Rola rodziców jako partnerów w procesie uczenia się dziecka

Rola rodziców jako partnerów
w procesie uczenia się dziecka
Opracowała: Anna Mikołajec
Proces systematycznego kształcenia rozpoczyna się w szkole, ale jego pomyślny
przebieg, jego powodzenie zależy od stanu, w jakim dziecko 6 - 7 letnie do niego przystępuje,
zależy od gotowości dziecka do podjęcia nauki, od jego dojrzałości szkolnej. Dzieci, które –
dzięki dobremu startowi od pierwszej klasy dobrze czują się w szkole, lubią
ją i są nieszczęśliwe, gdy z powodu choroby muszą opuścić lekcje.
Rodzice spełniają bardzo istotną rolę w procesie przygotowania dziecka do obowiązków
szkolnych oraz późniejszym towarzyszeniu mu w czasie nauki. Dlatego też już od chwili
urodzenia rodzice powinni przygotowywać dziecko do podjęcia obowiązków szkolnych.
Proces ten składa się z dwóch etapów. Pierwszy etap to okres długofalowy, obejmujący cały
wiek przedszkolny, który polega na trosce o prawidłowy, harmonijny, wszechstronny rozwój
psychofizyczny dziecka, na zapewnieniu mu jak najlepszych warunków życia sprzyjających
temu rozwojowi, na właściwym oddziaływaniu wychowawczym. Natomiast drugi etap jest
bezpośredni, dokonuje się w ostatnim roku przed rozpoczęciem nauki, kiedy to rodzice
zapisują do zerówki, aby nauczyło się uczestniczyć w zorganizowanych zajęciach, współżyć
z innymi dziećmi, przystosować do wymagań życia zbiorowego, spełniać polecenia osób
dorosłych z poza środowiska rodzinnego. Rodzice powinni szukać także okazji do rozmów
z dzieckiem na temat rozpoczęcia nauki, które mają wpływ na kształtowanie jego stosunku
do
szkoły,
jego
uczniowskiej postawy.
Ważne
jest
aby
że
ich zdaniem, szkoła i postępy w nauce są czymś bardzo ważnym.
uświadomili dzieciom,
Choć wiele dzieci zajmuje buntowniczą postawę, tak naprawdę liczą się z opinią
rodziców i chcą ich zadowolić. Ogromne znaczenie ma konsekwentne zachowanie rodziców.
Jeśli mówią, że szkoła jest bardzo ważna i naprawdę tak myślą, dzieci uznają ten pogląd
za swój.
W pierwszych latach życia dziecka, rodzice powinni starać się dostarczać mu jak
najwięcej bodźców wizualnych i fizycznych, czy to w domu czy poza nim. Ponieważ, gdy
będziemy towarzyszyć dzieciom w poznawaniu świata uznają nas od samego początku
za partnerów w procesie uczenia się. Ale jest rzeczą oczywistą, że rodzice nie mogą
poświęcać dzieciom każdej minuty, dzieci też pragną spokoju i chcą być czasem
pozostawione same sobie, natomiast należy zadbać o to, czy mają one coś konstruktywnego
do „roboty”. Zbyt wielu rodziców, chcąc mieć święty spokój sadzają dziecko przed
telewizorem. Dzieci powinny oglądać telewizje od czasu do czasu, bo poznają dzięki temu
odmienne krajobrazy i ludzi, słyszą ponadto różne dźwięki i słowa. Są programy edukacyjne,
pokazujące miejsca i rzeczy, których nigdy byśmy inaczej nie obejrzeli. Czasem zaś dzieci
2
chcą obejrzeć jakiś program lub kreskówkę po prostu dla rozrywki, co też ma swoje zalety.
