Obraz „Medytacje” („Popielec”) z cyklu „Ceremonie” Witolda

Obraz „Medytacje” („Popielec”) z cyklu „Ceremonie” Witolda Wojtkiewicza
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Autor Witold Wojtkiewicz (1879–1909) Czas powstania 1908 Wymiary wysokość: 80 cm, szerokość: 90 cm Oznaczenie autorskie Wojtkiewicz | 1908 r. Numer inwentarzowy MNK­II­b­119 Muzeum Muzeum Narodowe w Krakowie Oddział Gmach Główny Galeria Sztuki Polskiej XX wieku Tematy namalowane, znane postaci, śmierć Technika tempera Materiał płótno Data pozyskania 1928, zakup Prawa do obiektu Muzeum Narodowe w Krakowie Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna • Digitalizacja MNK, projekt iMNK • Tagi malarstwo, alegoria, Młoda Polska, 2D, kobieta Witold Wojtkiewicz zajmuje w gronie młodopolskich malarzy miejsce szczególne. Jego malarstwo, typowe dla dekadenckiego fin de siècle’u, André Gide opisywał jako „osobistą mieszaninę naturalizmu, impresjonizmu i groteski”. Artysta stworzył własny zadziwiający ekspresjonizmem malarski świat, rodem z somnambulicznych wizji. Senne marzenia przeplatają się w nim z obrazami z baśni, a bohaterami są uczestniczące w dziwnych ceremoniach kalekie lalki, odrażające manekiny, kukiełki bądź „brzydkie i nieprzyjemne baby”.
Medytacje to prawdopodobnie ostatnie dzieło artysty, przedwcześnie zmarłego (w wieku niespełna 30 lat), które weszło w skład liczącego siedem obrazów, dziś już niekompletnego, cyklu Ceremonie. Wojtkiewicz zaprezentował go jesienią 1908 roku na wystawie Grupy Zero. Poszczególne kompozycje cyklu — Śmierć dziewczyny (Wyzwolenie), Asysta księżniczki, Wezwanie (Hołd), Idylla (Swaty), Zjawisko (Bajka), Chrystus i dzieci, Medytacje (Popielec) — nie stanowiły jednak spójnej tematycznie całości. Każda z nich była niezależnym, tajemniczym i melancholijnym dziełem, przesyconym własną baśniową atmosferą.
Obraz Medytacje przedstawia scenę wielkopostnego posypywania głowy popiołem, rozgrywającą się u stóp barokowego ołtarza. Ukazana tam kobieta ubrana jest w kunsztownie zdobione, utrzymane w kontrastowych, biało­czarnych barwach szaty i w równie efektowny, dwukolorowy kapelusz, zdobiony czarnym strusim piórem. Głowę wspiera na dłoniach w geście typowym dla alegorycznych przedstawień melancholii. Kobieta oddziela od siebie dwa światy: po jej prawej stronie, na stopniach ołtarza, siedzą strojne, biało ubrane postacie, po lewej zaś — ponura i smutna grupa w czarnych żałobnych szatach. Swoisty dysonans buduje nie tylko kolorystyka, dzieląca kompozycję na część radosną i smutną, ale również zderzenie nastrojów: spokój bohaterów obrazu kontrastuje z ich ceremonialnymi strojami, które w swojej kiczowatej przesadzie są typowe dla wyobraźni dziecięcej. Ten dysonans nastrojów sugeruje również tytuł — Medytacje — odwołujący się do medytacji nad kolejami życia ludzkiego bądź też do refleksji nad ceremonialnością Wielkiego Postu.
Opracowanie: Urszula Kozakowska­Zaucha (Muzeum Narodowe w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone