wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. jana xxiii

STUDIA TEOLOGICZNE
NAWRÓĆCIE SIĘ
I WIERZCIE W EWANGELIĘ
32(2014)
KS. SŁAWOMIR BARTNICKI
WIARYGODNOŚĆ CHRZEŚCIJAŃSTWA
W ENCYKLIKACH ŚW. JANA XXIII
Treść: 1. Świadectwo życia chrześcijańskiego, 2. Miłość chrześcijańska, 3. Wkład chrześcijaństwa w kulturę, 4. Pełnia prawdy w chrześcijaństwie, 5. Wiarygodność Kościoła.
Wstęp
W Ewangelii według św. Marka czytamy, iż Jezus u progu swego publicznego posłannictwa wołał: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”
(Mk 1,15). Temu wezwaniu towarzyszyło ukazywanie motywów, dla których Jego słuchacze mieliby zmienić swe dotychczasowe życie, odejść od
grzechu i przyjąć Dobrą Nowinę, czyli w istocie samego Jezusa Chrystusa.
Ewangelie ukazują, że Jezus uzasadniał i bronił swego Boskiego i mesjańskiego posłannictwa. Określane jest to mianem autoapologii Jezusa. Dokonywała się ona poprzez słowa i czyny, w ramach których Jezus odnosił się do swej preegzystencji, zrealizowania Boskiego planu Objawienia
i zbawienia, jak również wskazywał na swe cuda i inne czyny mesjańskie.
Odrzucenie tych znaków jest niewiarą, czyli postawą nieprzyjęcia Jezusa1.
Ks. dr Sławomir Bartnicki - Wyższe Seminarium Duchowne w Łomży, Pl. Papieża Jana Pawła II 1, 18-400 Łomża. Prefekt i wykładowca religiologii, ekumenizmu i proseminarium
w Wyższym Seminarium Duchownym w Łomży; tel. 609383755; email: [email protected].
Doktorat z teologii fundamentalnej na KUL w Lublinie w 2012 r. pod kierunkiem ks. prof.
dr. hab. Mariana Ruseckiego. Publikacje: - Koncepcje Objawienia według Avery Dullesa. W:
Red. B. Kochaniewicz, Objawienie Boże w interpretacji współczesnych teologów, Poznań
2010, ss. 87-100. - Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według kardynała Avery
Dullesa, Lublin 2013. - Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według Avery'ego Dullesa. "Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii". Lublin 5(2013), ss. 13-32. - Motywy
wiarygodności Objawienia chrześcijańskiego. "Studia Teologiczne". Białystok-Drohiczyn-Łomża 31(2013), ss. 27-46.
1
Zob. M. Skierkowski, Uczłowieczony Bóg. Chrystologia fundamentalna, Płock 2013, s. 330336; M. Rusecki, Traktat o Objawieniu, Kraków 2007, s. 433-434; J. Mastej, Niewiara. W: red.
M. Rusecki i inni, Leksykon Teologii Fundamentalnej, Lublin-Kraków 2002, s. 841-842.
283
Ks. Sławomir Bartnicki
Transcendentną godność Jezusa Chrystusa uzasadniali również apostołowie. Człowiek bowiem, posiadając rozumną i wolną naturę, potrzebuje argumentów na podstawie których mógłby wierzyć w Boga w pełni objawionego w Chrystusie2. Konieczna jest równocześnie zaangażowana i otwarta
postawa człowieka wobec wartości religijnych. To zaś w połączeniu z działaniem łaski Bożej zapewnia skuteczność uzasadnianiu wiarygodności
Osoby i misji Jezusa Chrystusa3.
Uzasadnianie wiarygodności Objawienia chrześcijańskiego, czyli zrealizowanego w Jezusie Chrystusie, które dało początek religii chrześcijańskiej
i trwa do dziś w ustanowionym przez Chrystusa Kościele, jest przedmiotem teologii fundamentalnej4. W ramach uzasadniania wiarygodności Objawienia chrześcijańskiego dokona się prezentacji nauczania papieża św.
Jana XXIII5 zawartego w jego encyklikach w aspekcie teologicznofundamentalnym, szeroko obecnym we wspomnianych dokumentach. Wypada wspomnieć przy tym, że ks. Angelo Giuseppe Roncalli, późniejszy papież Jan XXIII, był między innymi wykładowcą apologetyki w seminarium
duchownym, dyscypliny będącej poprzedniczką teologii fundamentalnej6.
Uzasadnieniem wyboru encyklik jako formy wypowiedzi papieskiej jest
fakt, że encykliki są oficjalnym pismem papieża, wyrażającym jego stanowisko i skierowane są do biskupów, wszystkich wiernych a nawet do całej
ludzkości. Powstają one pod wpływem aktualnych potrzeb Kościoła i służą
wyjaśnianiu oraz upowszechnianiu prawd wiary w sposób dostoswany do
mentalności danej epoki7. Treści o charakterze teologicznofundamental2
3
4
5
6
7
S. Bartnicki, Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według kardynała Avery Dullesa,
Lublin 2013, s. 12; por. Katechizm Kościoła Katolickiego 1427.
A. Dulles, Apologetics and the Biblical Christ, Paramus 1971; S. Bartnicki, Wiarygodność
Objawienia chrześcijańskiego według kardynała Avery Dullesa, s. 20.
M. Rusecki, I. S. Ledwoń, Objawienie Boże, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej, s. 859; S.
Bartnicki, Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według kardynała Avery Dullesa, s. 12.
Angelo Giuseppe Roncalli urodził się 25 listopada 1881 roku. Święcenia kapłańskie przyjął
w roku 1904. Pełnił funkcję sekretarza biskupa Bergamo. Jako swoje hasło biskupie Angelo
Roncalli wybrał Obedientia et Pax (Posłuszeństwo i Pokój). W późniejszych latach pełnił
kolejno funkcje delegata apostolskiego w Bułgarii, w Turcji i Grecji oraz nuncjusza apostolskiego w Paryżu. W 1953 roku Angelo Roncalli został mianowany kardynałem i patriarchą
Wenecji. W 1958 roku zaś został wybrany papieżem i przyjął imię Jan XXIII. 11 października 1962 roku rozpoczął Sobór Watykański II. Zmarł 3 czerwca 1963 roku (Jan XXIII, Dziennik duszy, Kraków 2014, s. 12. 475-485; J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The Encyclicals
and Other Messages of John XXIII, Washington 1964, s. 1-9; A. St. Tomaszewski, Jan XXIII
i Jego działalność społeczna, Poznań 2000, s. 59-89.