Ważne jest jednak, żeby dziecko nie siedziało przed telewizorem zbyt długo. Rodzice muszą
pamiętać, że oglądanie telewizji to czynność bierna a programy są przeznaczone dla
masowego odbiorcy. Prawdziwym celem większości programów telewizyjnych jest reklama
i rozbudzanie potrzeb konsumpcyjnych; dostarczanie rozrywki, to tylko środek, który temu
celowi służy. Dlatego zamiast odsyłać dziecko przed telewizor, rodzice powinni nakłaniać
je do czytania albo oglądania obrazków w książkach. Chociaż dzieci w momencie
rozpoczęcia nauki w szkole, stają się bardziej samodzielne, to nadal należy je włączać
w codzienne zajęcia rodziców, rozmowy powinny być na wyższym poziomie i stawiać
dziecku poważniejsze wyzwania. Można rozmawiać z nimi o tym, co lubią, i czego nie lubią,
o stosunkach z przyjaciółmi i wrogami a nawet o takich kwestiach, które od wieków
zaprzątały umysły filozofów np. miłość, religia, życie i śmierć. Ważną rolą rodziców jest, aby
dali dziecku „wygadać się”, bo to rozwija umiejętność formułowania myśli. Chcąc rozbudzić
ciekawość syna czy córki rodzice muszą czuwać nad tym, by dyskusja przebiegała na
poziomie nieco wyższym niż jego aktualne możliwości rozumienia. Należy zwrócić uwagę
także, co ma do powiedzenia, i starać się korygować jego błędy w rozumowaniu. W taki
sposób dzieci zyskują ogólne wykształcenie, co jeszcze bardziej umacnia rolę rodziców jako
partnerów w procesie uczenia się.
Rodzice powinni zachęcać swoje pociechy do wspólnego odwiedzania biblioteki żeby
sami wybierali książki, które ich interesują, ponieważ czytanie rozwija umiejętność
mówienia, rozumienia struktury zdań i myślenia. Należy pomagać przy tym wymawiać słowa,
które sprawiają dziecku trudności, wyjaśniać te, których nie rozumie.
Kolejną rolą rodziców jest skłanianie dzieci do pisania literek: najpierw drukowanych,
potem pisanych i pomagać im w tym gdy o to poproszą. Ważnym zadaniem opiekunów jest
także wdrażanie dzieci do rysowania, ponieważ rozwija to zmysł obserwacji
i sprawności
manualnej. Aby ich dzieci nie miały trudności w nauce, rodzice muszą przy każdej okazji
stawiać dzieciom ambitne zadania. Małe dziecko uczy się przede wszystkim dlatego,
że rodzicom na tym zależy i troskę o jego naukę musi odczuwać w sposób namacalny.
Bardzo istotną rzeczą jest także umiejętność dostosowania się do potrzeb dzieci,
ponieważ każdy z nich jest inny, należy wykryć mocne strony dziecka i je wykorzystywać
w procesie uczenia się. Starając się zaadoptować do określonych potrzeb pociechy należy
mieć na względzie jedną, ważną zasadę - bierne doradzanie dziecku nie zda się na nic, rodzice
muszą być dla dzieci wzorem do naśladowania, dawać im pożądany przykład. Nie należy
3
zapominać także o zaplanowaniu przebiegu szkolnej kariery przyszłych uczniów i dołożyć
starań, żeby podążali właściwą drogą.
Jeśli w domu panuje atmosfera smutna, konfliktowa, pełna napięcia, gdzie brak poczucia
bezpieczeństwa (np. rodzice rozwodzą się, kłócą się, awanturują, są do siebie wrogo
nastawieni), wówczas dzieci mają duże trudności w osiąganiu pozytywnych wyników
w nauce, nawet jeśli wkładają w nią dużo trudu.
