycyny
pracy stanowi tylko fragment pracowitego i pe∏nego
poÊwi´ceƒ ˝ycia zawodowego i naukowego Profesora.
Miarà Jego osobowoÊci jest nie tylko pozostawiona
spuÊcizna naukowa i trwa∏e efekty organizacyjne, ale
równie˝ niezwyk∏a umiej´tnoÊç inspirowania zespo∏u,
którym kierowa∏, dla którego by∏ wymagajàcy, ale jednoczeÊnie ˝yczliwy i przyjazny, co zjednywa∏o Mu nie
tylko g∏´boki szacunek, ale równie˝ szczere przywiàzanie.
Henryka Langauer-Lewowicka