A. St. Tomaszewski, Jan XXIII i Jego działalność społeczna, s. 65.
Z. Krzyszowski, Encyklika, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej, s. 374-376.
284
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
nym zawarte są w encyklikach papieża Jana XXIII implicite, stąd należało
dokonać ich uprzedniego wydobycia z tekstu, a następnie w ramach artykułu systematycznie zaprezentować i przedstawić wnioski.
Św. Jan XXIII ogłosił osiem encyklik, a mianowicie: Ad Petri Cathedram
(1959) o rozwoju prawdy, jedności i pokoju w duchu miłości; Sacerdotii
Nostri Primordia (1959) w pierwsze stulecie śmierci św. Proboszcza z Ars,
ukazującą św. Jana Vianney’a jako wzór kapłana; Grata Recordatio (1959)
o modlitwie różańcowej w intencji Kościoła, misji oraz problemów międzynarodowych i społecznych; Princeps Pastorum (1959) o misjach, rodzimych duchownych i zaangażowaniu świeckich; Mater et Magistra (1961)
o współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej; Aeterna Dei Sapientia (1961) o św. Leonie Wielkim, papieżu i doktorze Kościoła; Paenitentiam Agere (1962) o konieczności praktykowania pokuty, a także Pacem in Terris (1963) o pokoju między wszystkimi narodami
opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności. Najważniejsze
z nich to Mater et Magistra oraz Pacem in Terris. W tej ostatniej encyklice papież Jan XXIII „zwraca się nie tylko do episkopatów, duchowieństwa
i katolików świeckich, lecz do wszystkich ludzi dobrej woli. Jest to wydarzenie – wskazuje A. St. Tomaszewski – nie spotykane dotąd w doktrynalnych enuncjacjach papieskich”. Ponadto encykliki papieża Jana XXIII
charakteryzują się – obok innych wartości – łatwo zrozumiałym, współczesnym językiem8.
Zaprezentowanie nauczania papieża Jana XXIII zawartego w encyklikach wpisuje się w naśladowanie i oddawanie czci świętemu papieżowi, polegającemu na przyswojeniu nauczania papieskiego i jego realizacji w życiu
chrześcijańskim. Nauczanie Jana XXIII warto przybliżyć tym bardziej, iż
jest ono mniej znane, niż chociażby nauczanie Jana Pawła II, równocześnie
kanonizowanego w Rzymie 27 kwietnia 2014 roku.
Odnośnie do kwestii metodologicznych należy wskazać, że treść encyklik Jana XXIII jako taka prezentuje wiarygodność chrześcijaństwa, ponieważ ukazuje prawdę, iż wartości służące dobru człowieka stanowią nieodłączną część religii chrześcijańskiej. W niniejszym artykule jednak przyjęto ścisłą interpretację encyklik Jana XXIII pod kątem teologicznofundamentalnym. Otóż skoncentrowano się na tekstach wprost ukazujących
pozytywny wkład Objawienia Chrystusowego w życie i rozwój człowieka,
8
J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The Encyclicals and Other Messages of John XXIII, s. 226;
A. St. Tomaszewski, Jan XXIII i Jego działalność społeczna, s. 237. 240.
285
Ks. Sławomir Bartnicki
który to wkład stanowi o ludzkiej wiarygodności chrześcijaństwa. Na ich
podstawie wydobyto wieloaspektową argumentację teologicznofundamentalną, czerpiącą ze świadectwa życia ludzi wierzących w Chrystusa, miłości chrześcijańskiej, wkładzie chrześcijaństwa w kulturę, obecności pełni
prawdy w chrześcijaństwie oraz z faktu Chrystusowej genezy Kościoła.
1. Świadectwo życia chrześcijańskiego
Świadectwo chrześcijańskiego sposobu życia stanowi dla niechrześcijan
sposobność do refleksji nad jego źródłem oraz nad źródłem samego chrześcijaństwa9. Jest ono także bardzo ważnym tematem obecnym w encyklikach św. Jana XXIII, wskazującym na racjonalny charakter wiary w Jezusa
Chrystusa. Papież Jan łączy w dużym stopniu świadectwo z zagadnieniem
misji chrześcijańskich. Stanowią one konsekwencję przekonania o wyjątkowym charakterze chrześcijaństwa i absolutnym znaczeniu Jezusa Chrystusa jako jedynego Zbawiciela i pełnię Objawienia Bożego. W tej kwestii, odwołując się do papieża Benedykta XV i jego listu apostolskiego Maximum
Illud, Jan XXIII podkreśla, że misją katolicką jest ustanawianie nowych
praw i zasad w duchu Ewangelii. Pisze również o gorliwości misjonarzy
i rodzimych apostołów w ich posłudze, co stanowi bez wątpienia świadectwo głębokiej wiary w Chrystusa, tym bardziej w sytuacji prześladowań ze
strony ludzi nastawionych wrogo do religii chrześcijańskiej10.
Świadectwo życia wiarą w Chrystusa wyraża się w świętości. W tym
kontekście Jan XXIII pisze o świętości, jaką powinni charakteryzować się
kapłani, dzięki czemu są oni światłem świata i solą ziemi ukazującymi piękno i nadprzyrodzoną moc Ewangelii. Motywuje to bowiem wszystkich ludzi do starań o doskonałe życie chrześcijańskie. Papież Jan XXIII wskazuje
na konieczność świadectwa, przedstawiając powołanie chrześcijańskie jako
realizujące się nie tylko w prywatnym życiu wiernych, ale również w zaangażowaniu w aktywną działalność apostolską. Bez wątpienia wiąże się to
z faktem, że chrześcijanin – jak podkreśla papież – powinien być świadkiem prawdy. „Każdy, kto uznaje się za chrześcijanina […] jest zobowiązany przez swe sumienie do podstawowego, koniecznego obowiązku dawania
świadectwa prawdzie, w którą wierzy i łasce, która przemienia jego duszę”.
9
10
M. Rusecki, Traktat o wiarygodności chrześcijaństwa. Dlaczego wierzyć Chrystusowi?, Lublin
2010, s. 149; S. Bartnicki, Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według kardynała
Avery Dullesa, s. 213.
Princeps pastorum 4. 6.