Aby ułatwić proces uczenia się własnym dzieciom, rodzice muszą zadbać o dobre
warunki pracy umysłowej ucznia takie jak : stale miejsce pracy, cisza, odpowiednie
oświetlenie (światło z lewej strony), przyjazna atmosfera, zainteresowanie się, za pomocą
jakich metod uczeń odrabia lekcje(metody zindywidualizowane, dostosowane do dziecka
i danej sytuacji), odpowiednia ilość godzin wypoczynku, zwłaszcza wypoczynku aktywnego
(sport, ruch na świeżym powietrzu)
to
się
właściwe odżywianie,
ponieważ przyczynia
do znacznego zmniejszenia wysiłku przy pracy, do zwiększenia jej szybkości
i polepszenia wyników.
Wielu rodziców pomija bardzo istotną rzecz, która ma także wpływ na proces uczenia się
dzieci. Niektórzy z nich nie interesują się jakie przekonania emocjonalne wywiera określone
otoczenie na ucznia. Rodzice muszą orientować się jakie jest oddziaływanie nauczycieli,
rówieśników, otoczenia, w którym przebywa ich dziecko poza domem i szkołą, książek, które
czyta itd., ponieważ od tego także zależy prawidłowy rozwój psychofizyczny dziecka a przez
to osiąganie dobrych wyników w nauce. Rodzicom jednocześnie powinna towarzyszyć
nieustanna obserwacja własnych pociech (słowa, gesty, zachowanie), ale bez oceniania.
Nieodłącznym elementem procesu uczenia się jest skłanianie przez rodziców własnych
dzieci do pokonywania przeszkód, które nie przekraczają jego sił i możliwości przy
jednoczesnym usunięciu z ich drogi przeszkód zbyt dużych, stawianych przez wymagających
nauczycieli.
Wszyscy rodzice, którzy chcą, żeby ich dzieci dobrze się uczyły, powinni kontrolować
i nadzorować ucznia sporadycznie (tzn. w nieregularnych odstępach), sprawdzać wszystkie
odrobione przez niego lekcje na następny dzień, jeśli sprawdzanie zakończy się rezultatem
dobrym – powinien nastąpić bodziec wzmacniający w postaci wyraźnej pochwały. Ważne jest
również udzielenie pomocy (korepetycji), gdy uczeń mimo wysiłków ze swojej strony,
nie może opanować danego przedmiotu, a także pomoc we właściwym zorganizowaniu dnia,
jeśli sam nie potrafi tego uczynić. Trzeba interesować się w miarę pracą dziecka w domu,
4
często chwalić- nawet za szczegóły - rzadko ganić. Okazywanie szczerego zainteresowania
całym „życiem szkolnym” dziecka stanowi mało docenianą, lecz znaczną pomoc
w nauce.
Ważnym warunkiem wdrożenia dziecka do systematycznej pracy, która zapewni mu
powodzenie w nauce, jest dokładne zaplanowanie czasu na wykonywanie zadań domowych.
Ustalenie porządku dnia dziecku według godzin sprzyja regularnemu odrabianiu lekcji i w ten
sposób wpływa na podnoszenie wyników nauczania. Rodzice powinni spróbować przekonać
dzieci by podchodziły do prac domowych poważnie i z entuzjazmem, oraz że nie są one karą
wyznaczoną przez nauczyciela, ale sposobem na lepsze opanowanie danego przedmiotu.
Pomocnym elementem jest również zachęcanie uczniów, aby na lekcjach dokładnie
wszystko notowały, oraz żeby zaglądały do notatek przed każdą lekcją, co zmusza ich
do dokładnego przemyślenia materiału a także łatwiej im będzie przypomnieć sobie
przerobiony materiał tuż przed sprawdzianem. Rodzice muszą pilnować dzieci, by zaczynały
uczyć się do sprawdzianu tydzień wcześniej, ponieważ odświeża się materiał i utrwala,
co daje uczniowi większą pewność, że umie. Bardzo ułatwia uczniom przygotowanie
się
do
sprawdzianu
gdy
rodzice
zadają
im hipotetyczne
zadania,
co
pomaga
im uporządkować materiał w umyśle i zastanowić się nad kolejnością punktów, o jakich pisać
będą na klasówce. Można także zachęcać dzieci do przepisywania wzorów i równań, łatwiej
je będzie później odtworzyć. Ważną rzeczą jest zwrócenie uwagi na materiały rozdawane
przez nauczyciela podczas lekcji, ponieważ treści zawarte w nich mogą pojawić się
na sprawdzianie, należy się także upewnić, czy uczeń potrafi rozpoznać związek miedzy
materiałem rozdanym przez nauczyciela, a tym o czym była mowa w klasie. Aby ułatwić
dzieciom zapamiętywanie materiału do sprawdzianów (podstawowe zasady, definicje, fakty
historyczne itd.), możemy zaproponować aby zapisywały go na kartkach i powiesiły nad
łóżkiem.
