E EGZA AMIN CN MA CHEM ATUR MIA RALN NY

.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
E AMIN
EGZA
N MA
ATUR
RALN
NY
OD
D ROK
KU SZ
ZKOLNEGO
O 20144/2015
5
C MIA
CHEM
POZIOM
M ROZSZERZ
ZONY
Y
PRZYK
KàADOW
WY ZES
STAW ZADAē
Z
(A1)
W czasie trwaania egzaminu zdającyy moĪe korzzystaü z Karrty wybranyych wzorów i staáych
fizyykochemicznnych na egzzamin maturralny z biollogii, chemii i fizyki, linnijki oraz kaalkulatora
prosteg
go.
Czass pracy: 180
1 minutt
G
GRUDZIEē
ē 2013
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Zadanie 1. (0–2)
Dwa pierwiastki X i Z tworzą związek chemiczny. Pierwiastek X znajduje siĊ w 2. okresie
i 14. grupie. W stanie podstawowym atomy pierwiastka Z mają konfiguracjĊ elektronową
1s22s22p4. Stosunek masowy pierwiastka X do pierwiastka Z w opisanym związku jest równy
3 : 8.
a) Napisz wzór sumaryczny związku, który opisano w informacji, a nastĊpnie podaj typ
hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) atomu pierwiastka X tworzącego opisany związek oraz
okreĞl budowĊ przestrzenną (liniowa, trójkątna, tetraedryczna) cząsteczki tego
związku.
Wzór sumaryczny: .......................................................................................................................
Typ hybrydyzacji: ........................................................................................................................
Budowa przestrzenna: ..................................................................................................................
b) Podaj liczbĊ wiązaĔ typu V i liczbĊ wiązaĔ typu S wystĊpujących w cząsteczce
opisanego związku chemicznego.
Liczba wiązaĔ typu V: ...................................... Liczba wiązaĔ typu S: ......................................
Zadanie 2. (0–2)
Do 41,00 cm3 wodnego roztworu wodorotlenku sodu o gĊstoĞci 1,22 g · cm 3 , ale
o nieznanym stĊĪeniu, dodano nadmiar roztworu siarczanu(VI) miedzi(II) (reakcja I).
Po odsączeniu osad wypraĪono do staáej masy, otrzymując 10,00 g tlenku miedzi(II)
(reakcja II). Opisane przemiany ilustrują poniĪsze równania.
I
II
CuSO4 + 2NaOH ĺ Cu(OH)2 + Na2SO4
Cu(OH)2 temp

.o CuO + H2O
Oblicz w procentach masowych stĊĪenie roztworu wodorotlenku sodu uĪytego
do przeprowadzenia reakcji I.
Obliczenia
Strona 2 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
Zadanie 3. (0–1)
Tlenek wĊgla(II) jest stosowany w produkcji wielu metali, np. Īelaza, co opisuje poniĪszy
schemat.
CO + Fe2O3 ĺ CO2 + Fe
Dobierz i uzupeánij wspóáczynniki stechiometryczne w poniĪszym schemacie oraz podaj
stosunek masowy substancji peániącej funkcjĊ utleniacza do substancji peániącej funkcjĊ
reduktora.
……CO + ……Fe2O3 ĺ ……CO2 + ……Fe
Stosunek masowy substancji peániącej funkcjĊ utleniacza do substancji peániącej funkcjĊ
reduktora: ......................... : ............................
Zadanie 4. (0–1)
Związek miĊdzy mocą kwasu Brønsteda i sprzĊĪonej z tym kwasem zasady w roztworach
wodnych przedstawia zaleĪnoĞü:
Ka ˜ Kb = Kw
gdzie Ka oznacza staáą dysocjacji kwasu, Kb staáą dysocjacji sprzĊĪonej zasady, a Kw iloczyn
jonowy wody.
Zaznacz poprawne dokoĔczenie zdania.
Najsáabszą spoĞród nastĊpujących zasad: NO 2 , CH3COO , I , HS jest
A. NO 2
B. CH3COO C. I D. HS Zadanie 5. (0–1)
PoniĪej przedstawiono informacje o efektach energetycznych reakcji przeprowadzonych
w dwóch odrĊbnych ukáadach I i II.