286
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
Postawa taka przynosi – uczy papież – obfite owoce, zgodnie ze słowami
Chrystusa, „Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie” (Mt 5,16)11.
Jan XXIII pisze także wprost o obowiązku obrony wiary chrześcijańskiej
i jej nauczania. Dzięki temu Objawienie Chrystusowe może być właściwie
oceniane i w efekcie przyjęte. Wskazuje to na rys apologijny nauczania Jana
XXIII, wyrażający się w obronie wiary chrześcijańskiej oraz misji Kościoła w świecie. Papież przypomina również, że wiara realizuje się nie tylko
w skrytości sumienia i życiu prywatnym, ale także we wszystkich formach
życia publicznego. Podkreśla przy tym wielką skuteczność świadectwa dawanego przez świeckich chrześcijan w sferze działalności publicznej i misyjnej. Wskazuje tu na rolę przynależności i uczestnictwa w grupach katolickich12.
Jan XXIII zachęca wiernych i wspólnoty chrześcijańskie na terenach misyjnych do wytrwałości w obliczu prześladowań „w bitwie która jest prowadzona dla sprawy Bożej”. Mówi przy tym o realności męczeństwa, zwłaszcza w odniesieniu do pasterzy, którzy dają swym wiernym przykład wiary.
Wskazuje jednak na nadzieję wiecznej nagrody w niebie, płynącą z wiary
w Chrystusa13. Papież ukazuje realizację przez grupę młodych misjonarzy
zadania niesienia światła Ewangelii dalekim ludom jako świadectwo życia chrześcijańskiego. Obok przepowiadania Ewangelii na terenach misyjnych, papież przedstawia jako piękne świadectwo wierności Chrystusowi
również zaangażowanie młodzieży w głoszenie Dobrej Nowiny w wielkich
miastach o charakterze przemysłowym. Środowiska te bowiem są miejscami, „gdzie w zawrotnym kłębowisku nowoczesnego życia umysły stają się
nieraz oschłe i ulegają gnębiącym rzeczom doczesnym”14.
Jako świadectwo składane wierze w Chrystusa, mogące skłonić innych
do wiary, papież Jan XXIII ukazuje również posługę biskupią, kapłańską
i życie zakonne. Nie sprzeciwia się to jednak konieczności zaangażowania
osób świeckich w posłannictwo Kościoła. W tym kontekście papież odnosi się zwłaszcza do Akcji katolickiej. Jan XXIII zauważa bowiem, że nie
wszędzie i nie do wszystkich środowisk kapłani i osoby zakonne mogą dotrzeć z powodu lekceważenia, obawy, pogardy lub nienawiści wobec nich.
Jak uczy papież, jest to zadaniem osób świeckich, zrzeszonych wówczas
11
12
13
14
Tamże 14. 27. 34-35.
Tamże 41. 48-51.
Tamże 58.
Grata Recordatio 11. 13.
287
Ks. Sławomir Bartnicki
w Akcji Katolickiej. Osoby świeckie działające w jej ramach dają świadectwo wierze w Chrystusa poprzez swe zaangażowanie, pozostając w łączności z biskupami i w posłuszeństwie wobec nich15. Ważną rolę apostolstwa
świeckich papież widzi również w edukacji społecznej młodego pokolenia
oraz w chrystianizacji współczesnego społeczeństwa16.
Rys teologicznofundamentalny, czyli wskazujący na racjonalny charakter wiary chrześcijańskiej, jest widoczny także w słowach skierowanych
przez Dobrego Papieża do osób cierpiących z powodów trudności ekonomicznych, choroby i starości. Papież kieruje do nich słowa nadziei płynącej
z wiary w życie wieczne i radości z powodu uczestnictwa w nim. Ukazuje mękę krzyżową Chrystusa jako motyw do niesienia swego codziennego krzyża razem z Chrystusem. Papież podkreśla też rolę posługi kapłańskiej wobec uchodźców i emigrantów w celu zachowania przez nich wiary
chrześcijańskiej. Często bowiem środowisko i okoliczności w których się
znaleźli, są obce również wierze w Chrystusa17.
W kontekście świadectwa papież Jan XXIII podkreśla także wagę odnowy chrześcijańskiego życia, przykładu i uczynków miłosierdzia. Powołuje
się przy tym na opis życia chrześcijan w liście do Diogneta, gdzie czytamy:
„Są w ciele, lecz żyją nie według ciała. Przebywają na ziemi, lecz są obywatelami nieba. Słuchają ustalonych praw, a własnym życiem zwyciężają prawa. … Są ubodzy, a wzbogacają wielu. Wszystkiego im nie dostaje, a opływają we wszystko. Pogardzają nimi, a oni w pogardzie tej znajdują chwałę.
Spotwarzają ich, a są usprawiedliwieni. Ubliżają im, a oni błogosławią. Obrażają ich, a oni okazują wszystkim szacunek. Czynią dobrze, a karani są
jak zbrodniarze. Karani radują się jak ci, co budzą się do życia. Jednym słowem: czym jest dusza w ciele, tym są w świecie chrześcijanie”18. Papież Jan
XXIII wskazuje też, że katolicy muszą dbać o postępowanie zgodnie z własnym sumieniem i nie uciekać się do kompromisów, które niosą szkodę
religii lub moralności. Taką postawę – jak uczy papież – katolicy powinni
przyjąć wobec braci odłączonych i stojących z dala od wiary chrześcijańskiej, gdyż w ten sposób mogą dać im okazję lub zachętę dojścia do prawdy19. Ponadto katolicy powinni również współpracować z braćmi odłączo15
16
17
18
19
Ad Petri Cathedram 98-116.
Mater et Magistra 233.
Ad Petri Cathedram 124-126. 133-136.
Ad Petri Cathedram 145-146.
Pacem in Terris 157-158; Por. A. St. Tomaszewski, Jan XXIII i Jego działalność społeczna, s.
225.
288
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
nymi jak i z tymi niechrześcijanami, którzy odznaczają się mądrością i naturalną prawością moralną20.
Świadectwo jako motyw wiary w Chrystusa, Jan XXIII ukazuje także na
przykładzie św. Jana Vianney’a. Otóż jego świętość życia kapłańskiego stanowiła dla ludzi zaniedbanych religijnie po rewolucji francuskiej impuls do
nawrócenia i zmiany obyczajów. Ze świętości tej, związanej z Eucharystią,
sakramentem pokuty, modlitwą i ascezą, wypływało zaradzanie potrzebom
swych braci, przekazywanie zdrowej nauki chrześcijańskiej i owocność
pracy duszpasterskiej. Swoja postawą św. Jan Vianney ukazywał ogrom
miłości Boga wobec grzeszników oraz prawdę, że modlitwa chrześcijańska
daje człowiekowi szczęście21.