Młodsi uczniowie nie powinni jednak uczyć się zbyt długo, bo nie przynosi
to pożądanych rezultatów.
Warto uświadomić uczniom, że nie powinni w żadnym przypadku zaniedbywać
przedmiotu, który uważają za nudny, ponieważ wszystko czego się uczą służy ogólnemu
wykształceniu.
Chcąc pomoc dzieciom w osiąganiu jak najlepszych wyników w nauce, rodzice powinni
zadbać o to, by były one świadome swoich celów, pilnie pracowały i wierzyły
w sukces.
5
Bardzo istotnym elementem jest zdolność widzenia przez rodziców zależności wyników
w nauce od wielu różnorodnych czynników m.in. od zainteresowań dziecka zarówno
przedmiotami szkolnymi jak i zainteresowań pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Muszą czuwać
oni nad takim ich rozwojem, by ich wpływ na wyniki nauki szkolnej był pozytywny,
lub by nie utrudniał uzyskiwania w niej dobrych wyników. Ważnym zadaniem rodziców jest
także wdrożenie dzieci do właściwej realizacji zainteresowań, tak by uczyły się one
na pierwszym planie stawiać to, co konieczne, co jest ich obowiązkiem.
Wszyscy rodzice powinni poważnie ustosunkować się do przeżyć i trudności swoich
pociech,
kiedy
rozpoczynają
naukę
szkolną
i
postępować
tak,
aby
zapobiec
ich niechętnemu stosunkowi do nauki już na wstępie szkolnej kariery. Rodzice muszą być
czujni, by nie dopuszczać do zaniedbań w wypełnianiu obowiązków szkolnych przez dzieci,
czasem wskazane jest, aby zastosowali pewnego rodzaju przymus do odrabianych lekcji,
których wykonywać nie chce i nie lubi. Ta stanowcza postawa, może być często punktem
zwrotnym w pracy szkolnej ucznia.
Rodzice muszą pamiętać, że nie należy pomagać dzieciom w nauce, ale wdrażać je do
samodzielnej pracy, nie zapominając jednoczenie o tym, że pomocy wymagają uczniowie
których rozwój umysłowy jest nieco słabszy, uczniowie rozwijający się nieharmonijnie.
Przejściowa, doraźna pomoc jest potrzebna dzieciom, które na skutek choroby czy zmiany
szkoły mają braki, zaległości w materiale szkolnym.
Rodzice to pierwsi wychowawcy, oni wychowują dzieci nie tylko słowem i perswazją,
ale również przykładem osobistym i własnym postępowaniem.
W rozmowie rodziców ze swoimi pociechami na temat szkoły należy unikać okazywania
im współczucia, litowania się nad nimi, straszenia ich, lekceważącego wypowiadania się na
temat szkoły i nauczycieli, ponieważ może to tylko pogłębić negatywny stosunek dziecka do
nauki i do klasy.
Ważną rzeczą jest zwiększanie samodzielności dziecka łącznie z kształtowaniem
poczucia obowiązku i odpowiedzialności za własne postępowanie. Dzięki temu młody
człowiek będzie nie tylko dobrym uczniem, ale i w przyszłości stanie się niezawodnym
pracownikiem a także sumiennym rodzicem.
