Mazur POP cz 2

100
Część II
Adam Mazur, Marcin Bekta
Ekonomiczne uwarunkowania w działalności
gospodarstwa agroturystycznego1
Adam Mazur, Marcin Bekta
Wstęp
Szkoła Główna Turystyki i Rekreacji w Warszawie
Agroturystyka jest jedną z alternatyw na udany wypoczynek. Można stwierdzić, że
nie jest to wcale nowy trend, bo turystyka wiejska w Polsce ma stare tradycje, a pierwsze jej ślady można spotkać już w początkach XIX wieku [Drzewiecki 1998]. Jednak pod
względem definicji agroturystyka może przysporzyć wiele problemów. Bardzo często
przez osoby niezwiązane z agroturystyką pojęcie te mylone jest z turystyką wiejską,
do której agroturystyka należy i jest jej częścią składową. Agroturystyka postrzegana
jest jako forma wypoczynku, który realizowany jest w gospodarstwach prowadzących
działalność rolniczą [Drzewiecki 1997]. Rozwój turystyki wiejskiej związany jest z
troską o zdrowie fizyczne i psychiczne oraz pragnieniem obcowania w nieskażonym
środowisku [Marks-Bielska, Babuchowska 2003].
Agroturystyka powinna być dodatkowym źródłem dochodu gospodarstwa rolnego.
Jedną z podstawowych atrakcji takiego wypoczynku jest możliwość podpatrywania
codziennej pracy na wsi. Według Krzysztofa Parzycha [2010] korzyści z agroturystyki
dla gospodarstwa i wsi to możliwość wykorzystania wolnych środków materialnych i
niematerialnych, zwiększenie przychodu w gospodarstwie oraz stworzenie nowego
miejsca pracy. Jednak, aby agroturystyka rozwijała się niezbędne jest spełnienie kilku warunków. Według niektórych autorów [Ciepiela i in. 2013] do czynników, które
warunkują rozwój agroturystyki należą m.in. położenie i środowisko przyrodnicze.
Według wcześniejszych badaczy jednym z istotnych czynników w agroturystyce są
koszty ponoszone przez gości. Jednak większość gości w agroturystyce to osoby średniozamożne i ponad 70% tych osób uznało, że jednym z czynników motywujących do
wyjazdu na wypoczynek wiejski był niski koszt pobytu.
Celem opracowania jest zbadanie kosztów ponoszonych na prowadzenie agroturystyki. Dla potrzeb analizy wyliczono współczynniki pozwalające oszacować opłacalność
prowadzenia takiej działalności.
Metodyka badań
Badania przeprowadzono w 2015 roku w 150 gospodarstwach agroturystycznych
w województwach mazowieckim i podlaskim (po 75 gospodarstw na każde województwo). Wszystkie gospodarstwa funkcjonowały na areale powyżej 1 ha. Badania skła1
Artykuł jest wynikiem realizacji zadania badawczego realizowanego w ramach działalności
statutowej w roku 2014 na Wydziale Turystyki i Rekreacji SGTIR pt. Stan i jakość bazy agroturystycznej w województwie mazowieckiem i podlaskim.
Ekonomiczne uwarunkowania w działalności gospodarstwa...
101
dały się z wywiadów bezpośrednich, ankietowania gospodarstw agroturystycznych,
w niektórych wypadkach posługiwano się wywiadem telefonicznym.
Podczas prac badawczych poddano analizie wiek właścicieli gospodarstw, wielkość
gospodarstw, liczbę pokojów, liczbę miejsc noclegowych, średnie ceny za pokój, średnie
ceny za miejsce noclegowe, średnie ceny za wyżywienie, koszty promocji gospodarstw,
współczynniki wykorzystania pokojów, miejsc noclegowych, ADR2, RevPar3. Za pomocą
funkcyjnych arkuszy pozyskano dane do obliczenia nadwyżek bezpośrednich.
Charakterystyka gospodarstw agroturystycznych
Gospodarstwa objęte badaniami były zróżnicowane pod względem powierzchni.
Gospodarstwa o powierzchni do 2 ha stanowiły 3,5% próby, od 2 do 5 ha – 36,4%, od
5 do 10 ha – 25,1%, a powyżej 10 ha – 35,1%. Największą grupę stanowili właściciele
gospodarstw w wieku od 41 do 50 lat (35%). Osoby w wieku od 51 do 60 lat stanowiły 27,7% badanych rolników, w wieku od 31 do 40 lat oraz powyżej 60 lat było po
15%. Wnioskować można, że agroturystyką zajmują się osoby powyżej 30. roku życia.
W badanych gospodarstwach uprawiano głównie zboża (51,4%), rośliny strączkowe (1,4%), warzywa (17,5%), owoce (2,7%). W 21,2% gospodarstw prowadzono
chów bydła mlecznego, a w 16,5% bydła mięsnego, w 9,9% chowano ptactwo, a 3,3%
gospodarstw zajmowało się hodowlą ryb.
Najczęściej w badanych gospodarstwach agrotu- Tabela 1. Liczba pokojów w
rystycznych znajdowało się od 3 do 5 pokojów (81% gospodarstwach agroturystywszystkich gospodarstwach). Najwięcej, bo 5 pokojów, cznych
Liczba
Odsetek
udostępniało swoim gościom 38,5% gospodarstw
pokojów
gospodarstw
agroturystycznych, 4 pokoje były udostępniane przez
[%]
22,1% gospodarstw, a 3 pokojami dysponowało 20,4%
Do 2
7,0
gospodarstw (tab. 1).
3
20,4
W zależności od rozmieszczenia i wielkości pokojów
4
22,1
właściciele dysponowali odpowiednią liczbą łóżek. Naj5
38,5
więcej łóżek (powyżej 20) znajdowało się w 9,1% badaPowyżej
5
12,0
nych gospodarstw, 12 łóżek dostępnych było w 11,7% gospodarstw, 10 w 14,8% obiektach, 8 w 13% gospodarstw Źródło: badania własne
agroturystycznych [Mazur, Bekta 2015] (tab. 2).
Sezonowość działalności dotyczyła wyłącznie 20% badanych gospodarstw. Ich
działalność sprowadzała się wyłącznie do udzielenia gościny w okresie letnim, jednak
80% badanych gospodarstw agroturystycznych prowadziło swoją działalność przez
cały rok. W zależności od sezonu ceny zmieniały się w 49,1% badanych obiektach,
2
3
ADR jest to średnia cena za pokój liczona według wzoru: różnica przychodu netto ze sprzedaży
pokojów i liczby sprzedanych pokojów.
RevPar to przychód na jeden dostępny pokój. Współczynnik ten mówi o efektywności sprzedaży
noclegów; jest to iloczyn wyniku ADR i współczynnika obłożenia pokojów. Obłożenie pokojów
liczone jest jako iloraz liczby sprzedanych pokojów i liczby pokojów ogólnodostępnych. Dzięki
temu współczynnikowi znany jest procent zajętych pokojów. Analogicznie można obliczyć
obłożenie miejsc noclegowych.
102
Adam Mazur, Marcin Bekta
Tabela 2. Miejsca noclegowe (łóżka)
w gospodarstwach agro-turystycznych
Liczba łóżek Odsetek gospodarstw [%]
Do 3
0,8
4-5
2,0
5
3,2
6
7,0
7
3,9
8
13
9
5,7
10
14,8
11
2,6
12
11,7
13
4,3
14
3,0
15
3,9
16
4,3
17-18
2,1
18
1,3
19
0,3
20
7,0
Powyżej 20
9,1
Źródło: badania własne [Mazur, Bekta 2015]
Tabela 3. Długość pobytu w gospodarstwach
agroturystycznych
Liczba dni
Odsetek gości
pobytu
korzystających
z pobytu [%]
Do 2
1,8
Do 3
48
Do 4
1,3
Do 5
12,9
Do 6
0,9
Do 7
25,3
Powyżej 7
8,4
Powyżej 14
1,3
Źródło: badania własne [Mazur, Bekta 2015]
a w 50,9% pozostawały na tym samym
poziomie przez cały okres.
Średnia cena za pokój w badanych
gospodarstwach wynosiła 59 zł, a łóżka
30 zł. Turyści najczęściej pozostawali w
gospodarstwie przeciętnie nie dłuższej
niż 3 dni (48% gości), 25,3% gości zostawało na dłuższy pobyt do 7 dni, a 12,9%
na 5 dni (tab. 3).