I
2H2O (c) + O2 (g) ĺ 2H2O2 (c)
II 3H2 (g) + N2 (g) қ 2NH3 (g)
'H 1o
'H 2o
196 kJ
92 kJ
Uzupeánij poniĪsze zdania, podkreĞlając wáaĞciwe okreĞlenie w kaĪdym nawiasie.
Reakcja zachodząca w ukáadzie I (wymaga / nie wymaga) dostarczenia energii, poniewaĪ jest
procesem (egzoenergetycznym / endoenergetycznym).
Ogrzanie w warunkach izobarycznych ukáadu II, który osiągnąá stan równowagi, spowoduje
(wzrost / spadek) wydajnoĞci otrzymywania amoniaku.
Strona 3 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Informacja do zadaĔ 6–8.
W celu zbadania aktywnoĞci miedzi, cynku, Īelaza i srebra przeprowadzono dwa
doĞwiadczenia zilustrowane poniĪszym schematem.
DoĞwiadczenie 1.
páytka Zn
páytka Ag
I
CuSO4 (aq)
páytka Fe
II
CuSO4 (aq)
III
CuSO4 (aq)
DoĞwiadczenie 2.
páytka Zn
páytka Fe
IV
AgNO3 (aq)
páytka Cu
V
AgNO3 (aq)
VI
AgNO3 (aq)
Zadanie 6. (0–1)
Napisz, co zaobserwowano podczas doĞwiadczenia 1. w probówkach I–III, lub zaznacz
brak objawów reakcji.
Probówka I: ..................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Probówka II: .................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Probówka III: ...............................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Strona 4 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
Zadanie 7. (0–1)
Napisz w formie jonowej skróconej równania reakcji zachodzących podczas
doĞwiadczenia 2. lub zaznacz, Īe w danej probówce reakcja nie zachodzi.
Probówka IV: ...............................................................................................................................
Probówka V: ................................................................................................................................
Probówka VI: ...............................................................................................................................
Zadanie 8. (0–1)
Po wyjĊciu páytek z roztworów siarczanu(VI) miedzi(II) i azotanu(V) srebra, wysuszeniu
i zwaĪeniu, okazaáo siĊ, Īe masa niektórych páytek zmieniáa siĊ.
WskaĪ páytkĊ, która w obu doĞwiadczeniach zwiĊkszyáa swoją masĊ, podając nazwĊ
lub symbol metalu, z którego ją wykonano.
Nazwa lub symbol metalu, z którego wykonano páytkĊ zwiĊkszającą swoją masĊ w obu
doĞwiadczeniach: .........................................................................................................................
Zadanie 9. (0–2)
PróbkĊ stopu glinu z magnezem o masie 10,00 gramów roztworzono w kwasie solnym.
Podczas tego procesu przebiegáy reakcje opisane równaniami:
2Al + 6HCl ĺ 2AlCl3 + 3H2
Mg + 2HCl ĺ MgCl2 + H2
Wydzielony podczas reakcji wodór zająá objĊtoĞü 11,85 dm3 (w przeliczeniu na warunki
normalne).
Oblicz skáad tego stopu w procentach masowych.
Obliczenia
Strona 5 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Zadanie 10. (0–2)
Uzupeánij poniĪszą tabelĊ, wpisując wartoĞci staáej dysocjacji kwasów beztlenowych
wybranych niemetali 16. i 17. grupy ukáadu okresowego.
WskaĪ czynnik (elektroujemnoĞü albo wielkoĞü promienia atomu poáączonego z atomem
wodoru), który decyduje o mocy kwasów beztlenowych pierwiastków naleĪących do tej
samej grupy i kwasów beztlenowych pierwiastków naleĪących do tego samego okresu.
OceĔ wpáyw wybranego czynnika na moc kwasu.
Symbol
pierwiastka
PromieĔ
atomu,
pm
Wzór
kwasu
Staáa
dysocjacji
Ka1
Symbol
pierwiastka
PromieĔ
atomu,
pm
Wzór
kwasu
F
58
HF
S
104
H2S
Cl
99
HCl
Se
117
H2Se
Br
114
HBr
Te
137
H2Te
I
133
HI
Staáa
dysocjacji
Ka
Na podstawie: A. BielaĔski, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2004.
Wybrany czynnik i jego wpáyw na moc kwasów beztlenowych pierwiastków poáoĪonych
w tej samej grupie:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Wybrany czynnik i jego wpáyw na moc kwasów beztlenowych pierwiastków poáoĪonych
w tym samym okresie:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11. (0–1)
DokoĔcz zdanie, zaznaczając wniosek A. albo B. i jego uzasadnienie 1. albo 2.
JeĞli do kwasu fluorowodorowego dodamy krysztaáek fluorku potasu, to po jego
rozpuszczeniu pH roztworu
A.
wzroĞnie,
1.
zwiĊkszeniu.
2.
zmniejszeniu.
poniewaĪ stopieĔ dysocjacji kwasu ulegnie
B.
zmaleje,
Strona 6 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
Zadanie 12. (0–2)
Oblicz pH wodnego roztworu kwasu fluorowodorowego HF, wiedząc, Īe stopieĔ
dysocjacji kwasu w tym roztworze wynosi 3,0%. Wynik podaj z dokáadnoĞcią do dwóch
miejsc po przecinku.
Obliczenia
Zadanie 13. (0–1)
Przeprowadzono doĞwiadczenie zilustrowane poniĪszym schematem.
HCl (aq)
NaOH (aq)
I
II
biaáy galaretowaty osad Al(OH)3
biaáy galaretowaty osad Al(OH)3
Zarówno w probówce I, jak i w probówce II zaobserwowano zanik osadu i powstanie
roztworu.
Zaznacz poprawne dokoĔczenie zdania.
Na podstawie przeprowadzonego doĞwiadczenia moĪna stwierdziü, Īe wodorotlenek glinu
A. nie reaguje ani z kwasem, ani z zasadą, bo jest rozpuszczalny w wodzie.
B. reaguje tylko z kwasem i dlatego ma wáaĞciwoĞci zasadowe.
C. reaguje tylko z zasadą i dlatego ma wáaĞciwoĞci kwasowe.
D. reaguje zarówno z kwasem, jak i z zasadą i dlatego ma wáaĞciwoĞci amfoteryczne.
Strona 7 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Informacja do zadaĔ 14–17.
W probówkach I, II i III przeprowadzono doĞwiadczenie, w którym badano wpáyw
Ğrodowiska na redukcjĊ jonów MnO 4 . Dysponowano wodnymi roztworami:
x
x
x
x
azotanu(III) sodu
siarczanu(VI) sodu
kwasu siarkowego(VI)
wodorotlenku sodu.
Stwierdzono, Īe w probówce I nastąpiáo odbarwienie fioletowego roztworu. W probówce III
jon manganianowy(VII) zredukowaá siĊ do związku, w którym mangan przyjmuje stopieĔ
utlenienia IV.
Zadanie 14. (0–1)
Uzupeánij schemat doĞwiadczenia, wpisując nazwy lub wzory uĪytych odczynników
wybranych z podanej powyĪej listy.
Schemat doĞwiadczenia
odczynniki:
.........................................
I
.............................................
II
.........................................
III
KMnO4 (aq)
Zadanie 15. (0–1)
Napisz, co zaobserwowano podczas tego doĞwiadczenia w probówkach II i III.
Probówka II: .................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Probówka III: ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 16. (0–3)
a) Napisz wzory jonów zawierających mangan, które powstaáy w wyniku redukcji jonów
MnO-4 w probówkach I i II.
Probówka I: ..................................................... Probówka II: ......................................................
Strona 8 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
b) Napisz w formie jonowej z uwzglĊdnieniem liczby oddawanych lub pobieranych
elektronów (zapis jonowo-elektronowy) równanie reakcji redukcji i równanie reakcji
utleniania zachodzących podczas reakcji przebiegającej w probówce III.
Równanie reakcji redukcji:
.......................................................................................................................................................
Równanie reakcji utleniania:
.......................................................................................................................................................
Zadanie 17. (0–1)
Uzupeánij poniĪsze zdanie, podkreĞlając wáaĞciwe okreĞlenie w kaĪdym nawiasie.
Manganian(VII) potasu wykazuje najsilniejsze wáaĞciwoĞci utleniające w Ğrodowisku
(obojĊtnym / zasadowym / kwasowym), a najsáabsze w Ğrodowisku (obojĊtnym / zasadowym /
kwasowym).
Zadanie 18. (0–1)
Na zajĊciach koáa chemicznego uczestnicy zaplanowali otrzymanie osadu jodku oáowiu(II).
Trzech uczestników zaprojektowaáo doĞwiadczenia, które przedstawili na poniĪszych
rysunkach.
DoĞwiadczenie I
DoĞwiadczenie II
PbCO3
Pb(NO3)2
MgI2
KI
DoĞwiadczenie III
Pb(CH3COO)2
AgI
Przeanalizuj przedstawione projekty doĞwiadczeĔ i napisz numer tego, które zostaáo
zaplanowane poprawnie. WyjaĞnij, dlaczego pozostaáe projekty byáy báĊdne.
Numer doĞwiadczenia: .................................................................................................................
WyjaĞnienie: .................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 9 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Zadanie 19. (0–2)
W laboratorium tlen moĪna otrzymaü miĊdzy innymi podczas termicznego rozkáadu
manganianu(VII) potasu.
a) Zapisz w formie cząsteczkowej równanie reakcji zachodzącej podczas doĞwiadczenia.
.......................................................................................................................................................
b) Narysuj schemat zestawu doĞwiadczalnego uwzglĊdniający otrzymywanie i zbieranie
wydzielanego tlenu.
Rysunek
Zadanie 20. (0–2)
Zaprojektowano doĞwiadczenie zilustrowane poniĪszym schematem.
100 g kwasu solnego o stĊĪeniu 10% masowych
100 g wodnego roztworu wodorotlenku
sodu o stĊĪeniu 10% masowych
Na podstawie analizy danych postawiono nastĊpującą hipotezĊ:
„Po zmieszaniu reagentów w kolbie przebiegnie reakcja zobojĊtniania i dlatego otrzymany
roztwór bĊdzie miaá odczyn obojĊtny.”
OceĔ, czy postawiona hipoteza jest poprawna, czy báĊdna. OkreĞl przewidywany odczyn
otrzymanego roztworu. OdpowiedĨ uzasadnij
Hipoteza jest (poprawna / báĊdna).
Odczyn roztworu bĊdzie ..............................................................................................................
Uzasadnienie: ...............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 10 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
Zadanie 21. (0–3)
TwardoĞü przemijająca wody jest wywoáana obecnoĞcią jonów wodorowĊglanowych. Ich
obecnoĞü moĪna stwierdziü za pomocą roztworu siarczanu(VI) Īelaza(II). Po dodaniu
do wody zawierającej jony wodorowĊglanowe ĞwieĪo sporządzonego, nasyconego roztworu
siarczanu(VI) Īelaza(II) obserwuje siĊ proces zachodzący w trzech etapach. W etapie I
obserwujemy zmĊtnienie wywoáane powstaniem wĊglanu Īelaza(II). W etapie II na skutek
hydrolizy wĊglanu Īelaza(II) powstaje biaáy wodorotlenek Īelaza(II). W etapie III zachodzi
natychmiastowe utlenienie wodorotlenku Īelaza(II) do pomaraĔczowobrązowego
wodorotlenku Īelaza(III), a powstający osad opada na dno naczynia.
Napisz w formie jonowej skróconej równanie reakcji zachodzącej w etapie I oraz
w formie cząsteczkowej równania reakcji zachodzących w etapach II i III procesu
wykrywania jonów wodorowĊglanowych w wodzie.
Etap I: ...........................................................................................................................................
Etap II: ..........................................................................................................................................
Etap III: ........................................................................................................................................
Zadanie 22. (0–2)
Przygotowano dwa roztwory zgodnie z poniĪszym rysunkiem.
C6H5ONa (s)
Zn(NO3)2 (s)
I
II
H2O
NastĊpnie zbadano odczyn obu roztworów za pomocą Īóátego uniwersalnego papierka
wskaĨnikowego.
OkreĞl barwĊ, jaką przyjąá uniwersalny papierek wskaĨnikowy w kaĪdym roztworze.
Uzasadnij przyczynĊ zmiany barwy wskaĨnika, pisząc w formie jonowej skróconej
równania reakcji zachodzących w probówkach I i II.
Barwa papierka
wskaĨnikowego
Równanie reakcji w formie jonowej skróconej
Probówka I
Probówka II
Strona 11 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Informacja do zadaĔ 23–27.
PoniĪej podano ciąg przemian chemicznych, w wyniku których otrzymano keton i aldehyd.
C3H7Cl
związek X + Cl2
KOH / H2O
2
Ğwiatáo
1
C3H7Cl
KOH / H2O
4
związek A
związek B
CuO / T
3
CuO / T
5
keton
aldehyd
Zadanie 23. (0–1)
Wpisz do tabeli literĊ P, jeĪeli zdanie jest prawdziwe, lub literĊ F, jeĪeli jest faászywe.
Zdanie
P/F
1. Organiczny substrat reakcji oznaczonej numerem 2 ma takie same wáaĞciwoĞci
fizyczne i chemiczne, jak organiczny substrat reakcji oznaczonej numerem 4.
2. Związki A i B są alkoholami o tej samej rzĊdowoĞci.
3. Aldehyd i keton, które powstaáy w wyniku opisanych przemian, są wzglĊdem
siebie izomerami.
Zadanie 24. (0–1)
OkreĞl typ reakcji (addycja, eliminacja, substytucja) oraz mechanizm (elektrofilowy,
nukleofilowy, rodnikowy) reakcji oznaczonej na schemacie numerem 1.
Typ reakcji: ..................................................................................................................................
Mechanizm reakcji: ......................................................................................................................
Zadanie 25. (0–2)
Napisz, stosując wzory póástrukturalne (grupowe) związków organicznych, równania
reakcji oznaczonych na schemacie numerami 3 i 4.
Równania reakcji:
3: ...................................................................................................................................................
4: ...................................................................................................................................................
Strona 12 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
Zadanie 26. (0–1)
Napisz nazwĊ systematyczną
a) związku o wzorze C3H7Cl, bĊdącego reagentem ciągu przemian, których koĔcowym
produktem jest keton.
.......................................................................................................................................................
b) aldehydu otrzymanego w wyniku ciągu przemian.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 27. (0–1)
Reakcją pozwalającą wykryü w związkach organicznych grupĊ o wzorze
O
CH3 C
H
jest próba jodoformowa. Polega ona na reakcji badanego związku organicznego z jodem
w obecnoĞci NaOH w podwyĪszonej temperaturze. JeĪeli badany związek zawiera grupĊ
CH3CO–, po oziĊbieniu mieszaniny poreakcyjnej do temperatury pokojowej powstaje Īóáty,
krystaliczny osad o charakterystycznym zapachu.
Napisz, czy próba jodoformowa pozwala na odróĪnienie ketonu od aldehydu, które
otrzymano w wyniku podanego ciągu przemian. Uzasadnij swoje stanowisko.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 28. (0–1)
W cząsteczce pewnego związku organicznego stosunek liczby atomów wĊgla, wodoru i tlenu
jest równy C : H : O = 1 : 3 : 1.
Zaznacz wzór póástrukturalny (grupowy) opisanego związku.
A. CH3OH
B. CH3CH2OH
C. CH2(OH)CH2OH
D. CH2(OH)CH(OH)CH2OH
Strona 13 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Zadanie 29. (0–2)
Przeprowadzono reakcjĊ estryfikacji kwasu etanowego (octowego) etanolem, która zachodzi
zgodnie z równaniem:
+
H
CH3COOH + C2H5OH
CH3COOC2H5 + H2O
Do reakcji uĪyto 1,25 mola bezwodnego kwasu etanowego, 2,00 mole bezwodnego etanolu
oraz niewielką iloĞü stĊĪonego H2SO4. MieszaninĊ reakcyjną utrzymywano w temperaturze T
do osiągniĊcia stanu równowagi.
Oblicz liczbĊ moli powstaáego etanianu etylu (octanu etylu), jeĪeli staáa równowagi
reakcji Kc w temperaturze T jest równa 4.
Obliczenia
Zadanie 30. (0–2)
Pewien trigliceryd zawierający reszty kwasów palmitynowego i stearynowego poddano
hydrolizie. W wyniku tej przemiany otrzymano glicerol oraz dwa kwasy – palmitynowy
i stearynowy – w stosunku molowym 1 : 2.
OceĔ, czy na podstawie powyĪszych danych moĪna jednoznacznie ustaliü wzór
póástrukturalny triglicerydu. JeĞli uznasz, Īe tak – uzasadnij krótko swoje stanowisko
i narysuj wzór opisanego związku. JeĞli uznasz, Īe nie – uzasadnij krótko swoje
stanowisko i napisz wzory moĪliwych triglicerydów.
Ocena i uzasadnienie stanowiska:
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Strona 14 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
po
br
an
o
zw
Wzór / wzory
Zadanie 31. (0–2)
Kwas jabákowy naleĪy do dwufunkcyjnych pochodnych wĊglowodorów, a jego cząsteczki są
chiralne.
a) Uzupeánij poniĪszy schemat, tak aby powstaáy wzory enancjomerów kwasu
jabákowego.
C
C
Enancjomer D
Enancjomer L
b) Napisz, w jakim stosunku molowym zachodzi rekcja caákowitego zobojĊtnienia kwasu
jabákowego roztworem wodorotlenku sodu. OdpowiedĨ uzasadnij, odwoáując siĊ
do budowy cząsteczek tego kwasu.
Stosunek molowy kwasu jabákowego do wodorotlenku sodu ......................... : .........................
Uzasadnienie:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Strona 15 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Zadanie 32. (0–4)
Przeprowadzono doĞwiadczenie, podczas którego do zakwaszonego roztworu alaniny
dodawano kroplami wodny roztwór wodorotlenku sodu i za pomocą pehametru mierzono pH
mieszaniny reakcyjnej. Otrzymane wyniki umieszczono na wykresie ilustrującym zaleĪnoĞü
pH mieszaniny od objĊtoĞci dodanego roztworu wodorotlenku sodu (w jednostkach
umownych). Literami A, B i C oznaczono formy alaniny, w jakich wystĊpuje ona
w roztworach wodnych.
pH
14
C
12
10
8
6
B
4
(pH = pI)
A
2
0
0,5
1,0
1,5 objĊtoĞü roztworu NaOH
Na podstawie: http://onlinebiochemistry.com
a) Napisz wzory póástrukturalne (grupowe) tych form alaniny A i C, które dominują
w mieszaninie reakcyjnej o wartoĞciach pH odpowiadających punktom zaznaczonym
na wykresie.
Wzór formy A
Wzór formy C
b) Napisz w formie jonowej skróconej, stosując wzory póástrukturalne (grupowe)
reagentów organicznych, równania dwóch kolejnych reakcji, które zaszáy podczas
tego doĞwiadczenia.
1. ...................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
Strona 16 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
c) SpoĞród form alaniny A, B i C wybierz te, które tworzą sprzĊĪone pary kwas-zasada
Brønsteda. Uzupeánij tabelĊ, wpisując odpowiednie litery.
Kwas
Zasada
SprzĊĪona para I
SprzĊĪona para II
d) Uzupeánij poniĪsze zdania, podkreĞlając wzory odpowiednich grup w kaĪdym
nawiasie.
1. WáaĞciwoĞci alaniny w wodnym roztworze o pH równym pI uwarunkowane są zasadowym
charakterem grupy (–COO– / –COOH) i kwasowym charakterem grupy (–NH2 / – NH 3 ).
2. PoniewaĪ grupa –COOH ma silniejsze wáaĞciwoĞci kwasowe niĪ grupa – NH 3 , podczas
zakwaszania roztworu alaniny o odczynie zasadowym najpierw nastąpi przyáączenie
protonu do grupy (–COO– / –NH2), a dopiero przy wiĊkszym stĊĪeniu jonów wodorowych
– do grupy (–COO– / –NH2).
Zadanie 33. (0–2)
W tabeli przedstawiono wzory metanu i chlorometanu oraz wartoĞci ich rozpuszczalnoĞci
w wodzie w temperaturze 20 °C i pod ciĞnieniem 1013 hPa.
Nazwa
metan
chlorometan
Wzór cząsteczki
CH4
CH3Cl
RozpuszczalnoĞü w wodzie, mg/100 g wody
2,3
920,0
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 2003.
MieszaninĊ metanu i chlorometanu w temperaturze 20 °C i pod ciĞnieniem 1013 hPa
przepuszczono w obiegu zamkniĊtym przez páuczkĊ napeánioną wodą o objĊtoĞci 1,0 dm3
aĪ do nasycenia wody gazami. Mieszanina gazów po przejĞciu przez páuczkĊ zawieraáa 24,0 g
metanu i 41,3 g chlorometanu.
Oblicz stosunek objĊtoĞciowy metanu do chlorometanu w mieszaninie gazów, którą
wprowadzono do páuczki z wodą.