Rodzice powinni współdziałać z nauczycielami. Tam gdzie rodzice i nauczyciele tworzą
jednolity front, zazwyczaj jest lepiej postawiona praca naukowo-wychowawcza w szkole
6
i właściwiej zorganizowane wychowanie dzieci w rodzinie. Rodzicom nie wolno zapominać,
że w procesie nauczania nauczyciele dziecka są dla nich partnerami. Wspólnie działając,
mogą osiągnąć założone cele. Rodzice muszą dopilnować, aby ich pociechy regularnie
uczestniczyli w zajęciach. Tylko w absolutnie uzasadnionych przypadkach można pozwalać
dzieciom na opuszczenie zajęć szkolnych. Jeśli uczeń nie może zjawić się w szkole rodzice
powinni spotkać się z nauczycielem i ustalić, jaką część materiału opuściło ich dziecko,
a następnie nadrobić to z nim. Gdy rodzice nie doceniają regularnego uczęszczania dziecka
do szkoły, powodują, że słabnie dążność dziecka do stania się wzorowym uczniem. Może
wreszcie zajść wypadek, że coraz bardziej lekceważąc szkołę, zacznie ono oszukiwać
rodziców i zamiast iść na lekcje, pójdzie na „wagary”. Wychowanie młodych ludzi
w poczuciu obowiązku codziennego uczęszczania do szkoły, uchroni ich od zgubnych
skutków ”wagarów”. Rodzice powinni zawsze wiedzieć co się dzieje z ich dziećmi, powinny
one zawsze mówić im, dokąd się udają. Rodzice muszą pamiętać, że jaki jest stosunek
uczniów do nauki i szkoły, taki będzie w przyszłości do pracy. W związku z tym już
od najmłodszych lat należy kształtować w dzieciach poczucie odpowiedzialności
za wykonywaną pracę.
Rodzice mogą pomóc szkole w osiąganiu jak najlepszych wyników nauczania
i wychowania za pomocą swojej pracy oraz przez pomoc materialną. Tym samym stwarzają
wszystkim dzieciom lepsze warunki pracy. Rodzice pomagając szkole są bardziej z nią
związani, w większym stopniu uważają się za jej gospodarzy, a tym samym czują się bardziej
odpowiedzialni za jej pracę. Ale to nie wystarczy, bardzo duże znaczenia ma zainteresowanie
się rodziców procesem uczenia się dziecka. Powinni oni odwiedzać szkołę jak najczęściej,
aby mogli zawsze orientować się w wymaganiach nauczycieli i postępach swoich pociech.
Wzajemna wymiana spostrzeżeń o uczniu pomaga w poszukiwaniu właściwych metod
rozwijających charakter i umysł wychowanka. Z rozmów z nauczycielem, rodzice dowiadują
się o osiągnięciach i brakach syna czy córki, o sposobie reagowania
na pewne bodźce
i sprawy.
Potrzebna jest pomoc w nauczaniu i wychowaniu uczniów. Pomoc ta przejawia się
w czynnym i chętnym udziale rady rodziców i ogółu rodziców, wychowawczych
poczynaniach szkoły, w interesowaniu się lekcjami, pracy świetlicy, czytelnictwem dzieci,
życiem organizacji istniejących w szkole, działalnością kółek zainteresowań itp. Im bardziej
rodzice są zorientowani w tym, co dzieje się w szkole, tym lepiej rozumieją prace szkoły, oraz
swoje obowiązki wobec swoich pociech. Lepiej także poznają swoje dzieci, gdy będą
7
je porównywać z innymi, a to ułatwi skuteczniejszą pomoc i opiekę wychowawczą. Pomoc
rodziców szkole podnosi w oczach dziecka autorytet szkoły i nauczyciela.
Wyrabianie
u
dzieci
szacunku
dla
szkoły
i
nauczyciela,
wzmacnianie
ich autorytetu wśród uczniów, uczenie ich miłości do nauczycieli i szkoły jest ważnym
obowiązkiem i koniecznym warunkiem, aby pociechy nasze jak najlepiej uczyły się i wyrosły
na dobrych obywateli. Odwiedziny rodziców w szkole wpływają z reguły na polepszenie
zachowania się dzieci i na bardziej staranne przygotowanie się ich do lekcji. Uczniowie
bowiem widząc, że rodzice żywo interesują się nauką, sami również mocniej zżywają się
ze szkołą.
Troska rodziny o dziecko uczęszczające do szkoły musi trwać tak długo, jak długo się ono
uczy i obejmować musi wszystkie elementy warunkujące jego powodzenie w nauce. Jednym
z tych elementów są stosunki dziecka z rówieśnikami, ze szkolnymi kolegami
i koleżankami. Od stosunków tych zależy samopoczucie ucznia w klasie. Mają wiec one
poważny wpływ na postawę dziecka wobec wszystkich spraw szkolnych, a także
na kształtowanie jego postawy społecznej. Jeżeli uczeń jest zżyty z klasą, jeżeli dobrze się
w niej czuje, gdy ma w niej bliskie koleżanki, dobrych kolegów, chętnie chodzi do szkoły,
chętniej także się uczy.
Rodzice mają duży wpływ na kontakty z rówieśnikami w szkole i pozycje dziecka
w zespole. Już w wieku przedszkolnym mogą oni ułatwić mu nawiązywanie kontaktów
z rówieśnikami np. poprzez zachęcanie jego do zapraszania koleżanek, kolegów do domu.
Ważne jest także, aby rodzice interesowali się kontaktami koleżeńskimi dziecka.
Nauka szkolna wymaga od młodej osoby koncentracji wszystkich sił psychicznych,
całkowitego zaangażowania nie tylko procesów intelektualnych, lecz także emocjonalnych
i woli, wymaga dużego wysiłku, którego skuteczność jest uwarunkowana uzdolnieniami
i zainteresowaniami dziecka, lecz także zależy od ogólnej sytuacji życiowej: od trybu życia
jaki ono prowadzi, od stanu zaspokojenia jego potrzeb psychofizycznych, dlatego rodzice
powinni włożyć wiele wysiłku, aby proces uczenia się dziecka przebiegał w sposób jak
najbardziej przyjemny.
Żywe zainteresowanie rodziców sprawami szkolnymi swoich pociech wpływa dodatnio
na ich powodzenie w nauce, gdyż z jednej strony - dziecko zdając sobie z nich sprawę,
8
opowiadając o nich, na nowo je przeżywa, utrwala, często - dzięki uwagom rodziców –
kształtuje w sposób bardziej prawidłowy i korzystny swój stosunek do nich, samo bardziej się
nimi przejmuje widząc, jak ważne są one dla samej rodziny. Równocześnie zaś rodzice
są
na bieżąco zorientowani w sytuacji szkolnej swojej pociechy i bardzo szybko docierają
do nich wszelkie sygnały świadczące o trudnościach, kłopotach, niepowodzeniach dziecka,
dzięki czemu łatwiej im zapobiec.
Jeśli na pierwszym planie postawimy troskę o rozwój dziecka, oto by chciało i lubiło się
uczyć, o to by solidnie i poważnie traktowało swoje obowiązki, to z pewnością będzie
dobrym uczniem.
Ponieważ rodzina i szkoła stanowią dwa najważniejsze środowiska kształtujące
osobowość dziecka, ponieważ od pracy rodziny i szkoły zależą wyniki, jakie dziecko uzyskuje
w nauce, zależy poziom wiadomości i umiejętności, z jakim „pójdzie” ono życie
po zakończeniu okresu kształcenia, konieczna jest ścisła współpraca, zgodne współdziałanie
miedzy rodzicami a nauczycielami.
9