Wstęp

Wstęp
Książka ta jest kroniką najważniejszych wydarzeń z dziejów
polskich i w Polsce funkcjonujących mediów, tj. prasy, radiofonii
i telewizji. Zawiera chronologicznie ułożone, skondensowane zapisy
dotyczące wydarzeń w tym obszarze. Do końca XIX wieku kalendarium obejmuje informacje o prasie i jej infrastrukturze, poczynając od
pierwocin do form rozwiniętych. Poszczególne hasła informują o początku wydawania konkretnych tytułów, niekiedy o roku zakończenia
wydawnictwa oraz zawierają podstawowe informacje o charakterze
periodyku i jego najważniejszych twórcach. Niektóre hasła są bardziej
rozwinięte i obejmują opis istotnych faktów z dziejów wydawnictw
prasowych, przy czym nie są to pełne noty encyklopedyczne, lecz
informacje zwracające uwagę na fakty i na rolę, jaką dany tytuł lub
dany publicysta – dziennikarz pełnił w historii polskich mediów; są
tam też inne uwagi i refleksje.
W odniesieniu do XX wieku kalendarium obejmuje obok prasy,
także dzieje polskiej i polonijnej (tj. wychodźczej i mediów w polskich skupiskach autochtonicznych) radiofonii i telewizji, niekiedy
autor zwracał także uwagę na ważniejsze rodzaje cyklicznych audycji radiowych i telewizyjnych w obrębie poszczególnych nadawców.
Uwzględnił też infrastrukturę mediów – techniczną, prawną, społeczną,
polityczną itp. Hasła dotyczące ostatnich lat dotyczą nie tylko ważnych
– z dzisiejszej perspektywy – wydarzeń, ale także mniej istotnych, które
w opinii autora mogą nabrać znaczenia z upływem czasu.
Przeważająca większość haseł uwzględnia daty dzienne, część
(zwłaszcza odnosząca się do miesięczników) – daty miesięczne, ale
są też przypadki, zwłaszcza dotyczące pierwocin prasowych, ale także
i w latach późniejszych, w odniesieniu do czasopism o rzadszej częstotliwości lub gdy dokładniejszej daty nie dało się ustalić – tylko daty
roczne. Pozycje z datami wyłącznie rocznymi lokowane są w końcu
danego roku po informacjach zawierających dokładniejszą lokalizację
chronologiczną.
– 10 –
Kalendarium jest poświęcone głównie mediom ogólnoinformacyjnym i społeczno-kulturalnym, ale uwzględnia także najważniejsze
pozycje prasy specjalnej, takiej jak techniczna, naukowa, edukacyjna,
dziecięca itp. Autor starał się uwzględnić oczywiście tylko wybrane
pozycje spośród kilkudziesięciu tysięcy samych tytułów prasowych;
kryterium był szeroki zasięg oddziaływania tytułu i jego waga społeczna sygnalizowana także w pracach historyków prasy. Całość jest
jednak pewną wersją wy boru.
Kalendarium w pewnym zakresie uwzględnia też twórców polskich
mediów, w szczególności najgłośniejszych dziennikarzy, publicystów
i redaktorów. Ich dokonania w nieco szerszym zakresie uwzględniają
krótkie noty biograficzne przy okazji informowania o zgonie danej osoby. W kilkudziesięciu przypadkach autor przypomniał też głośniejsze
enuncjacje prasowe, przy czym są to głównie ich znane tytuły, rzadziej
krótkie fragmenty.
Poruszanie się po tej książce powinny ułatwić indeksy alfabetyczne
tytułów prasowych, nazwisk oraz miejscowości. Całość powstała jako
swoisty pomocniczy „produkt uboczny” w trakcie wieloletnich studiów
autora nad polską prasą XIX i XX wieku oraz nad polską radiofonią
i telewizją w drugiej połowie XX wieku. Przeznaczona jest dla wszystkich zainteresowanych przeszłością polskich mediów, dla dziennikarzy
a w szczególności jako pomoc dydaktyczna dla studiujących dziennikarstwo, historię, nauki polityczne, bibliotekoznawstwo. Autor starał się
uwzględnić wyniki dociekań polskich historyków prasy, radiofonii i telewizji, większość szczegółowych danych dotyczących dat sprawdzał
z autopsji, w bibliografiach, katalogach i opracowaniach, co wszakże
nie oznacza, iżby wszystkie informacje, wobec stanu naszej wiedzy
i stanu zbiorów bibliotecznych, dało się dokładnie zweryfikować.
Ze względu na naukowo popularny charakter kalendarium nie
opatrujemy go literaturą naukową, odsyłamy jedynie czytelników
do syntetycznych publikacji wyjściowych, a to do czterotomowej
Historii prasy polskiej pod redakcją Jerzego Łojka (Prasa polska
w latach 1661-1864, Warszawa 1976, Prasa polska w latach 1864-1918, Warszawa 1976, Andrzej Paczkowski, Prasa polska w latach
– 11 –
1918-1939, Warszawa 1980, Prasa polska w latach 1939-1945,
Warszawa 1980), do jednotomowego podręcznika autorstwa Jerzego
Łojka, Jerzego Myślińskiego i Wiesława Władyki, Dzieje prasy polskiej, Warszawa 1988 (opracowania podręcznikowe zawierają działy
odsyłające do opracowań szczegółowych); najnowsze spojrzenie dotyczące polskich mediów w II Rzeczpospolitej, a zwłaszcza mediów
w Polsce po II wojnie światowej i prasy emigracyjnej (autorzy: Rafał
Habielski, Andrzej Kozieł) zawiera zbiorowa praca podręcznikowa powstała w kręgu Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego
pt. Prasa, radio i telewizja w Polsce. Zarys dziejów (Warszawa 1999).
Ogólne omówienie transformacji mediów polskich po 1989 r. zawiera
książka pióra Tomasza Mielczarka (Między monopolem a pluralizmem.
Zarys dziejów środków komunikowania masowego w Polsce w latach
1989-1997, Kielce 1998). Najpełniejszym przewodnikiem po historii polskiej radiofonii jest zbiorowa publikacja pt. 70 lat Polskiego
radia 1925-1995, Warszawa 1995. Zalecamy tez korzystanie z PWN
Leksykonu. Media, Warszawa 1999. Wśród nowych syntez dziejów
telewizji w Polsce na uwagę zasługuje książka Andrzeja Kozieła pt. Za
chwilę dalszy ciąg programu... Telewizja Polska czterech dekad 19521989, Warszawa 2003. Bardziej dociekliwym czytelnikom doradzamy
lekturę poszczególnych pozycji periodyku poświęconego wyłącznie
polskim mediom („Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”
Warszawa 1962-1976 i jego kontynuacji – „Kwartalnik Historii
Prasy Polskiej” Warszawa 1977-1993 oraz nowo założony w 1998 r.
w Krakowie„Rocznik Historii Prasy Polskiej”; scalony spis treści
dwóch pierwszych tytułów zob. „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”
1981, t. 20, nr 4, s. 79-120 oraz 1992, t. 31, nr 2, s. 121-147).
Pierwsze wydanie tej publikacji ukazało się nakładem Wszechnicy
Świętokrzyskiej w Kielcach w 2001 r. i obejmowało materiał do końca
tegoż roku. Obecne drugie, skorygowane, zostało znacznie uzupełnione
i doprowadzone do początku 2004 r.
Jerzy Myśliński
Warszawa, w kwietniu 2004 r.