Ojciec święty wskazuje także na świadectwo Kościoła jako wspólnoty,
wyjaśniając, że Kościół prowadząc ludzi do Chrystusa przynosi im również wiele korzyści społecznych i gospodarczych. Autentyczni chrześcijanie bowiem tak kształtują własne środowiska oraz instytucje, że służą one
wspieraniu uczciwości i godności człowieka22. Obecne wśród chrześcijan
wartości takie, jak wzajemny szacunek, braterstwo i pokój między narodami, są przejawem zasad nadprzyrodzonych leżących u podstaw działalności Kościoła23. Jak zaznacza M. Rusecki, świadectwo życia chrześcijańskiego
staje się coraz bardziej pilne w kontekście laicyzacji społeczeństw kultury
zachodniej, a także społeczeństwa w naszym kraju24.
2. Miłość chrześcijańska
Innym argumentem wskazującym na Boskie, Chrystusowe pochodzenie chrześcijaństwa jest miłość przejawiająca się w czynieniu dobra wobec drugiego człowieka, zwłaszcza cierpiącego, ubogiego i potrzebującego.
W swoich encyklikach papież Jan XXIII koncentruje się przede wszystkim
na miłości wyrażonej poprzez działalność charytatywną. Papież wyjaśnia,
że świadectwo poszczególnych osób musi być potwierdzone i wzmocnione świadectwem całej wspólnoty chrześcijańskiej. Hojne praktykowanie
20
21
22
23
24
J. F. Cronin, A Commentary on Pacem in Terris. W: J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The
Encyclicals and Other Messages of John XXIII, s. 324.
Sacerdoti Nostri Primordia 10-93; J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The Encyclicals and
Other Messages of John XXIII, s. 65.
Pacem in Terris 179.
Grata Recordatio 12.
M. Rusecki, Traktat o wiarygodności chrześcijaństwa. Dlaczego wierzyć Chrystusowi?, s. 149.
289
Ks. Sławomir Bartnicki
miłości wobec ubogich i potrzebujących przyczynia się do jedności, radości i wzajemnego zbudowania wierzących w Chrystusa. Przezwycięża ono
również wrogość między ludźmi25. W swym nauczaniu papież przypomina,
że miłość jest królową i mistrzynią wszystkich cnót. Stanowi ona również
streszczenie całej Ewangelii i rzeczywistość, dzięki której będziemy zbawieni. Miłość ta zawsze jest gotowa poświęcić się dla dobra innych i jest najskuteczniejszym lekarstwem na ludzką pychę. Jan XXIII przywołuje w tym
kontekście charakterystykę cnoty miłości, jakiej dokonał św. Paweł Apostoł: „Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest; … nie szuka swego; wszystko znosi, … wszystko przetrzyma” (1 Kor 13, 4. 5. 7)26.
Papież bardzo pięknie wyjaśnia, czym jest miłość chrześcijańska pisząc:
„Kto kieruje się miłością chrześcijańską potrafi kochać mądrze, zgodnie
z hierarchią wartości i nie może nie kochać innych i dostrzega ich cierpienia i radości – traktuje je jako własne. Jego zaś działanie… jest wytrwałe,
dynamiczne, przeniknięte ludzką życzliwością, a także pełne troski o dobro
innych”. Z tego powodu – jak uczy papież – obok pierwszorzędnego zadania Kościoła troski o zbawienie dusz, jego posłannictwo obejmuje również
wymogi codziennego życia ludzkiego, w tym edukację, dobrobyt i pomyślność każdego człowieka. Kościół czyni tak, inspirując się przykładem samego Zbawiciela, który ukazał troskę o potrzeby materialne swego ludu,
gdy widząc głodny tłum uczniów dokonał dla niego cudownego rozmnożenia
chleba27. Chrześcijanie poruszani przez miłość Chrystusa widzą, że nie jest
możliwe nie kochać swego bliźniego28. Argumentacja z miłości chrześcijańskiej odwołuje się do wyjątkowej siły przekonywania tkwiącej w miłości
oraz do powszechnego przekonania ludzkości, że miłość stanowi najwyższą
wartość. Argumentacja tego rodzaju wykazuje, że chrześcijaństwo jest religią w najwyższym stopniu wiarygodną, ponieważ jej największą i charakterystyczną wartością jest miłość zdolna do poświęcenia się dla innych29.
25
26
27
28
29
Princeps Pastorum 36-37; J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The Encyclicals and Other
Messages of John XXIII, s. 375.
Ad Petri Cathedram 49
Mater et Magistra 3-4. 257; Zob. Mt 15, 32-39; Mk 8, 1-9.
J. F. Cronin, A Commentary on Mater et Magistra. W: J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith,
The Encyclicals and Other Messages of John XXIII, s. 240. 246-249.
M. Rusecki, Traktat o wiarygodności chrześcijaństwa. Dlaczego wierzyć Chrystusowi?, s.
280; K. Kaucha, Agapetologiczny argument, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej, s. 3135; M. Rusecki, J. Mastej, Uzasadnianie w teologii fundamentalnej, „Roczniki Teologii
Fundamentalnej i Religiologii” 2(2010), s. 61-80.