Obliczenia
Strona 17 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
po
br
an
o
zw
ww
Informacja do zadaĔ 34–36.
W trzech naczyniach A, B i C znajdują siĊ oddzielnie ĞwieĪo sporządzone wodne roztwory:
fruktozy, glukozy i sacharozy. Po analizie budowy cząsteczek i wáaĞciwoĞci tych związków
stwierdzono, Īe przeprowadzenie reakcji kolejno z dwoma odczynnikami umoĪliwi ich
identyfikacjĊ. Jako pierwszy odczynnik wybrano wodorotlenek miedzi(II). W trzech
probówkach umieszczono próbki identyfikowanych substancji i do kaĪdej z nich dodano
ĞwieĪo strącony wodorotlenek miedzi(II). ZawartoĞü kaĪdej probówki ogrzano.
Zaobserwowano takie same objawy reakcji w probówkach, w których znajdowaáy siĊ próbki
z naczynia A i C, oraz inne objawy w probówce, w której umieszczona byáa próbka
pochodząca z naczynia B.
Zadanie 34. (0–1)
Podaj nazwĊ substancji znajdującej siĊ w naczyniu B.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 35. (0–1)
Napisz, co zaobserwowano w probówkach, w których znajdowaáy siĊ próbki z naczynia
A i z naczynia C.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 36. (0–3)
W celu zidentyfikowania substancji, których wodne roztwory znajdowaáy siĊ w naczyniach
A i C przeprowadzono drugie doĞwiadczenie, do którego uĪyto odczynnika wybranego
z podanej niĪej listy:
x ĞwieĪo strącony wodorotlenek miedzi(II)
x woda bromowa z dodatkiem wodnego roztworu wodorowĊglanu sodu
x wodny roztwór azotanu(V) srebra z dodatkiem wodnego roztworu amoniaku.
Nie zaobserwowano objawów reakcji w probówce, do której dodano roztwór z naczynia C.
a) Uzupeánij schemat drugiego doĞwiadczenia, wpisując nazwĊ uĪytego odczynnika
wybranego z podanej powyĪej listy.
Schemat doĞwiadczenia
roztwór z naczynia A
Odczynnik:
I
........................................................................
........................................................................
........................................................................
Strona 18 z 20
roztwór z naczynia C
II
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
zw
po
br
an
o
b) Podaj nazwĊ substancji, której wodny roztwór znajdowaá siĊ w naczyniu A, oraz
nazwĊ substancji, której wodny roztwór znajdowaá siĊ w naczyniu C.
Naczynie A: ..................................................................................................................................
Naczynie C: ..................................................................................................................................
c) Napisz, jakie obserwacje potwierdzą, Īe w probówce I zmieszano wodny roztwór
substancji znajdującej siĊ w naczyniu A z wybranym odczynnikiem. Wypeánij
poniĪszą tabelĊ.
Barwa zawartoĞci probówki I
przed zmieszaniem reagentów
po zmieszaniu reagentów
Zadanie 37. (0–2)
PoniĪej przedstawiono fragmenty wzorów oznaczone numerami I–III ilustrujące wiązania
tworzące strukturĊ biaáek.
O
H
C
H
S
S
H
O
C
C
H
N
H
......
O
C
C
O......
H
R
N
C
N
II
H
H
C
C
H
H
I
N
H
R
N
C
O
III
a) Podaj nazwy wiązaĔ I, II i III.
I: ............................................ II: ........................................... III: ...........................................
b) Uzupeánij poniĪsze zdania, wpisując odpowiednie okreĞlenie wybrane spoĞród podanych.
I
II
III
pierwszorzĊdowa
disiarczkowe
drugorzĊdowa
jonowe
peptydowe
trzeciorzĊdowa
Za strukturĊ pierwszorzĊdową biaáka odpowiadają wiązania oznaczone numerem ............. .
O strukturze, która jest okreĞlana jako D lub E, decydują wiązania oznaczone numerem ............. .
Wiązanie oznaczone numerem I jest jednym z wiązaĔ stabilizujących strukturĊ
............................................. . Stabilizują ją równieĪ wiązania .............................................
wystĊpujące pomiĊdzy resztami aminokwasowymi.
Strona 19 z 20
.pl
lm
ed
ia
.sq
ww
po
br
an
o
zw
BRUDNOPIS
Strona 20 z 20