Usługi gospodarstw agroturystycznych
Aż 59,1% gospodarstw agroturystycznych nie miało w swojej ofercie wyżywienia,
a 80% właścicieli nie było w stanie wyliczyć kosztów obsługi turystów. W opinii 70%
właścicieli agroturystyka nie przynosi oczekiwanych zysków. Średnie nakłady roczne
na promocje gospodarstw wyniosły 1553 zł. W większości gospodarstw agroturystyką zajmowały się 2 osoby (80%). Średnie wykorzystanie pokojów w gospodarstwach
agroturystycznych wynosiło 8% (od 2 do 45%) dla gospodarstw całorocznych i 62% dla
sezonowych (od 21 do 90%). Grażyna Ciepiela i współautorzy [2013] uzyskali współczynniki wykorzystania miejsc noclegowych średnio na poziomie 3,61-5,14%. Taka
rozpiętość danych związana jest z tym, że gospodarstwa całoroczne przyjmują tylko
okazjonalnie gości w okresie letnim (około 70 dni w sezonie letnim) i mają praktycznie
wszystkie miejsca zajęte. W gospodarstwach sezonowych okres otwarcia obiektu dla
gości mieści się wyłącznie w tych letnich dniach. W badanych gospodarstwach średnia
liczba wykorzystanych miejsc noclegowych (łóżek) wyniosła 175 miejsc w ciągu roku,
a dla gospodarstw sezonowych 237 na rok. Z kolei G. Ciepiela i współautorzy [2013]
podali, że było to średnio odpowiednio 145 i 233 miejsc.
Ekonomiczne uwarunkowania w działalności gospodarstwa...
103
Średnio ADR dla gospodarstw agroturystycznych wynosił podobnie dla całorocznych i dla sezonowych obiektów, odpowiednio 90,50 zł i 90,00 zł. RevPar w całorocznych gospodarstwach agroturystycznych wynosił 1750 zł, a w sezonowych 2370 zł.
Należy pamiętać, że jest to średnia dla 2 województw. W województwie mazowieckim
współczynnik ten wynosił 1930 zł, a w województwie podlaskim 1750 zł.
23
22
zł/dzień
21
20
19
bez wyżywienia
(średnia)
przygotowanie
wyżywienia bez
pobytu (średnia)
województwo
podlaskie
województwo
mazowieckie
Ryc. 1. Koszty utrzymania turysty w gospodarstwie agroturystycznym
Źródło: badania własne
Średnie koszty utrzymania turysty
wyniosły 20 zł dziennie (bez produktów
żywnościowych). W gospodarstwach
prowadzących wyżywienie koszty całodziennego wyżywienia wynosiły 21,56
zł (na podstawie wywiadu), cena zaś
usługi gastronomicznej wynosiła 40 zł.
Koszty całodziennego wyżywienia w
województwie mazowieckim wyniosły
22,51 zł, a w województwie podlaskim
20,61 zł dziennie (ryc. 1).
Pracochłonność w gospodarstwach
agroturystycznych jest bardzo trudna
do oszacowania ze względu na brak prowadzonej ewidencji przepracowanych
godzin. Według analizy danych nadwyżka bezpośrednia z usług noclegowych
w gospodarstwach agroturystycznych
wyniosła 4659 zł, a roczna nadwyżka dla
gospodarstw świadczących wyżywienie
całodzienne wyniosła 13 534 zł.
18000
15000
12000
9000
6000
3000
0
zł
ogółem
województwo województwo
mazowieckie podlaskie
nadwyżka bezpośrednia bez wyżywienia
18000
15000
12000
9000
6000
3000
0
zł
ogółem
województwo województwo
mazowieckie podlaskie
nadwyżka bezpośrednia z wyżywieniem
Ryc. 2 Nadwyżka w gospodarstwach agroturystycznych
Źródło: badania własne
104
Podsumowanie
Adam Mazur, Marcin Bekta
Agroturystykę określa się jako formę turystyki wiejskiej związanej bezpośrednio z
rolnictwem. Oznacza to więc, że zaliczyć do niej można tylko turystykę, która prowadzona była i jest na terenach rolniczych, wykorzystujących budynki gospodarcze (po
wcześniejszej adaptacji), wolne pokoje mieszkaniowe oraz usługi i produkcję rolną,
pochodzącą z tych gospodarstw. Rozwój agroturystyki w Polsce w ostatnich latach
stał się bardzo znaczny i jest tematem bardzo aktualnym, co stwarza potrzebę zajęcia
się tą problematyką, zarówno z punktu widzenia potrzeb praktyki gospodarczej, jak i
wypracowania naukowych narzędzi jej analizy [Dębniewska, Tkaczuk 1997]:
–– większość badanych gospodarstw agroturystycznych miało od 3 do 5 pokojów,
–– większość badanych gospodarstw (80%) było obiektami całorocznymi,
–– większość gospodarstw miała stałe ceny,
–– średnia cena za pokój wynosiła 59 zł i 30 zł za łóżko.