290
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
3. Wkład chrześcijaństwa w kulturę
Tradycyjna definicja kultury określa ją jako rozumne przekształcanie
natury przez człowieka30. Kultura chrześcijańska zaś, czyli kultura tworzona przez ludzi wierzących w Chrystusa, dopełnia kulturę ogólnoludzką
oraz jest jej zwieńczeniem31. Argument ten, zwany kulturotwórczym, ma
na celu ukazanie wkładu religii chrześcijańskiej w kulturę poszczególnych
jednostek, określonych społeczności oraz wspólnoty ludzkiej32. Jan XXIII –
zwraca uwagę J. F. Cornin – bardziej niż inni dotychczasowi papieże, prosił
chrześcijan, by stali się częścią świata w celu jego humanizowania i chrystianizowania33. Jak wyjaśnia papież, Kościół katolicki nigdy też nie sprzyjał postawie pogardy wobec religii pozachrześcijańskich, określanych jako
pogańskie, ale raczej dążył do oczyszczenia ich z naleciałości błędu i udoskonalenia. W ramach tej misji Kościoła dokonuje się uświęcenie rodzimej
sztuki, kultury a także tradycyjnych zwyczajów oraz instytucji, czyli inkulturacja. W jej kontekście papież Jan XXIII wspomina Matteo Ricciego,
jezuickiego misjonarza Chin, który zyskał uznanie wśród wykształconych
obywateli tego państwa i potrafił skłonić ich do przyjęcia prawdy chrześcijańskiej. Jan XXIII ukazuje również konieczność odpowiedniej edukacji
i formacji chrześcijańskiej. Przyczynia się ona bowiem do wyeliminowania rozdźwięku między wiarą religijną i postępowaniem. Motywuje również do postępowania zgodnego z zasadami Ewangelii oraz do aktywnego
zaangażowana w sprawy wspólnoty wiary. W edukacji katolickiej jednak
konieczna jest równowaga między edukacją humanistyczną a techniczną,
oferowaną przez szkoły publiczne, tak aby formacja była oparta na wartościach duchowych34.
W swym nauczaniu Jan XXIII ukazuje także znaczenie wkładu kato30
31
32
33
34
M. Rusecki, Traktat o wiarygodności chrześcijaństwa. Dlaczego wierzyć Chrystusowi?, s. 291;
M. Rusecki, Traktat o Objawieniu, s. 397-398; A. Dulles, Wkład chrześcijaństwa w kulturę.
Perspektywa amerykańska, w: red. M. Rusecki i inni, Chrześcijaństwo jutra. Materiały II
Międzynarodowego Kongresu Teologii Fundamentalnej, Lublin 2001, s. 150-153.
M. Rusecki, Traktat o Objawieniu, s. 397-398.
M. Rusecki, Kulturotwórczy argument, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej, s. 730; Z.
Krzyszowski, Kościół a kultura w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, „Roczniki Teologiczne
48-49 (2001-2002), s. 53-55.
J. F. Cronin, A Commentary on Mater et Magistra. W: J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith,
The Encyclicals and Other Messages of John XXIII, s. 240. 246-249.
Princeps Pastorum 19-47.
291
Ks. Sławomir Bartnicki
lickich obywateli z mniej zamożnych krajów w ekonomiczny i społeczny
rozwój swych państw. Papież wyraża też poparcie dla pomocy oferowanej
przez katolików z bogatszych państw krajom biedniejszym, w tym afrykańskim i azjatyckim studentom uczącym się na uniwersytetach Europy i Ameryki35. Papież Jan XXIII wzywa również katolików do „chętnego
uczestniczenia w sprawach publicznych oraz do współdziałania w zwiększaniu dobrobytu całej ludzkości i swoich krajów”. Ma to szczególne znaczenie wobec spotykanych poglądów odmawiających Kościołowi prawa
do obecności w przestrzeni publicznej. Papież uczy, że oświeceni światłem wiary w Chrystusa i kierujący się miłością chrześcijanie powinni tak
kształtować instytucje gospodarcze, społeczne, naukowe i kulturalne, aby
pomagały wszystkim ludziom stawać się lepszymi w porządku nadprzyrodzonym i naturalnym. Pisząc o konieczności przepojenia kultury i cywilizacji zasadami chrześcijańskimi, papież wskazuje, iż konieczne jest w tym
celu zarówno korzystanie ze światła wiary, jak też wejście do instytucji kulturalnych i cywilizacyjnych36. Odnosząc się zaś do dramatycznych wydarzeń I wojny światowej, papież Jan XXIII postuluje konieczność motywowania katolików do pokojowego rozszerzania Królestwa Bożego, które jako
jedyne może dać wszystkim ludziom trwały pokój i dobrobyt37.
4. Pełnia prawdy w chrześcijaństwie
Jezus Chrystus przyszedł na świat, żeby dać świadectwo prawdzie. Jednocześnie prawda świadczy o wiarygodności Objawienia zrealizowanego
w Chrystusie i obecnego w chrześcijaństwie oraz Kościele. Argumentacja
ta wykazuje, że Bóg jest źródłem wszelkiej prawdy i sam jest Prawdą wyjaśniającą życie człowieka. W tym kontekście św. Jan XXIII przestrzega
przed obecnymi w dwudziestym wieku stanowiskami filozoficznymi i rozpowszechnionymi postawami praktycznymi, „których absolutnie nie można pogodzić z wiarą chrześcijańską”. Dlatego też stanowią one przeszkodę
do zbawienia38. Przyczyną wszelkiego zła między ludźmi i narodami jest
nieznajomość prawdy oraz pogarda i odwracanie się od niej. Tymczasem
Bóg dał nam umysł zdolny do poznania prawdy. Oznacza to, że idąc za rozumem idziemy za samym Bogiem. Bóg jest bowiem twórcą rozumu oraz
35
36
37
38
Mater et Magistra 182-183.
Pacem in Terris 146-151; A. St. Tomaszewski, Jan XXIII i Jego działalność społeczna, s. 226.
Princeps Pastorum 7.
Grata Recordatio 16.
292
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
prawodawcą. Dlatego też – jak uczy papież – rozumem możemy dojść do
prawdy naturalnej. Jednak w dziedzinie religijnej i w kwestiach moralnych
nie jest to proste dla wszystkich ludzi. Istnieją poza tym również prawdy,
których rozum nie może poznać bez pomocy pochodzącej od Boga, czyli łaski nadprzyrodzonej. Z tego powodu Bóg objawił ludziom siebie oraz
prawdy o sobie. Pełnią Objawienia Bożego jest Jezus Chrystus, zaś jego
celem doprowadzenie ludzi do szczęścia wiecznego. Dlatego też wszyscy
ludzie zobowiązani są do przyjęcia wiarą Objawienia chrześcijańskiego39.
W trosce o czystość wiary papież krytykuje również postawę agnostycyzmu poznawczego, odmawiającego uzmysłowi ludzkiemu możliwości poznania pewnego i bezpiecznego, a także odrzucanie wszelkiej prawdy objawionej przez Boga w Jezusie Chrystusie. Potępia również indyferentyzm
religijny, ukazując jako głęboko niewłaściwą postawę obojętność i beztroskę wobec obowiązku poszukiwania prawdy, który zaszczepił w nas Bóg.
Postawa ta prowadzi bowiem do absurdalnego przekonania o braku jakiejkolwiek różnicy między prawdą i fałszem oraz do traktowania wszystkich
religii jako równie wartościowych, przez co podważa się wyjątkowy charakter religii katolickiej, a nawet odrzuca wszelką religię. Jan XXIII odwołuje się tutaj do nauki zawartej w encyklice Humanum Genus papieża
Leona XIII z 1884 roku oraz do nauczania papieża Leona Wielkiego z V
wieku, który bronił doktryny chrześcijańskiej dotyczącej dwóch natur i Boskiej Osoby w Jezusie Chrystusie oraz jedynego pośrednictwa zbawczego
Jezusa Chrystusa40. Podkreśla on przy tym, że jedynie dojście do prawdy
Ewangelii daje człowiekowi ukojenie w prawdziwym pokoju oraz radości
i to w dużo większej mierze niż radość pochodząca z odkryć naukowych.
Mając swe źródło w Bogu, prawda w bardzo dużym stopniu służy sprawie
pokoju. Dzieje się tak, ponieważ osiągnięcie pełnej prawdy służy jedności
między ludźmi i tym samym zaistnieniu pokoju. Prawda objawiona przez
Boga ukazuje także, iż życia ludzkiego nie można rozpatrywać jedynie
w kategoriach czysto ziemskiej egzystencji, albowiem przed człowiekiem
rozciąga się perspektywa życia wiecznego41.
Jan XXIII podkreśla również konieczność zachowywania prawa Bożego w postępowaniu człowieka, wyjaśniając, że jego lekceważenie i łamanie przyczynia się do rozpadu podstaw społeczności ludzkiej42. Ukazuje
39
40
41
42
Ad Petri Cathedram 6-8.
Aeterna Dei Sapientia 8-16.
Ad Petri Cathedram 9-21.
Tamże 140.
293
Ks. Sławomir Bartnicki
również konieczność pomocy łaski Bożej w kwestii pokoju na świecie. Papież uczy tu bowiem, że pokoju jako wspaniałego i wzniosłego zadania
nie mogą zapewnić wyłącznie ludzkie środki. Aby społeczność ludzka mogła być jak najpełniejszym odbiciem Królestwa Bożego, konieczna jest pomoc samego Boga. Pokój bowiem jest czymś więcej niż tylko równowagą
sił, lecz jest przede wszystkim darem miłości Chrystusa43. Dlatego papież
wskazuje na konieczność żarliwej modlitwy do Jezusa Chrystusa, który poprzez swą mękę i śmierć przezwyciężył grzech, będący źródłem wszelkiego podziału i który ma moc skłonić wolę wszystkich ludzi do wybaczenia
krzywd oraz do wzajemnej miłości44.
Inną kwestią którą porusza papież Jan XXIII jest fakt, iż same postępy
w nauce i technologii nie są w stanie rozwiązać wszystkich problemów dotykających ludzi. Mogą być one rozwiązane jedynie w świetle wiary w Boga.
Tym bardziej nie ma rozwiązania problemów wyłącznie w ludzkich możliwościach czy zasadach, które są często sprzeczne z nauką chrześcijańską.
Porządek moralny bowiem nie istnieje poza Bogiem, lecz odcięty od Boga
nieuchronnie musi się rozpaść. Człowiek bowiem – uzasadnia papież - jest
nie tylko ciałem, ale także duchem obdarzonym rozumem i wolnością. To
zaś domaga się opartego na religii prawa moralnego, które jest o wiele skuteczniejsze w rozwiązywaniu problemów życiowych ludzi niż przymus lub
kryterium użyteczności45. Rozwiązanie zaś w oparciu o Objawienie Chrystusowe najważniejszych ludzkich problemów egzystencjalnych sprawia, że
religia chrześcijańska jawi się jako wiarygodna46.
5. Wiarygodność Kościoła
Eklezjologia fundamentalna, będąc jednym z dwóch zasadniczych traktatów teologii fundamentalnej wykazuje, że Kościół jest pochodzenia Boskiego, czyli swe źródło ma w Objawieniu Chrystusowym. Wskazuje też, że
Kościół posiada nadaną przez Boga określoną strukturę organizacyjną jako
nowy Lud Boży i wspólnota wiary. Kościół ponadto przekazuje Objawie43
44
45
46
J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The Encyclicals and Other Messages of John XXIII, s. 376.
Pacem in Terris 168-171.
Princeps Pastorum 48; Mater et Magistra 208-209.
I. Korzeniowski, P. Rabczyński, Znaki czasu, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej, s. 13781381; M. Rusecki, Rozpoznawanie Objawienia Bożego (Cz. III). Rozpoznawanie Objawienia
w Chrystusie, Roczniki Teologiczne” 50 (2003), s. 11; J. Mastej. Świadectwo chrześcijańskie
jako motyw wiary, „Roczniki Teologiczne” 48-48 (2001-2002), s. 69.
294
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
nie Boże zrealizowane w historii, dostosowując sposób jego przekazu do
konkretnych warunków i potrzeb człowieka. Tym samym wspólnota Ludu
Bożego kontynuuje zbawcze dzieło Jezusa Chrystusa47. Nauka papieża Jana
XXIII o Kościele koncentruje się przede wszystkim na jedności wspólnoty wierzących w Chrystusa oraz na prymacie św. Piotra i jego następców.
W kwestii jedności Kościoła, Jan XXIII w encyklice Ad Petri Cathedram
pisze, że zwołanie Soboru Powszechnego, czyli Soboru Watykańskiego II,
dokonało się w dużym stopniu pod wpływem nadziei na przyszłą pełną
jedność wszystkich wierzących w Chrystusa48. Służyć będzie ono bowiem
pełniejszej obecności prawdy i miłości w Kościele jak również otwartości
Kościoła na współczesny świat. Papież wyraża też nadzieję, że Sobór będzie dla chrześcijan odłączonych dyskretnym zaproszeniem do jedności ze
Stolicą Apostolską, ponieważ tylko w Kościele katolickim jest obecna jedność, o którą modlił się Jezus Chrystus w czasie Ostatniej Wieczerzy49. To
oznacza, że troska o jedność Kościoła jest obowiązkiem chrześcijan i stanowi realizację polecenia Chrystusa „Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty
Ojcze, we Mnie, a ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno” (J 17, 21)50.