–– najbardziej popularne w gospodarstwach agroturystycznych były pobyty do
3 dni,
–– wadą był brak usługi żywieniowej (60% ofert noclegowych bez wyżywienia).
Średnie wykorzystanie pokojów wynosiło dla gospodarstw całorocznych 8% i 62%
dla sezonowych. Niski wynik wykorzystania pokojów w gospodarstwach całorocznych
wynikał najczęściej z braku atrakcyjności danego regionu w okresach niesezonowych.
Niewielka rozbieżność między ADR dla gospodarstw sezonowych i całorocznych
miała wpływ na końcowy bilans zysków i strat. RevPar w gospodarstwach agroturystycznych całorocznych wynosił 1750 zł, a w sezonowych 2370 zł. W województwie
mazowieckim współczynnik ten wyniósł 1930 zł, a w województwie podlaskim 1750
zł. Wyniki te należy uznać za bardzo słabe.
Koszty utrzymania turysty wyniosły średnio 20 zł na dzień bez produktów żywnościowych. Koszty te były trudne do policzenia, bo właściciele gospodarstw nie prowadzili ewidencji czasu pracy, co utrudniało oszacowanie opłacalności tej dziedziny
gospodarki. W gospodarstwach prowadzących wyżywienie koszty całodziennego
wyżywienia wynosiły 21,56 zł, koszt zaś usługi wynosił 40 zł. Koszty całodziennego
wyżywienia w województwie mazowieckim wyniosły 22,51 zł, a w województwie
podlaskim 20,61 zł.
Tylko gospodarstwa nastawione na odpowiednią jakość świadczenia usług, oraz
mające plany ekonomiczne prowadzonej działalności są w stanie osiągnąć odpowiednie i zadawalające dochody. Agroturystyka może być dodatkowym dochodowym
przedsięwzięciem przy odpowiedniej promocji oraz ekonomice.
Ekonomiczne uwarunkowania w działalności gospodarstwa...
Bibliografia
105
Ciepiela G.A., Kur-Kowalska A., Jankowska J., 2013, Opłacalność działalności turystycznej w gospodarstwach agroturystycznych środkowo-wschodniej Polski, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, nr 98.
Dębniewska M, Tkaczuk M., 1997, Agroturystyka, koszty, ceny, efekty, Poltext, Warszawa.
Drzewiecki M., 1997, Agroturystyka, Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz
Drzewiecki M., 1998, Pojęcie turystyki wiejskiej, Turyzm z. 1, s. 25.
Marks-Bielska R., Babuchowska K., 2003, Uwarunkowania rozwoju agroturystyki w województwie
warmińsko-mazurskim według opinii właścicieli gospodarstw rolnych. Folia Pomer. Univ. Technol.
Stetin, Oeconomica, 299 (70), 141-150
Mazur A., Bekta M., 2015, Stan bazy agroturystycznej w województwie mazowieckim i podlaskim,
Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula, 45 (7), s. 60-66.
Parzych K., 2010, Funkcjonowanie agroturystyki w powiecie lęborskim, Słupskie Prace Geograficzne
7, s. 115-126.
ECONOMIC CONDITIONING IN AGRITOURISM ACTIVITIES
Summary. In year 2015 a research has been conducted in 150 agritourism households in
provinces: mazowieckie and podlaskie. In each of these households conducted simplified
and detailed examinations. The simplified ones were based on filling in surveys, the detailed
ones on the other hand were based on giving all incurred expenditure and obtained profits
on agritourism activity. A number of coefficients, used in the hotel trade has been analysed and calculated, such as ADR, REVPAR, the occupancy of rooms and accommodation
places. Simplified balance was presented for year 2015. Losses or profits were calculated
on individual households. Based on conducted examinations, it is possible to state that,
the agritourism at the appropriate management and an appropriate location can bring
additional advantages.
Key words: agritourism, ADR, RevPar, provinces podlaskie, mazowieckie, tourists
Translated by RAFAŁ WOŹNICA