Z racji, iż założycielem Kościoła jest sam Bóg, ludzie powinni dążyć do
uczestnictwa w nim. W encyklice Aeterna Dei Sapientia Jan XXIII utożsamia Kościół z Królestwem Bożym. Dziś jednak odchodzi się od tego poglądu, ukazując Królestwo Boże jako rzeczywistość pełniejszą, eschatyczną
i nadrzędną wobec Kościoła51.
Zgodnie z nauczaniem św. Jana XXIII jedność istniejąca w Kościele katolickim charakteryzuje się trzema właściwościami, odróżniającymi go od
innych wspólnot chrześcijańskich. Jest to mianowicie jedność doktryny,
jedność organizacji oraz jedność kultu. Jedność ta jest tak wyraźna, że dzięki niej wszyscy ludzie mogą rozpoznać Kościół katolicki. Pochodzi ona
od Boga i służy osiągnięciu zbawienia przez wszystkich ludzi jako jedna
wspólnota. Rozwijając myśl, Jan XXIII pisze, że Kościół w swoim nauczaniu przekazuje i wyjaśnia to, co zostało objawione przez Boga. Objawienie
47
48
49
50
51
M. Rusecki, Fundamentalna teologia, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej, s. 416-417; S.
Bartnicki, Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według kardynała Avery Dullesa, s. 15.
Zob. Jan XXIII, Konstytucja apostolska Humanae salutis, w: A. St. Tomaszewski, Jan XXIII
i Jego działalność społeczna, s. 401-409; zob. Jan XXIII, Modlitwa za Sobór Ekumeniczny
Vaticanum II, w: Jan XXIII, Dziennik duszy, Kraków 2014, s. 471.
Ad Petri Cathedram 61-62; J. F. Cronin, F. X. Murphy, F. Smith, The Encyclicals and Other
Messages of John XXIII, s. 382.
Aeterna Dei Sapientia 62; Ad Petri Cathedram 60. 66. 68.
Zob. H. Seweryniak, Apologia pokolenia JPII, Płock 2006, s. 254-256.
295
Ks. Sławomir Bartnicki
to jest zawarte w Piśmie świętym oraz w ustnej i spisanej tradycji, która
jest przekazywana od czasów apostolskich i wyrażona jest w zarządzeniach
i definicjach soborów powszechnych. Poruszając kwestię jedności rządów
w Kościele, Jan XXIII opiera ją na władzy, jaką otrzymał św. Piotr od Chrystusa i którą kontynuuje jego następca, czyli Biskup Rzymu. Jeśli chodzi
o jedność kultu, to należy stwierdzić, że papież odnosi się do siedmiu sakramentów świętych na czele z Eucharystią, które Kościół otrzymał od Jezusa Chrystusa jako dar i które strzegł przez wieki. Świadczy to, według
papieża Jana XXIII, o wiarygodności Kościoła w porównaniu do wspólnot
niekatolickich52.
Przywołując z kolei nauczanie papieża Leona Wielkiego o jedności Kościoła, Jan XXIII stwierdza, że jedność Kościoła pochodzi od Boga, mając
swe źródło w narodzeniu Słowa Wcielonego, Jezusa Chrystusa. Narodzenie
Głowy jest także narodzinami ciała. Uczestniczką zaś owego tajemniczego
narodzenia „ciała Kościoła” była Maryja. W kontekście jedności Kościoła postulowanej przez ruch ekumeniczny, papież Jan XXIII pisze o przejawach sympatii wobec wiary oraz instytucji katolickich ze strony wielu
wspólnot odłączonych i ich dążeniu do jedności wszystkich chrześcijan.
Wspólnotom tym, przypomina papież, brakuje trwałej, stałej i mocnej jedności. Obecna jest ona natomiast w Kościele katolickim53. Papież zwraca również uwagę, że Kościół w swej mądrości nie dąży do zewnętrznego
ujednolicenia narodów, krępując ich naturalne aspiracje. W wypowiedzi
papieża natomiast zawarta jest myśl, iż Kościół docenia swoisty geniusz
każdego narodu i jego cechy54.
Z kolei w encyklice Aeterna Dei Sapientia Jan XXIII, za papieżem św. Leonem Wielkim, broni prawdy o prymacie Biskupa Rzymskiego. W związku z tym utrzymuje, że Biskup Rzymu jako następca św. Piotra i zastępca
Chrystusa jest ośrodkiem i kolumną wszelkiej jedności Kościoła. Za św. Leonem Wielkim papież Jan odwołuje się w tym przypadku do tekstu ewangelijnego Mt 16, 19 opisującego przekazanie św. Piotrowi władzy wiązania
i rozwiązywania, która została rozciągnięta również na innych apostołów
oraz ich następców. Świętemu Piotrowi jednak – zwraca uwagę papież –
jako widzialnej głowie Kościoła, władza ta została przekazana oddzielnie.
Z władzą świętego Piotra i jego następców związana jest też duchowa wielkość Rzymu – podkreśla również za św. Leonem Wielkim papież Jan XXIII.
52
53
54
Ad Petri Cathedram 67-75.
Tamże 37. 63-66.
Mater et Magistra 181.
296
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
Łączy on wielką godność św. Piotra z czcią dla miasta Rzymu. Wskazuje
bowiem na pełnione w nim posłannictwo oraz świadectwo świętych Piotra
i Pawła, a także na fakt obecności w Rzymie ich grobów, „wspólnych ojców
i nauczycieli prawdy”. Jan XXIII wskazuje również na pierwszeństwo Kościoła Rzymu pośród innych Kościołów. W konsekwencji każdy inny Kościół na świecie, czyli wszyscy wierni, powinni być w zgodzie z Kościołem
Rzymskim. Stanowi to warunek zachowania tradycji apostolskiej. Papież
podkreśla równocześnie, że jedność Kościoła jest skutkiem działania Ducha Świętego oraz wielu ludzi dobrej woli55.
Wreszcie w jednej z dwóch najbardziej znanych encyklik, Mater et
Magistra, Jan XXIII ukazuje wkład Kościoła w życie społeczeństw. Otóż
stwierdza, że Kościół mając z Bożego postanowienia charakter powszechny, nigdy nie jest obcy wobec społeczności ludzkiej. Kościół będąc obecny
w życiu ludzi, nie może uważać siebie za ciało obce pośród nich. Przeciwnie, jak podkreśla papież, obecność Kościoła przyczynia się do odrodzenia
i zmartwychwstania każdego człowieka w Chrystusie. Człowiek zaś, który
odradza się i ponownie wzrasta w Chrystusie, nigdy nie czuje się ograniczany z zewnątrz. Czuje się on wolny w samej głębi swej istoty oraz rozwija
najszlachetniejszą i najlepszą stronę swej natury56.
Zakończenie
Jak wykazano, nauczanie św. Jana XXIII obecne w encyklikach zawiera implicite argumentację na wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego.
Analiza encyklik św. Jana XXIII pod kątem wiarygodności chrześcijaństwa
pozwala stwierdzić, że bardzo dużo uwagi papież poświęca świadectwu życia chrześcijańskiego. Stanowi ono motyw skłaniający do wiary w Chrystusa. Papież wskazuje na konieczność świętego i pełnego ofiarnej miłości życia, zarówno ze strony kapłanów jak i ludzi świeckich. Ojciec święty
podkreśla ogromną rolę świadectwa w wymiarze wspólnotowym Kościoła, jako szczególnie skutecznego w ewangelizacji świata. Duży nacisk papież kładzie również na kwestię wierności prawdzie, która pochodząc od
Boga domaga się od człowieka wiary religijnej oraz przyczynia się do zapewnienia prawdziwego pokoju między ludźmi. Treść encyklik Jana XXIII
dotyczy również wiarygodności Kościoła. Chodzi mianowicie o kwestie
55
56
Aeterna Dei Sapientia 37-68.
Mater et Magistra 178-180.
297
Ks. Sławomir Bartnicki
Boskiego pochodzenia i struktury Kościoła, jego konieczności do zbawienia oraz jedności, której widzialnym znakiem jest prymat św. Piotra i jego
następców. Eklezjologia papieża Jana XXIII charakteryzuje się także dużą
wrażliwością ekumeniczną.
Uzasadnianie teologicznofundamentalne zawarte w encyklikach Jana
XXIII odwołuje się przede wszystkim do podmiotowych uwarunkowań
człowieka, który w Objawieniu Bożym szuka odpowiedzi na najważniejsze
pytania egzystencjalne. Odpowiada to współczesnemu sposobowi uzasadniania w teologii fundamentalnej, odwołującemu się w bardzo dużym stopniu do racji podmiotowych, zgodnych z rozumną i wolną naturą człowieka. Uzasadnianie to jest prezentowane w ramach tak zwanej nowej argumentacji teologicznofundamentalnej, formułującej nowe motywy na wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego takie jak na przykład argument
ze świadectwa, z miłości, z nadziei, z wkładu chrześcijaństwa w kulturę czy
też z wyjątkowego charakteru chrześcijaństwa w porównaniu do innych religii. Dopełniają one tradycyjne argumenty z proroctw, cudów oraz zmartwychwstania Jezusa. Uzasadnienie natomiast wiarygodności Objawienia
zrealizowanego w Jezusie Chrystusie pozwala osobie ludzkiej na rozumną
i wolną odpowiedź na Boże wezwanie do wiary57.
Argumentacja zawarta w encyklikach św. Jana XXIII bardzo dobrze
wpisuje się w obecną sytuację, domagającą się od chrześcijan bycia świadkami wiary w Chrystusa, którzy będą wnosić w świat wartości ewangeliczne. Konieczna jest przy tym obecność chrześcijan w przestrzeni publicznej,
aby stanowić przeciwwagę dla kreowanej nieprzychylnej atmosfery wobec
wiary religijnej oraz ukazywać alternatywę w postaci pięknego życia płynącego z wiary w Chrystusa.
Streszczenie
Prezentacja treści encyklik papieża św. Jana XXIII przyczynia się do recepcji nauczania papieskiego, ukazującego między innymi argumenty na
wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego. Argumentacja obecna w encyklikach Jana XXIII dotyczy świadectwa życia ludzi wierzących w Chry57
Zob. I. Korzeniowski, P. Rabczyński. Znaki czasu, w: Leksykon Teologii Fundamentalnej,
s. 1378-1381;M. Rusecki, J. Mastej. Uzasadnianie w teologii fundamentalnej, „Roczniki
Teologii Fundamentalnej i Religiologii” 2(2010); M. Rusecki. Traktat o wiarygodności
chrześcijaństwa; S. Bartnicki, Wiarygodność Objawienia chrześcijańskiego według kardynała
Avery Dullesa, s. 211. 256. 299.
298
Wiarygodność chrześcijaństwa w encyklikach św. Jana XXIII
stusa, miłości chrześcijańskiej, wkładu chrześcijaństwa w kulturę, obecności pełni prawdy w chrześcijaństwie oraz ustanowienia Kościoła przez
Jezusa Chrystusa. Odwołuje się ona przede wszystkim do podmiotowych
uwarunkowań człowieka, który w Objawieniu Bożym szuka odpowiedzi
na najważniejsze pytania egzystencjalne. Odpowiada to współczesnemu
sposobowi uzasadniania w teologii fundamentalnej. Prezentacja motywów
wiarygodności Objawienia zrealizowanego w Jezusie Chrystusie, ukazuje
racjonalny charakter wiary chrześcijańskiej, poprzez którą człowiek przyjmuje Boże orędzie zbawienia. Przyczynia się do tego argumentacja obecna
w encyklikach św. Jana XXIII, która nadal zachowuje swoją aktualność.
Słowa kluczowe: Jan XXIII, Objawienie, wiarygodność, argumenty, świadectwo,
miłość, prawda, kultura, Kościół, jedność, wiara.
The Credibility of Christianity
in the Encyclicals of St. John XXIII
Summary
The presentation of the content of the encyclicals of Pope St. John XXIII
contributes to the reception of papal teaching, showing, among others
things, the arguments concerning the credibility of the Christian revelation. The argumentation present in the encyclicals of John XXIII concerns
the testimony of the life of people who believe in Christ, Christian charity,
the contribution of Christianity to culture, the presence of the full truth
in Christianity and the establishment of the Church by Jesus Christ. It refers primarily to the subjective determinants of the human being, who in
the Revelation of God looks for answers to the most important questions
of life. This corresponds to the modern way of justifying in fundamental
theology. The presentation of the motives of the credibility of Revelation
realized in Jesus Christ reveals the rational nature of the Christian faith, by
which man accepts God’s message of salvation. The argumentation present
in the encyclicals of St. John XXIII gives its contribution here and it retains
its topicality today.
Key words: John XXIII, Revelation, credibility, arguments, testimony, love, truth, culture, Church, unity, faith.
299